Economic Planning

1. भारतीय अर्थव्यवस्र्ा
डॉ. रक्षित बागडे
सहायक प्राध्यापक/विभाग प्रमुख
स्व.मन्सारामजी पडोळे आर्टस् कॉलेज गणेशपूर भंडारा
Email ID- rakshitbagde@gmail.com
युक्षिट 2 - 6. आक्षर्थक क्षियोजि

2. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
आक्षर्थक क्षियोजि
भारतीय वनयोजन मंडळ - "ठराविक सामावजक उविष्टे पूणट करण्यासाठी देशातील साधन सामग्रीचे
संघर्न करून वतचा मातम िापर करण्यासाठी आखण्यात आलेला मागट वक
ं िा पद्धती म्हणजे आवथटक
वनयोजन होय."
वनयोजनाची िैवशष्ट्ये -
१. पूिटवनधाटररत
२. ठराविक कालािधी
३. सरकारचे काम
४. संपूणट अथटव्यिस्थेची पाहणी
५. साधन सामग्रीची जुळिाजुळि
६. उविष्टांना अग्रक्रम
७. साधनसामग्रीचे िार्प
८. संपूणट राष्टर ाचा विचार
९. जनतेचे सहकायट
१०. सतत चालणारी प्रवक्रया
वनयोजनाची आिश्यकता -
१. देशाच्या आवथटक विकास करण्यासाठी
२. नैसवगटक साधनसंपत्तीचा महत्तम िापर करण्यासाठी
३. शेतीची उत्पादकता िाढविण्यासाठी
४. देशाचा औद्योवगक विकास करण्यासाठी
५. संतुवलत आवथटक विकासासाठी
६. आवथटक ि सामावजक विषमता कमी करण्यासाठी
७. दाररद्र्याचे दुष्टचक्र तोडण्यासाठी
८. बेकारी कमी करण्यासाठी
९. देशाला स्वािलंबी बनिण्यासाठी

3. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
अ) राजकीय उविष्टे -
१. संरक्षण
२. आक्रमण
३. शांतता
ब) आवथटक उविष्ट -
१. राष्टर ीय उत्पन्नात िाढ
२. मागास क्षेत्राचा विकास
३. पूणट रोजगार
४. आवथटक विषमतेत घर्
५. राहणीमानात िाढ
६. सिाांना समान संधी
७. आवथटक विकासात िाढ
८. अथटव्यिस्थेला स्वयंपूणटता प्राप्त करून देणे
९. अथटव्यिस्थेला स्थैयट प्राप्त करून देणे
१०. आवथटक सुरवक्षतता प्रदान करणे
११. युद्धग्रस्त अथटव्यिस्थेचे पुनिटसन
क) सामावजक उविष्ट -
१. सामावजक सुरवक्षतता
२. सामावजक समता
वनयोजनाची उविष्टे -
भारतीय आवथटक वनयोजनाची उविष्टे -
१. शीघ्र आवथटक विकास
२. लोकांच्या राहणीमानात िाढ करणे
३. शीघ्र औद्योवगकीकरण
४. पूणट रोजगार प्रस्थावपत करणे
५. आवथटक विषमता कमी करणे
६. प्रादेवशक असंतुलन नष्ट करणे
७. आवथटक स्वयं वनभटरता प्राप्त करणे
८. देशाची संरक्षण व्यिस्था मजबूत करणे

4. Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde The End संदभट - प्रा. वजभकार्े आवण शास्त्री
पंचिावषटक योजनांची ठळक उपलब्धी -
१. राष्टर ीय उत्पन्नात िाढ
२. दरडोई उत्पन्नात िाढ
३. भांडिल वनवमटतीच्या दरात िाढ
४. क
ृ षी विकास
५. औद्योवगक विकास
६. आधारभूत संरचना विकास
७. रोजगार वनवमटती
८. सामावजक सेिांचा विकास
९. आत्मवनभटरतेवच प्राप्ती
१०. विज्ञान आवण तंत्रज्ञानाचा विकास
११. वकमतीतील स्थैयट
१२. वनयाटतीत आवण आयातीत विविधता
१३. संरचनात्मक आवण संस्थागत बदल
पंचिावषटक योजनांचे अपयश -
१. विकासाची लक्ष गाठता आली नाहीत
२. रोजगाराची समस्या पूणटपणे सोडविता आली नाही
३. दाररद्र्याचे वनमूटलन करता आले नाही
४. मुद्रास्फीवत वनयंत्रणात अपयश
५. लोकसंख्या वनयंत्रणात अपयश
६. आवथटक विषमता कमी करण्यात अपयश
७. समाजिादी समाजरचना वनमाटण करण्यात अपयश
८. अकायटक्षमतेत िाढ
९. सामावजक न्याय प्रस्थावपत करता आला नाही
१०. लोकसंख्येच्या संरचनेत फारसा बदल झाला नाही
११. सामावजक सेिांच्या अपुरेपणा