Lexion Dr. Edmond Zaimi

1. E Zaimi
E Zaimi 6/15/2012

2. PERKUFIZIMET
FATKEQESI?
E Zaimi 6/15/2012

3. PERKUFIZIMET
FATKQESI:
“Nje ngjarje e papritur e cila sjell demtime materiale te medha,
humbje dhe vuajtje te medha” (Webster‟s New International
Dictionary)
“Nje ngjarje e cila shkakton deme dhe shkaterrime te medha si
p.sh nje zjarr, nje disfate serioze apo humbja e nje sasie te madhe
parash” (Oxford Advanced Learner‟s Dictionary)
“Nje ngjarje e cila shkakton shkaterrim dhe vuajtje te madhe; nje
katastrofe; nje fatkeqesi te rende; nje deshtim i plote” (American
Heritage Dictionary)
E Zaimi 6/15/2012

4. PERKUFIZIMET
FATKEQESIA:
“nje situate qe vjen si shkak i nje fenomeni
mjedisor apo konflikti te armatosur qe sjell stres,
lendime personale, demtime fizike dhe shkaterrime
ekonomike te nje shkalle te madhe.“
Cuny FC: Prezantimi to disaster management: Lesson 2 – Concepts and terms in
disaster management. Prehospital FATKEQESI Med 1993;8:89-94
“ngjarje me demtim te madh dhe te rende,
lendime apo humbje te jetes apo prones, te cilat
komuniteti nuk i perballon dot dhe gjate te cilit
shoqeria e prekur peson nje shkaterrim te madh.“
Perez E, Thompson P: Natural DisasterIs: Causes and Effects, Lesson 1– Presentation
to natural Disasters. Prehospital Disaster Med 1994;9:101-9
E Zaimi 6/15/2012

5. PERKUFIZIMET
FATKEQESI:
Perkufizimi i nje FATKEQESIE e pershtatur nga
Organizata Boterore e Shendetesise (OBSH) dhe Kombet e
Bashkuara eshte:
“rezultati i nje demtimi te madh ekologjik ne
marredheniet midis njeriut dhe mjedisit, nje shkaterrim
serioz dhe i papritur (apo i ngadalte, sic eshte thatesira) ne
nje shkalle te tille qe komuniteti i prekur ka nevoje per
perpjekje te jashtezakonshme qe ti beje balle atij shpesh
me ndihma nga jashte apo ndihma nderkombetare.”
Gunn SWA: Multilingual Dictionary of Desaster Medicine and International Relief. Kluwer
Academic Publishers. Boston/London. 1990, p 23
E Zaimi 6/15/2012

6. PERKUFIZIMET
 Nuk ka nje perkufizim te pergjithshem
te pranuar te FATKEQESISE
 termi „FATKEQESI‟ eshte perdorur ne
kontekste te ndryshme duke reflektuar
background-in e percaktuesit
E Zaimi 6/15/2012

7. Pikat per te Reflektuar…
Bashkimi i 3 Faktoreve
1. Fenomen me energji te
mjaftueshme
2. Mjedisi apo gjeografia ku
perqendrohet ne energji
3. Perqendrimi i njerezve dhe
pasurive
Coleman L - Frequency of Man-made disaster in the 20th
Century. Journal of Contingencies and Crisis Management.
2006; 14(1):3-11
Cunami, femijet e mbijetuar
E Zaimi 6/15/2012

8. Pikat per te Reflektuar…
 Nuk ka FATKEQESI pa u ndodhur njerezit
ne vendndodhje…
 FATKEQESIA percaktohet nga pikepamja e
aftesise per ti bere balle
 Nje FATKEQESI per nje komunitet mund te
jete nje ndodhi e vogel per ne nje tjeter…
nuk ka nje prag universal.
E Zaimi 6/15/2012

9. PERKUFIZIMET
“Nje FATKEQESI eshte nje situate e nje
mungese ekuilibri midis nevojave te
menjehershme per kujdes mjekesor dhe
burimeve te disponueshme te cilat nuk jane ne
gjendje te plotesojne keto nevoja, pasi nuk
eshte rasti i nje urgjence mjekesore normale.
Trajnime specifike ne pergatitjen per
FATKEQESITE eshte pra e nevojshme per te
gjithe mjeket e urgjences.”
Manifesto for Emergency Medicine in Europe
European Journal of Emergency Medicine, 1998, 5(1): 7-8;
1998, (4): 1-2
E Zaimi 6/15/2012

10. 6/15/2012 E Zaimi

11. PERKUFIZIMET
EMERGJENCAT FATKEQESIA
NEVOJAT BURIMET
BURIMET NEVOJAT
E Zaimi 6/15/2012

12. PERKUFIZIMET
EMERGJENCAT FATKEQESIA
NEVOJAT BURIMET
BURIMET NEVOJAT
E Zaimi 6/15/2012

13. 6/15/2012 E Zaimi

14. PERKUFIZIMET
INCIDENT VIKTIMASH NE
MASE:
“nje ngjarje qe sjell shume viktima, por
qe menaxhohet krejtesisht me burimet
e disponueshme brenda zones ne te
cilen ka ndodhur ngjarja”.
Guidelines for Evaluation and Research in the Utstein Style. Prehospital
and FATKEQESI Medicine 2003, 17; Supplement 3 ”
E Zaimi 6/15/2012

15. PERKUFIZIMET
EMERGENCA Komplekse
(nderlikuar):
“krizat humanitare ne nje vend, rajon apo shoqeri
ne te cilen ka ndodhur nje shkaterrim total apo i
konsiderueshem i autoritetit si pasoje e nje
konflikti te jashtem apo te brendshem i cili
kerkon nje nderhyrje nderkombetare qe kalon
mandatin apo mundesine e çfaredo agjensie te
vetme dhe/apo programi ekzistues i Kombeve te
Bashkuara.”
Office of the Coordinator of Humanitarian Affairs [OCHA] Inter-Agency
Standing Committee [IASC], December 1994
E Zaimi 6/15/2012

16. KLASIFIKIMI
NGJARJE TE MENJEHERSHME
Naturale Nga njeriu
FATKEQESI te cilat vijne si
FATKEQESI te cilat vijne si
rezultat i forcave natyrore, dhe
rezultat i veprimeve te
ne te cilat nderhyrja njerezore
rendesishme te njeriut.
nuk eshte shkaku primar i
ndodhise se ketyre forcave.
E Zaimi 6/15/2012

17. KLASIFIKIMI
NGJARJE TE MENJEHERSHME
Natyrore
FATKEQESI te cilat vijne si
rezultat i forcave natyrore dhe
ne te cilat nderhyrja njerezore
nuk eshte shkaku primar i
ndodhjes se ketyre forcave.
• Ngjarjet Paresore
termetet, vullkanet,
shperthimet, tornadot,
thatesirat, etj.
• Ngjarjet Dytesore
permbytjet, orteqet etj.
E Zaimi 6/15/2012

18. KLASIFIKIMI
NGJARJE TE MENJEHERSHME
Njerezore
FATKEQESI qe vijne si rezultat
i veprimeve signifikative te
njeriut.
• Teknologjike
incidentet industriale, shkaterrimi i
ndertesave, etj
• Lufta
bombardimet (konvencionale, kimike,
nukleare dhe armeve bakteriologjike)
qe shpesh jane me qellime terroriste
• Sociale
ngjarje te mbledhjeve masive
E Zaimi 6/15/2012

19. KLASIFIKIMI
SHPEJTESIA E MESYMJES
E SHPEJTE PROGRESIVE
E shkaktuar nga ngjarje te E shkaktuar nga ngjarje te
cilat godasin pa keshillim cilat godasin dalengadale
paraprak apo me njoftim te (gradualisht)
shkurter.
E Zaimi 6/15/2012

20. TIPARET
CIKLI I
MENAXHIMIT TE
FATKEQESIVE
* Provided by Caribbean FATKEQESI and Emergency Response
Agency (CDERA)
E Zaimi 6/15/2012

21. Ngjarja Numri i Vdekje Te prekur Demi ekonomik
ngjarjeve (mije dollare)
Permbytje 3 44 566 3 593 11509 66 093 052
Temperatura 112 52 119 1 389 529 9 024 788
ekstreme
Thatesira 31 2 14 865 575 14 297 309
Zjarret 58 228 286969 3 540 357
Termetet 102 21 840 5 875 138 3 0 225 449
Aksidentet 609 16 856 137 638 11 697 048
Reshqitjet 57 2 084 90 196 156 589
dhe orteqet
Stuhite 1 397 8 063 234
170 33 114 822
Gjithsej 1483 98119 42274 788 168 149 414
E Zaimi 6/15/2012

22. A ka ndonje dallim ndermjet
risk (fat, hise) dhe hazard (rrezik)?
E Zaimi 6/15/2012

23. Mundesia e ekspozimit ndaj nje rreziku dhe
pasojat e tij
E Zaimi 6/15/2012

24. Nje kercenim i mundshem ndaj sigurise dhe
shendetit publik
Rreziqet klasifikohen
ne 4 kategori:
1. Natyrore
2. Teknologjike
3. Biologjike
4. Shoqerore
E Zaimi 6/15/2012

25. Jane
CENUESHMERINE
proporcionale
Risqet (hiset) Rreziqet
GADISHMERINE
E Zaimi 6/15/2012

26. Rrezik
risk
cenueshmeri
gadishmeri
E Zaimi 6/15/2012

27. Menaxhimi paraspitalor i
fatkeqesive/incidenteve me
viktima masive

28.  Fatekeqesi/Incidente me viktima masive: Perse?
Cfare?
 Pergjigjia paraspitalore mjekesore
 Njoftimi /Aktivizimi
 Shperndarja e burimeve
 Veprimet ne vendgjarje
 Veshtiresite, gracka

29. Fatekeqesite dhe incidentet me
viktima masive ndodhin
menjehere, papritmas ose
me nje paralajmerim shume te
shkurter!

30. Jo mjekesore
Mjekesore

31.  Nuk ka nje konsensus te perbashket lidhur me
perkufizimin e fatkeqesise mjekesore
 Ofrimi i kujdesit mjekesor dhe kirurgjikal ne
kushte ekstreme dhe /ose te rrezikshme per te
plagosurit dhe viktimat e semura te fatkeqesise
www.anes.upmc.edu/anesnews/volume/2003winter_s
pring/articles/special_article.html
 Sa here qe nevojat mjekesore te popullates ose
nevojat e nje spitali kapercejne burimet e
disponueshme.
http://www.downstate.edu/emergency_medicine/pdf.docs/UHBSe
ction01.pdf

32. Nje fenomen i papritur ekologjik me
permasa te mjaftueshme per te
kerkuar asistence nga te tjeret

33.  Nevoja per te kaluar nga veprimet normale tek
zbatimi i planit te fatkeqesive, ne menyre qe
te ruhet integriteti i institucionit dhe kujdesi
dhe siguria e pacientit.
◦ Fatkeqesi e jashtme : eshte nje incident qe ndodh
jashte institucionit dhe kapercen aftesine e institucionit
per te trajtuar numrin e viktimave.
◦ Fatkeqesi e brendeshme : eshte nje incident qe ndodh
brenda mjediseve te nje spitali dhe qe shkakton nje
shpreberje te aktiviteteve te tij normale, me viktima qe i
kapercejne mundesite e tij.
Pa nje numer specifik!

36. Butrinti ne Shqiperi ka rrezik per termete!

37. Veprimeve ne rast Veprimeve ne situata
fatkeqesie te zakonshme

38. Qellimi i kujdesit mjekesor paraspitalor
per fatkeqesite eshte qe
Te Beje te Miren me te Madhe te
mundeshme, per Numrin me te
Madh te Pacienteve (sa me shume),
Ndersa objektivi i Kujdesit Mjekesor
te Zakonshem eshte qe te Beje te
Miren me te Madhe te mundeshme per
Pacientin, individe te vecante

39. Nga Aftesite e :
atyre qe do japin ndihmen e pare,
ekipeve te shpetimit dhe
sherbimeve mjekesore mbeshtetese
do te varet drejtperdrejte arritja
e numrit me te madh te mundshem
te te mbijetuarve nga ngjarja e
papritur

42.  Hapi i pare eshte lajmerimi i sistemit te
sherbimit urgjencave mjekesore permes
127, 911, 112, thirrjes normale …etj.
 Hapi i dyte eshte aktivizimi i sistemit te
sherbimeve te urgjencave shendetesore
permes komunikimit midis qendres se
dispecerise dhe ekipit te urgjencave,
spitaleve dhe agjensive te tjera te
perfshira.

43. Spital
Spital
Dispeceria
qendrore EMS Spital
Zjarrefikesit Policia Ministria
e Shendetesise

44. ◦ Linja kombetare e caktuar
◦ Radio (kanali i caktuar)
◦ Te njohesh butonat dhe funksionet
◦ Te praktikohesh shpesh
 Telefonat celulare
 Telefonat satelitore

46.  Stafi
 Furnizimet, pajisjet

50.  Kush eshte ne komande?.....
◦ Jo mjekesor …….Komandanti i
zjarrefikseve
◦ Mjekesor……..Personi me i vjeter, me
me pervoje
Ne te gjitha ngjarjet KOORDINIMI midis
agjensive vepruese eshte faktori me i
rendesishem. Pa kordinim nuk ka shans per
ofrimin e nje kujdesi optimal.

51. Pergjegjesia e pare e
komandantit te incidentit eshte:
kontrolli i pergjithshem i
opercionit mjekesor ne menyre te
tille qe te kemi pergjigjen me
efektive dhe me te mire te
mundeshme, duke shmangur me cdo
menyre kaosin dhe shkaterrimin.

52.  Se pari : Sigurohuni!
 Siguria eshte Perparesia numer 1
◦ Siguria juaj
◦ Siguria e kolegeve tuaj
◦ Siguria e pacienteve tuaj
◦ Vezhgoni se mos ka materiale te
rrezikshme, zjarr, te shtena, eksplozive,
lengje trupore
◦ Kontrolloni drejtimin e eres
Nuk ka vend per Veprime Heroike!

53. 1. Merrni informacion mbi incidentin dhe
numrin e viktimave aktuale dhe atyre te
priteshme
2. Vleresoni personelin dhe furnizimet
shtese
3. Njihni nevojat per evakuim/transportim :
Numrin dhe llojin (ambulancat ndaj
evakuimit nga ajri).

54.  Komunikoni informacionin e meposhtem tek
dispeceria e sherbimit te urgjences ose tek
spitali prites i mundshem :
◦ Lloji i incidentit
◦ Topografia e vendit te incidentit, moti, rruget e hyrjes
◦ Te dhena per viktimat: numri (aktual, potencial), graviteti,
lendime te vecanta (djegie, lende kimike, femije….).
◦ Elemente te nje rreziku aktiv
◦ Nevoja per te nxjerre dike nga nje vend ku eshte bllokuar
(nen rrenoja psh)
◦ Mjetet e evakuimit (ambulanca, me rruge ajrore , autobuz).

55. Mesazhet e komunikimit duhet te
jene :
Te qarte, te plote dhe te besueshem,
Te sakte dhe ne kohe
Te rifreskuar rregullisht
Te shpeshte por relevant

56. 1. PMA; Pozicion Mjekesor i Avancuar …. ;
Thjeshte /Ndihma e pare /Vendi i triazhit
2. Vend qendrimin: per furnizimet qe arrijne,
personelin dhe ambulancat.
3. Zonat stabilizuese (E kuqe, E verdhe, E
gjelber): per viktima qe presin evakuimin.

57. Drejtimi i eres
Staf e
pajisje Dispecer
Ekipi mjekesor
Viktimat •PMA (ndihma 1/triazh) EMS
•Zona e stabilizimit
•Zona e pritjes
Pike
kontrolli
Evakuimi
Vetem
zjarrfikesit
Lokalizim i zones se fatkeqesise Spitali

58. Drejtimi i eres
Wind Direction
Zona e
Dispeceria
PAM
Victims
Viktimat grumbullimit
X EMS
Pika e kontrollit
Incident
Zona e
kuqe e
stabilizimit
Zona e
verdhe e Evakuimi Spitali
Vetem stabilizimit
zjarrfikesit
Zona jeshile
e
perkohshme
Vendi i lokalizimit te fatkeqesise

59. Situata te vecanta
Kimike……Berthamore

60. Drejtimi i eres
Staf e
Ekipi mjekesor pajisje Dispecer
Viktimat •PMA (ndihma 1/triage)
Dekont EMS
•Zona e stabilizimit
•Zona e pritjes
Evakuimi
Zjarrefikesit
Dekontaminuesit &
Vetem
Viktimat e dekont.
zjarrfikesit
Zona e Zona e Zona e ftohte
nxehte ngrohte
Viktima qe shkojne vete ne spital-direkt
Lokalizim i zones se fatkeqesise Spitali

61. Kurre para veprimeve te tjera te meparshme!
1. Fillo procesin e triazhit
◦ Urgjenca absolute; Nuk mund te pritet = E Kuqe
◦ Urgjence relative; Mund te pritet = E Verdhe
◦ Urgjence minimale; Mund te pritet = E Gjelber
◦ I vdekur = Etikete e Zeze
2. Jep kujdes mjekesor me qellim qe te sigurosh
mbijetesen e castit te sa me teper viktimave qe te
jete e mundur, duke marre gjithnje ne konsiderate
burimet qe ke ne dispozicion.

62. Qellimi me kryesor eshte te ruajme jeten dhe
gjymtyret ….. ABC shenjat baze te jetes
 Menaxhimi i rrugeve te frymemarrjes
 Dhenia e oksigjenit
 Clirimi i pneumotoraksit
 Trajtimi i plageve te hapura qe gjakosin
Jo RZM ne vendngjarje ne nje fatkeqesi te
“Vertete” ….

63. 1. Perparesite/Perzgjedhja e pacienteve sipas
renditjes se meposhteme:
◦ Menaxhimi i problemeve te rrugeve te frymemarrjes
◦ Probleme te frymemarrjes qe kerkojne ventilim
◦ Paqendrueshmeria hemodinamike
◦ Demtimi neurologjik
◦ Demtim kompleks ortopedik
◦ Te gjitha te tjerat

64. 2. Zgjidhni mjetin me te pershtatshem te
transportit per nje pacient te vecante
3. Transpotim tek institucioni mjekesor me i
pershtatshem Jo tek me i aferti .
4. Ruaj kujdesin e pershtatshem gjate
transporitit dhe deri tek mberritja ne spital.

65. Ruani numrin e rregjistrimit te
pacienteve,te dhenat per
gravitetin e gjendjes se tij,
per nderhyrjet mjekesore te
kryera, transportin dhe
destinacionin

66. Kjo arrihet kur plani i pergjigjes ndaj fatkeqesise
eshte aktivizuar teresisht dhe situata eshte e
qendrueshme ne vendngjarjen e fatkeqesise.
Zgjeroni/vendosni pozicione te tjera, mjekesore.
Ofroni nje kujdes me te avancuar mjekesor
Transportin e te plagosurve ne spital
Ofrimi i asistences njerezve te perfshire ne
ngjarje, jo te plagosur
Lehtesimi i ekipeve te pergjigjes se hershme.

67. Cdo plan nuk eshte asnjehere i
perkryer
Pergjigjia eshte dinamike
Ndryshimi behet sipas situates ne
teren

69.  Disa tipare te skenarit te fatkeqesise mund
ti detyronin shpetuesit qe ti vononin disa
manovra ALS/ACLS/ATLS (Si intubimi ET)
deri sa pacienti te cohet ne nje vend me te
mire/me te paisur:
a. E vertete
b. E gabuar

70.  Brenda nje situate fatkeqesie, defibrilimi
i jashtem eshte nje nderhyrje qe duhet
bere ne vendngjarjen e fatkeqesise:
a. E vertete
b. E gabuar

71.  Veprimi i pare nga ndihmesi qe arrin i
pari ne vendngjarjen e fatkeqesise eshte
te ndihmoje viktimat e plagosura
a. E vertete
b. E gabuar

72.  Si nje anetar i ekipit te triazhit, ju
vendosni te intuboni nje viktime te zene
nen rrenoja nga nje shperthim ne nje
ndertese me viktima te shumta. Cili eshte
veprimi juaj i metejshem ?
a. Ta ventiloni ate per shkak te mungeses se
bombulave te oksigjenit.
b. Te vendosni turniketet rreth gjymtyreve te tij.
c. Te merrni nje kampjon gjaku per analize .
d. Ti japesh atij nje morfine dhe te vazhdoni me
triazhin.
e. Ta vendosni ate ne pozicion lateral dhe te
vazhdoni triazhin.

73.  Cila nga pajisjet e meposhteme
mund te quhet me e nevojshme ne
vendngjarje ne fazen e hershme te
fatkeqesise?
a. Ventilatoret automatike
b. Defibrilatoret
c. Maskat laringeale
d. Barelat
e. Oksimeter te pulsit

74.  Ne rast te nje fatkeqesie /skenari te
nje incidenti me viktima masive me nje
nivel te larte vdekjeprures per
shpetuesit, personeli mjekesor duhet te
kujdeset menjehere per viktimat :
a. E vertete
b. E gabuar

75.  Mungesa e komandos
 Mungesa e koordinimit, bashkepunimit
 Mungesa e komunikimit
 Mungesa e organizimit
 Mungesa e sigurise ne vendgjarje
 Githesecili jep ndihmen per hesap te tij
 Media

76. Stervitje…..Stervitje
Stervitje
Praktika te perfeksionon!

77. Dy fatkeqesi nuk jane njesoj...Puno
bazuar ne Parime
Vendimet duhe te udhehiqen nga
ngjarjet , ndersa situata evoluon.
“Menaxhimi i fatkeqesive bazohet ne
fleksibilitet brenda rregullave te
ngurta”
Prof. Halpern

78. Faleminderit