SlideShare a Scribd company logo
भारतीय अर्थव्यवस्र्ा
डॉ. रक्षित बागडे
शषायक प्राध्याऩक/वळभाग प्रमुख
स्ळ.मन्शारामजी ऩडोले आर्टश ् कॉऱेज गणेऴऩूर भॊडारा
Email ID- rakshitbagde@gmail.com
युनिट 3 - 19. क
ु टीर,ऱघु आणि मोठ्या
प्रमािावरीऱ उद्योग
Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
क
ु टीर,ऱघु आणि मोठ्या प्रमािावरीऱ उद्योग
"क
ु र्ुॊबातीऱ शदस्याॊच्या मदतीने ऩूणटकाऱीन ककॊ ळा अॊऴकाऱीन व्यळशाय म्षणून चाऱवळण्यात
येणाऱ्या उद्योगाऱा क
ु र्ीर उद्योग अशे म्षणतात.“ -वळत्त आयोग
ळैशऴष्ट्ये -
१. घरीच चाऱवळऱे जातात
२. शदस्य शॊख्या १० ऩेसा जास्त नशते
३. अल्ऩ उत्ऩादन
४. ऱषान प्रमाणात भाॊडळऱ गुॊतळणूक
५. कमी यॊत्राचा ळाऩर
६. स्थानीक बाजारात वळक्री
७. ळॊऴऩरॊऩरा
८. जाततव्यळस्थेऴी शॊबॊधधत
९. आळश्यक ळस्तूचे उत्ऩादन
क
ु र्ीर उद्योग -
ऱघु उद्योग -
"ज्या उद्योगात ५ कोर्ी रुऩयाॊऩयंत भाॊडळऱ गुॊतळऱेऱे अशून बाषेरच्या श्रशमकाॊकडून ऴक्ती
शाधनाॊच्या शाषाय्याने उत्ऩादन घेतऱे जाते त्याऱा ऱघु उद्योग अशे म्षणतात."
ळैशऴष्ट्ये -
१. ऴषरी ळ अधटऴषरी भागात स्थाऩना
२. बाषेरचे श्रशमक
३. आधुतनक तॊत्राचा ळाऩर
४. बाषेरच्या बाजारात वळक्री
५. ऱषान उद्योजकाॊकडून शॊचाऱन
Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
मोठ्या प्रमाणाळरीऱ उद्योग -
"ज्या उद्योगामध्ये गुॊतवळऱेऱे भाॊडळऱ ५ कोर्ी रुऩयाॊऩेसा जास्त अशून जेथे अनेक श्रशमक
कामाळर ऱाळून ऴक्ती शाधनाॊच्या शाषाय्याने मोठ्या प्रमाणात उत्ऩादन घेतऱे जाते ळ ज्याॊचे
शॊचाऱन एखाद्या क
ॊ ऩनीद्ळारे क
े ऱे जाते त्याऱा मोठ्या प्रमाणाळरीऱ उद्योग अशे म्षणतात."
ळैशऴष्ट्ये -
१. ऴेअर द्ळारे भाॊडळऱ तनशमटती
२. आधुतनक ऩद्धतीचा ळाऩर
३. बाषेरचे मजूर
४. देऴ ळ ऩरदेऴात वळक्री
५. तनरॊतर उत्ऩादन कायट
ऱघु ळ क
ु र्ीर उद्योगाचे देऴाच्या औद्योधगक वळकाशात मषत्ळ -
१. रोजगारात ळाढ
२. श्रमप्रधान उद्योग
३. आधथटक वळवमता कमी
४. वळक
ें द्रीकरणाश मदत
५. शॊतुशऱत आधथटक वळकाश
६. ऴेतीळरीऱ भार कमी
७. राष्टरीय उत्ऩन्नात योगदान
८. औयोधगक ऴाॊतता
९. शोऩी उत्ऩादन ऩद्धती
१०. मोठया उद्योगाश ऩूरक
११. वळदेऴी चऱनाची बचत
ऱघु ळ क
ु र्ीर उद्योगाच्या शमस्या -
१. कच्या माऱाची कमतरता
२. भाॊडळऱाची शमस्या
३. जुनी उत्ऩादन ऩद्धती
४. माऱ वळक्रीच्या अऩूणट शोयी
५. मोठया उद्योगाशोबत स्ऩधाट
६. कराचा भार
७. षऱक्या दजाटचे उत्ऩादन
८. जास्त उत्ऩादन खचट
९. अन्य अडचणी
Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
ऱघु ळ क
ु र्ीर उद्योगाच्या शमस्या शोडवळण्याचे उऩाय -
१. कच्या माऱाच्या शोयी
२. वळत्त व्यळस्था
३. वळक्रीत शुधारणा
४. यॊत्राची उऩऱब्धता
५. औद्योधगक ळशाषतीची स्थाऩना
६. औद्योधगक शषकारी शॊस्थाॊची स्थाऩना
७. ताॊत्रत्रक शऴसण ळ प्रशऴसण
८. ताॊत्रत्रक बदऱ
९. कर प्रणाऱीत शुधारणा
आधथटक शुधारानॊतर(१९९१ नॊतर) शरकारी प्रयत्न -
१. शळटशमाळेऴक धोरण योजना २०००
२. अजुटन शेनगुप्ता आयोग २००५
३. मुद्रा बॉक योजना २०१५
The End शॊदभट - प्रा. बी. एऱ. जजभकार्े ळ ऴास्त्री
अजुटन शेनगुप्ता

More Related Content

Similar to Unit 3- 19 - Cottage,Small & Large Scale Indus. .pdf

Unit 3-16- Public Debt-Types & Problems.pdf
Unit 3-16- Public Debt-Types & Problems.pdfUnit 3-16- Public Debt-Types & Problems.pdf
Unit 3-16- Public Debt-Types & Problems.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2-10- Special Economic Zone.pdf
Unit 2-10- Special Economic Zone.pdfUnit 2-10- Special Economic Zone.pdf
Unit 2-10- Special Economic Zone.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdf
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdfUnit 4-26- Multinational Corporation.pdf
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdfUnit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2-11- Economic Reforms in India.pdf
Unit 2-11- Economic Reforms in India.pdfUnit 2-11- Economic Reforms in India.pdf
Unit 2-11- Economic Reforms in India.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdfUnit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdfUnit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 3 - 22- Industrial Policies of India .pdf
Unit 3 - 22- Industrial Policies of India .pdfUnit 3 - 22- Industrial Policies of India .pdf
Unit 3 - 22- Industrial Policies of India .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdfUnit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 1-5- Inclusive Growth.pdf
Unit 1-5- Inclusive Growth.pdfUnit 1-5- Inclusive Growth.pdf
Unit 1-5- Inclusive Growth.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2- 13 - Agriculture Credit .pdf
Unit 2- 13 - Agriculture Credit .pdfUnit 2- 13 - Agriculture Credit .pdf
Unit 2- 13 - Agriculture Credit .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2-8- Regional Planning.pdf
Unit 2-8- Regional Planning.pdfUnit 2-8- Regional Planning.pdf
Unit 2-8- Regional Planning.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdf
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdfUnit 3-18- Budget 2018-19.pdf
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdfUnit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
Rakshit Bagde
 

Similar to Unit 3- 19 - Cottage,Small & Large Scale Indus. .pdf (14)

Unit 3-16- Public Debt-Types & Problems.pdf
Unit 3-16- Public Debt-Types & Problems.pdfUnit 3-16- Public Debt-Types & Problems.pdf
Unit 3-16- Public Debt-Types & Problems.pdf
 
Unit 2-10- Special Economic Zone.pdf
Unit 2-10- Special Economic Zone.pdfUnit 2-10- Special Economic Zone.pdf
Unit 2-10- Special Economic Zone.pdf
 
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdf
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdfUnit 4-26- Multinational Corporation.pdf
Unit 4-26- Multinational Corporation.pdf
 
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdfUnit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
Unit 2-6- Price Det. In Perfect Competition .pdf
 
Unit 2-11- Economic Reforms in India.pdf
Unit 2-11- Economic Reforms in India.pdfUnit 2-11- Economic Reforms in India.pdf
Unit 2-11- Economic Reforms in India.pdf
 
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdfUnit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
Unit 2 -6- Monetary Policy Of RBI.pdf
 
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdfUnit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
Unit 4- 25 - Labour Prob.,Child Lab. & Exploitation .pdf
 
Unit 3 - 22- Industrial Policies of India .pdf
Unit 3 - 22- Industrial Policies of India .pdfUnit 3 - 22- Industrial Policies of India .pdf
Unit 3 - 22- Industrial Policies of India .pdf
 
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdfUnit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
Unit 1 -2 - Principal of Sound Cm bank & CC.pdf
 
Unit 1-5- Inclusive Growth.pdf
Unit 1-5- Inclusive Growth.pdfUnit 1-5- Inclusive Growth.pdf
Unit 1-5- Inclusive Growth.pdf
 
Unit 2- 13 - Agriculture Credit .pdf
Unit 2- 13 - Agriculture Credit .pdfUnit 2- 13 - Agriculture Credit .pdf
Unit 2- 13 - Agriculture Credit .pdf
 
Unit 2-8- Regional Planning.pdf
Unit 2-8- Regional Planning.pdfUnit 2-8- Regional Planning.pdf
Unit 2-8- Regional Planning.pdf
 
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdf
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdfUnit 3-18- Budget 2018-19.pdf
Unit 3-18- Budget 2018-19.pdf
 
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdfUnit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
Unit 2- 12 - Agri. marketing & PP .pdf
 

More from Rakshit Bagde

आर्थिक साक्षरता
आर्थिक साक्षरताआर्थिक साक्षरता
आर्थिक साक्षरता
Rakshit Bagde
 
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptxअर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
Rakshit Bagde
 
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdfUnit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-30- Social Security programme .pdf
Unit 4-30- Social Security programme  .pdfUnit 4-30- Social Security programme  .pdf
Unit 4-30- Social Security programme .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdf
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdfUnit 4-29 - Food Security Programme .pdf
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdfUnit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdfUnit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-23- World Trade Organization.pdf
Unit 4-23- World Trade Organization.pdfUnit 4-23- World Trade Organization.pdf
Unit 4-23- World Trade Organization.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-22- BRICS Bank.pdf
Unit 4-22- BRICS Bank.pdfUnit 4-22- BRICS Bank.pdf
Unit 4-22- BRICS Bank.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdfUnit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdfUnit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdfUnit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdfUnit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdfUnit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdfUnit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdfUnit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdfUnit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdfUnit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4-10- Oligopoly .pdf
Unit 4-10- Oligopoly .pdfUnit 4-10- Oligopoly .pdf
Unit 4-10- Oligopoly .pdf
Rakshit Bagde
 
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdfUnit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
Rakshit Bagde
 

More from Rakshit Bagde (20)

आर्थिक साक्षरता
आर्थिक साक्षरताआर्थिक साक्षरता
आर्थिक साक्षरता
 
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptxअर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
अर्थसंकल्प २०२२-२३.pptx
 
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdfUnit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
Unit 4-31- DRDA Admi. Programme .pdf
 
Unit 4-30- Social Security programme .pdf
Unit 4-30- Social Security programme  .pdfUnit 4-30- Social Security programme  .pdf
Unit 4-30- Social Security programme .pdf
 
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdf
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdfUnit 4-29 - Food Security Programme .pdf
Unit 4-29 - Food Security Programme .pdf
 
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdfUnit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
Unit 4-28 - Poverty Alleviation Programmes .pdf
 
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdfUnit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
Unit 4-25- Foreign Direct Investment.pdf
 
Unit 4-23- World Trade Organization.pdf
Unit 4-23- World Trade Organization.pdfUnit 4-23- World Trade Organization.pdf
Unit 4-23- World Trade Organization.pdf
 
Unit 4-22- BRICS Bank.pdf
Unit 4-22- BRICS Bank.pdfUnit 4-22- BRICS Bank.pdf
Unit 4-22- BRICS Bank.pdf
 
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdfUnit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
Unit 4-21- Multilateral & Bilateral Trade of India.pdf
 
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdfUnit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
Unit 4-20- India's Foreign Trade.pdf
 
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdfUnit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
Unit 4-12-2- Statistical Averages .pdf
 
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdfUnit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
Unit 4-12-1- Nature & Scope of statistics .pdf
 
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdfUnit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
Unit 4-11-5 Theory of Profit .pdf
 
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdfUnit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
Unit 4-11-4- Theories of Interest .pdf
 
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdfUnit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
Unit 4-11-3- Theory of Wages .pdf
 
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdfUnit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
Unit 4-11-2- Theory of Rent .pdf
 
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdfUnit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
Unit 4-11-1- Theory Of Distribution .pdf
 
Unit 4-10- Oligopoly .pdf
Unit 4-10- Oligopoly .pdfUnit 4-10- Oligopoly .pdf
Unit 4-10- Oligopoly .pdf
 
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdfUnit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
Unit 4- 27- Vicious Circle of Poverty .pdf
 

Unit 3- 19 - Cottage,Small & Large Scale Indus. .pdf

  • 1. भारतीय अर्थव्यवस्र्ा डॉ. रक्षित बागडे शषायक प्राध्याऩक/वळभाग प्रमुख स्ळ.मन्शारामजी ऩडोले आर्टश ् कॉऱेज गणेऴऩूर भॊडारा Email ID- rakshitbagde@gmail.com युनिट 3 - 19. क ु टीर,ऱघु आणि मोठ्या प्रमािावरीऱ उद्योग
  • 2. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde क ु टीर,ऱघु आणि मोठ्या प्रमािावरीऱ उद्योग "क ु र्ुॊबातीऱ शदस्याॊच्या मदतीने ऩूणटकाऱीन ककॊ ळा अॊऴकाऱीन व्यळशाय म्षणून चाऱवळण्यात येणाऱ्या उद्योगाऱा क ु र्ीर उद्योग अशे म्षणतात.“ -वळत्त आयोग ळैशऴष्ट्ये - १. घरीच चाऱवळऱे जातात २. शदस्य शॊख्या १० ऩेसा जास्त नशते ३. अल्ऩ उत्ऩादन ४. ऱषान प्रमाणात भाॊडळऱ गुॊतळणूक ५. कमी यॊत्राचा ळाऩर ६. स्थानीक बाजारात वळक्री ७. ळॊऴऩरॊऩरा ८. जाततव्यळस्थेऴी शॊबॊधधत ९. आळश्यक ळस्तूचे उत्ऩादन क ु र्ीर उद्योग - ऱघु उद्योग - "ज्या उद्योगात ५ कोर्ी रुऩयाॊऩयंत भाॊडळऱ गुॊतळऱेऱे अशून बाषेरच्या श्रशमकाॊकडून ऴक्ती शाधनाॊच्या शाषाय्याने उत्ऩादन घेतऱे जाते त्याऱा ऱघु उद्योग अशे म्षणतात." ळैशऴष्ट्ये - १. ऴषरी ळ अधटऴषरी भागात स्थाऩना २. बाषेरचे श्रशमक ३. आधुतनक तॊत्राचा ळाऩर ४. बाषेरच्या बाजारात वळक्री ५. ऱषान उद्योजकाॊकडून शॊचाऱन
  • 3. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde मोठ्या प्रमाणाळरीऱ उद्योग - "ज्या उद्योगामध्ये गुॊतवळऱेऱे भाॊडळऱ ५ कोर्ी रुऩयाॊऩेसा जास्त अशून जेथे अनेक श्रशमक कामाळर ऱाळून ऴक्ती शाधनाॊच्या शाषाय्याने मोठ्या प्रमाणात उत्ऩादन घेतऱे जाते ळ ज्याॊचे शॊचाऱन एखाद्या क ॊ ऩनीद्ळारे क े ऱे जाते त्याऱा मोठ्या प्रमाणाळरीऱ उद्योग अशे म्षणतात." ळैशऴष्ट्ये - १. ऴेअर द्ळारे भाॊडळऱ तनशमटती २. आधुतनक ऩद्धतीचा ळाऩर ३. बाषेरचे मजूर ४. देऴ ळ ऩरदेऴात वळक्री ५. तनरॊतर उत्ऩादन कायट ऱघु ळ क ु र्ीर उद्योगाचे देऴाच्या औद्योधगक वळकाशात मषत्ळ - १. रोजगारात ळाढ २. श्रमप्रधान उद्योग ३. आधथटक वळवमता कमी ४. वळक ें द्रीकरणाश मदत ५. शॊतुशऱत आधथटक वळकाश ६. ऴेतीळरीऱ भार कमी ७. राष्टरीय उत्ऩन्नात योगदान ८. औयोधगक ऴाॊतता ९. शोऩी उत्ऩादन ऩद्धती १०. मोठया उद्योगाश ऩूरक ११. वळदेऴी चऱनाची बचत ऱघु ळ क ु र्ीर उद्योगाच्या शमस्या - १. कच्या माऱाची कमतरता २. भाॊडळऱाची शमस्या ३. जुनी उत्ऩादन ऩद्धती ४. माऱ वळक्रीच्या अऩूणट शोयी ५. मोठया उद्योगाशोबत स्ऩधाट ६. कराचा भार ७. षऱक्या दजाटचे उत्ऩादन ८. जास्त उत्ऩादन खचट ९. अन्य अडचणी
  • 4. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde ऱघु ळ क ु र्ीर उद्योगाच्या शमस्या शोडवळण्याचे उऩाय - १. कच्या माऱाच्या शोयी २. वळत्त व्यळस्था ३. वळक्रीत शुधारणा ४. यॊत्राची उऩऱब्धता ५. औद्योधगक ळशाषतीची स्थाऩना ६. औद्योधगक शषकारी शॊस्थाॊची स्थाऩना ७. ताॊत्रत्रक शऴसण ळ प्रशऴसण ८. ताॊत्रत्रक बदऱ ९. कर प्रणाऱीत शुधारणा आधथटक शुधारानॊतर(१९९१ नॊतर) शरकारी प्रयत्न - १. शळटशमाळेऴक धोरण योजना २००० २. अजुटन शेनगुप्ता आयोग २००५ ३. मुद्रा बॉक योजना २०१५ The End शॊदभट - प्रा. बी. एऱ. जजभकार्े ळ ऴास्त्री अजुटन शेनगुप्ता