Ευρωπαϊκό Απολυτήριο

1. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 06 / 06 / 2017
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 4 ώρες
ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ: -
ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
Να επιλέξετε ένα από τα θέματα που σας προτείνονται και
να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις του.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι (LΙ)

2. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
2/13
ΘΕΜΑ 1: ΠΟΙΗΣΗ
«H Μαρίνα των βράχων», Οδυσσέας Ελύτης, Προσανατολισμοί, εκδ.
Γαλαξίας, Αθήνα, 1979, σελ. 100-102.
ΘΕΜΑ 2: ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
«O ζητιάνος», Ανδρέας Καρκαβίτσας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας,
Αθήνα, 1999, σελ. 185-188.
ΘΕΜΑ 3: ΔΟΚΙΜΙΟ
«Μητρικής γλώσσης εγκώμιον», Γεώργιος Μπαμπινιώτης, εφ. Το
Βήμα, 2/2/2014, σελ. Α 49 (διασκευή).

3. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
3/13
ΘΕΜΑ 1: ΠΟΙΗΣΗ
Ο Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996) γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης και
πέθανε στην Αθήνα. Σπούδασε Νομικά και εμφανίστηκε στα ελληνικά
γράμματα το 1935. Έχει γράψει πολλές ποιητικές συλλογές σε μοντέρνα
ποίηση (Προσανατολισμοί, Άξιον Εστί κ.ά.). Είναι ένας από τους πιο
σημαντικούς Νεοέλληνες ποιητές. Τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το
1979. Έγραψε, επίσης, δοκίμια και μετέφρασε πολλούς ξένους ποιητές και
θεατρικούς συγγραφείς στα ελληνικά.
«H Μαρίνα των βράχων», Οδυσσέας Ελύτης, Προσανατολισμοί, εκδ.
Γαλαξίας, Αθήνα, 1979, σελ. 100-102.
Η ΜΑΡΙΝΑ ΤΩΝ ΒΡΑΧΩΝ
Έχεις μια γεύση τρικυμίας στα χείλη –Μα πού γύριζες
Ολημερίς τη σκληρή ρέμβη της πέτρας και της θάλασσας
Αετοφόρος άνεμος γύμνωσε τους λόφους
Γύμνωσε την επιθυμία σου ως το κόκαλο
Κι οι κόρες των ματιών σου πήρανε τη σκυτάλη της Χίμαιρας
5
Ριγώνοντας μ' αφρό τη θύμηση!
Πού είναι η γνώριμη ανηφοριά του μικρού Σεπτεμβρίου
Στο κοκκινόχωμα όπου έπαιζες θωρώντας προς τα κάτω
Τους βαθιούς κυαμώνες των άλλων κοριτσιών
Τις γωνιές όπου οι φίλες σου άφηναν αγκαλιές τα δυοσμαρίνια
10
–Μα πού γύριζες
Ολονυχτίς τη σκληρή ρέμβη της πέτρας και της θάλασσας
Σου 'λεγα να μετράς μες στο γδυτό νερό τις φωτεινές του μέρες
Ανάσκελη να χαίρεσαι την αυγή των πραγμάτων
Ή πάλι να γυρνάς κίτρινους κάμπους
15
Μ' ένα τριφύλλι φως στο στήθος σου ηρωίδα ιάμβου.
Έχεις μια γεύση τρικυμίας στα χείλη
Κι ένα φόρεμα κόκκινο σαν το αίμα
Βαθιά μες στο χρυσάφι του καλοκαιριού

4. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
4/13
Και τ' άρωμα των γυακίνθων –Μα πού γύριζες
20
Κατεβαίνοντας προς τους γιαλούς τους κόλπους με τα βότσαλα
Ήταν εκεί ένα κρύο αρμυρό θαλασσόχορτο
Μα πιο βαθιά ένα ανθρώπινο αίσθημα που μάτωνε
Κι άνοιγες μ' έκπληξη τα χέρια σου λέγοντας τ' όνομά του
Ανεβαίνοντας ανάλαφρα ως τη διαύγεια των βυθών
25
Όπου σελάγιζε ο δικός σου ο αστερίας.
Άκουσε ο λόγος είναι των στερνών η φρόνηση
Κι ο χρόνος γλύπτης των ανθρώπων παράφορος
Κι ο ήλιος στέκεται από πάνω του θηρίο ελπίδας
Κι εσύ πιο κοντά του σφίγγεις έναν έρωτα
30
Έχοντας μια πικρή γεύση τρικυμίας στα χείλη.
Δεν είναι για να λογαριάζεις γαλανή ως το κόκαλο άλλο καλοκαίρι,
Για ν' αλλάξουνε ρέμα τα ποτάμια
Και να σε πάνε πίσω στη μητέρα τους,
Για να ξαναφιλήσεις άλλες κερασιές
35
Ή για να πας καβάλα στο μαΐστρο
Στυλωμένη στους βράχους δίχως χτες και αύριο,
Στους κινδύνους των βράχων με τη χτενισιά της θύελλας
Θ' αποχαιρετήσεις το αίνιγμά σου.
(296 λέξεις)

5. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
5/13
«H Μαρίνα των βράχων», Οδυσσέας Ελύτης, Προσανατολισμοί, εκδ. Γαλαξίας,
Αθήνα, 1979, σελ. 100-102.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις.
1.α) Πώς αντιλαμβάνεστε το περιεχόμενο της εικόνας των τριών τελευταίων
στίχων του ποιήματος (37-39); Να συνδέσετε τον τίτλο του ποιήματος με τη
συγκεκριμένη εικόνα. Να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας με κατάλληλες
αναφορές στους προαναφερθέντες στίχους.
(15 μονάδες)
1.β) Με βάση τους στίχους 1-36 του ποιήματος, να περιγράψετε το τοπίο στο
οποίο αναφέρεται ο ποιητής και να σχολιάσετε τη σχέση του ανθρώπου με τη
φύση.
(15 μονάδες)
2.α) Σύμφωνα με τον M. Vitti, το συγκεκριμένο ποίημα του Ο. Ελύτη «διαπερνά
ένα ευδιάκριτο ερωτικό συναίσθημα, διάχυτο από την αρχή ως το τέλος». Να
εντοπίσετε στο ποίημα τέσσερις αναφορές, στις οποίες το συναίσθημα αυτό
διαχέεται, και στη συνέχεια να τις σχολιάσετε.
(10 μονάδες)
2.β) Ο ποιητής στους στίχους 27-36 απευθύνει μία νουθεσία στη Μαρίνα, ενώ σε
προηγούμενους στίχους (11-16) τη συμβούλευε διαφορετικά. Ποιο είναι το
ακριβές περιεχόμενο των δύο διαφορετικών παραινέσεων του ποιητή προς τη
Μαρίνα; Πώς αιτιολογείτε αυτή την αντίθεση;
(10 μονάδες)
3. Ο ποιητής αποδεικνύεται ιδιαιτέρως ευαίσθητος σε θέματα που απασχολούν
τους εφήβους. Ποια είναι τα στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζουν την εφηβεία;
Αφού σχολιάσετε τα προβλήματα που συνήθως οι σημερινοί νέοι άνθρωποι
αντιμετωπίζουν στην ηλικία αυτή, να προτείνετε ρεαλιστικές λύσεις τους. Οι
απόψεις σας θα δημοσιευθούν σε σχολικό περιοδικό υπό μορφή άρθρου, έκτασης
600 περίπου λέξεων.
(50 μονάδες)

6. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
6/13
ΘΕΜΑ 2: ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας (1865 –1922) σπούδασε ιατρική στην Αθήνα και
υπηρέτησε ως γιατρός στο εμπορικό ναυτικό και τον στρατό. Στη νεοελληνική
λογοτεχνία υπήρξε κύριος εκπρόσωπος του ηθογραφικού διηγήματος, με έντονα
ρεαλιστικό χαρακτήρα. Καλλιέργησε, με επιτυχία, σχεδόν όλα τα είδη του
γραπτού λόγου.
«O ζητιάνος», Ανδρέας Καρκαβίτσας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα,
1999, σελ. 185-188.
[…] Αλλ’ ενώ ο Τζιριτόκωστας με αξιοπρέπεια ναυτικού, που η συμπάθεια και η
ελεημοσύνη των άλλων τον συγκινούν, αλλά δεν τον ταπεινώνουν, εδίπλωνε το
χαρτί του κ’ ετοιμαζόταν να φύγη, ένας λοχίας επαρουσιάσθηκεν εκεί και
ανέφερε πως σε κάποιο σπίτι ανεκάλυψαν δύο νεκρούς.
– Νεκρούς! είπαν όλοι έκπληχτοι.
5
– Έκαμαν και φόνους ακόμη! εψιθύρισεν αγριοκοιτάζοντας τους
Καραγκούνηδες ο ανακριτής.
– Ο βρυκόλακας! Είναι ο βρυκόλακας! έκραξαν ομόγνωμοι εκείνοι.
– Ποιος βρυκόλακας, βρε ζωντόβολα! αγριοφώναξεν ο μοίραρχος. Ακόμα
επιμένετε να μας γελάτε;...
10
– Όχι, καπετάνιε μ’! είπεν ο Παπαρρίζος χλωμός. Αληθινά· σ’ εκείνο το
σπίτι ήταν ο βρυκόλακας.
Κ’ έδειξε με κίνημα του κεφαλιού το σπίτι του Βαλαχά. Έστεκεν ολόρθο,
απείραχτο εκείνο στη θέση του. Οι Καραγκούνηδες από τον τρόμο τους έρριξαν
μακρύτερα τα δαυλιά και κανέναν δεν κατώρθωσε να σκαλώση επάνω του.
15
Μόνον τα δαυλιά που ετίναξε το άτρεμο χέρι του Τζιριτόκωστα είχαν φθάσει
στον σκοπό τους. Αλλά κ’ εκείνα έπεσαν επάνω στη σκεπή και
αποκαρβουνώθηκαν χωρίς να μεταδώσουν στα κρύα κεραμίδια τη φωτιά τους.
Όταν οι στρατιώτες εκατέβασαν από το σπίτι τον Μουντζούρη και τον
Βαλαχά, όλος ο ανθρώπινος όμιλος, ανεξαιρέτως κοινωνικής θέσεως και
20
θρησκείας, εκυριεύθησαν από φρίκη και ανησυχία. Ο Μουντζούρης, τυλιγμένος
στα κουρέλια του, αλύγιστος, με την ηρεμία του θανάτου παγερή επάνω του, με
την τσαγγή αποφορά της νεκρής σάρκας χυμένη τριγύρω του, επροξενούσε
θλίψη και σιγή επίσημη. Ο Βαλαχάς όμως επαρουσίαζε το οικτρό θέαμα
ανθρώπου, που δεν έχει ακόμη νεκρό το σώμα, αλλά και δεν έχει πλέον το
25
πνεύμα ζωντανό. Το βλέμμα του κατάκρυο, πηχτό, ήταν προσηλωμένο πάντοτε
κάπου, σε ορισμένο σημείο, και ατένιζε χωρίς να βλέπη καθόλου. Οι προσωπικοί
μυς, τα χείλη, τα ματόφυλλά του έπεφταν χλωμά, παραλυμένα, εντελώς
ακυβέρνητα από τα νεύρα τους, κ’ έκαναν της ψυχής τον άψεγο καθρέφτη
κατάθαμπον και τριματισμένον και μ’ αηδία περιττόν. Τ’ άκρα του σώματος, τα
30

7. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
7/13
πόδια λυγισμένα στο γονάτισμα, τα χέρια με τις παλάμες ανοιχτές εμπρός,
εδιατηρούσαν ακόμη τη στάση της φρίκης και αποστροφής εκείνη, που έλαβεν ο
τελωνοφύλακας όταν έξαφνα ευρέθηκεν εμπρός στον νεκρό κ’ εδέχθηκε
κατακέφαλα το βαρύ χτύπημα της αρρώστιας του.
Οι Καραγκούνηδες, τρέμοντας ολόκορμοι, εδιηγήθηκαν στον ανακριτή
35
του Μουντζούρη το φθάσιμο εκεί, τον θάνατό του, το απίθωμά του στο σπίτι
εκείνο. Για τον Βαλαχά είπαν μόνον πως ήταν τελωνοφύλακας, πως εφύλαγε
πάντα στις εκβολές του ποταμού. Πώς όμως ευρέθηκεν εκεί και σε τέτοια
κατάσταση, κανείς δεν ήξερε να εξηγήση.
– Ο βρυκόλακας θα τον έκαμ’ έτσι! εψιθύρισεν ο Παπαρρίζος.
40
Βέβαια· το συνηθίζουν αυτό τα κακούργα πνεύματα. Άμα τύχη και τους
χαλάση την ησυχία ζωντανό πλάσμα, άνθρωπος είτε χτήνος, και τη φωνή τού
παίρνουν και του στρεβλώνουν το σώμα και τον νου. Πόσα και πόσα
παραδείγματα δεν έχουμε στον κόσμο! Μόνον τα γίδια φοβούνται. Ίσως γιατί τα
γίδια έχουν στη φυσιογνωμία και τα καμώματά τους κάτι, που δείχνει στενή τη
45
συγγένειά τους με τον Οξαποδώ. Ο τελωνοφύλακας, φαίνεται, έφθασεν
απαρατήρητος στο σπίτι, την ώρα που οι Καραγκούνηδες εστενοχωρούσαν τον
βρυκόλακα με τους εξορκισμούς και τις φωνές τους. Κ’ εκείνος, ερεθισμένος,
ερρίχθηκε στον άμοιρο Βαλαχά να εκδικηθή. Πώς όμως δεν τον είδαν αυτοί τον
τελωνοφύλακα;
50
– Ξέρω κ’ εγώ;... είπεν ένας στον άλλον με απορία.
Αλλ’ ο Τζιριτόκωστας, που έμενεν ακόμη παράμερα κ’ έβλεπε την
έκπληξη των άλλων, επλησίασε και τους εξήγησε το πάθημα. Εγνώριζεν αυτός·
είχεν ιδή πολλά τέτοια! Καταπληξία έπαθεν ο άνθρωπος. Και το έπαθε από
υπερβολικό φόβο. Πολλοί ναυτικοί το παθαίνουν εμπρός σε μεγάλη
55
θαλασσοφουρτούνα. Κ’ ένα κορίτσι, που χάνει αναγκαστικά την τιμή του, έτσι
μπορεί να πάθη.
– Ταμπλάς τον βάρεσε! είπε μ’ επιβλητική φωνή.
Επλησίασε στον Βαλαχά, τον έσεισεν από τον ώμο δυνατά και τον εβίαζε
να κινηθή. Αλλ’ εκείνος έμενε ξύλο ξερό, χωρίς να γυρίζη το βλέμμα, χωρίς να
60
προσέχη σε τίποτε. Ο ζητιάνος όμως επίμενε σώνει και καλά να τον αναγκάση
να κινηθή. Κ’ έξαφνα βαθύ κοκκινάδι εχύθηκε στο κατάχλωμο πρόσωπό του
έως τα μάτια κ’ έδειξε σημάδια ζωηρότητος.
– Να τος· συνέρχεται!… είπε με ανακουφιστικόν στεναγμό ο αρχηγός.
– Α!... εστέναξαν και οι άλλοι όλοι.
65
– Μπα! έκαμεν ο ζητιάνος δυσκολόπιστος. Κάνει πείσματα· το ξέρω εγώ.
Για ιδές· το σώμα του είναι σαν κερί· όπως θέλω το κάνω... Ε, μωρέ πράμα για...
Αλλ’ αμέσως έκοψε τα λόγια του, εχαμήλωσε το κεφάλι κ’ έμεινε
συλλογισμένος.
Ως τόσο το κοντόβραδο άρχισε να πλακώνη. Ο ήλιος έτρεχε γοργός στη
70
δύση του. Απογεματινό αεράκι ερχόταν επάνω από τη θάλασσα και τα χωράφια,
τα δάση των καστανιών και των ιτιών, με την άρμη του αφρού και το
μοσκοβόλημα των χόρτων μέσα στο χωριό. Αλλ’ ούτε το μέστωμα της

8. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
8/13
ατμοσφαίρας, ούτε τη μυρωδιά της καημένης ύλης ήταν ικανό να σκορπίση. Ο
καπνός του Κονακιού εκαθόταν τώρα σύγνεφο σταχτόμαυρο και βαρύ, επάνω
75
στην έκταση όλη, από άκρη σ’ άκρη. […]
(753 λέξεις)

9. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
9/13
«O ζητιάνος», Ανδρέας Καρκαβίτσας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα,
1999, σελ. 185-188.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις.
1.α) «– Να τος· … συλλογισμένος.» (σειρά 64-69). Με βάση τόσο το χωρίο αυτό
όσο και τις γνώσεις σας από όλο το μυθιστόρημα, να σχολιάσετε την τροπή που
παίρνει η υπόθεση.
(15 μονάδες)
1.β) Σύμφωνα με τους μελετητές του έργου του Α. Καρκαβίτσα, Ο Ζητιάνος είναι
ένα μυθιστόρημα με έντονα τα στοιχεία της ρεαλιστικής και νατουραλιστικής
γραφής. Να επιβεβαιώσετε την άποψη αυτή καταγράφοντας και αναλύοντας
τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα από το απόσπασμα.
(10 μονάδες)
2.α) «όλος ο ανθρώπινος όμιλος, ανεξαιρέτως κοινωνικής θέσεως και θρησκείας,
εκυριεύθησαν από φρίκη και ανησυχία.» (σειρά 20-21). Να σχολιάσετε το
περιεχόμενο του συγκεκριμένου χωρίου σε μία παράγραφο, λαμβάνοντας
παράλληλα υπόψη όλο το απόσπασμα.
(15 μονάδες)
2.β) Με βάση το συγκεκριμένο απόσπασμα, να σκιαγραφήσετε την
προσωπικότητα του Τζιριτόκωστα, δίνοντας συγχρόνως έμφαση και στα
πολιτισμικά δεδομένα της εποχής εκείνης.
(10 μονάδες)
3. Ο Α. Καρκαβίτσας αναφέρεται στις προλήψεις, τις δεισιδαιμονίες και τη
μοιρολατρία που συχνά σημαδεύουν τη ζωή των ανθρώπων. Κατά τη γνώμη
σας, για ποιους λόγους παρατηρούνται σε κάποιους ανθρώπους τέτοιες
αντιλήψεις και στάσεις και τι αντίκτυπο έχουν στην ατομική και κοινωνική ζωή;
Με ποιους τρόπους και κάτω από ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσε να
αποφευχθεί αυτό το φαινόμενο; Το κείμενό σας, με τη μορφή άρθρου έκτασης
περίπου 600 λέξεων, θα δημοσιευθεί σε σχολική εφημερίδα.
(50 μονάδες)

10. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
10/13
ΘΕΜΑ 3: ΔΟΚΙΜΙΟ
Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι ομότιμος Καθηγητής Γλωσσολογίας στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει προσφέρει σημαντικό έργο στην εκπαίδευση από
πολλές θέσεις ευθύνης. Έχει εκδώσει πολλά βιβλία και άρθρα σε ελληνικά και
διεθνή περιοδικά. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη λεξικογραφία και ανήκει στους
εισηγητές της σύγχρονης γλωσσολογίας στην Ελλάδα.
«Μητρικής γλώσσης εγκώμιον», Γεώργιος Μπαμπινιώτης, εφ. Το Βήμα,
2/2/2014, σελ. Α 49 (διασκευή).
Κάθε άνθρωπος, όπου γης, διαθέτει ένα κοινό γνώρισμα: μαθαίνει εξ απαλών
ονύχων τη μητρική του γλώσσα. Πρόκειται για ένα προνόμιο του ανθρώπινου
είδους που συμβαδίζει και ανατροφοδοτείται από το έτερο μεγάλο χάρισμα του
ανθρώπου, τον νου. Νόηση και μητρική γλώσσα ξεχωρίζουν τον άνθρωπο και
μέσα από τη συγκρότηση κοινωνιών του εξασφαλίζουν «ποιότητα ζωής». Αυτό
5
το διπλό χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι, άλλωστε, αυτό που τον διαφοροποιεί
ποιοτικά από όλα τα λοιπά έμβια όντα. Γιατί με τη μητρική του γλώσσα ο
άνθρωπος μπορεί να εκφράσει τον κόσμο, αφού πρώτα τον συλλάβει με τον νου
του. Το υπαρξιακό τρίπτυχο όντα του κόσμου, έννοιες του νου (με τις οποίες
υπάρχουν για μας τα όντα) και σημασίες / λέξεις της μητρικής γλώσσας (με τις
10
οποίες δηλώνονται οι έννοιες) περιλαμβάνει ως αναπόσπαστο συστατικό τη
γλώσσα.
Μιλώντας για γλώσσα αναφερόμαστε πρωτίστως στη μητρική γλώσσα
που είναι κτήμα όλων. Αυτό δε που διακρίνει τη μητρική γλώσσα από
οποιαδήποτε άλλη, από μία ή περισσότερες ξένες γλώσσες που μαθαίνει κανείς,
15
είναι ότι μόνο τη μητρική γλώσσα κατακτά εις βάθος, τόσο σε λογικό επίπεδο
(γραμματική και συντακτική δομή - λεξιλόγιο) όσο και σε βιωματικό (συνθήκες
πραγματικής χρήσης στη χώρα όπου ομιλείται μια γλώσσα). Γι' αυτό οι
γλωσσολόγοι επιφυλάσσουν για τη μητρική γλώσσα τον όρο κατάκτηση
(acquisition), ενώ για τη γνώση μιας ξένης γλώσσας χρησιμοποιούν σκόπιμα
20
έναν πιο «ήπιο» όρο, τον όρο (εκ)μάθηση (learning). Κατακτάς μόνο τη μητρική
σου γλώσσα, ενώ κάθε άλλη απλώς τη μαθαίνεις, περισσότερο ή λιγότερο καλά.
Αυτό που πρέπει να τονιστεί και που κατεξοχήν διακρίνει τη μητρική από
μια ξένη γλώσσα είναι ότι για κάθε φυσικό ομιλητή η γνώση της μητρικής
γλώσσας δεν είναι ένα απλό εργαλείο συνεννόησης («εργαλειακή αντίληψη»),
25

11. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
11/13
αλλά είναι κύριο συστατικό της ταυτότητάς του, είναι ο πολιτισμός του μέσα
από το ιστορικό εννοιολογικό φορτίο των λέξεων που χρησιμοποιεί, είναι η
ψυχοσύνθεσή του και η νοοτροπία του λαού του, είναι ο τρόπος που βλέπει και
εκφράζει τον κόσμο του, είναι η σκέψη του, είναι η πατρίδα του. Είναι δηλαδή
όλα τα στοιχεία που συνιστούν την «αξιακή αντίληψη» της γλώσσας, μια έννοια
30
που υπερβαίνει κάθε απλή χρηστική αντίληψη.
Ο αξιακός αυτός χαρακτήρας της γλώσσας κάνει ώστε κάθε γλώσσα να
είναι ένα ιδιαίτερο πολιτιστικό μέγεθος. Κάθε μητρική γλώσσα, ως διαχρονική
έκφραση ενός ολόκληρου λαού, συνιστά αυταξία. Οι δε πολλές χιλιάδες
γλώσσες του κόσμου συνιστούν ένα σύνολο διαφορετικής σύλληψης, οργάνωσης
35
και έκφρασης του κόσμου, ένα σύνολο ισότιμων αλλά διαφορετικών εν πολλοίς
γλωσσών που όλες μαζί συνθέτουν την οικολογία της γλώσσας. Και είναι αυτή η
διαφορετικότητα, η γλωσσική πολυμορφία που αποτελεί αναπαλλοτρίωτη
γλωσσική περιουσία των λαών, την πιο πολύτιμη κληρονομιά, η οποία αξίζει τον
σεβασμό μας. Όσο φυσική είναι η γλωσσική διαφοροποίηση (ακόμη και μεταξύ
40
των ατόμων που μιλούν την ίδια γλώσσα) άλλο τόσο «αφύσικη» είναι κάθε
τεχνητή «κοινή γλώσσα» (Εσπεράντο, Βολαπύκ κ.ά.) που φιλοδοξεί ουτοπικά να
υποκαταστήσει τις φυσικές γλώσσες. Η «ύβρις» μίας δήθεν ενιαίας γλώσσας για
όλα τα έθνη τού κόσμου, δηλαδή μίας απόλυτα παγκοσμιοποιημένης γλώσσας,
είναι μια άλλη έκφανση της ανθρώπινης αλαζονείας, ανάλογη με εκείνη που
45
προκάλεσε τη Βαβέλ, «τη σύγχυση γλωσσών». Η έννοια μιας «ενιαίας γλώσσας»
για όλους ούτε υπήρξε ποτέ ούτε μπορεί να υπάρξει, γιατί θα προσκρούει πάντα
σε μια αδήριτη γλωσσική πραγματικότητα, στην εγγενή διαφοροποίηση της
γλώσσας που διαμορφώνουν πάντα διαφορετικοί λαοί, με διαφορετικό
πολιτισμό, ιστορία και νοοτροπία. Το μόνο που μπορεί να υπάρξει - και έχει
50
υπάρξει κατά καιρούς -είναι μια ευρύτερης χρήσεως δεύτερη γλώσσα, μια ξένη
δηλαδή γλώσσα που χρησιμοποιείται ως linguafranca, γλώσσα επικοινωνίας για
πρακτικές ανάγκες συνεννόησης, η οποία συχνά χαρακτηρίζεται
υπεργενικευτικά και ως «κοινή γλώσσα».
Συνήθως θεωρούμε ως δεδομένη και συγκριτικά πιο εύκολη τη γνώση της
55
μητρικής γλώσσας από εκείνη μίας ξένης γλώσσας. Η άποψη αυτή ισχύει με την
έννοια ότι μια σημαντική παράμετρος της γλώσσας, το γλωσσικό περιβάλλον
(οικογένεια, σχολείο, κοινωνία, ΜΜΕ κ.ά.), που παίζει καθοριστικό ρόλο στη
γνώση της γλώσσας, συνοδεύει κατά φυσικό τρόπο μόνο τη μητρική γλώσσα.
Έτσι, δεν είναι τυχαίο που φυσικοί ομιλητές χαρακτηρίζονται μόνο οι ομιλητές
60
της μητρικής γλώσσας. Ωστόσο, θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι, αν ζήσει κανείς
επί μακρόν στη χώρα όπου ομιλείται μία γλώσσα και ασχοληθεί συστηματικά

12. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
12/13
με τη μάθησή της, τότε αποκτά μια βιωματική γνώση της μη μητρικής γλώσσας
που μπορεί να αγγίξει τα όρια της κατάκτησης.
Τέλος, ακόμη και προκειμένου για τη μητρική γλώσσα δεν πρέπει να
65
ξεχνάμε ότι σε όλη τη ζωή μας, από την ώρα που γεννιόμαστε μέχρι βαθέως
γήρατος, διατελούμε μονίμως «μαθητές» της μητρικής μας γλώσσας, η δε
κατάκτησή της σ' ένα απαιτητικό επίπεδο είναι πάντα «έργο ζωής».
(729 λέξεις)

13. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ι
13/13
«Μητρικής γλώσσης εγκώμιον», Γεώργιος Μπαμπινιώτης, εφ. Το Βήμα,
2/2/2014, σελ. Α 49 (διασκευή).
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις.
1.α) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου με 120 περίπου
λέξεις.
(25 μονάδες)
1.β) Για κάθε ένα από τα παρακάτω ρήματα, που έχουν υπογραμμιστεί στο
κείμενό σας, να σχηματίσετε και να γράψετε από ένα σύνθετο ουσιαστικό, το
οποίο να έχει ως δεύτερο συνθετικό ένα παράγωγο των συγκεκριμένων
ρημάτων: μαθαίνει, τονιστεί, βλέπει, αξίζει, μιλούν, θεωρούμε, παίζει, ζήσει,
ασχοληθεί, πρέπει.
(5 μονάδες)
2.α) «Όσο φυσική είναι … τις φυσικές γλώσσες.» (40η
-43η
σειρά). Να αναπτύξετε
τις σκέψεις σας για το θέμα αυτό σε μία παράγραφο με σύγκριση και αντίθεση.
(10 μονάδες)
2.β) «Ο αξιακός … σεβασμό μας» (32η-40η σειρά). Να επισημάνετε στο χωρίο αυτό
τέσσερις λέξεις ή φράσεις που χρησιμοποιούνται με μεταφορική σημασία και να
τις αντικαταστήσετε με τέσσερις αντίστοιχες λέξεις ή φράσεις με κυριολεκτική
σημασία.
(10 μονάδες)
3. Ο Γ. Μπαμπινιώτης υποστηρίζει ότι η γλώσσα δεν είναι ένα απλό εργαλείο
συνεννόησης, αλλά το κύριο συστατικό της πολιτισμικής ταυτότητας του
ατόμου. Πώς αντιλαμβάνεστε τη σχέση της γλώσσας με το πολιτισμικό
συγκείμενο; Με ποιους τρόπους οι νέοι έχουν τη δυνατότητα να διαφυλάξουν
και να ενισχύσουν το αξιακό περιεχόμενο της γλώσσας κάθε ανθρώπου και
όλων των λαών; Το κείμενό σας, σε μορφή άρθρου έκτασης 600 περίπου λέξεων,
θα δημοσιευθεί σε ηλεκτρονική εφημερίδα.
(50 μονάδες)