აზროვნების აკადემიაში ფსიქოლოგიის საფუძვლების კურსის ფარგლებში, 2023 წლის 27 ნოემბერს წაკითხული ლექციის - ბიჰევიორიზმი - მანძილზე გამოყენებული პრეზენტაცია.

1. ბიჰევიორიზმი
ფსიქოლოგიის საფუძვლების კურსი
ანა ღვინიანიძე
ევროპის ბიჰევიორული და კოგნიტური თერაპიის ასოციაციის
(EABCT) მიერ აკრედიტებული კოგნიტურ - ბიჰევიორული
ფსიქოთერაპევტი
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

2. პასუხისმგებლობის შემოფარგვლა
ამ შეხვედრის მანძილზე, იგეგმება ისეთი საკითხების განხილვა, რომელიც შესაძლოა, ზოგიერთი ადამიანისათვის უსიამოვნო
განცდების აღმძვრელი და წარსული, მტანჯველი ფსიქიკური მდგომარეობის გახსენების წყარო აღმოჩნდეს.
იმ შემთხვევაში, თუ გრძნობთ, რომ გიჭირთ ამ ლექციის მანძილზე განხილული საკითხების მიერ აღძრულ განცდებთან
გამკლავება, უფლებამოსილი ხართ, ნებისმიერ წუთს დატოვოთ ლექცია ან შეწყვიტოთ ლექციის ვიდეოჩანაწერის ყურება,
ასეთის არსებობის შემთხვევაში.
გთხოვთ, გაითვალისწინოთ, რომ ვიდეოჩანაწერის გაკეთების დროს იწერება კითხვა - პასუხის ნაწილიც. ფსიქიკური
ჯანმრთელობის შესახებ მონაცემები განსაკუთრებული კატეგორიის პირადი მონაცემია. ამდენად, გთხოვთ, თავი შეიკავოთ
ვინაობაზე მანიშნებელი მონაცემების გაზიარებისაგან.
პატივისცემით,
ანა ღვინიანიძე
ევროპის ბიჰევიორული და კოგნიტური თერაპიის ასოციაციის (EABCT) მიერ აკრედიტებული, ზრდასრულთა კოგნიტურ -
ბიჰევიორული ფსიქოთერაპევტი
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

3. რა არის ბიჰევიორიზმი? განსაზღვრება.
• ჯონ ბ. უოტსონის მიერ, 1913
წელს ჩამოყალიბებული მიდგომა
ფსიქოლოგიისადმი, რომელიც
მეტად ეყრდნობა ობიექტური,
თვალსაჩინო ფაქტების
შესწავლას, ვიდრე სუბიექტური,
თვისებრივი პროცესების, -
როგორებიცაა, გრძნობები,
მოტივები და ცნობიერება -
შესწავლას.
ჯონ ბ. უოტსონი (9 იანვარი, 1878 - 25 სექტემბერი, 1958)
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

4. რა არის ბიჰევიორიზმი? განსაზღვრება.
• იმისათვის, რომ ფსიქოლოგია საბუნებისმეტყველო მეცნიერებად ექცია,
უოტსონი ემხრობოდა რაოდენობრივი მოვლენების, – როგორიცაა
გამღიზიანებელსა და მასზე პასუხს შორის კავშირის, განპირობების
შედეგების, ფიზიოლოგიური პროცესებისა და ადამიანისა და
ცხოველების ქცევების – ობიექტური კვლევის მეთოდებზე დაფუძნებით,
ლაბორატორიული ექსპერიმენტების საშუალებით, მკაცრად დაცული
პირობების გათვალისწინებით, კვლევას.
• ისტორიულად, ბიჰევიორისტები მიიჩნევდნენ, რომ ცნობიერება
მეცნიერული კვლევის საგანი არ შეიძლებოდა ყოფილიყო, რადგან
შინაგანი, ფსიქიკური მოვლენები და განცდები სუბიექტურია და მათი
კვლევა ობიექტური კვლევის მეთოდებით შეუძლებელია.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

5. რა არის ბიჰევიორიზმი? განსაზღვრება.
• რადგან ბიჰევიორიზმი აქტივობას განიხილავს, როგორც შეგუების
ფუნქციას, ის განიხილება როგორც ფუნქციონალიზმის განშტოება.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

6. სამი ძირითადი წანამძღვრები, რომელსაც
ბიჰევიორიზმი ეყრდნობა
• ფსიქოლოგია ქცევის მეცნიერებაა. ფსიქოლოგია არ არის შინაგანი
ფსიქიკური სინამდვილის მეცნიერება - როგორც ისეთის, რაც
ძირეულად განსხვავდება თვალსაჩინო ქცევისგან.
• ქცევის ახსნა შინაგან ფსიქიკურ განცდებსა და მოვლენებზე
დაყრდნობის გარეშეც შესაძლებელია. ქცევის წყაროები გარემოშია
განთავსებული და არა - შინაგან, ფსიქიკურ მდგომარეობებში.
• თუ ფსიქოლოგიის წიაღში ჩასახული და განვითარებული თეორია
ქცევის აღწერისა და ახსნისათვის შინაგანი ფსიქიკური სინამდვილის
ტერმინებს იყენებს, ასეთ შემთხვევაში, (ა) მსგავსი ტერმინები უნდა
აილაგმოს და შეიცვალოს ქცევის აღმწერი ტერმინებით ან (ბ) მათი
თარგმნა შესაძლებელია და ისინი უნდა ითარგმნოს ან ჩამოყალიბდეს
კიდეც ბიჰევიორული ცნებების სახით.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

7. ბიჰევიორიზმი. სახესხვაობები
• აღწერითი ბიჰევიორიზმი.
• მეთოდოლოგიური ბიჰევიორიზმი.
• ნეობიჰევიორიზმი.
• რადიკალური ბიჰევიორიზმი.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

8. აღწერითი ბიჰევიორიზმი. განსაზღვრება
• ბარუს ფრედერიკ სკინერის (20
მარტი, 1904 - 18 აგვისტო, 1990)
მიერ დამკვიდრებული მიდგომა
ქცევის შესწავლისადმი,
რომელიც მოიაზრებს, რომ
ფსიქოლოგია უნდა
შემოიფარგლოს ცოცხალი
არსებების ქცევის, ამ ქცევების
აღმოცენების პირობებისა და
მათი გარემოზე ზემოქმედების
აღწერით.
ბარუს ფრედერიკ სკინერი (20 მარტი, 1904 - 18 აგვისტო, 1990)
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

9. აღწერითი ბიჰევიორიზმი. განსაზღვრება
• აღწერითი ბიჰევიორიზმი
მოითხოვს, ფსიქოლოგიამ თავი
შეიკავოს ცოცხალი არსებების
ქცევების ბიოლოგიური თუ
ჰიპოთეზური, ფსიქიკური
პროცესებით ახსნისგან.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

10. მეთოდოლოგიური ბიჰევიორიზმი. განსაზღვრება.
• მეთოდოლოგიური ბიჰევიორიზმი უშვებს ცნობიერების არსებობასა და
მის ცხოველქმედებას, თუმცა, დაჟინებით ამტკიცებს, რომ მათი
არსებობის დადასტურებისა და შესწავლის ერთადერთი მეცნიერული
გზა ქცევებით მათი გამოხატულებების შესწავლაა.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

11. ნეობიჰევიორიზმი. განსაზღვრება
• ლოგიკურ პოზიტივიზმზე
დაფუძნებული მიდგომა
ფსიქოლოგიისადმი, რომელიც ქცევის
ახსნისა და გაგების ისეთ თეორიებს
მოიცავს, როგორებიცაა კლარკ ლეონარდ
ჰალისა (24 მაისი, 1884 - 10 მაისი, 1952)
და ედვარდ ჩეის ტოლმანის (14 აპრილი,
1886 - 19 ნოემბერი, 1959) თეორიებს,
რომლებიც იყენებს ქცევაზე ემპირიულ
დაკვირვებასა და ცნობიერებაში
მიმდინარე მოვლენებსა და განცდებს,
როგორც ქცევის ახსნის საშუალებას.
კლარკ ლეონარდ ჰალი (24 მაისი, 1884 - 10 მაისი, 1952)
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

12. ნეობიჰევიორიზმი. განსაზღვრება
• ნეობიჰევიორიზმი ეწინააღმდეგება
კლასიკურ ბიჰევიორიზმს, რომელიც
ფსიქოლოგიის მენტალიზმის წიაღში
ჩასახული ცნებებისა და ახსნებისაგან
გათავისუფლებას ესწრაფოდა.
ზიგმუნდ კოხის (18 აპრილი, 1917 - 1996)
თანახმად, ნეობიჰევიორიზმმა ჩაანაცვლა
კლასიკური ბიჰევიორიზმი და მეოცე
საუკუნეში, ექსპერიმენტული
ფსიქოლოგიის წიაღში, გაბატონებულ
ხედვას წარმოადგენდა, 1930 - იანი
წლებიდან 1950 - იან წლებამდე.
ედვარდ ჩეის ტოლმანი (14 აპრილი, 1886 - 19 ნოემბერი, 1959)
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

13. რადიკალური ბიჰევიორიზმი. განსაზღვრება
• ხედვა, რომლის თანახმადაც, არა ცნობიერება და მისი მდგენელები,
არამედ, ქცევა წარმოადგენს ფსიქოლოგიის, – როგორც მეცნიერების, –
კვლევის საგანს. ეს ტერმინი, ხშირად გამოიყენება იმისათვის, რომ
ერთმანეთისაგან განასხვაონ ჯონ ბ. უოტსონის მიერ, 1913 წელს
ჩამოყალიბებული ბიჰევიორიზმი ნეობიჰევიორიზმის მეტად
მოკრძალებული სახეობებისაგან. თუმცა, ეს ტერმინი, ასევე, აღნიშნავს
ბიჰევიორიზმის გვიანდელ ფორმას, რომელიც ბ. ფ. სკინერმა
შემოგვთავაზა და განსაკუთრებულ ყურადღებას ქცევის განმტკიცებასა
და ქცევას შორის კავშირს უთმობს (მაგალითად, ქცევის
განმაპირობებელი გარემო ცვლადები).
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

14. რადიკალური ბიჰევიორიზმი. განსაზღვრება
• ბ. ფ. სკინერი აღიარებდა ისეთი
პირადული გამოცდილებების
არსებობას, როგორებიცაა აზრები,
გრძნობები და წარმოსახვა, თუმცა, მათ
უმნიშვნელოდ თვლიდა და აფასებდა
არა როგორც ქცევის მიზეზებს, არამედ
როგორც ქცევას, რომელსაც ახსნა
სჭირდება ან არათვალსაჩინო
გამღიზიანებლებს, რომლებიც იმგვარად
მოქმედებდნენ, როგორც თვალსაჩინო
გამღიზიანებლები.
ბარუს ფრედერიკ სკინერი (20 მარტი, 1904 - 18 აგვისტო, 1990)
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

15. სწავლა და ბიჰევიორიზმი - „ყველა ქცევა გარემოს
ზემოქმედების შედეგადაა ნასწავლი.“ - “Tabula Rasa” და სხვა
წანამძღვრები
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

16. რა არის სწავლა? - სწავლის განსაზღვრება
• სწავლა არის ვარჯიშის და გამოცდილების შედეგად ქცევის
ცვლილება.
• იმისათვის, რომ ტერმინი – სწავლა – შეესაბამებოდეს
განსაზღვრულ ცვლილებას, ცვლილება უნდა იყოს
შედარებით მტკიცე და დროში განგრძობილი.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

17. რა არის სწავლა? - სწავლის განსაზღვრება
• ქცევის ნებისმიერი მყარი ცვლილება, რომელიც
გამოცდილების, განსაკუთრებით კი, განპირობების, შედეგია.
• ცოდნის ან ხელობის შეძენის მოქმედება ან პროცესი, ან
სწავლის შედეგად შეძენილი ცოდნა.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

18. ე. ლ. თორნდაიკი - შედეგის კანონი
• შედეგის კანონი ცხადყოფს, რომ
კონკრეტულ სიტუაციაში ცხოველის ან
ადამიანის მიერ განხორციელებული
ქცევები, რომელთაც დადებითი;
სიამოვნებისა და კმაყოფილების
მომგვრელი შედეგები მოჰყვა,
განმეორდება, ხოლო ქცევები,
რომელთაც უარყოფითი, უსიამოვნების
მომტანი შედეგები მოჰყვა აილაგმება.
შესაბამისად, ქცევის განმეორების
ალბათობა მსგავს სიტუაციაში იზრდება
ან მცირდება იმის მიხედვით, თუ
როგორი შედეგი მოჰყვა ცხოველის ან
ადამიანის ქცევას.
ედვარდ ლი თორნდაიკი (31 აგვისტო, 1874 - 9 აგვისტო, 1949)
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

19. კლასიკური განპირობება
• კლასიკური განპირობება არის სწავლა, რომელიც
ნეიტრალური სტიმულისა (Neutral Stimulus (NS)) და უპირობო
სტიმულის (Unconditioned Stimulus (US)) განმეორებით
დაწყვილების შედეგია, რაც განპირობებულია ნეიტრალური
სტიმულის (Neutral Stimulus (NS)) უპირობო სტიმულთან
(Unconditioned Stimulus (US)) დაწყვილების შემდეგ, მისი
ქცევის განმაპირობებელი თავისებურებებით (Pastorino, Doyle
- Portillo, 2012).
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

20. კლასიკური განპირობება
• უპირობო სტიმული
(Unconditioned Stimulus (US)) -
სტიმული, რომელსაც თავისი
მახასიათებლებიდან
გამომდინარე, ძალუძს რეაქციის
აღძვრა ადამიანში ან ცხოველში.
• უპირობო რეაქცია (Unconditioned
Response (UR)) - რეაქცია,
რომელიც აღიძვრება უპირობო
სტიმულის მიერ.
ივანე პავლოვი (26 სექტემბერი, 1849 - 27 თებერვალი, 1936)
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

21. კლასიკური განპირობება
• ნეიტრალური სტიმული (Neutral Stimulus (NS)) - სტიმული, რომლის
მახასიათებლებიც არ მოიაზრებს ადამიანში ან ცხოველში რეაქციის
განპირობების შესაძლებლობას უპირობო სტიმულთან დაწყვილების
გარეშე.
• პირობითი სტიმული (Conditioned Stimulus (CS)) - სტიმული, რომელიც,
თავდაპირველად, პიროვნებისათვის ან ცხოველისათვის არ
წარმოადგენდა რეაქციის აღმძვრელ სტიმულს, თუმცა, მისი უპირობო
სტიმულთან განმეორებით დაწყვილების შედეგად, ძალუძს ცოცხალ
ორგანიზმში რეაქციის აღძვრა.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

22. კლასიკური განპირობება
• განპირობებული რეაქცია
(Conditioned Response (CR)) -
რეაქცია, რომელიც
აღიძვრება განპირობების
შედეგად და გულისხმობს
პირობითი სტიმულის მიერ
აღძრულ რეაქციას.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

23. ოპერანტული განპირობება
• ქცევის ოპერანტული განპირობება
მოიაზრებს სწავლას ქცევის შედეგების
მიხედვით.
• ნასწავლი ქცევა შესაძლოა განმტკიცდეს
ქცევის შედეგით, რომელსაც ცხოველის
ან ადამიანის ქცევაზე
დამაჯილდოებელი გავლენა აქვს.
• ოპერანტული განპირობების შედეგი
შესაძლოა განმტკიცდეს დადებითი და
უარყოფითი განმტკიცების საშუალებით.
ბარუს ფრედერიკ სკინერი (20 მარტი, 1904 - 18 აგვისტო, 1990)
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

24. ოპერანტული განპირობება
• დადებითი განმტკიცება - დადებითი განმტკიცება ცხოველისათვის ან
ადამიანისათვის სიამოვნების მომგვრელი შედეგის საშუალებით ქცევის
განმტკიცებაა.
• უარყოფითი განმტკიცება - უარყოფითი განმტკიცება ცხოველისათვის ან
ადამიანისათვის უსიამოვნო განცდების აღმძვრელი გარემოებებისაგან
გარემოს გათავისუფლების საშუალებით ქცევის განმტკიცებაა.
• დასჯა - ცხოველისათვის ან ადამიანისთვის უსიამოვნო გარემოებების,
როგორც შედეგების ერთობლიობის გამოყენება ან სასიამოვნო
შედეგების დანაკლისი, ქცევის გამოვლენის სიხშირის შემცირებისთვის,
დასჯაა.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

25. თანმიმდევრული განმტკიცების განრიგი
• უწყვეტი განმტკიცება - ჯილდოვდება ყველა პასუხი.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

26. ნაწილობრივი და (ან) არათანმიმდევრული
განმტკიცების განრიგები
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

27. ბიჰევიორიზმის გავლენა და წვლილი
• ფსიქოლოგიის, როგორც მეცნიერული დარგის დაფუძნება.
• წვლილი კოგნიტურ - ბიჰევიორული თერაპიის
განვითარებაში - მაგალითად, ფობიკური აშლილობების
ხედვის, მათი მკურნალობის, ქცევის დანიშნულების
ანალიზის (Functional Behavioral Assessment (FBA))
მნიშვნელოვნების გაცნობიერება.
• განათლების სფეროს განვითარებაში შეტანილი წვლილი -
გარემოს მნიშვნელობის აღიარება სწავლა - სწავლების
შედეგიანობაში.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

28. კითხვები.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი

29. მადლობა ყურადღებისთვის.
ანა ღვინიანიძე აზროვნების აკადემიისთვის - ბიჰევიორიზმი - ფსიქოლოგიის
საფუძვლების კურსი - 27 ნოემბერი, 2023 წელი