Entrevista realizada a Carlos Barros por Naiara González Río para a materia “Xéneros informativos” na Facultade de Ciencias da Comunicación da Universidade de Santiago de Compostela, curso 2023-2024.

1. Conversa con Carlos Barros Guimeráns: “Non queriamos un cargo
político, queriamoscambiaromundo”*
Por NA I A R A G O N ZÁ L E Z R Í O*
Este ano cúmprense 30 anos dende a fundación de Historia a Debate, unha organización na que diversos
historiadores colaboran e sereúnen de xeito presencial ou dixital, para dar continuidade á historia como disciplina
académica e profesional, adaptada á época actual. Con motivo deste aniversario, falamos co seu fundador Carlos
Barros Guimeráns, un recoñecido historiador cun importante pasado como activista político na época dos 70 en
contra do Franquismo.
Carlos comezou os seus estudos de Enxeñeiro Técnico Industrial en Vigo, os cales continuou en
Madrid, na Escola Técnica Superior de Enxeñeiros. Durante a súa etapa en Madrid foi cando deu
comezo á súa actuación política, mostrando o seu compromiso sindical contra o Franquismo instaurado
na época. Deste xeito, pasou a formar parte do Sindicato Democrático de Estudantes da Universidade
de Madrid, ao tempo que formaba parte do comité universitario do PCE na súa facultade.
De volta en Vigo, reincorporouse á organización clandestina do partido, pasando a ser o
compoñente máis novo do Comité Central do Partido Comunista.
Carlos foi unha das principais personalidades que desataron o movemento obreiro vigués,
participando tamén na creación da Xunta Democrática de Vigo, que levaron a cabo numerosas
folgas e manifestacións ao longo dos anos 70. Por outra banda, cabe destacar a súa participación
na organización das Comisións Campesiñas de Ourense(1969-71), polo cal foi detido pola policía
e xulgado polo Tribunal de Orden Público.
Máis tarde, e tras diversas dificultades no ámbito laboral pola súa actitude política, Carlos
*
Entrevista realizada para a materia “Xéneros informativos” na Facultade de Ciencias da Comunicación da Universidade de Santiago
de Compostela, curso 2023-2024.

2. licenciouse en Xeografía e Historia pola Universidade de Santiago de Compostela, onde
posteriormente se doutorou e foi docente dende 1990 ata o 2016.
Actualmente, é o Fundador-Director de Historia e Debate dende o ano 1993, unha rede
internacional na que xunto a outros colegas, organiza congresos sobre historiografía.
-Nunha entrevista contas que o teu compromiso político, por así dicilo, é unha herdanza familiar,
xa que tanto teu pai coma teu avó estaban vinculados ao Partido Comunista. Foi este o factor que
realmente te impulsou a participar activamente na política tendo en conta a túa corta idade?
Si, iso conta. Tamén cabe considerar que pola parte da miña nai a miña tradición herdada é socialista, e en
ambos casos remiten á II República Española. Pero ao final o que conta máis é o tempo que vives, con quen
e en que contexto. Nese sentido eu politiceime sobre todo ao ir a Madrid a estudar (1965), alí foi onde
establecín contactos con grupos de estudantes que estaban na oposición ao Franquismo. É o que se chama a
Xeración do 68, que interveu en diferentes países para tentar cambiar a historia, cousa que se conseguiu en
boa medida. En España é onde máis se notaron os resultados. Polo tanto, sen ese paso pola Universidade de
Madrid eu seguramente non houbera atopado en Vigo a ocasión de conectar con ese sector vangardista da
Xeración do 68.
-Como era a situación na época que estiveches en Madrid? Cres que a maioría dos teus colegas ou
persoas da túa idade pensaban coma ti?
Para nada. Nós eramos unha minoría ilustrada. Non obstante, a historia deunos a razón. Foi a nosa xeración,
dende a universidade, e dende as fábricas, a que trouxo a democracia. Unha minoría dende logo pero
significativa. Na época de Zapatero, uns colegas fixeron un traballo para o Goberno sobre a xente que fora
represaliada durante o Franquismo, saíaron 4 millóns. Comparándoo cos habitantes que tiña España naquel
intre era unha clara minoría, pero tiña o vento da historia a favor.
-Cal foi o principal motor que supuxo a vosa revolución e o voso desexo de cambiar a política en
España? Como era a grave a situación?
Vivíamos, dise ás veces, en branco e negro. Estaba todo prohibido. Podías pensar diferente pero non podías
manifestalo, xa que non había liberdade de expresión, nin liberdade de asociación, nin podías facer folga.
Afaltadeliberdadesera tamén un problema social e económico, de condiciónsdevida para os traballadores.
En canto á universidade, era daquelatremendamente elitista, ían só os fillos dos vencedores e da burguesía,
era moi custosa. A parte de todo iso, había unha gran represión. Se facías algo que estaba vedado, desatábase
axiña unha represión desproporcionada.
-Consideras que o teu afán revolucionario trouxo consigo consecuencias na túa posterior vida laboral e
persoal? Se é así, en que sentido?
Certamente. A longo prazo o maior sacrificio que fixemos ten que ver co futuro profesional. Cando volvín a
Galicia era enxeñeiro técnico, quixen traballar en Vigo nalgunha das grandes empresas, pero tiñan nas
oficinas membros da brigada político-social, non conseguín traballo. Iso ao final pesa moito. Moita xente moi
intelixente veu frustrado o seu futuro profesional. Algúns actualizámonos, pero foi ben difícil. O Réxime
facíache pagar de diversos modos por opoñerte de maneira activa. Incluso visto o que pasaba con outros
compañeiros non casei ata a Transición. Non podías nin familia, as mulleres tiñan que levar aos nenos aos
cárcere a ver ós país ! Era moi doloroso.
-Qué tal levou a túa familia naquel momento que te significaras daquel xeito?

3. Os meus pais apoiábanme, claro, porque eles eran tamén de esquerdas, e porque era o seu fillo. Pero sufriron
moito, sobre todo cando pasei pola experiencia da tortura. Meu pai fixo unhas memorias (“Orapas de aldea”),
e nun d capítulo conta algo que nin eu nin miña nai sabiamos, que nunha manifestación ilegal intentou matar
a un dos que me torturaron (Manolito Ribera). Dicíame miña nai “sempre fixeches o que quixeches”, para ben
e para mal. O apoio familiar foi total, pero o sufrimento tamén.
-Dirías que tiveron boa acollida as manifestacións na época dos 70, cres que a xente tomou máis
conciencia?
Sen dúbida. En Vigo houbo unha folga xeral que durou 15 días, e non se paralizou toda a cidade porque as
forzas policiais despregadas en gran número o impediron. Tivo eco neses millóns de españois que se
mobilizaban pola democracia e unha sociedade máis xusta e igualitaria. Nese sentido foi efectiva.Se non fora
por ese movementos de base non houbera existido unha Transición tal e como a coñecemos, houbera sido
moito peor. Non obstante, houbo e hai críticas, en boa medida porque tempo capacidade de pasar da ditadura
á democracia, que non é pouco, non tivemos forza suficiente para derrocar ao Réxime dende a rúa, soamente.
Afortunadamente a democracia de 1977-1978, cos seus defectos orixinarios, permaneceu. E iso é motivo de
orgullo para os que estivemos nesa Transición e pagamos os costes do cambio de réxime.
-Como foi a túa experiencia cando estiveches detido?
Estiven 5 veces detido:2 en Madrid e 3 en Galicia, nun total de 4 cárceres. A detención máis traumática para
min foi en Ourense, en 1971, por un temasindical.Houberaunha resposta do Réxime extremadamente violenta
contra a revolta campesiña pacífica organizada polas Comisións Campesiñas do “non pagar” a cota
empresarial de Seguridade Social Agraria. Teño previsto escribir sobre a miña experiencia na comisaría do
Parque de San Lázaro ourensán. Cumpre contribuír para dar a coñecer en primeira persoa o que realmente
era o franquismo, a represión brutal que practicaba o Réxime, que hoxe en día ten aínda tantos partidarios
en VOX e incluso no PP.
-Cres que actualmente existe un compromiso político por parte da xente moza similar ao daquela
época?
Non se poden comparar circunstancias. Naquel momento o compromiso político era froito da necesidade e da
urxencia, a situación era radicalmente distinta á actual. Antes había medo, os que nos manifestabamos
superabámolo,peromoitosoutrosnon. De feito, a inmensa maioría dos que nos comprometeramos daquelanon
seguimos tan activos despois unha vez consolidada a democracia. Non é que a xuventude de antes fora rara,
diferente, se non que as motivacións e ambicións eran distintas: non queriamos un cargo político, queriamos
cambiar o mundo.
-Foi o teu compromiso político o que en certa parte te motivou a estudar historia anos despois?

4. Seguro. Cando despois da Transición propúxenme volver á universidade, en lugar de rematar a enxeñería
superior, decidín facer a carreira de historia. Primeiro pola miña influencia do marxismo, que concede un
papel moi importante á historia como coñecemento, filosofía e arma de transformación social. Sentíame ben
cómodo coa historia. Andaba na procura das miñas raíces galegas. Quería especializarme en historia
medieval, período histórico sobre o que temos moita documentación en Galicia. Coñecer mellor o pasado
nacional de Galicia, forxado na Idade Media, é algo sobre o que cismaba moito cando estaba en Madrid.
-Durante o teu estudo no ámbito da historia, inclínaste sobre todo cara a Historia de Galicia e as
Revoltas Irmandiñas. Hai algún motivo en especial da túa paixón pola historia galega?
Intereseime polas revoltas irmandiñas porque constitúen o máis importante movemento social da historia de
Galicia. Por fortuna é habitual que os historiadores nos interesemos pola historia da nosa contorna, tanto
pola maior facilidade de acceso á documentación como por identificación nacional e social, ideolóxica ou
política. Gústame dicir “somos o que fomos, seremos o que somos”, tamén iso de “estudar o pasado para
coñecer criticamente o presente e axudar a construír un futuro mellor”. E iso loxicamente ten aínda máis
sentido na nosa nación de orixe, tantas veces subxugada pola historia.
-Algunha das túas obras ten un valor sentimental para ti maior que as demais? Cal?
Dende logo “A mentalidade xusticieira dos Irmandiños” (1986). Téñolle un especial cariño, non só porque
foi das primeiras obras, tamén por que é unha historia das vítimas, e a súa reacción vitoriosa. Nela investigo
os delitos que cometían os señores feudais no final da Idade Media, dende roubos ata violacións ou asasinatos.
Estudándoos, vemos o excepcional que era esa situación e o bárbaro trato que recibían os futurosirmandiños,
por exemplo a tortura da auga, moi común na época (e tamén despois). Deume moita satisfacción dar
visibilidade e entrada ás vítimas rebeldes na nosa historia, contribuíndo a que estas afrontas, medievais pero
actuais, non se repitan mañá.
-Cal é o principal obxetivo de “Historia a Debate”? Como naceu esta idea?
Estamos celebrando o 30 aniversario do primeiro congreso internacional de Historia a Debate celebrado en
1993 na USC. Naquel momento tiñamos unha situación de crise da historia como disciplina. Queriamos
organizar o debate pero tamén o consenso. De aí saíu unha proposta dun novo paradigma historiográfico que
agora está incluso está máis vixente que entón. Moitas cousas que fai 30 ou 25 anos eran estrañas, hoxe son
normais, por exemplo a historia dixital. Coido que fixemos un traballo esencial para o presente e o futuro

5. Primeiro Congreso Internacional(1993)
da historia como disciplina profesional e académica. Confirmouse co paso dos anos. As disciplinas académicas
son suxeitos vivos: nacen, desenvólvense e poden morrer. O maior perigo hoxe é que a historia volva ao século
XIX, reducíndose a grandes figuras e grandes batallas, o contrapunto foi e é Historia a Debate. Procuramos que
a historia resolva os seus problemas metodolóxicos, historiográficos e teóricos para que adaptarseao séculoXXI,
e continúe xogando un papel central na universidade e na sociedade. Dalgunha maneira estase conseguindo.
Fixemos, conectando o Sur de Europa con América Latina, un traballo colectivo constante de congresos, debates,
propostas e manifestos, que dende 2010 mantemos e multiplicamos nas redes sociais...
Conclusión . Como sostén o noso entrevistado, as xeracións nacidas en democracia nunca poderán chegar a
entender a verdadeira urxencia e necesidade que naquel momento xente tan nova sentiu, xente que por mor
do seu compromiso e da súa ansia por cambiar o mundo se armaron de valor e loitaron por unha sociedade
de benestar e máis igualitaria, a pesar de ter que asumir numerosos costes. Sen dúbida o que estas persoas
conseguiron é motivo de admiración para as xeracións actuais e de orgullo para a xeración protagonista
daquela época.
Grazas a persoas coma Carlos, esta realidade que era o Franquismo pode seguir dándose a coñecer, coma el di,
para que non se volva a repetir.
Máis alá do compromiso político, o entrevistado leva a cabo unha importante labor para a historia na
actualidade, mediante a súa labor en Historia a Debate, adaptándose á situación actual e ao ámbito dixital e
as redes sociais.
NAIARA GONZÁLEZ RÍO (UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE
COMPOSTELA, 3/12/2023)