1. Daniel, geçmişte altı, yedi veya sekiz yaşlarındayken ara sıra meydana gelen
birşeyler vardı.Bir yerlere girdiğinde birileri ağlamaya başlardı.Bu yerler çoğunlukla Florida,
Miami Beach'ti On dokuz ve altmış yaşları arasındaydı bu insanlar Miami Beach'teki
herkes yahudiydi o zamanlar.Bu insanlar küçük evlerde veya apartman dairelerinde
yaşarlardı.Daniel, yaşlı yahudi akrabaların yanaklarını öpmeyi hiç sevmezdi. Erkeklerin
yanakları bodrum katı gibi kokar ve yaşlı kadınların yanaklarıysa pudra ve yemeklik yağın
koktuğu ve cüzdanlarına sıkıştırdıkları acil durum mendilleri, oraya çiçek yaprakları gibi
sokulmuş, buruşturulmuş pastil ambalajı ve buruşuk fişler kadar yumuşaktı. Daniel'in
büyükbabası Bolechow'da doğmuş ve genç bir adam olana kadar orada yaşadı.Daniel'i
gördükleri bazı zamanlarda ağlıyorlardı yaşlı adam ve kadınlar.. Daniel onları
ağlatabildiğine göre hepsinin bir ortak noktası olduğunu düşünüyordu.Anlamıyordu
konuştuklarını ama yabancıda gelmiyordu. Şiveleri büyükbabasınınkine benziyordu
İnsanlar onu görünce ağlıyorlardı.Ellerine yanaklarına koyup, dramatik bir iç çekmeyle 'Oy
Shmiel' diye ağlıyorlardı.
Shmiel'e çok benziyor diye ağlıyorlardı.Daha sonra bu ağlama bir tür ağıta
dönüşmüştü 'Alman ibranicesi' bir ağıta..Daniel Shmiel hakkında birşeyler
biliyordu.Büyükbabasının eşi ve dört kızıyla birlikte naziler tarafından öldürülen en büyük
kardeşiydi Shmiel. Annesinin bodrum katına sakladığı fotoğralardan tanıyordu
Shmieli.Birinci dünya savaşında üniformalı bir fotoğraf büyükbabası için
kardeşinin,yengesinin ve dört yeğeninin Naziler tarafından öldürülmesi büyük bir trajediydi.
Daniel büyükbabasının onları ziyarete geldiğinde onun dizine oturmayı, ona ailesi
hakkındaki hikayelerini dinlemeyi çok seviyordu. Ama dedesi bu konu hakkında konuşmak
istemiyor ve küçük kızın sorularını genelde cevapsız bırakıyordu Daniel,büyükbabasına
,büyükbabasına ailenin geçmişi,tarihler,isimler,yerler hakkında soru sorduğunda dedesi
ona mektup yazardı.Daniel'e ona ailesi hakkında fazla soru sormamasını yaşlı bir adam
olduğunu ve herşeyi hatırlayamayacağını yazmıştı.Shmiel'in öz kardeşinin başına gelen bu
korkunç olayı gündeme getirmekte sıkıntı duyardım:Naziler tarafından başına gelenleri
Hayal etmekte zorluk çekmişti daniel nasıl öldüklerini düşünmek, detayları idrak etmek
zordu Ne zaman? Nerede? Nasıl? Silahla mı? Gaz odalarında mı? Ama bu soruların
hiçbirine cevap vermiyordu dedesi .Daha sonradan neden cevap vermediğini anlamıştı.
Ya hatırlamak istemiyor ya da bilmiyordu yeterince ya da ona acı veren bir şey olduğu için
bahsetmek istemiyordu. Büyükbabası ölülere vefalıydı.Esprili,meşhur,fıkralarıyla insanları
güldüren aynı zamanda trajik hikayeleri olan bir adam..Büyükbabası günlük ibadetini 15
yaşından ölünceye kadar ömrünün her günü yapardı.

2. 1915'ten 1980'nin bir haziran gününe kadar büyükbabası ortodoks bir yahudiydi.Daniel
shmiel hakkındaki konuşmalara kulak misafiri oluyordu.Annesi: sanıyorum saklanıyordu ve
komşuları ele vermişti dedi telefonda birisiyle konuşurken. Birkaç yıl sonrada
büyükbabasının sadece onların şatoda saklandıklarını biliyorum cümlesine kulak vermişti.
Ne şatosu olduğunu düşünmeye başlamıştı daniel.Bolechow'da şatolara yer yoktu.Uzun
bir süre sonra araştırmalar yapmaya koyuldu daniel.Dedesinin kasabasıyla ilgili ciddi
araştırmalar yaptı ve Bolechow'da da aristokrat bir toprak sahibine ait bir şato vardı. Ve bu
gerçeği dedesinden tesadüfen duyduğu bilgisiyle birleştirdi. Shmiel bir şatoda saklanıyodu
İhanete uğrdadıktan sonra ailesiyle birlikte yaşadıkları yerdi burasıydı.Ve bunu yapan
komşuları değil, kendi hizmetçileri – Shiksa- idi (Shiksa; Yahudi olamayan bir polonyalı
demek) Shiksa olarak adından bahsedilen kadın Daniel'in annesine yardım etmek için
gelirdi. Ve annesiyle iyi iki arkadaş olmuşlardı.Annesine belli şeylerden şikayet edip
hikayeler anlatırdı. Örneğin bir tanesi ; Rzeszow'daki diğer kızların nasıl yahudilerden
nefret edeceklerinin öğretildiğiydi.Bayan wilk danielin annesine kendi yaptığı yemeklerden
getirmeye başlamıştı.
Bu sebeple, shmiel ve ailesinin shiksa denilen kadın tarafından ihanete uğramış olması
Daniel'e acı veriyordu.Daniel biraz daha büyümüştü.12 yaşındaydı ve annesine bazı
gerçekleri soracak cesareti bulmuştu kendisinde.Sonbahardı ve bayram zamanıydı, anma
ayini olan Yizkor'a gidiyorlardı.Annesinin annesi için, ölüler için yapılan Kaddish duasını
okuması gerekiyordu. Yizkor'a gidiyorlardı annesi bir an durdu ve iç çekti; Shmiel Amca ve
karısının güzel kızı vardı dedi.Daniel'in kafası karıştı ve anlayamadı annesinin ne dediğini
çünkü o hep dört kızları olduğunu biliyordu.Annesi tekrarladı: Tecavüz ettiler ve hepsini
öldürdüler.Daniel donup kalmıştı. Yaşına göre cinselliğin gerisindeydi. Annesi sanki
çocuğuyla konuşuyormuş gibi değil de yetişkin birisiyle konuşuyormuşcasına bilgi
vermişti.Daniel'in kafasından bir sürü soru geçiyordu.Sinagogun kapısına gelmiş ve içeri
girmişlerdi. Ölü duasına başlama zamanı gelmişti.Ölen kızlardan sadece birinin adını
öğrenebilmişti.'Bronia' ölen kızın ismiydi.Shmiel kardeşlerine hep almanca yazardı. Oysa
birbirleriyle konuşurken yiddiş dilini kullanırlar veya yahudi olmayanlarla lehçe ve
ukraynaca konuşuyorlardı.Onlar için Almanya yüksek resmi dil, devletin ve büyük bir sınıfta
eğitim gördükleri ilkokulun diliydi.Yiddişe birazda İbraniceye kayardı.Büyükbabası öldükten
sonra Shmiel'e ait dökümanlar, daha önceden görmedikleri fotoğraflar ellerine geçmişti

3. Fotoğrafların arkasında yazan isimlere göre Shmiel ve Ester' in dört kızının ismini
öğrenmişlerdi; Lorka, Frydka,Ruchatz,Bronia...
Ellerinde gri, siyah ve beyaz fotoğraflardan bakan yüzler vardı ellerinde.Bu gülüşleri
kimin soldurduğu belliydi: NAZİLER
Daniel yunanlılara hayran olan bir yahudi'ydi İbrani okuluna gitmesi Yunancaya ilgi
duydugundan dolayı okulda başarısız olmasına neden oldu. Ama on iki yaşından beri
Yunanca çalışıyordu.Ve sadeleştirimiş metinleri okumaya yetecek kadar yunancasını
ilerletmişti. Bir süre sonra ibraniceye geri dönmeyi ve daha bir ciddiyetle öğrenme kararı
aldı. İbranice öğrenmeye karar vermişti çünkü büyükbabasının çok dil bilmesinden
kaynaklanıyordu.Heves etmişti ama fırsatlarıda kaçırmıştı. Buna üzülüyordu Ve 'Mukaddes
Kitap İbranicesine Giriş' adında kalın bir cilt kitap aldı ve bir yıl boyunca ağır ağır üzerinde
çalıştı. Bir süre sonra kutsal metinler okuyabilmeye başladı.Böylece kendini baya bir
geliştirdi. Hayvanların,bitkilerin,balıkların,kuşların,insanların nasıl belirdiğini
öğrenmişti.Dünyanın oluşumunu, Havva ve Kabil'in hikayesini öğrenmişti.Bar mitzva'm
yahudi olmanın ne demek olduğunun farkına varmasını sağlamıştı.Hayatta olan
akrabalarına mektup yazmaya başladı Sadece gizemli Shmiel ile ilgili değil, hepsiyle ilgili..
Çeşitli yöntemler geliştirerek ajanslara ve kurumlara yazmaya başladı.Ama
sorularının hiçbirine geri dönüş olmamıştı.Bunlar onu Bolechow'a gitmesine ve orada ne
olduğunu görmüş geride kalan birkaç insanlarla görüşmesine sebep olmuştu.Zaman geçip
Daniel 20'li yaşlarına gelip genç bir adam olduğunda dosyalara göz atıp, araştırmaları
biraz daha ileri götürdü.30 yaşında, otuzların sonlarında ailesinin geçmişine dair herşeyi
biliyordu. Tek boşluk Shmiel ve ailesiydi.. Ne bir bilgi,hikaye anlatılacak tek bir anekdot
yoktu. Zaman geçtikce birşeyler öğreneceğine dair umutları azalıyordu. Bir yerde, yahudi
soykırımı kurbanlarının isimlerinin Uluslararası Kızıl Haçla sunulmasının mümkün
olduğunu okumuştu. Daniel kızıl haç ofisine gitmişti.İçeride kayıp insan formu doldurmuş,
internetteki sitelere sorgulama gönderdikten sonra, yaşlı bir adam daniel'i arayıp shmiel'i
tanıdıgını söylemişti.Shmiel'in Bolechow yakınlarında küçük bir kasaba olan Dolinalı
olduğunu ve Almanların 1941'in yazında geldiklerinde doğu tarafında kaçtığını
söylemiş..Kaçtığı dediği yer o zamanlar Sovyetler Birliği içleriymiş. Daniel'in büyük kardeşi
Matt fotoğrafcıdır.Ve bu bilgilere ulaştığı gün daniel'i arar.Shmiel ile ilgili bir bilgiye
ulaştığını söyler. Bir toplantıya katıldığını ve shmiel jager'i tanıdığını söyleyen birisiyle
karşılaştığını söyler.

4. Onu haber vermek ıcın aradığınıda ekler.Matt adamın ne anlattığını anlatmıştı
daniel'e: Eskiden tanıdığı bu shmiel başka bir isimle doğduğunu savaş sırasında Lwöw
civarında operasyonlar düzenleyen Partizanlara katıldığını,orda da ismini değiştirdiklerini
ve bazı güvenlik amacıyla ölmüş bildikleri insanların isimlerini veriyor olduklarını.En büyük
kızının dağlarda partizancılara katıldığını ve onlarla öldüğünü söylemiş Shmiel amca ve
kızlarından biri Fridka'yı almanlar bolechowda öldürmüşler. Adamın Matt'a söyledikleri
bunlardı.Aradan dört beş ay geçti.Daniel kızıl haçtan gelen bir zarf almıştı. Kızıl haç
doldurmuş olduğu altı formun kopyalarını iade etmişti. 7 Kagıt ise bir mektuptu. Shmiel
amcası ve ailesi hakkında bir bilgiye ulaşamadıkları yazıyordu. Ama Shmiel dosyasının
açık olarak değerlendirilceğini eklemişlerdi son paragrafa Daniel hala araştırmalar
içerisindeydi. Musevi bayramında Daniel'e bir hediye geldi (Hanuka: Musevi bayramı) Abisi
Andrew 'Bolechowlu Ber'in Anıları' isimli bir kitap gönderdi. Kitap Bolechow'da yaşamış
olan Ber Birkenthal isminde polonyalı bir yahudi tarafından 19 yy yazılmıştır.Bolechow'un
en patırtılı döneminde yaşamış bir insan Bolechow mezarlığındaki mezarı hac yeri olmuş
ünlü kişiydi.Entelektüel bir kişiydi.Birçok bilgiye daha ulaşmıştı.
Bolechow'da olayların ne zaman başlayıp, ne zaman bittiğine kadar bilgilere
ulaşmıştı.Shmiel ve ailesinin bolechow yakınlarında bir evde oturduklarını, ev adreslerine
kadar öğrenmişti.1939 Eylül'ünde Naziler Polonya'yı işgal ediyor. Doğu polonya
yahudilerine, bolechow'u sovyetler birliğine bırakan Molotov-Ribben Trop Paktı gereği
geçici bir koruma sağlamıştı.Shmiel ve ailesi sovyet egemenliği altında ne çekti
bilinmiyordu.Naziler 1941'de bu paktı çiğnemişlerdi.Hemen sonra Polonya'yı işgal
etmişlerdir.Bundan hemen sonrada Bolechow' varmışlardır.Saklanabilecekleri bir yere
gitmişler.Gittikleri yer daha önceden bahsettiğim şato Daniel'in büyükbabası onların bir
şatoda saklandıklarını söylemişti.Komşularının onları ele verdiğini duymuşlardı. Veya
hizmetçi-Shksa- ihanet etmişti.Tam olarak onlarda bilmiyorlardı. Ellerindeki bilgilerle ne
olup bittiğini anlamak imkansızdı. Daniel'in büyükbabası 1980'de ölmüştü. Onu canlı canlı
yıyen kanserden ölmesinden bir veya iki hafta önce yatağından kalkıp, tertemiz beyaz
pijamalarını giymiş, apartmanından çıkmak üzere asansöre basmıştı. Yüzme havuzuna
açılan kapıdan çıkmış Yüzemeyeceğini bile bile havuza atlama gücünü kendinde
bulmuştu.
Büyükbabası intihar ettiği zaman daniel 20 yaşındaydı Bolechow'a gömeceklerını
düşündüğü dedesini New York'a gömmüşlerdi.Birçok şeyini yahudi derneklerıne
bırakmıştı.Annesi dedesinin bazı eşyalarını evlerıne getirmişti.

5. Siyah beyaz fotoğraflar,albümler..Annesinin eve getirdiği evraklar arasında Shmiel'in
mektubu çıkmıştı. Tarih 06/01/1939 Karışık olarak sayfaları okuyordu daniel Mektupta
aynen şöyle yazıyordu:Aylardır sizleri görme umuduyla yaşadım canlarım hayyallerim suya
düştü.
Burada yahudileri ne yaptığını biliyor musun, bidiğin sadece milyonda bir
(Çocuklarından bahsediyor) Ve son sözü Tanrı'dan dilerim, Hitler parçalara bölünsün!
Hepinize elveda,hepinizi bütün kalbimle öpüyorum .
Dedesi bu mektubu senelerdir sol gögsünde taşımıştı. Büyükbabası öldükten yıllarca
sonra, Yahudi seçere web sitelerinin aile bulma sayfalarını denemeye karar verdi daniel.
Bu web sitesinde bütün soy isimlerini, o isimlerin ilgili oldukları kasabalarla birlikte
listeliyorsunuz iletişim adresinizi yazıyorsunuz. Sizin isim ve soy isimlerinizi yazan biri
sizinle iletişime geçebilir.Daniel soy isimleri listeledi.En ufak bir bilgi bütün kapıları
açabilirdi.Bir kadın Daniella irtibata geçti. Long Island'dan babası woldman isminde bir
adamla Sarah Jager'in torunuydu.Uzak bir akrabalık ama yeni birşeyler öğrenme umudu
içindeydi.Daniel fakat yine bir kayda değer bir bilgiye ulaşmıştı.Bir mesaj gelmişti.Stryj'den
Schneelict ismiyle ilgili onunla görüşmek isteyen biri Daniel telefonla ulaştı ve babasının
birkaç yıl önce 1994'de 103 yaşında bir Beyefendi olduğunu- Stryjde Emil Schneelict
olarak doğduğunu ve birkaç kardeşini soykırım'da kaybettiğini söyledi.Babasının anne-
babasının, isimlerinin Ucib Herz Schneelich ve Tauba Lea Scheelicht olduğunu
söyledi.Bunlar o an bir şey ifade etmemişti.Sonra babasının kardeşlerinin isimlerini söyledi:
Hinde, Eising, Mindel, Ester, Saul, Abraham Ester ismini duyduğunda nefesi kesilmişti
daniel'in.Bu isim Shmiel'in karısınınkine çok fazla aitmiş gibi geldi. 1890'larda Stryj'de
doğan birden fazla Ester Schncelict olmuş olabilirdi.Adam bu söylediği isimlerin takma
isimleride olduğundan bahsetti O anda da daniel not alıyordu Elindeki kağıda 'Eisig=Emil,
Mina=Minnie' diye notlar düştü. Düzenli olarak Jewishge org sitesini kullanmaya
başladıktan sonra, Bolechow'la aile bağlantı bulunan bir kadınla iletişime geçti.Kadının adı
Susannah'dı.Kadın bolechow'a seyahat etmişti. Yalan ailesinden tanıdığı hiç kimse orada
değildi.Daniel'e bazı bilgiler vermişti.Bolechow'da rehberlik yapmış ve çeşitli ofislerde
arşivsel araştırmaları olan Alex Unai adında bir kadınla iletişim kurmasını sağladı.Alex'e e-
posta gönderdi ve Bolechow'un yahudi arşivlerinin incelemesini istedii İlk irtibatından 2 ay
sonra içinde 100 den fazla evrak bulunan şişkin bir paket almıştı. Belgelerin en eskisi 20
Kasım 1935 tarihli bir ölüm belgesiydi.Kayıt o ayın 24 ölen seksen dokuz yaşındaki
Shcindel jager'e aitti.

6. Shmiel'in bilinen en eski fotoğrafı, Avusturya ordusuna ait üniformasıyla yanında
ayakta duran bir adamla oturarak çekindiği bir fotoğraftı.Bu fotoğrafta shmiel oldukça
yakışıklıydı. Yıllarca bu fotoğraf, lisedeyken çektiği fotokobisiyle biliyormuş daniel , annesi
resmin orjinalini bodrumda, kapalı bir odada kilitli, plastik bir torbanın içinde
saklıyordu.Shmiel'in savaş zamanı fotoğrafları bu torbanın içindeydi.Danielde ise sadece
fotoğraflı yüzünün fotokobisi vardı.Fotoğrafın arkasında not yazıyordu.Ama Daniel bu nota
bakmamıştı. Nedenini kendiside bilmiyordu.
Orjinaline bakma iznini 10. sınıftayken tarih dersi ile ilgili sunum hazırlarken olmuştu.
Amacı fotoğrafın arkasındaki yazıyı okumaktı.Tarih öğretmeni resmin arkasindaki yazıyı
görünce hayır olamaz demişti.'Shmiel Amca, Avusturya Ordusu'ndayken Naziler tarafından
öldürüldü' yazıyordu
Tarafında öldürüldü cümlesine alışmıştı. Daniel Aynı alın yazısına sahip olduğu ve bu
yüzden insanların ağlanmasına yol açtığı bu insan için tam bir yılı, on yıllar sonra seyahat
ederek, yazar olarak kardeşiyle.. Biri yazacak sözcükleri ve deşifre edecek notları olan
diğeri çekecek ve basacak fotoğraflarıyla farkında olmadan aile işini sürdürerek harcadı.İki
kardeş bir sürü şehire seyahat etmişler.Shmiel ve ailesinin izini sürerken bir yıl geçmiş,
onlar hakkında birşeyler bilen insanları aramak için Atlantik ve Pasifik boyunca
uçmuşlardı.Bütün bunlardan uzun yıllar sonra oturup bütün o gezilerin ve bütün o yılların
kitabı olan bu kitabı hazırlarken, annesini orijinal resme bakmaya bir kez daha ikna
etmişti. Tam anlamıyla arkasındakı yazıyı okuyabilmişti. Annesine diğer adamın kim
olduğunu sorduğunda annesi Eh, Daniel onu tanıyorsun! Herman Berber Herman
dedi.Bütün gece bildikleri üzerine düşünüyordu. Evet birçok şey öğrenmişti.Ama bildikleri
yeterli miydi?Hayır değildi. Devam edecekti araştırmalarına , sorularına, sorgularına
sonuçları çok küçük olsada elinden gelen çabayı gösterecekti. Büyükbabasının ölümünden
yirmi bir yıl sonra, Jagerler Bolechow'a geldiklerinden üç yüz seksen dokuz yıl ve oradan
kesin olarak ayrıldıklarından altmış yıl sonra geri gitti bolechow'a.
12 Agustos 2001'de iki erkek ve bir kız kardeşiyle Bolechow'un nemli toprağına
ayak basmışlardı.Altı aylık planlamadan sonra nihayet gelmişlerdi.Fakat hava şartları
kötüydü.Otuz yıldır düşündüğü, araştırdığı, yazdığı, çizdiği tek yerdi BOLECHOW. Yine
shmiel amcası ve ailesine ne olduğunu öğrenmeye karar vermişti.Daniel shmiel'in
mektuplarına ulaşmıştı. Kuzenine seneler sonra mektup yazmıştı. Mektubunda shmiel zor
durumda olduğunu ve kuzeninden yardım istediğini yazıyordu. İzin belgesi olan bir
kamyonunun yandığını. Yani bir alması gerektiğini ve kamyon almaya yetecek parasının
olmadığını.

7. Kuzeninden yardım istediğini yazmıştı 1 Mart 1939'a kadar bir kamyon alamadığı
takdirde çalışmak için gerekli izninin elinden alınacağını yazmıştı.
Ayrıca meslek kurulu birliği içinde kamyon izni olan tek yahudi olduğunuda
yazmıştı.Sadece onun yardım edebileceğini yazarak mektubu sonlandırmıştı.Kamyona
tam olarak ne olmuştu. Bunu bilmek imkansızdı.Almanya yasalaşmış ağır kısıtlamalar
koymuştu. Polonyanın tamamını yıkacak oan Hitler hayranlığıyla polonya hükümeti sağa
yöneldi.Yahudilere karşı ekonomik yasalar iş adamlarını etkilemişti. Shmielide etkilemişti.
Polonya yahudilerin çalışma hayatı üzerine savaş sürdürdü. Yahudi
olmayanlar yahudilerden alışveriş yapmayacak, yahudilerle ticaret yapılmayacak vb birçok
karar alınmıştı.Shmiel kuzenine yazdığı ilk mektubunda kamyonunu kurtarmak için
paraya ihtiyacı olduğu için yazmıştı, yıl biterken ise hayatını kurtarmak için para
istiyordu.Kız kardeşlerine,abisine mektuplar yazmıştı Kendisi içn değil kızları için
istiyordu.Parayı kızlarını yurtdışına kaçırmak için istemişti Daniel shmiel'in yazdığı
mektupları defalarca okumuştu. Aceba ailesi karşılık vermişler miydi mektuplara merak
ediyordu.Daniel ve kardeşleri Ukraynalıları ziyaret gitmişlerdi. Bolechowdaki insanlarla
konuşmuşlardı. Ukrayna dönüşlerinden aylar sonra shmiel ve ailesine ne olduğunun
detaylarını öğrenmeye başlayabilmişlerdi.Telefonu çalmıştı daniel'in Telefondaki adam
adını jack greene olduğunu Avustralya'dan aradığını bolechow'daki ailesini tanıyan
insanları aradığını duyduğunu söyledi. Daniel evet dedi. Adam shmiel'in kızlarından biriyle
flört ettiğini kızının adının ruchele olduğunu söyledi.Daniel hayır hayır dedi.Ben onunla
çıkmıştım o yuzden biliyorum dedi adam.Jack konuşurken daniel ses kaydı yapıyordu.En
önemlisini söyledi. Ruchele 29 Ekim 1941'de ortadan kayboldu.Annesi ve ağabeyide aynı
tarihte ortadan kaybolmuşlardı.Frydka varil fabrikasında çalışma şansı bulduğunu ve hala
hayatta olduğunu ve yüz kadar yahudinin gaz odalarına atılacagı haberi duyulmuştu.
Frydka ve kardeşi lorka bolechow'dan dolina koyu etrafındaki bir ormandan eylem yapan
partizan grubuna katıldılar. Grup babij adında iki kardeş tarafından yönetiliyordu.Bir gece
duymuştu ki çocuklar yakalanmış ve almanlar üç polonyalı arkadaşı götürüp kasabada
öldürmüşlerdi.Sağ kalan dört kişiydi.
Altı bin yahudiden 48'i hayatta kalmıştı. Abisi, kız kardeşleri shmiel ve ailesi için
hiçbirşey yapamamışlardı.Danieli şimdiye kadar öğrendikleri hep yanıltmıştı. Yanlış
hikayenin peşinde olduğunu jack'i dinledikten sonra anlamıştı Nasıl yaşadıklarından çok
nasıl öldüklerinin hikayesi Jack daniel'e Sydney'e gelmesini kendisi, kardeşi ve orada
yaşayan sağ kalmış boechow'lu diğer insanlarlada konuşması gerektiğini söylemişti. New
York'tan Sydney'e seyahat 22 saat sürmüştü. Sydney'e vardıktan sonra onlara bilgi
verecek insanlarla buluşmuşlardı.

8. Bu insanlar;Frydka'yla arkadaşlık etmiş bir kadın,yaşlı bir kadın,Shmiel'in komşusu
bir adam..
Frydka'ı tanıyan bayan Grossband konuşmaya başladı.Grossband frydka'nın
stüdyoda çekilmiş fotoğrafını çıkarıp gösterdi. Frydka'yı en son şubat 1942'de görmüştü.
Daniel çantasından shmiel ve eşinin olduğu fotoyu gösterdi kadına. Kadın tanıdı shmiel ve
ester'i..Onun anne babası dedi. Daha sonra jack lafın arasına girdi ve jagerleri
hatırlıyorum, shmiel jager'i hatırlıyorum dedi. Boris diye biri shmiel'i anlatıyordu. Kasap
olduğunu, iki kamyonu olduğunu Ruslar 1939'da geldiklerinde kamyonlarını elinden
aldılar.Shmiel ondan sonra taşraya gidip devlet için sığır alıyordu dedi.Daniel'e 'devlet için
sığır almak' cümlesi pek bir garip gelmişti.Adam devam etti konuşmasına devlet için çünkü
o sırada devletin işçisiydi. Yüksek sesle evet,KOMÜNİSTLER! Dedi.
Herkese bolechow'da başka jager olup olmadığını sordu.Bayan gross meydanda
jagerler var. Oradan birisi shmiel'in kızlarını tanıdığını söyledi. Ama shmiel'in eşi ester
hakkında kimsenin bir bilgisi yoktu. Savaş çıktığında frydka çok küçüktü.Öldüğünde
sevdiği bir çocuk vardı. Ve o çocuk hayatını frydkanın yanında kaybetmişti.Ve onları
babij'in olduğu ormanlara ulaştırmıştı.Partizanların yanında 400 kadar yahudi vardı.Daha
sonra çocugu bolechow'da bir tarlaya götürdüler ve vurdular. Meydana gelen ilk olay
ukraynalıların gelmesi ve yahudileri öldürmeye başlamasıdır.Bob birşeyler anlatmaya
başlamıştı.1941'de Sovyetler çekildikten sonra rusların silah altına aldığı yahudi gençler
bolechow'daki evlerine dönüyorlardı.Rus ordusuna asker alınmışlardı ve eve geri
geliyorlardı.Bu sırada ukraynalılar köprünün üstünde durmuş gelen askerlerin gözlerine
bakıyorlar ve birinin yahudi olduğu düşünülerse onu köprüden aşağı nehre atıyorlardı.İlk
defa birinci aksiyonla ilgili net bilgilere ulaşmıştı daniel İlk 2Alman Aksiyon'u' bir salı
günüydü.Bin kadar kişiyi götürmüşlerdi.Onları yaklaşık otuz altı saat Katolik Toplum
Merkezinde tutmuşlardı.Orada tutulurken almanlar içiyorlardı.
Sarhoş olduktan sonra kalabalıktan bir grubu vuruyorlardı.Sonra otuz altı saatten
sonra dışarı çıkartıp kamyonlara bindirip ve kasabadan dışarı çıkartıp Taniowa ormanına
götürmüşlerdi.Orada hazır kazılmış büyük çukur vardı.Ve orada hepsini vurmuşlardı.Bob,
Almanların Ukraynalı polislerle gezindiğini söylemişti.Ellerinde bir liste vardı. Listede önde
gelen bolechowlu yahudilerin isimleri,doktorlar,avukatlar,iş adamları vardı. Amaç lider
vatandaşları ortadan kaldırarak kasabanın moralini bozmakti.Eğer shmiel listedeyse o gün
Almanlar ve Ukraynalılar onun kapısına geldiklerinde evden uzaktaydı Jack devam etti
kasabada herkesin bir takma dı vardı. Annemin kız kardeşi shmiel'e “Kral” derdi. Birinci
aksiyondan sonra sokakta istediğiniz gibi hareket edemiyordunuz.

9. Günde sadece dışarı çıkabileceğiniz bir veya iki saat verilmişti.Çok yağmur yağıyordu
ve yağmur tarladaki herşeyi götürmüştü.Yiyeceklerin fiyatları artmıştı.Açlık vardı.1942'nin
baharına girdiklerinde birçok yahudi açlıktan ölüyordu.Birinci aksiyondan sonra herkes
açlıktan söz ediyordu. Daniel ona anlatılanlarla duyduklarını bağdaştırmaya
çalışıyordu.Ester ve iki kızının 1942'de yok olduğunu düşünmüştü.Bu tarihte ikinci aksiyon
olmuştu büyük kız partizanlara katılmış onlarla ölmüştü.
Shmiel ikinci aksiyon'da alınmıştı İkinci aksiyondan sonra sokakta yürüyemezdiniz.
Shmiel Eylül 1942'de karısı ve en küçük kızıyla birlikte yok olmuştu.Bilinmiyordu ne olduğu
İkinci aksiyon'un bolechow yahudilerinin başına gelmiş en korkunç en yıkıcı olay
olduğunda herkes hemfikirdi.1942'nin 3,4,5 Eylül'ünde bolechow'da ikinci hareket
gerçekleşti.Erkekler, kadınlar ve çocuklar evlerde, tavan aralarında, saklandıkları yerde
yakalandılar. Yaklaşık 660 çocuk götürüldü.İnsanlar bolechow meydanında ve sokaklarda
öldürüldüler.Harekat çarşamba akşamından cumartesiye kadar sürdü.Cuma günü
harekatın bittiği söylenmişti.İnsanlar saklandıkları yerden çıkmaya başlamışlardı ki harekat
cumartesi günü tekrar başladı.Ve ogün önceki günlerden daha çok insan
öldürüldü.Almanlar ve Ukraynalılar özellikle çocukları avlıyorlardı.Çocukları kaldırıp
başlarını kaldırım köşelerine vuruyorlardı. Bunu yaparken gülüyorlardı.600 çocuk
öldürmeleriyle övünüyorlardı. Cumartesi günü cesetler toplandı,mezarlığa götürülüp
çukura atıldı.Üç gün süren harekatta 600-700 çocuk ve 800-900 yetişkin öldürülmüştü.
3,4,5 Eylül arağında hangi gün olduğu bilinmiyordu.Kapıda bir gürültü oldu Lorka ve frydka
evde değillerdi.Evden nasıl alındıkların bilinmiyordu.Birçok kişi ağlayıp, çığlık atıyorlardı
Shmiel, Ester, Bronia Belediye binasına doğru ilerlemeye zorlanıyolardı.Belediye binasının
arkasındaki bahçede iki bin beş yüz kişiyle birlikte bekletildiler.
Daniel bolechowdaki insanların yaşadıkları acıları gözünde
canlandırabiliyordu.İnsanlar sığır vagonlarına zorla bindirilmişti.Daniel konustugu
insanlardan o trende olanlar vardı.Yük vagonunda neler olduğunu anlatıyorlardı; Vagona
100'den fazla kişi paketlediler.Havasız, büyük bir tuvalete sokmuşlardı.Herkes yerde
yatıyordu. Vagonun kokusu dayanılmazdı.Durum kötüye gidiyordu İnsanalrın nefesi
kesilmişti. Bazıları ümidini kesmişti ve artık hareket edemiyorlardı.Trenler behec kampı'nın
içindeki hatta durdu.Vagonlar ölü ve canlı yahudi yüklerini boşalttı Shmiel,Ester,Bronia
vagondan tökezleyerek inip 'kabul alanına' geçmişlerdi.Soyunma barakalarına
götürüldüler.Elbiselerinin çıkarılmasını, üzerlerinde para vb. hiçbirşeyin kalmaması
söylendi. Dezenfekte duşu alıncak denilmişti.

10. Shmiel alçak tavanlı, sarı boyalı, sıcak görünüşlü duş odasına girdikten sonra,
dahadokuz yuz doksan dokuz yahudiyle dolduktan sonra duş alınmayacagını anlamıştı ki
tam onda gaz gelmişti.
Aynı basamakları Ester ve Bronia'da yaşamıştı. O odalardan birinde 1942 Eylül'ünün belli
bir gününde, belirli bir zamanında shmiel ve ailesinin hayatları sona ermişti. Ocak ve Aralık
1939 tarihleri araında belli sayıda mektup yazan adamın hayatı.. Sıcak,cana yakın olan bir
kadın Babası için hala küçük bir kız çocugu olan bronia Shmiel, ester ve broniadan geriye
kalan sadece beraber çekindikleri fotoğraflarıydı.
Ocak ve Aralık 1939 tarihleri arasında belli sayıda mektup yazan adamın hayatı..
Sıcak,cana yakın olan bir kadın Babası için hala küçük bir kız çocugu olan bronia Shmiel,
ester ve broniadan geriye kalan sadece beraber çekindikleri fotoğraflarıydı.İnsanların
hatırladığı kadarıyla Frydka ve Lorka artık bolechow'da değillerdi.Polonyalı çocugun
yardımıyla iki kız kardeş bolechow'dan kaçabilmişlerdi.Gözden kaybolmuşlardı ve hiç
kimse onları bir daha görmemişlerdi. Canlı olmak anlatacak hikayesi olmaktır.”Canlı olmak
tam olarak kahraman olmaktır, bir hayat hikayesinin merkezi olmak.Eğer bir başkasının
hikayesine ikincil karekter olmaktan öteye gidemiyorsan, bu gerçek manada ölüsünüz
demektir ”. Yaptığı seyahatler onu geçmişe yaklaştırmıştı. Daha önceden bilmediklerini
öğrenmişti.Bu olayları yaşayanları, sağ kurtulanları, olayları hatırlayanlar ölüp gitmeye
başlamıştı. Onlara neler olduğunu öğrendi, onlara yaklaşmıştı. Shmiel amcası ve ailesinin
nasıl öldüklerini öğrenmeyi umarak araştırmasına başlamıştı.Büyükbabasına 'Shmiel
amcaya ne oldu?' diye sorduğunda anlaşılmaz bir sessizliğe çekerdi kendisini O zamanlar
kendine kendine cevabı bulacagım demişti. Ve de shmiel ve ailesi hakkındakı herseyi
öğremişti. Seneler boyunca uğraştı bir sürü insanla konuştu, dünyayı dolaştı.Shmiel ve
ailesiyle aynı acıları paylaşan ınsanlara ulaşmıştı.
Faşizmin insanları vahşice katlettiğini tarih bir kere daha gözler önüne serdi ;TARİH
BİR GÜN BİZİDE HAKLI ÇIKARTIR!.