Nje prezantim i shkurter i historise se mjekesise Shqiptare

1. Punoi: Dr. Ardit ÇOLLAKU
“If you don't know history, then you don't know anything.
You are a leaf that doesn't know it is part of a tree.”
Michael Crichton
1

2. Zakonisht njerëzit në jetën dhe veprimtarinë e
tyre e respektojnë historinë, e përdorin si
provë, e vlerësojnë si mësuese dhe
dëshmitare, por në përgjithësi nuk filtet dhe aq
për rendësinë e saj.
2

3. “Nëse nuk njeh historinë tënde, atëherë ti nuk di asgjë. Je porsi
një gjethe që nuk e di që është pjesë e një peme”.
-Michael Crichton
3

4. Cfarë është një mjek?
Në Egjiptin e lashtë, të shërosh ishte privilegj i magjistarëve,
Në Greqinë e hershme mjekët shiheshin si endacakë kuriozë që më shumë dëmtonin
sesa ndihmonin.
Me ardhjen e shekullit 16-të, mjekët praktikonin mjekësi eklektive mikse ku
përziheshin alkimia, astrologjia, herboristeria (bimët me veti
kuruese), mineralogjia, psikoterapia dhe besimi-teologjia.
Ndërkohë mjekësia moderne e sotme ka bërë të mundur që mjekët të operojnë
pacientët e tyre nëpërmjet robotëve.
4

5. 1- Periudha e lashtësisë
2- Periudha e mesjetës
3- Periudha e pavarësisë
4- Periudha e diktaturës komuniste
5- Periudha e demokracisë
*Këtë ndarje e bazojmë në radhë të parë duke u nisur nga materialet burimore dëshmuese
shqiptare dhe të huaja. 5

6. Fillon me ardhjen dhe vendosjen në trojet tona
të “baballarëve tanë” (rreth 30 000 vjet më
parë) dhe përfundon me ndarjen e perandorisë
Romake në 395.
Përbën periudhën e parë dhe më të gjatë
Filimisht u vendosën në luginat e Aksit (Vardari i
sotëm), buzë liqeneve të
Ohrit, Maliqit, Prepsës, Shkodrës etj.
6

7. “Arritjet” në fushën e mjekësisë:
Në fushën e bimëve mjekësore:
* bima Gentiana, për nder të mbretit ilir, Genti
* Përdorimi i gjetheve të mullagës për mjekimin e plagëve të infektuara
* Iliria ka qenë eksporutesja e veteme e “iris illyrica”, rizom i një bime irisi
Në fushën e kirurgjisë:
* “Licenca” për të ushtruar profesionin e mjekut merej vetëm pasi të
vërtetohej aftësia e mjekut të ri: ai duhet të hapte kafkën e një gjeli ku
shihej qartë truri dhe më pas ta mbyllte; provimi quhej me sukses nëse
gjeli pas operacionit do të jetonte
Në fushën e stomatologjisë:
Gjetje në skeletin e një kafke të dhëmbëve të mbushur (rreth 2000 vjet më
parë)
Komplet veglash mjekësore për një “kabinet stomatologjik”
Protezë dhëmbësh me mbajtëse prej metali të pandryshkshëm, e punuar
rreth shek. IX p.e.s nga “specialistë” pellazgë-etruskë (e paraqitur në
ekspozitën stomatologjike në Pragë, Çeki)
Gentiana Lutea
Iris Ilyrica
7

8. *The Albanians: An Ethnic History from Prehistoric Times to the Present (November 1994)
-By Edwin E. Jacques (1909-1996)
Figura të shquara të mjekësisë tonë të lashtë
Hipokrati*
(460 – 377 p.e.s)
Pirroja i Epirit
(319 – 272 p.e.s)
Mbreti Gent
(periudha e sundimit 181 – 168 p.e.s)
Filonid Durahieni (Durrsaku)- shek. I p.e.s
8

9. 9
Faqe 85

10. Kjo periudhë mund të ndahet në dy etapa/ nën
periudha:
a- Periudha e pushtimit bizantin: 395 – shek XV
b- Periudha nën sundimin Osman: shek. XV – 28
nëntor 1912
10

11. * Me gjithë vështirësitë e kohës (luftërat, problemet
ekonomike etj.) mjekësia e traditës/ popullore arriti të
mbijetonte kryesisht në formën e “shkollave familjare”
* Një ndihmë dhanë edhe manastiret, të cilët shpesh shërbenin
si spitale. Në këtë kategori spitalesh trajtimi ishte kryesisht
kujdesi shëndetësor minimal(ushqimi, uji i pijshëm, strehimi)
i shoqëruar me lutje dhe rituale fetare.
* Problem shqetësues ishin epidemitë e shumta:
lija, kolera, murtaja etj
* Mjeku i parë nga Kosova që përmendet në dokumentet e
mesjetës ishte Milicius Presarini (Milo i Prizrenit) që ka
qenë kirurg urolog.
11

12. *
Shërbimi shendetësor
Përfaqësohej nga manastiret-spitale të cilat u
diferencuan në veprimtarinë e tyre:
A- Spitale ku strehoheshin kryesisht të sëmurë me
sëmundje kronike dhe që izoloheshin nga njerëzit pasi
vuanin nga sëmundje “të liga” si psh. Lepra; shembull
spitali i Decanit i ndërtuar në vitet 1327-1335
B- Spitale të ndërtuara pranë ujërave termale
C- Spitale me karakter mjekues-shërues; shembull spitali
i Prizrenit me 20 shtretër
D- Spitale që i shërbenin kryesisht klerikëve; shembull
spitali i Novoberdës në Kosovë
12

13. Karakterizohet nga një periudhë e vështirë, e
trashëguar që nga periudha e mëparshme
gjithashtu e kushtëzuar nga luftërat e shumta
për shak të pozicionit strategjik të trojeve tona.
Kujdesi shëndetësor kushtëzohej nga dy grupe
sëmundjesh:
-sëmundjet ngjitëse (epidemike dhe endemike)
-sëmundjet e tjera (uria, kequshqyerja e
nënushqyerja) 13

14. Vaksinimi i popullsisë: 1812 vaksinimi me vaksinë të
mirëfilltë ndaj Lisë (Variola)
Hapja e spitaleve të para: ½ e dytë e shek XIX
Mjekësia si profesion ushtrohej nga:
*Mjekët popullorë (përbënin pjesën më të madhe)
*Mjekët e shkolluar jashtë vendit
*Persona që nuk kishin të bënin me mjekësinë por që
mereshin me “magji”, yshtje e supersticione
14

15. Xherrahët shqiptarë ishin të famshëm në të gjithë perandorinë
Osmane
Ndër më të dëgjuarit ishin ata të Zagorisë dhe Përmetit, gjithashtu
ata të Elbasanit, Beratit, Tiranës, Durrësit etj.
“Plagët shiptarët i trajtojnë në një mënyrë shumë të mencur. Ata përdorin një antiseptik
tradicional. Thonë se plaga nuk duhet larë kurrë me ujë, por me raki të fortë dhe pastaj e
mjekojnë me një përzierje me dyllë të bardhë, vaj ulliri dhë rrëshirë pishe”.
Miss Edith Durham15

16. Pas shpalljes së pavarësisë deri në 1939 Shteti
Shqiptar ende funksiononte me struktura të
pakonsoliduara, vecanërisht ato shëndetësore
Qeveria e Vlorës (14/12/1912-Janar 1914): nuk
trashëgoi asnjë strukturë sado rudimentare të
organizimit të një shërbimi shëndetësor publik.
Qeveria e Durrësit (1914): u krijua Drejtoria e
Përgjithshme e Shëndetësisë (DPSH), me në krye
Mihal TURTULLIN
16

17. Kongresi i Lushnjës (1920)- Prof. Refat Frashëri
kreu i DPSH
Qeveria e Fan Nolit (1924)- programi parashikonte
edhe organizimin e shëndetësisë
Mbreti Zog (1939)- Dr. Hamdi SULCEBE, drejtor i
DPSH nw “Shqipërinë Etnike” (1942-1944)
Qeveria e Re Demokratike (22 Tetor 1944)- Dr.
Ymer Dishnica, ministri i parë i shëndetësisë
17

18. Institucionalizimi i Sistemit Shëndetësor sipas modelit të
vendeve Lindore (1944- 1992)
Modeli Semashenko (Nikolai Aleksandrovich Semashko):
“shërbim për të gjithë”
“jeta e njeriut është kapitali më i cmuar”
18

19. Fakulteti i Mjekësisë e nisi punën e tij në 22
shtator 1952 si Instituti I Lartë Mjekësor (ILM)
Drejtori i ILM ishte Dr. Aleks Bozo dhe nën
drejtor teknik Dr. Aleksandër Vasivjevic Anikim
një kuadër me përvojë i shkollës së lartë
mjekësore ruse
19

20. Në vitin e parë ILM ishte i lokalizuar midis klinikave të qendrës
spitalore dhe Shkollës Ushtarake dhe në vitin e dytë të
studimeve u zhvendos në godinën e ish Laboratorit
Bakteriologjik të Shtetit ku vazhdon të jetë edhe sot
administrata dhe dekanati.
20

21. 21
Dr. Fejzi Hoxha- themelues i degës së patologjisë. Diabetolog
Dr.Skënder Sinojmeri- themeluesi i shërbimit të okulistikës
Prof. Dr. Bajram Preza- themelues i shërbimit të neurologjisë
Dr.Shefqet Ndroqi- njihet ndryshe si babai i Pneumologjisë shqiptare
Dr. Nazmi R. Shehu- themeluesi i traumatologjisë në Spitalin Ushtarak
Prof. Dr. Dhori Pojani- kontribut në themelimin dhe zhvillimin e
stomatologjisë dhe Kirurgjisë OMF

22. Sistemi aktual shëndetësor nën drejtimin e
Ministrisë së Shëndetësië dhe institucionet në
varësi të saj
22