نه‌خۆشی ئۆتیزم چیه‌ ؟

1. ‫‌خۆشی‬
‫ه‬‫ن‬
‫ئۆتیزم‬
‫چیه‬
‫‌؟‬
‫ئامادەکردنی‌سیمینار‬
:
‫م‬
.
‌‫ئازاد‌جبری‌یاسین‬

2. ‫ناوەروکی‌بابهتهکان‬
‫‌خۆشی‬
‫ه‬‫ن‬
‫ئۆتیزم‬
‫چیه‬
‫‌؟‬
1
‫هۆکارەکانى‬
‫ئۆتیزم‬
2
‫نیشانهکانى‬
‫ئۆتیزم‬
3
‫چارەسهرى‬
‫ئۆتیزم‬
4

3. ‫‌خۆشی‬
‫ه‬‫ن‬
‫ئۆتیزم‬
‫چیه‬
‫‌؟‬
•
‫ئۆتیزم‬
‫وشەیەکى‬
‫یۆنانیە‬
‫بەماناى‬
‫و‬ ‫دابران‬
‫گۆشە‬
‫گیرى‬
‫دێت‬
‫بۆیەکەم‬
‫جار‬
‫لەالیەن‬
[
‫لێۆ‬
‫نکەر‬
]
‫ئەم‬
‫زاراوەیە‬
‫بەکار‬
‫هێنراوە‬
.
‫ئۆتیزم‬
‫بریتیە‬
:
‫لەتێکچونى‬
‫ئاڵۆزى‬
‫گەشە‬
‫کەلە‬
‫سێ‬
‫ساڵى‬
‫تەمەنى‬
‫منداڵدارودەدات‬
‫لەئەنجام‬
‫ى‬
‫تێکچونى‬
‫فرمانە‬
‫کانى‬
‫مێشک‬
‫و‬
‫دەمار‬
.
•
‫ئۆتیزم‬
‫توشى‬
‫هەژارودەوڵە‬
‫باکورو‬،‫مەندو‬
‫باشور‬
‫دەبێت‬
‫بەبێ‬
‫جیاوازى‬
‫ریژەى‬
‫بون‬ ‫توش‬
‫نز‬
‫یکە‬
‫ى‬
3
-
4
‫منداڵە‬
‫لەهەر‬
10000
‫منداڵ‬
‫ولەنێردا‬
‫زیاترە‬
‫وەکولەمێ‬
‫بەرێژەى‬
3/1

4. ‫هۆکارەکانى‬
‫ئۆتیزم‬
.1
‫بۆماوە‬
:
‫هەرچەندە‬
‫تاوەکو‬
‫ئێستارۆڵى‬
‫بۆماوە‬
‫ئاشکرا‬
‫نیە‬
‫بەاڵم‬
‫زیاتر‬
‫لەئاماژەیەک‬
‫هەیە‬
‫لەمەر‬
‫کاریگ‬
‫ەرى‬
‫بۆماوە‬
‫لەئۆتیزم‬
‫دا‬
‫بۆنمونە‬
‫ئەگەر‬
‫یەکێک‬
‫لە‬
‫دوانە‬
‫ئۆتیزمى‬
‫هەبێت‬
‫ئە‬
‫گەرى‬
‫ئەوەى‬
‫منداڵى‬
‫دووەم‬
‫ت‬
‫وش‬
‫بێت‬
%
50
‫گەر‬
‫خێزانێک‬
‫منداڵ‬
‫کیان‬
‫هەبێت‬
‫حاڵە‬
‫تى‬
‫ئۆتیزمى‬
‫هەبێ‬
‫ئەگەرى‬
‫حاڵەتى‬
‫دووە‬
‫م‬
‫لەنێوانیاندا‬
50
‫هێندەى‬
‫خێزانە‬
‫کانى‬
‫ترە‬
.2
‫هەوکردنە‬
‫ڤایرۆسیەکان‬
:
‫زیاتر‬
‫لە‬
‫هەوکردنیەکى‬
‫ڤایرەسى‬
‫هەیە‬
‫کەتوشى‬
‫دایکى‬
‫دووگیان‬
‫یان‬
‫کۆر‬
‫پەى‬
‫ساوا‬
‫دەبێت‬
‫لەسەرەتاى‬
‫ژیاندا‬
‫دەشێ‬
‫ببێتە‬
‫هۆى‬
‫سەر‬
‫هەڵدانى‬
‫ئۆتیزم‬
‫وەکو‬
[
‫سیرۆژەى‬
‫ئەڵمانى‬
،
‫هەوکردن‬
‫ە‬
‫ڤایرۆسیەکانى‬
‫مێشک‬
. .
.3
‫ئاستى‬
‫وەرگرەکانى‬
‫مێشک‬
:
‫بەرزبونەوەى‬
‫ئاستى‬
[
‫سیرۆتۆنین‬
.
‫نورئیپنفر‬،‫ئیپنفرین‬،‫دۆپامین‬
‫ین‬
]
‫لەکاتى‬
‫پێدانى‬
‫چارە‬
‫سەر‬
‫بۆدابە‬
‫زاندنى‬
‫ئاستى‬
‫ئە‬
‫م‬
‫وەرگرانە‬
.

5. ‫نیشانهکانى‬
‫ئۆتیزم‬
‫نیشانەکانى‬
‫ئۆتیزم‬
:
‫لەدواى‬
‫تە‬
‫مەنى‬
1،5
‫ساڵیەوە‬
‫نیشانە‬
‫کانى‬
‫بەدەردەکەون‬
‫بەزۆرى‬
‫لەنێوان‬
‫تەمەنى‬
2
‫بۆ‬
3
‫ساڵى‬
‫زیاتر‬
‫گرفتەکان‬
‫لەم‬
3
‫بوار‬
‫بەدەردەکەون‬
.
.1
‫گفتوگۆ‬
[
‫ئاخاوتن‬
]
.2
‫پەیوەندى‬
‫کۆمەاڵیەتى‬
.3
‫گرفت‬
‫لەبوارى‬
‫رەفتاردا‬
[
‫هەڵسوگەوت‬
]
‫بەتایبەتى‬
‫لە‬
‫م‬
‫بوارانەدا‬
:
.1
‫دوبارە‬
‫کردنەوەى‬
‫هەمان‬
‫یارى‬
‫چەندجاروچەندجاریەکى‬
‫تر‬
‫بەبێ‬
‫ماندوبونونەبونى‬
‫تواناى‬
‫داهێن‬
‫ان‬
‫لەیاریەکاندا‬
.2
‫بەرەنگاربونەوەى‬
‫گۆرانکارى‬
‫لەیاریەکاندو‬
‫زوهە‬
‫ڵچون‬
‫وەکو‬
‫خواردن‬
‫لەدەفرێکى‬
‫دیارى‬
‫کراو‬
‫دا‬
‫یان‬
‫لەبەرکردنى‬
‫پۆشاکیەکى‬
‫دیارى‬
‫کراو‬
‫رازى‬
‫نەبون‬
‫بەگۆرینى‬
.3
‫خاوخلیچکى‬
‫یان‬
‫جوڵە‬
‫ى‬
‫بەردەوامى‬
‫بەبێ‬
‫مە‬
‫بەست‬
.4
‫دابرانى‬
‫کۆمەاڵیەتى‬
‫رازى‬
‫نەبونى‬
‫یارى‬
‫کردن‬
‫لەگەڵ‬
‫خێزان‬
‫ومندااڵنى‬
‫تر‬
.
.5
‫گوی‬
‫نەدان‬
‫بەدەوروبەر‬
‫زۆرجاردەگاتە‬
‫ئاستیک‬
‫کەسوکاروادەزانن‬
‫منداڵە‬
‫کە‬
‫یان‬
‫کەربوە‬
.

6. ‫نیشانهکانى‬
‫ئۆتیزم‬
.6
‫لەروى‬
‫زمانەوە‬
-
‫دواکەتنى‬
‫ئاخاوتن‬
‫بێدەنگى‬
‫یان‬
‫دەنگە‬
‫دەنگى‬
‫بەردە‬
‫وام‬
‫دوبارەکردنەوەى‬
‫قسەى‬
‫ئەوانى‬
‫ت‬
‫ر‬
‫بەبێ‬
‫تێ‬
‫گەیشتن‬
‫لەماناکەى‬
.
.7
‫پێکەنینى‬
‫بێ‬
‫هۆ‬
.8
‫الوازى‬
‫یان‬
‫نەبونى‬
‫هۆش‬
‫پیدان‬
‫و‬
‫چاونەبرینە‬
‫چاوى‬
‫بەرامبەر‬
.9
‫تێنگە‬
‫یشتن‬
‫لەزمانى‬
‫جەستەو‬
‫گرفت‬
‫لەبابەتە‬
‫بینراوەکاندا‬
.10
‫دواکەوتنى‬
‫گەشەى‬
‫هەستەکان‬
[
‫بۆن‬
‫کردن‬
“
‫بەرکەوتن‬
‫و‬
“
‫تامکردن‬
]
.11
‫هەست‬
‫نەکردن‬
‫بەگەرماو‬
‫سەرما‬
.12
‫ترسان‬
‫لەهەندێ‬
‫شت‬
‫کەپێوست‬
‫بەترس‬
‫ناکاتنەترسان‬
‫لەهەندێشت‬
‫کەجێ‬
‫مەترسى‬
‫نیە‬
‫وەکودەنگى‬
‫ف‬
‫رۆکە‬
‫یان‬
‫دەنگى‬
‫ئاژەڵ‬
:
‫راکردن‬
‫بەسەشەقامەکان‬

7. ‫چارەسهرى‬
‫ئۆتیزم‬
‫ئۆتیزم‬
‫لەونەخۆشیانە‬
‫نیە‬
‫بەتەنها‬
‫رێگەیەک‬
‫چارەسەر‬
‫بکریت‬
‫بەڵکولەمنداڵیەکەوە‬
‫بۆمنداڵیکى‬
‫ترریگاچارەکان‬
‫ج‬
‫یاوازە‬
‫زۆجارزیاترە‬
.
.1
‫گۆرینى‬
‫یان‬
‫باشترکردنى‬
‫رەفتار‬
.2
‫رێگەى‬
‫بنیات‬
‫نانى‬
‫فێرکارى‬
.3
‫دەرمان‬
:
‫ئەگەرمنداڵ‬
‫رەفتارىدووبارەو‬
‫شەرەنگێزى‬
‫زۆربێت‬
‫گرفت‬
‫بۆئەندامانى‬
‫خێزان‬
‫و‬
‫دەوروبەردروست‬
‫بکات‬
‫دەت‬
‫وانین‬
‫دەرمانى‬
‫دژە‬
[
‫سایکۆسس‬
]
‫بەکاربێنین‬
‫گەررەفتارى‬
‫کەمى‬
‫هۆش‬
‫پێدانى‬
‫هەبێت‬
‫حەبى‬
[
‫ریتالین‬
]
‫یان‬
‫هاوشیوەکانى‬
‫بە‬
‫کاردوهێنرێت‬
‫کەهەندێ‬
‫پێهاتە‬
‫ى‬
‫روەکى‬
‫هەن‬
‫لەالیەن‬
‫هەندێکۆمپانیاوەدروست‬
‫کراوە‬
‫تارادەیەک‬
‫کاریگەریان‬
‫هەیە‬
‫بۆکەم‬
‫کردنەوەى‬
‫ه‬
‫ەڵچون‬
‫و‬
‫شەرەنگێزى‬
.
.4
‫چارەسەرى‬
‫ئاخاوتن‬
.5
‫چارەسەرى‬
‫پیشەیى‬
:
‫هەریکە‬
‫لەم‬
‫ریگایانە‬
‫پێەستى‬
‫بەرینماى‬
‫هەیە‬
‫لەالیەن‬
‫چارە‬
‫سازى‬
‫دەروونى‬
‫وپزیشکى‬
‫ودەرو‬
‫وننى‬
‫پسپۆرى‬
‫تێوژەرى‬
‫دەرونى‬
‫سەبارەت‬
‫بەدەرمان‬
‫بەتەواوى‬
‫کارى‬
‫پزیشکەو‬
‫بەپی‬
‫پێوست‬
‫نیشانە‬
‫ى‬
‫منداڵ‬
‫دەگۆرێت‬
.

8. ‫بههیوای‌سود‌بینین‌لێی‬