3. Fungsi kawalan motor pada asasnya
mempunyai 5 kategori utama iaitu :
1. Hidup-henti
2. Mempercepatkan
3. Kawalan kelajuan
4. Gerakan mara-songsang
5. Pembrekan
6. Menghubungkan terminal motor terus kepada
punca bekalan dan menghasilkan arus permulaan
bermula pada motor.
Sesuai digunakan kepada motor kecil <5 hp (3.75
kW).
Kebanyakan motor boleh bergerak arah dan arah
lawan jam tertakluk kepada litar yang dibina.
Biasanya digunakan untuk memulakan pam air,
mesin-mesin pemampat (compressors), kipas dan
pengangkut (conveyor).
M
Line
Fuses
Contactor
Thermal
Relay
Motor
7. Kebaikan Keburukan
• Kos rendah.
• Tiada had untuk
jumlah bermula.
• Menggunakan ruang
yang kurang ketika
pemasangan .
• Arus permulaan tinggi:
• Kejatuhan voltan.
• Pelindung komponen
mesti amat besar (kabel,
penyentuh).
•Menghasilkan kilas
puncak.
• Penyenggaraan dan
kerosakan-kerosakan
mekanikal meningkat.
8. Apabila sampai pada tahap maksimum, sambungan delta disambungkan dan
berterusan sehingga butang henti ditekan.
Untuk merendahkan arus permulaan motor.
Sambungan star boleh kurangkan permulaan arus sebanyak 1/√3 daripada arus
penuh.
Biasanya digunakan untuk pengempar (mesin dengan daya emparan untuk
memisahkan sebatian), alat kawalan pengudaraan, dan pam.
Prinsip kendalian?
• Pada mula motor arus
melalui sambungan star.
• Apabila motor beroperasi
pada kelajuan normal, suis
sambungan star akan
terbuka.
9. Kebaikan
• Kos rendah.
• Tiada had untuk jumlah bermula.
• Pemasangan menggunakan ruang
yang kecil.
• Arus mula kurang kepada 1/3
daripada arus nominal.
Keburukan
• Memerlukan 6 buah kotak terminal.
• Voltan talian = voltan fasa sambungan star
• Motor mesti sampai sekurang-kurangnya 90% daripada kadar kelajuan permulaan.
• Tendangan arus yang tinggi apabila proses penukaran litar bintang ke delta.
• Arus mula hanya kurang kepada 1/3 sahaja daripada arus nominal .
10. Untuk merendahkan arus permulaan motor.
Mempunyai 3 sesentuh utama supaya aliran arus pada motor sentiasa ada (tiada
gangguan pada aliran arus).
Prinsip kendalian?
• Bekalan masuk ke sesentuh
pertama (bekalkan 415V) dan
seterusnya ke sesentuh
kedua (bekalkan 240V).
Kemudia masuk ke
transformer yang akan
membekalkan 240V ke motor,
pada aras seterusnya, akan
alirkan 415V ke motor.
11. Keburukan
• Jumlah arus permulaan adalah terbatas .
• Kos tinggi.
• Lebih berat dan bersaiz besar.
Kebaikan
• Motor tidak disambungkan kepada auto-
transformer ketika naik turun voltan.
• Pembolehubah voltan permulaan – 65V untuk
90% voltan talian.
12. • Digunakan untuk motor elektrik AC (bagi sementara ) untuk
mengurangkan beban dan kilas dalam motor semasa
permulaan.
• Ini mengurangkan bebanan mekanikal pada motor dan shaft
dan juga bebanan elektrodinamik pada kabel kuasa dan
rangkaian pengagihan elektrik, memanjang sistem tersebut.
• Mengandungi peranti mekanikal atau elektronik atau gabungan
kedua-duanya.
Mekanikal: Mengandungi clutch, coupling
Elektronik: mengawal sistem yang mengurangkan kilas
secara sementara dengan mengurangkan arus
dan voltan masukan atau peranti yang bertindak
menyusun sementara perjalanan motor yang
disambungkan kepada liter elektrik.
13. Kebaikan
• Permulaan yang lembut merangkumi peranti
elektrik and mekanikal - mengurangkan kejutan
ketika ketika naik turun voltan.
•Mempunyai pad kekunci atau alat kawalan
jauh.
• Perlindungan penuh pada motor.
• Beban beroperasi secara beransur-ansur.
• Beban berhenti secara beransur-ansur.
• Jimat tenaga.
15. Dikelaskan kepada:
1. Kawalan cepatan Manual
2. Kawalan cepatan Automatik
3. Kawalan cepatan Arus-Had
4. Kawalan cepatan Frekuensi-Gelincir
16. Bagi motor sangkar-tupai boleh disesuaikan
bergantung kepada keperluan beban dan
kelajuan.
Bagi motor lilitan-rotor, pengawalan
gelendong(controller-drum) dapat dilakukan
dengan berkesan seperti yang diperlukan
untuk memberi kelajuan yang sesuai.
17. Salah satu kawalan cepatan automatik ialah
kawalan masa-tepat.
Satu geganti lewat masa(Delay relay,time)
akan digunakan untuk setiap kelajuan.
Contoh:
Amali 4 (kawalan turutan berulang)
Amali 5 (kawalan turutan paksa)
18. Ia dilakukan mengikut kelajuan dan cepatan
yang diperlukan.
Kelemahan: tidak memberi kesan kepada
keadaan mesin, beban atau arus motor.
Kerana kawalan hanya pada masa.
19. Digunakan untuk mempercepatkan pergerakan
motor.
Sesuai bagi peralatan yang tidak mampu
bertahan daripada daya kilas penuh sehingga
beban telah sampai ke satu kelajuan yang
diberi.contoh tali sawat atau gear dengan berat
sifat tekun yang tinggi.
Setiap kelajuan akan dibawa oleh satu geganti
arus yang tidak akan menutup litar untuk
kelajuannya sehingga arus menurun ke satu nilai
selamat.
20. Sistem ini sesuai digunakan pada motor jenis:
Motor lilitan-rotor
Motor segerak
Oleh sebab frekuensi bagi motor lilitan-rotor
berkadaran kepada kelajuan, maka geganti
frekuensi sensitif boleh digunakan untuk
memberikan tenaga kepada setiap kelajuan.
Kelemahan: kawalan ini mesti dihidupkan pada
permulaan llaju tahap paling rendah.
21. Sebelum memilih sesuatu cara kawalan
cepatan,beberapa perkara perlu
diperhatikan.
Jenis kawalan cepatan Sensitif kepada
Manual Tindak balas pengendali
Masa-tepat Selang masa
Arus-had Beban ke atas motor
Frekuensi-gelincir Kelajuan pada motor
23. Kebanyakan mesin memerlukan hanya suatu
pengurangan laju untuk hidupan dan untuk suatu
kelajuan angkatap semasa kendalian
Kawalan laju jenis ini boleh dicapai dengan
menggunakan penghidup voltan-kurang samada
ke atas motor sangkar tupai, lilitan rotor
ataupun motor segerak.
24. Kelajuan yang berubah-ubah menjadi suatu
keperluan memandangkan sesebuah motor mesti
dikendalikan oleh beberapa kelajuan yang
berbeza-beza mengikut kehendak pengendali
Kawalan jenis ini boleh dicapai melalui
penggunaan motor lilitan-rotor dengan satu
pengawalan pendua atau motor A.U jenis
komutator
Kawalan jenis ini memerlukan pertukaran
kelajuan semasa beban rendah
25. Kawalan jenis ini hanya dibezakan sedikit
daripada kawalan laju yang berubah-ubah iaitu
dengan tidak memerlukan perubahan kelajuan
semasa beban rendah
Motor sangkar tupai pelbagai kelajuan adalah
sesuai untuk perkhidmatan jenis ini
26. Dengan adanya kawalan jenis ini, sesebuah
mesin dapat dipercepatkan melalui beberapa
jejak kelajuan kepada satu kendalian laju yang
sudah ditentukan
Kedua-dua motor sangkar-tupai dan lilitan rotor
adalah sesuai untuk perkhidmatan jenis ini.
27. Motor Arus Terus banyak digunakan kerana ciri-ciri kawaln
lajunya yang boleh memberikan keperluan pemacuan yang
paling baik
Kelajuan motor sesiri dikawal oleh sejumlah rintangan
yang berterusan disambung sesiri dengan angker dan
medan sesiri.
Kawalan yang biasa untuk kawalan laju bagi motor sesiri
ialah kawalan gelendong yang digunakan dengan perintang
kekisi kerja berat.
Kawalan laju bagi motor pirau dan campuran pula ialah
cantuman penghidup empat-poin dan kawalan laju
29. Sebuah motor aruhan 3 fasa boleh diubah
putarannya dengan menukarkan mana-mana
2 daripada 3 punca motor tersebut.
Motor yang digunakan untuk dua arah
putarannya ini dibekalkan dengan satu
penghidup : dinamakan penghidup mara-
songsang.
32. Penghidup mara- songsang ini disertakan
dengan alat kait punca ( interlock).
Kait punca bermaksud satu penghalang
daripada kedua-dua gegelung bagi
membolehkan sesuatu litar mendapat tenaga
elektrik secara serentak.
Contoh: Apabila gegelung F mendapat tenaga
elektrik,gegelung R mesti dihalang daripada
mendapat tenaga elektrik.
34. Terdapat beberapa perkara yang perlu difikirkan
semasa menghentikan sesebuah motor.
Bagi sesetengah mesin, perkara yang mustahak
ialah memutuskan punca-punca motor itu dan
membiarkannya berhenti sendiri.
Boleh dilakukan secara manual atau automatik.
35. Penghentian secara automatik dilakukan
melalui penggunaan suis had, suis apung atau
sebarang alat pandu kendalian.
Motor dihentikan dengan menekan punat
tekan henti pada litar kawalan.
Tidak semua mesin boleh diberhentikan
secara sendirian. Contohnya seperti kren
atau mesin angkut.
36. Apabila menggunakan mesin seperti ini,
mestilah memikirkan tentang beban yang
mempunyai satu kecenderungan kepada
putaran motor.
Ia dinamakan sebagai satu beban baik-pulih.
Motor arus ulang-alik jenis lilitan rotor biasa
digunakan kerana hentian dilakukan secara
beransur-ansur melalui beberapa jejak.
37. Cara perlahan-lahan ini boleh membantu
membatalkan beban baik-pulih.
Sebaik sahaja motor itu tanggal daripada
talian, satu brek mekanikal akan di bekalkan
secara automatik.
Brek ini akan mengunci motor yang di
sambungkan pada beban.
38. Dilakukan dengan menggunakan motor yang
terlibat sebagai janakuasa.
Menyambungkan satu tenaga-usiran rintangan
yang melintangi punca setelah ia diputuskan
daripada talian.
Digunakan untuk pelbagai jenis motor
contohnya motor aruhan dan motor segerak.
39. Bila punat tekan henti ditekan
Motor ditanggal sambungannya daripada bekalan
3 fasa
Lilitan stator diuji dengan arus terus.
Kemudian satu medan magnet pegun akan
ditimbulkan oleh arus terus pada lilitan stator
Motor berputar – arus tinggi(besar) akan timbul
seterusnya bertindak dengan medan pegun bagi
stator supaya daya kilas songsang timbul untuk
menghentikan motor
40. Rajah di bawah menunjukkan penghidup magnet
melintangi talian dengan pembrekan secara dinamik.
41. Melalui penanggalan talian daripada motor
Meletakkan satu perintang melintangi punca
motor
Akan menjadikan ia satu janakuasa.
Perintang merupakan satu bebanan yang
berat kepada janakuasa dan menyebabkan
janakuasa berhenti serta merta.
42. Perintang yang digunakan mestilah mampu
menghilangkan kuasa terjana semasa motor
dihentikan.
Tidak boleh digunakan dengan kerap –
perintang mesti mempunyai masa untuk
sejuk sebelum kendalian lain diteruskan
43. Motor yang perlu dihentikan secara serta-merta
dan tepat tetapi tidak perlu memegang beban
bolehlah menggunakan cara yang di sebut henti
plagging.
Dilakukan melalui penggunaan suis plaging
automatik atau satu punat tekan palgging yang
bersangkutan dengan satu penghidup songsang.
44. Dalam sesetengah penggunaan motor tiga fasa,
adalah mustahak untuk menghentikan motor
tersebut dengan serta merta.
Jika sambungan bagi mana-mana dua punca
talian yang disambungkan ke motor disongsang,
satu daya kilas songsangan akan timbul,
memberikan penghentian motor yang cepat dan
kemudian kembali pada arah songsang.
45. Penghidup yang dilakukan untuk tujuan ini
ialah suis motor magnet melintangi talian
yang disertai oleh alat-alat songsangan. Satu
geganti plagging mestilah digunakan dengan
penghidup ini.
Sambungan bagi satu kawalan henti-cepat
dapat dilihat daripada contoh litar tersebut.
