प्रस्तुति (1).pptx
- 2. Uid 2299016
submited by _-- GURJOT SINGH
. _--
Class _-- B.A &B.ED
Semester 1
◦ Topic _-- individual Differences
(ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ )
- 3. ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ
◦ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਦਾ ਅਰਥ
◦ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਦੀਆਂ ਵਕਸਮਾਂ
◦ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ
◦ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਦੇ ਖੇਤਰ
◦ ਵਿਿੱਵਦਅਕ ਉਪਯੋਗਤਾ
◦ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਦਾ ਵਸਿੱਟਾ
- 4. ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਦਾ ਅਰਥ
◦ ਸਾਰੇ ਮਨ
ਿੱ ਖ ਇਿੱਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਸਿੰਦ,ਨਾਪਸਿੰਦ, ਆਦਤਾਂ ,ਵ ਿੰਤਨ, ਿਤੀਰਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਹੋਰ ਲਿੱਛਣਾ ਵਿਿੱ ਵ ਿੰਨ ਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ
ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਯੋਗਤਾਿਾਂ ,ਬਿੱਧੀ , ਸਮਰਿੱਥਾਿਾਂ, ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਰਿੱ ੀਆਂ ਅਤੇ ਰਿੱਝਾਣ ਿੀ ਇਿੱਕ- ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵ ਿੰਨ – ਵ ਿੰਨ ਜਾ ਿਿੱਖ –
ਿਿੱਖ ਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਿਖਰੇਿੇਂ ਜਾ ਵ ਿੰਨਤਾ ਨੂਿੰ ਹੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਕਵਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
◦ਪਵਿ ਾਸਾ
◦James drever ਦੇ ਅਨੁਸਾਿ ,” “ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ
ਸਮੂਹ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਵਸਕ ਗਣਾਂ ਦੇ ਔਸਤ ਤੋਂ ਵਜਿੰਨੀ ਵ ਿੰਨਤਾ ਰਿੱਖਦਾ
ਹੈ,ਉਸ ਨੂਿੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਕਵਹਿੰਦੇ ਹਨ।”
- 5. ◦ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਤੋਂ ਾਿ ਹੈ ਵਕ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੂਜੇ ਲੋਕਾਾਂ ਤੋਂ ਿੱਖਿਾ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਾਂ ਆਪਣੀਆਾਂ ਹੀ
ਲੋੜਾਾਂ, ਖਾਵਹਸਾਾਂ ਅਤੇ ਟੀਚੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ।
◦ ਇਸ ਦਾ ਅਿਥ ਇਹ ਹੈ ਵਕ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਿਿਗਾ ਨਹੀਾਂਹੁਿੰਦਾ।
◦ ੇਦਾਤਮਕ ਮਨੋਵਿਵਗਆਨ ਦੇ ਖੇਤਿ ਵਿੱਚ ਖੋਜੀਆਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਾਂ ਦੇ ਵਿਿਹਾਿ ਵਿੱਚ ਵ ਿੰਨਤਾ ਵਕਉਾਂ ਹੈ ਦਾ ਅਵਿਐਨ ਕਿਨ ਦਾ
ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
◦ ਹਿੇਕ ਮਨੁੱ ਖੀ ਜੀਿ ਅਦ ੁੱਤ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਿੇਕ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਵਿਸੇਸ ਦਿ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ, ਾਿੇਂ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਦਿ ਦਾ
ਇੱਕ ਪਰਤੀਿੂਪ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ।
◦ ਵਿਅਕਤੀਗਤੇ ਵ ਿੰਨਤਾ ਦਾ ਅਵਿਐਨ ਕਿਨਾ ਜ਼ਿੂਿੀ ਹੈ।
ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਂ ਦਾ ਮਨੋਵਿਵਗਆਨ
- 7. ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਦੀਆਾਂ
ਵਕਸਮਾਾਂ
ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵ ਿੰਨਤਾ ਦੀਆਾਂ ਹੇਠ
ਵਲਖੀਆਾਂ ਵਕਸਮਾਾਂ ਹਨ।
- 8. ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾ ਦੀਆਂ ਵਕਸਮਾਂ
Types of individual Differences
◦ਸਿੀਿਕ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਮਾਨਵਸਕ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ ਾਿਤਾਮਕ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਵਸੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਉਪਲਬਿੀ/ ਪਰਾਪਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
- 9. ◦ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਵਦਿ੍ਸਟੀਕੋਣਾਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਿੁੱਚੀਆਾਂ ਅਤੇ ਅਵ ਵਿਿ੍ਤੀਆਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
- 10. • ਸਿੀਿਕ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਇਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਰੀਰਕ ਬਣਤਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ
ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂਿੰ ਵਮਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਜਿੇਂ ਵਕ ਕਿੱਦ
ਛੋਟਾ ਜਾਂ ਿਿੱਡਾ, ਾਰ, ਵ ਹਰੇ ਦਾ ਆਕਾਰ,ਹਾਿ— ਾਿ
ਆਵਦ।
- 11. ਮਾਨਵਸਕ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਂ
◦ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਜਾਾਂ ਪਵਿਿਾਿ ਵਿੱਚ ਿੀ ਮਾਨਵਸਕ
ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ। ਵਜਿੇਂ ਕੁੱਝ
ਵਿਵਦਆਿਥੀਆਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਚਣ ਦੀ ਸਮਿੱਥਾ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ
ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਵਿੱਚ ਨਹੀਾਂ। ਕੁੱਝ ਵਿਵਦਆਿਥੀਆਾਂ ਵਿੱਚ
ਕਲਪਨਾਤਵਮਕ ਸਮਿੱਥਾ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ। ਾਿ ਬੁੱਿੀ ਦੇ
ਆਿਾਿ ਤੇ ਿੀ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ।
- 12. • ਾਿਾਤਮਕ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਹਿੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਾਿਾਤਮਕ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਵਜ਼ਆਦਾ ਾਿਾਤਮਕ ਹੁਿੰਦੇ
ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਨਹੀਾਂ। ਕੁੱਝ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ
ਾਿਾਤਮਕ ਵਿਚਾਿਾਾਂ ਨੂਿੰ ਪਰਗਟ ਕਿਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ
ਅਵਜਹਾ ਨਹੀਾਂਕਿਦੇ।
- 13. • ਵਸੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਕਿੱਝ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਵਕਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂਿੰ ਜਲਦੀ ਵਸਿੱਖ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਿੱਝ ਦੀ
ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੂਵਜਆਂ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ।
◦ ਕਿੱਝ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਨੂਿੰ ਵਿਸੇੇ਼ ਦੇਖਣ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
◦ ਕਿੱਝ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਨੂਿੰ ਵਿਸੇੇ਼ ਵਲਖ ਕੇ ਜਲਦੀ ਯਾਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
◦ਕਿੱਝ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਅਵਜਹੇ ਹਿੰਦੇ ਹਨ ਵਜਿੰਨ੍ਾਂ ਨੂਿੰ ਿਾਰ-ਿਾਰ ਪੜ੍੍ਨ ਨਾਲ਼
◦ਅਤੇ ਿਾਰ-ਿਾਰ ਵਲਖ਼ਣ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
◦ਇਸ ਤਰ੍ਾਂ ਵਸਿੱਖਣ ਵਿਿੱ ਿੀ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਂ ਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
- 15. • ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਿੱਖ-ਿੱਖ ਥਾਾਂਿਾਾਂ ਤੋਂ ਵਿਵਦਆਿਥੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਉਾਂਦੇ
ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਾਾਂ ਦਾ ਸਿਿਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਿੰਤੂ
ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਉਨ੍ਾਾਂ ਦੇ ਨੈਵਤਕ ਵਿਕਾਸ ,
ਸਮਾਵਜਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਵ ਆਚਾਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ
ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ।
◦ਕੁੱਝ ਵਿਵਦਆਿਥੀ ਸਮਾਵਜਕ ਕੁਸਲਤਾ ਿਾਲੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ
ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਵਿੱਚ ਨੈਵਤਕਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਾਂ ਦਾ
ਮੁੱਖ ਕਾਿਨ ਪਵਿਿਾਿਕ ਿਾਤਾਿਿਨ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ।
- 16. • ਵਦਿ੍ਿਸਟੀਕੋਣਾਾਂ ਵਿੱਚ
ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਹਿੇਕ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵਿਵਦਆਿਥੀ ਸਕਾਿਾਤਮਕ
ਸੋਚ ਿਾਲੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਵਿਵਦਆਿਥੀ
ਨਾਕਾਿਾਤਮਕ ਸੋਚ ਿਾਲੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਝ
ਵਿਵਦਆਿਥੀ ਨਾ ਤਾਾਂ ਸਕਾਿਾਤਮਕ ਵਦਿ੍ਿਸਟੀਕੋਣ
ਿਾਲੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਨਾਕਾਿਤਮਕ
ਵਦਿ੍ਿਸਟੀਕੋਣ ਿਾਲੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ।
- 17. • ਰਿੱ ੀਆਂ ਅਤੇ ਅਵ ਵਿਿ੍ਤੀਆਂ ਵਿਿੱ
ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਂ
◦ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਵਦਆਿਥੀਆਾਂ ਦੀਆਾਂ ਿੁੱਚੀਆਾਂ ਅਤੇ ਅਵ ਵਿਿ੍ਤੀਆਾਂ ਵਿੱਚ
ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ।
◦ਕੁੱਝ ਵਿਵਦਆਿਥੀਆਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਵਦਅਕ ਿੂਪ ਪਰਵਤ ਿੁੱਚੀ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਕੁੱਝ
ਵਿਵਦਆਿਥੀ ਪਾਠ ਸਵਹਗਾਿ੍ਮੀ ਵਕਵਿਆਿਾਾਂ ਵਿੱਚ ਿੁੱਚੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
◦ਕੁੱਝ ਵਿਵਦਆਿਥੀ ਗਵਣਤ ਵਿੱਚ ਚਿੰਗੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਵਿਵਦਆਿਥੀ
ਵਿਵਗਆਨ ਵਿੱਚ ਚਿੰਗੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਵਿਵਦਆਿਥੀ ਾਸਾ ਵਿੱਚ ਚਿੰਗੇ
ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ।
- 18. • ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾ ਦੇ ਕਾਿਨ
(Reasons of individual
Differences)
◦ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਾਂ ਵਲਖੇ ਕਾਿਨ ਹਨ।
◦ ਿਾਤਾਿਿਣ
◦ ਵਿਿਾਸਤ
◦ ਵਲਿੰਗੀ ਅਿੰਤਿ
◦ ਆਿਵਥਕਤਾ
◦ ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਕੌਮ
◦ ਵਸੱਵਖਆਾਂ
◦ ਸਿੀਿਕ ਵਿਕਾਸ
- 19. • ਿਾਤਾਿਿਨ
◦ਪਵਿਿਾਿਕ ਿਾਤਾਿਿਨ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਦਾ ਿਾਤਾਿਿਨ ਵਿਅਕਤ
ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਿਪੂਿਨ ੂਵਮਕਾ ਵਨ ਾਉਾਂਦੇ ਹਨ।
◦ਿਾਤਾਿਿਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਾਿੀਆਾਂ ਸਕਤੀਆਾਂ ਸਾਵਮਲ ਹਨ,
ਵਜਹੜੀਆਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਤੇ ਬਾਹਿੋਂ ਪਰ ਾਿ ਪਾਉਾਂਦੀਆਾਂ ਹਨ।
◦ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਿੀਆਾਂ ੌਵਤਕ, ਸਮਾਵਜਕ,
ਸਵ ਆਚਾਿਕ ਸਕਤੀਆਾਂ ਪਿ੍ ਾਿ ਪਾਉਦੀਆਾਂ ਹਨ।
- 20. • ਵਿਿਸਾ
◦ ਇਿੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਗਣ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਵਪਤਾ ਤੋਂ ਪਰਾਪਤ ਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗਣ ਉਸ ਵਿਿੱ ਮੌਜੂਦ ਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਾਿਸ਼ਾਲੀ
ਬਿੱਧੀ ਿਾਲੇ ਬਿੱਵ ਆਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਵਪਤਾ ਿੀ ਪੜ੍ੇ ਵਲਖੇ ਅਤੇ ਬਧੀਮਾਨ ਹਿੰਦੇ ਹਨ।
◦ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਵਿਿਹਾਰ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਿੀ ਬਹਤ ਪਿ੍ ਾਵਿਤ ਹਿੰਦਾ ਹੈ।
◦ ਵਿਰਾਸਤ ਤੋਂ ਾਿ ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਅਸਮਾਨਤਾ ਦੋਿੇਂ ਹੀ ਹੈ।
◦ ਇਸ ਲਈ ਵਿਰਾਸਤ ਤੋਂ ਾਿ ਉਹ ਸਾਰੇ ਤਿੱਤ ਜੋ ਬਿੱ ੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਹਿੰਦੇ ਹਨ।
◦ ਜੀਿਨ ਵਿਵਗਆਨੀਆਂ ਅਨਸਾਰ ਜ਼ਾਈਗੋਟ ਵਿਿੱ ਮੌਜੂਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗਣਾ ਦਾ ਸਮੂਹ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ।
◦ ਇਹ ਗਣ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਜਨਮ ਤਾਂ ਗਰ ਧਾਰਨ ਸਮੇਂ ਮੌਜੂਦ ਹਿੰਦੇ ਹਨ।
- 21. • ਵਲਿੰਗੀ ਖੇਤਿ
◦ ਵਲਿੰਗੀ ਆਧਾਰ ਤੇ ਿੀ ਵ ਿੰਨਤਾ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
◦ ਸਰੀਰਕ ਬਣਤਰ ਤੋਰ ਤੇ ਫਰਕ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀਆਂ ਵਿਿੱ ਕੀ ਪਿੱਖਾਂ ਤੋਂ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਂ ਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
◦ ਇਸ ਲਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿਿੱ ਮਿੰਡੇ ਅਤੇ ਕੜ੍ੀਆਂ ਦੇ ਮਕਾਬਲੇ ਿਿੱਖ ਿੱਖਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਾਂ ਦੇ ਮਾਪਦਿੰਡ ਿੀ ਿਿੱਖ ਿਿੱਖ ਹਿੰਦੇ ਹਨ।
◦ ਵਲਿੰਗੀ ਵ ਿੰਨਤਾ ਕਾਰਨ ਮਿੰਡੇ ਅਤੇ ਕੜ੍ੀਆਂ ਦੀ ਰ ੀ ਵਿਿੱ ਿੀ ਫ਼ਰਕ ਹਿੰਦਾ ਹੈ।
- 22. • ਆਿਵਥਕਤਾ
◦ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਆਿਵਥਕਤਾ ਦੇ ਆਿਾਿ ਤੇ
ਿੀ ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ।
◦ਕੁੱਝ ਵਿਅਕਤੀ ਆਿਵਥਕਤਾ ਪੱਖੋ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ
ਕੁੱਝ ਵਿਅਕਤੀ ਆਿਵਥਕਤਾ ਪੱਖੋ ਕਮਜ਼ੋਿ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ।
- 23. • ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਕੌਮ
◦ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ
ਆਿਾਵਿਤ ਿੀ ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ।
◦ਹਿੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਗੁਣ,ਿਵਹਣ ਸਵਹਣ ,ਆਦਤਾਾਂ
ਉਸ ਦੀ ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਕੌਮ ਤੇ ਵਨਿ ਿ ਕਿਦੇ ਹਨ।
◦ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਕਈ ਜਾਤਾਾਂ ਅਤੇ ਕੌਮਾਾਂ ਵਿੱਚ ਿਿੰਵਡਆ
ਹੈ।
- 24. • ਵਸੱਵਖਆ
◦ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਦਾ ਕਾਿਣ ਵਸੱਵਖਆ
ਿੀ ਹੈ।
◦ਹਿੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਵਸੱਵਖਅਕ ਯੋਗਤਾ ਕਾਿਣ ਉਸ
ਵਿੱਚ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ।
◦ਵਜਿੇ ਵਕ ਿਕੀਲ, ਡਾਕਟਿ, ਅਵਿਆਪਕ ।
- 25. • ਸਿੀਿਕ ਵਿਕਾਸ
◦ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਸਿੀਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਆਿਾਿ
ਤੇ ਿੀ ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ।
◦ਵਕਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਿੀਿਕ ਵਿਕਾਸ ਿਿੇਿੇ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ
ਵਕਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਿੀਿਕ ਵਿਕਾਸ ਘੱਟ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ।
◦ਕੁੱਝ ਵਿਅਕਤੀ ਤਾਕਤਿਿ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਵਿਅਕਤੀ
ਕਮਜ਼ੋਿ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ।
- 26. • ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਦੇ
ਖੇਤਿ
◦ਯੋਗਤਾਿਾਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਵਿਅਕਵਤਤਿ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਅਤੇ ਖੇਡ ਵਿਿਹਾਿ
◦ਤਣਾਉ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
- 27. • ਯੋਗਤਾਿਾਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ
ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਹਿ ਪੱਖੋ ਵਿਵ ਿੰਨ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ।
ਵਿਸੇਸ ਤੌਿ ਤੇ ਸਿੀਿਕ ਬਣਤਿ, ਸੁ ਾਅ, ਅਤੇ ਪਯੋਜਕਾ
ਦੇ ਸਿੰਬਿੰਿ ਵਿੱਚ।
◦ਬੁੱਿੀ ਅਤੇ ਹੋਿ ਕਈ ਹੋਿ ਪਰਕਾਿ ਦੀਆਾਂ ਮਨੁੱ ਖੀ ਯੋਗਤਾਿਾਾਂ
ਵਿੱਚ ਵਨੱਜੀ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਪਾਈਆਾਂ ਜਾਾਂਦੀਆਾਂ ਹਨ।
ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਦਿ ਵਿੱਚ ਵ ਿੰਨ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ।
- 28. ਵਿਅਕਵਤਤਿ ਵਿਿੱ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਂ
◦ਸ ਤੋਂ ਵਜਆਦਾ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਦਾ ਕਾਿਕ
ਵਿਅਕਵਤਤਿ ਹੈ।
◦ਸਿਿਉੱਤਮ ਅਤੇ ਸੇਿ੍ਸਟ ਉਤੇਜਕ ਪੱਿਿ ਤੇ ਪਿ੍ ਾਿ ਪਾਉਣ
ਿਾਲੇ ਉੱਵਚਤ ਵਿਅਕਵਤਤਿ ਚਿ ਵਚਿੰਤਾ ਜਾਾਂ ਬਾਹਿਮੁਖਤਾ
ਜਾਾਂ ਅਿੰਤਿਮੁੱਖਤਾ ਹਨ।
◦ਹਿੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਵਿਅਕਵਤਤਿ ਵਿੱਚ ਅਦੁੱਤੀਪੁਣ ਜਾਾਂ
ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ।
- 29. • ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਅਤੇ
ਖੇਡ ਵਿਿਹਾਿ
◦ਖੇਡ ਮਨੋਵਿਵਗਆਨ ਖੇਡ ਦੇ ਖੇਤਿ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱ ਖੀ ਵਿਿਹਾਿ
ਦਾ ਮਨੋਵਿਵਗਆਨ ਦਾ ਅਵਿਐਨ ਹੈ।
◦ਇਸ ਖੇਤਿ ਦੇ ਸਾਵਹਤ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਵਕ ਖੇਡ
ਮਨੋਵਿਵਗਆਨ ਵਖਡਾਿੀਆਾਂ ਦੇ ਵਿਿਹਾਿ ਵਿੱਚ ਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
ਵਿੱਚ ਵਦਲਚਸਪੀ ਲੈਦੇ ਹਨ।
◦ਜਦੋ ਵਖਡਾਿੀ ਇੱਕ ਥਾਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਾਂ ਤੇ ਜਾਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਾਂ ਉਸ ਦੇ
ਵਿਿਹਾਿ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਾਂਦੀ ਹੈ।
- 30. • ਤਣਾਉ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ
ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
◦ਹਿੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕੋ ਵਜਹੀ ਹੀ ਵਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਤਣਾਉ
ਦਾ ਅਨੁ ਿ ਨਹੀਾਂਕਿਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇੱਕੋ ਵਜਹੀ
ਪਿ੍ਤੀਵਕਵਿਆ ਕਿਦੇ ਹਨ।
◦ਹਿੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ। ਹਿੇਕ
ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਤਣਾਉ ਵਿੱਚ ਪਿ੍ਤੀਵਕਵਿਆ ਿੱਖਿੀ ਹੁਿੰਦੀ
ਹੈ।
- 31. • ਵਿੱਵਦਅਕ ਉਪਯੋਗਤਾ
(Educational implications)
◦ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਵਕ ਵਕਿੇਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ
ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਵਿੱਵਦਅਕ ਪਿ੍ਤੀਵਕਵਿਆ ਤੇ ਪਿ੍ ਾਿ
ਪਾਉਦੀਆਾਂ ਹਨ।
◦ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਨਾਲ ਅਵਿਆਪਕ, ਮੁੱਖ
ਅਵਿਆਪਕ, ਪਿ੍ਬਿੰਿ ਅਤੇ ਵਨਯਿੰਤਿਣ ਕਿਨ ਿਾਲੇ
ਅਵਿਕਾਿੀ ਵਕਿੇਂ ਪਿ੍ ਾਵਿਤ ਹੋਣਗੇ।
- 32. • ਵਿਵਦਆਿਥੀਆਾਂ ਲਈ ਵਿੱਵਦਅਕ
ਉਪਯੋਗਤਾ
◦ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਿੀਆਾਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ
ਿਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਪੜਦੇ
ਹਨ ਤਾਾਂ ਪੂਿਨ ਿੂਪ ਨਾਲ ਲਾ ਪਰਾਪਤ ਨਹੀਾਂਹੁਿੰਦਾ
ਹੈ।
◦ਉਹਨਾ ਦੀ ਵਸੱਖਣ ਦੀ ਸਮਿੱਥਾ ਅਵਿਆਪਕ ਦੀ
ਵਸਖਲਾਈ ਤੇ ਵਨਿ ਿ ਕਿਦੀ ਹੈ।
- 33. ਅਵਧਆਪਕ ਲਈ ਵਸਿੱਵਖਅਕ ਉਪਯੋਗਤਾ
◦ਸੇਿ੍ਸਟ ਅਵਿਆਪਕ ਪਿ੍ਵਤ ਾਸਾਲੀ ਬੱਵਚਆਾਂ ਲਈ ਅਤੇ
ਔਸਤ ਅਵਿਆਪਕ ਘੱਟ ਗਤੀਸੀਲ ਬੱਵਚਆਾਂ ਲਈ
ਯੋਗ ਹੈ
◦ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਦਾ ਅਵਿਆਪਕ ਦੀ
ਵਿੱਵਦਅਕ ਉਪਯੋਗਤਾ ਤੇ ਪਿ੍ ਾਿ ਪੈਦਾ ਹੈ।
- 34. ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਸਿੰ ਾਲਕਾਂ ਲਈ ਵਿਿੱਵਦਅਕ
ਉਪਯੋਗਤਾ
◦ਸਕੂਲਾਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਨੂਿੰ
ਵਿਆਨ ਵਿੱਚ ਿੱਖਦੇ ਹੋਏ ਦਾਖਲਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
◦ਸਕੂਲ ਿੱਲੋਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਨੂਿੰ ਵਿਆਨ
ਵਿੱਚ ਿੱਖਦੇ ਹੋਏ ਸਹੂਲਤਾਾਂ ਪਰਦਾਨ ਕਿਿਾਉਣੀਆਾਂ
ਚਾਹੀਦੀਆਾਂ ਹਨ।
- 35. • ਵਸੱਟਾ
◦ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਦਾ ਮਨੋਵਿਵਗਆਨ
ਦਿਸਾਉਾਂਦਾ ਹੈ ਵਕ ਲੋਕ ਵਕਿੇਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵ ਿੰਨ ਹਨ
ਅਤੇ ਵਕਿੇਂ ਸਮਾਾਂਤਿ ਹਨ।
◦ਉਹਨਾ ਦਾ ਵਿਿਹਾਿ, ਿਤੀਿੇ, ਵਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਸਿੰਿੇਗਾ
ਵਿੱਚ ਵਿਵ ਿੰਨਤਾਿਾਾਂ ਹੁਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ।
