"Sağlam və təhlükəsiz iş şəraitinin daimi inkişaf etdirilməsi və Əməyin mühafizəsi sahəsində qarşımızda qoyulmuş məqsədlərin əldə edilməsi hər birimizin öhdəliyidir."

1. 28 Aprel 2019
Ümumdünya Əməyin Mühafizəsi Günü
ƏMƏYİN MÜHAFİZƏSİ VƏ ƏMƏK
SFERASININ GƏLƏCƏYİ
Beynəlxalq Əmək Təşkilatı
yüz il 1919-2019

2. Mündəricat
• BƏT (ILO) 1919-2019 tarix
• Sağlamlıq və təhlükəsizliyin inkişaf yolu
• Giriş
• Texnologiya
• Demoqrafiya
• Davamlı inkişaf
• İşin təşkilində dəyişikliklər
• Əməyin mühafizəsində yeni gözlənilən risklər
• Əməyin mühafizəsinin idarəedilməsində multidisiplinarlıq
• Əməyin mühafizəsində səriştəliliyin yaradılması
• Geniş üfüq – ictimai sağlamlığa istinad
• Əməyin mühafizəsi üzrə beynəlxalq əmək standartları və digər vasitələr
• Dövlət və sosial əməkdaşlar tərəfindən rolların gücləndirilməsi
• «Azneft» İB-də baxış
• İstinad edilən materiallar

3. Beynəlxalq Əmək Təşkilatı (ILO) 1919-2019
1910
1920 1940 1960 1980 2000 2020
1930 1950 1970 1990 2010
I DM II DM
1919
BƏT sosial bərabərlik
ideyasını təmin edilməsi
üçün I DM son qoyan
Versal müqavilənin
əsasında yaradılıb.
1944
Filadelfiya bəyannaməsində
əməyin əmtəə olmadığı və
dövlətlər tərəfindən təmin
edilməli olan əsas insan və
iqtisadi hüquqları müəyyən edir.
1946
BƏT Birləşmiş
Millətlər Təşkilatının
ilk sosiallaşdırılmış
təşkilatı olur.
1969
BƏT Nobel
mükafatına
layiq görülür
1998
İşdə əsas prinsiplər və
hüquqlar haqqında
Bəyannamədə əsas
əmək standartlarının
əsasını qoyur.
2008
Sosial ədalət haqqında
Bəyannamə BƏT-in
qloballaşma dövründə
mandatının müasir
görünüşünü əks
etdirir.
2019
BƏT öz 100 illiyini
qeyd edir və görülən
işlərə nəzər yetirir.
2015
Davamlı İnkişaf 2030
siyasətin əsasında
hərkəs üçün layiqli iş
durur.

4. Sağlam və Təhlükəsizlin İnkişaf Yolu
1750
1800 1860 1930 2000
1830 1900 1970 2020
1760 - 1800
Sənaye inqlabı
1802
Fabrika aktı
1833-1868
Fabrika müfəttişlərinin
fəaliyyətə başlaması
1837
Vəzifə öhdəliyinin
tətbiqi
1842-1878
Təhlükəsizlik
qaydalarının
artması
1880
İşəgötürənin
məsuliyyəti
haqqında Qanun
1880-1973
Aktlar və istehatlarda davamlı artım
1970
Təhlükəsiz və sağlamlıq
sahəsi haqqında qanun
1974
Təhlükəsiz və sağlamlıq
iş haqqında qanun

5. 200 ildən çox
SƏNAYE ƏMƏYİN İSTİFADƏSİ
Sağlamlıq və təhlükəsizlik
sahəsində problemlər:
• Təhlükə və zərərli iş şəraitində qabaqlayıcı
tədbirlərin görülməməsi
• İnsanların iş şəraitində sanitar-gigiyena
normalarına cavab verməməsi
• Əmək haqqının bazarın tələblərinə cavab
verməməsi
• Obyektlərin Dövlət nəzarət orqanlarından
yayınması
• İşçilərin sosial və tibbi sığortanın formalaşmaması
• İş yerlərində gender problemin olması
• Uşaq əməyindən istifadə edilməsi
• Ödənişsiz iş saatlarının olması
• Qul bazarının olması

6. Beynəlxalq Əmək Təşkilatı əməyin sağlamlığı və
təhlükəsizliyi üzrə 40çox beynəlxalq əmək
standartlarını qəbul etmişdir.
Bu standartlar klassifikasiya edildikdə:
 Xüsusi risklərlə əlaqəli (ionlaşdırıcı şüalandırma,
asbest, peşə xərçəngi, kimyəvi maddələr);
 İş fəaliyyətinin konkret sektor və
sahələrinə nisbəti (kənd təsərrüfatı, inşaat və
faydalı qazıntının çıxarılması);
 Ümumi prinsip və nəticələrin təmini
(əməyin mühafizəsi, əmək inspenksiyası və sosial
təminatının idarəedilməsi);
 Təhlükəsizlik və sağlamlığın fundamental
prinsiplərini kəsb etməsi;
 Əməyin təhlükəsizliyi və ggiyenası haqqında
konvensiya, 1981 il (№ 155) və onun protokolu
2002 il;
 Əmək gigiyena xidməti haqqında konvensiya
1985 il (№ 161); və
 Əməyin təhlükəsizliyi və sağlamlığı təbliq
sahəsi, 2006 (№ 187)
Hər il dünyada
2,78 mln. işçi
dünyasını dəyişir
374 mln. işi
bədbəxt hadisənin
qurbanı olur
380 mindən yuxarı
(13,7%) peşə
xəstəliklərindən
2,4 mln. yaxın
(86,3%) bədbəxt
hadisə nəticəsində
Giriş hissə

7. Texnologiya
Sürətlə inkişaf edən texnologiya əmək
sahəsinin bütün aspektlərinə təsir göstərirlər.

8. Demoqrafiya
Doğum / 1000 əhali
0-14 yaş,
2.219
15-64 yaş,
6.969
1990 2000 2010 2017
Azərbaycan Rerpublikasında əhalinin
yaş qupları üzrə dinamikası (min)

9. Davamlı inkişaf
Karbon dioxsid
410 millionda bir hissəsi
Karbon dioxsid
1.9 F° 1880 ildən
Arktik buzlar
12.8 millionda bir hissəsi
Buz örtüyü
413 Gigaton hər il
Dəniz səviyyəsi
3.3 Millimetr hər il
Təbii fəlakət nəticəsində
2008-2014-cü illər
ərzində 184.6
mln məcburi köçkün
qeydə alınmışdır

10. İşin təşkilində dəyişikliklər
İnkişaf edən ölkələrdə sürətli iş rejimi
işçilər arasında psixoloji problemlərin
(stress) daha çox inkişaf etmişdir.
Bundan əlavə oturaq və zehni tələb
edən iş yerləri çoxalmışdır.
İş yerində stress
- Uyğun olmayan iş mühiti
- Ağır iş yükü
- Uzun iş saatları
- Status (vəzifə)
- İqtisadi faktorlar
- Zorakılıq
- Psixopatiya
- Münaqişə
- Cinsi faktor

11. Əməyin mühafizəsində yeni gözlənilən risklər
İş yerləri dəyişdikdə yeni risklərin yaranmasına səbəb olur
Çox zaman risklərin vaxtında aradan qaldırılması və ya təsirinin azaldılması üçün iş yerlərində təhqiqat
işlərinin və ya məlumatların yığılması üçün kifayət qədər vaxt imkanı olmur.

12. Əməyin mühafizəsinin idarəedilməsində multidisiplinarlıq
Əməyin mühafizəsinə
multidisiplinar yanaşma
Qanun (Dövlət siyasəti və əmək qanunu)
İşlərin layihələndirilməsi (Mühəndis,
erqonomik, proqram təminatı və avtomatlaşdırma)
Vasitələr(Texologiyalar, sağlamlıq texnologiyası və
cihazlar)
Ətraf mühit
Fiziki və sosial təsirlər (cəmiyyət sağlamlığı,
qidalanma, fiziki aktivlik və demoqrafiya)
İnsan təbiəti (psixologiya, sosiologiya və
iqtisadiyyat)
Səhiyyə və nevrologiya
İşlərin təşkili
İnsan resursları

13. Əməyin mühafizəsində səriştəliliyin yaradılması
2-6 yaş
Ailədə davranış təhlükəsizliyi
anlayışın formalaşması
6-20 yaş
Məktəb illərində əməyin mühafizəsi
fənin öyrənilməsi
20-60 yaş
İş yerində əməyin mühafizəsi
mədəniyyətin formalaşması
>60 yaş
Toplanan fərdi təcrübənin
yeni nəsilə ötürülməsi

14. Geniş üfüq - ictimai sağlamlığa istinad
Əməyin mühafizəsi - təkcə işlə
yekunlaşmır!
İşdən sonra insanın keçirdiyi həyat
tərzi - alkoqolsuz və tütünsüz
devizinin təbliğ edilməsi.
İnsanların işdən sonra idman
zallarında birgə vaxtların keçirməsi.

15. Beynəlxalq əmək standartları və digər vasitələr
Müasir dövrdə dünya bazarının
inkişaf etməsi, beynəlxal və regional
standartların milli qanun və
qaydalarla əlaqələndirilməsinə
daimi ehtiyac var.
Əməyin mühafizəsi üzrə normativ
sənədlərin təlblərinin icrası üçün
onların asan idarəedilməsi, qarşıda
qoyulan əsas məsələlərdən biridir.

16. Üçtərəfli
qarşılıqlı
əməkdaşlığın
təmin edilməsi
Dövlət və sosail əməkdaşlar
tərəfindən rolların gücləndirilməsi
İşçilər
Əmək
müfəttişliyi
Səhiyyə
sahəsi
Fövqəladə
Halların
İdarəedilməsi
Həmkarlar
İttifaqı

17. Yekun
Öz keçmişini yaddan çıxarmış
millət, gələcəyinidə itiribdir.
Qarşımızda duran əsas məsələlər:
• İnsanların xəstəliyə görə işdən yayınma
hallarının bütün formaları üzrə azaldılması
• Global ekologiyaya təsir edən ətraf mühitə
tullantıların azaldılması
• Sağlam nəsilin yaradılması üçün tibbi
təminatın səviyyəsinin artırılması
• İş yerlərində risklərin minimuma azaldılması;
• Yeni iş yerlərinin layihələndirilməsi zamanı
beynəlxalq və baş vermiş hadisələrin
təcübəsindən yararlanması

18. İstinad materialları
 The ILO Centenary
https://www.ilo.org/100/en/story/equality
 The way we were: the evolution of health and safety
https://www.staysafeapp.com/history-workplace-health-safety/
 The HSE story
http://www.hse.gov.uk/aboutus/hse-story.htm
History of Occupational Safety and Health
 https://www.historyofosh.org.uk/brief/index.html#chapter01
Workplace Health and Safety History, to the 1920s
 https://www.youtube.com/watch?v=3eFwNk7I0hg
Grainger Presents: Learning From The Past - A Safety Story
 https://www.youtube.com/watch?v=Mlx6XnYfyxc
Climate change
 https://climate.nasa.gov/evidence/