Өөрт хэрэгтэй төслүүдээ www.tugal.gblog.mn -с

1. Òºñëèéí áàéðøèë : Îðõîí àéìàã
/
Òºñºëä îðîëöîã÷ áàéãóóëëàãà: Áàíê
Òºñëèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà: 2009- 2011 îí
×àöàðãàíû ìº÷èð áýëòãýæ , Áàéãàëèéí
íºõöºëä øèëæ¿¿ëýýä òàðèõ
Õ¿ðòýë 2 æèëèéí öèêë.

2. Òºñºë õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýõ õóãàöàà:2009 îíû 4-ñàð.
Òºñëèéí íèéò õºðºí㺠îðóóëàëò: 9850.000 ìÿí.òºã
¯¿íýýñ :ººðèéí 850.000 ìÿí.òºã
Óðò õóãàöààíèé çýýë:9000.000 ìÿí.òºã
Òºñëèéí òîâ÷ òàéëáàð:
 Áàéãàëèéí íºõöºëä õ¿íñíèé íîãîî òàðèàëæ, ººðèéí
õýðýãöýýã õàíãàõ, Áàéãàëèéí íºõöºëä ×àöàðãàíû
íóòàãøóóëñàí ñîðòûí ñóóëãàö ¿ðæ¿¿ëæ, áîðëóóëàõ
çàìààð æèìñ ¿éëäâýðëýæ äîòîîä ãàäààäûí çàõ çýýëä
ãàðãàõ, ñóóëãàöààð ñîíèðõñîí èðãýä, ÀÀÍÁ-äûã
õàíãàõàä ÷èãëýãäýíý.





3.  Òºñëèéí ¿íäýñëýë
1.Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò
 Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçðûí ”Íîãîîí õýðýì”,”Íýã ñóóðèí –
Íýã á¿òýýãäýõ¿¿í” õºòºëáºð¿¿ä Îðõîí àéìãèéí
”×àöàðãàíà” õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ õ¿ðýýíä
áàéãàëèéí íºõöºëä õ¿íñíèé íîãîî æèìñ æèìñãýíý
òàðèàëàõ ò¿¿íèé äîòîð ×àöàðãàíû ñóóëãàö áýëòãýõ
1ãà òàëáàé á¿õèé áàéãàëèéí íºõºöºëä áàéãóóëàõààð
ýíýõ¿¿ òºñëèéã áîëîâðóóëàâ. Áàéãóóëñàí áàéãàëèé
íºõöºëä õ¿íñíèé íîãîî àëèíûã íü ÷ òàðèàëæ àøèãëàæ
áîëîõ áà ýíý óäàà ÷àöàðãàíû ñóóëãàö áýëòãýõ
àæèë õîëáîãäîõ òîîöîî ñóäàëãàà õèéñýí áîëíî .

4.  Òºñëèéí çîðèëãî.
 Ìîíãîë ×àöàðãàíûã òàðèìàëæóóëàõ,ãàäààä
îðîíä /ÎÕÓ áèé áîëñîí ÷àöàðãàíû øèëäýã
ñîðòóóäûã ººðèéí îðíû íºõöºëä ¿ðæ¿¿ëæ
íóòàãøóóëàõ,øèíý ñîðò ãàðãàõ ,ñóóëãàö
áýëòãýæ òàðèàëàõ,ñóóëãàö ¿éëäâýðëýæ çàõ
çýýëä ãàðãàõ çàìàà𠺺ðèéí îðëîãîî íýìýãä¿¿ëæ
õºãæèíã¿é îðíû èðãýäèéí õ¿íèé õºãæëèéí
¿ç¿¿ëýëòýíä õ¿ð÷ àìüäðàõ,ýð¿¿ë àæ òºðºõ
èíãýñíýýðýý áàéãàëü îð÷èíîî íºõºí ñýðãýýæ
,àéìãèéíõàà òºñâèéã íýìýãä¿¿ëæ ,õºãæèëä íü
ººðèéí õóâü íýìðèéã îðóóëàõàä òºñëèéí çîðèëãî
îðøèíî|.

5.  Õýðýãöýý øààðäëàãà:

×àöàðãàíà õ¿íèé àìüäðàëûí ¿éë àæèëãààíä
÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé îëîí òºðëèéí âèòàìèí ,òîñ,ñàõàð
áîëîí áóñàä áèîëîãèéí èäýâõèò áîäèñóóä èõ õýìæýýãýýð
àãóóëäàã áà íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í õîíîãò 96 ã,æèëä 35êã
æèìñ õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.Îëîí òºðëèéí
æèìñ æèìñãýíèé äîòðîîñ ×àöàðãàíàäýýðõ ¿ç¿¿ëýëòýýð
èëýðõèé äàâóó áºãººä Ìîíãîë îðíû á¿õ á¿ñ íóòàãò çîõèöîí
óðãàæ ÷àääàã õàâàð íàìðûí õ¿éòðýëòýíä
íýðâýãääýãã¿é,æèìñèèéã íàìàð ºâëèéí óëèðàëä
õóðààæ õºëä¿¿ãýýð íü õàäãàëàí õýðýãëýæ áîëäîã.Õ¿í
õîíîãò 5—6øèðõýã ×àöàðãàíû ¿ð èäýõýä õîíîãèéí
õýðýãöýýò Ê,Ñ,Ä,Å,Â,Ð âèòàìèíóóäààð á¿ðýí
õàíãàãääàã.×àöàðãàíû æèìñèéã á¿ðýí áîëîâñðóóëæ
÷àäâàë ýì÷èëãýý,õ¿íñ,ãîî ñàéõíû îëîí òºðëèéí
á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýæ áîëíî.

6.  2.Òºñëèéí ¿ð àøèã
 Ýíýõ¿¿ òºñºë íü çàðäëàà 5 æèëèéí äîòîð á¿ðýí
íºõºæ àøèãòàé àæèëëàõ áîëîìæ á¿ðäýæ
áàéãàà áà àæëûí 4 áàéð øèíýýð áèé áîëãîõ
þì.Òºñºë õýðýãæñýíýýð 2 äàõü æèëýýñ
ñóóëãàö,áýëòãýæ äîòîîä ãàäààäûí çàõ çýýëä
íèéë¿¿ëíý.Íýã óäààä 25000 ø ñóóëãàö
áýëòãýæ òóñ á¿ðèéã 1000 òºãðºãººð
áîðëóóëàí ãýâýë 25.0 ñàÿ òºãðºã èéí îðëîãî
îëíî.Ãàðñàí çàðäàë ,çýýë,çýýëèéí õ¿¿ãýý á¿ðýí
òºëæ 9850.òºãðºãíèé àøèãòàé àæèëëàõ áà
3äàõü æèëýýñ óëñûí òºñºâò òàòâàð òºëæ
ýõëýõ þì.

7. 3.×àöàðãàíû çàõ çýýëèéí ñóäàëãàà
à.Á¿òýýãäýõ¿¿íèé áà ò¿¿õèé ýäèéí ñóäàëãàà
.Á¿õ òºðëèéí æèìñ æèìñãýíèé äîòðîîñ ìàíàé îðíû
áàéãàë öàã óóðûí ýðñ òýñ óóð àìüñãàëä õíýí
çîõèöñîí, æèìñíèéõýý íàéðëàãàä Ñ, À, Ê, Â, Ð
çýðýã àìèí äýì, òîñ õ¿íñíèé áîëîí ýì, ãîî ñàéõíû
îëîí ÷óõàë á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëïäâýðëýõ ¿íýò
á¿õèé ò¿¿õèé ýä áîëîõûí äýýð õ¿í òºðºëõòíèéã
ò¿ãøýýæ áàéãàà öàöðàã èäýâõèæèëòýýñ
õàìãààëàäã áîëîõ íü ìîíãîë õ¿í ñàíñàðò íèñýõ
¿åýð òóðøèãäàí áàòëàãäñàí áà äýëõèé íèéòýýð
÷àöàðãàíà ñîíèðõîõ áîëæýý.

Ìîíãîë óëñ äàÿàð ÷àöàðãàíà òàðèàëàõ
õºäºëãººí ºðíººä áàéíà. Èéìä çàõ çýýëèéí áàãò
ààìæ õàíãàëòòàé ãýæ ¿çýæ áàéíà.




8. á. Çàõ çýýëèéí áàãòààìæ, õýðýãëýã÷èéí ñóäàëãàà.
 ×àöàðãàíà ò¿¿íèé òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé à÷
õîëáîãäëûã Ìîíãîë îðîí òºäèéã¿é äýëõèé íèéòýýð
õ¿ëýýí çºâøººð÷ ýðýëò õýðýãöýý æèëýýñ æèëä
ºñºæ áàéíà. ×àöàðãàíûã Óëààíáààòàð õîò,Óâñ,
Õîâä, Çàâõàí,Ñýëýíãý, Ãîâü-Àëòàé,Õýíòèé,
Äîðíîä, Áàÿíõîíãîð,Òºâ,Õºâñãºë çýðýã àéìàãò
òàðèàëàõ àæèë ýðõýëæ áàéãàà áà òýä îäîîãîîð
ñóóëãàö áýëòãýõ õýìæýýíä õ¿ðýýã¿é áàéíà. ̺í
Ìîíãîë îðíû á¿õ íóòãèéã õàìðóóëàí öºëæèëòººñ
õàìãààëàõ íîãîîí õýðýì áàéãóóëàõàä ÷àöàðãàíà
òàðèàëæ îéæóóëàõ àñóóäàë òàâèãäàõ áîëñîí
áàéíà. Ýíý á¿õýí áîë õýðýãëýã÷ íýìýãäñýýð
áàéõûí áàòàëãàà áîëíî.

9.  4. Ýðñäýë
 Áàéãàëèéí íºõöºëä ñóóëãàö ¿ðæ¿¿ëýõýä ãàð÷
áîëîõ ýðñäýë áîë ìýðãýæëèéí ÷àäâàð äóòàãäàõ,
õ¿÷òýé ñàëõè øóóðãàíä ºðòºõ, ñàíààòàé áóþó
ñàíàìñàðã¿é õîðëîí ñ¿éòãýõ àæèëëàãààíä
ºðòºõ çýðýã ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä áàéæ áîëîõ þì.
Ýäãýýðýýñ òàëáàéä õàøàà áàðüæ õàìãààëàõ
àðãà õýìæýýã õýðýãæ¿¿ëýõ íü ÷óõàë áîëíî.
5. Òºñëèéí õºðºí㺠îðóóëàëò.
 ×ÀÖÀÐÃÀÍÀ-1 ÃÀ òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä
íèéò 9850,0 ìÿíãàí òºãðºãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò
øààðäëàãàòàé áàéãààãààñ ººðèéí ýõ
¿¿ñâýðýýñ 850.0 ìÿíãàí òºãðºã, ¿ëäýõ 9000.0
òºãðºãèéã çýýëèéí õºðºí㺠îðóóëàëòààð íºõºõººð
òîîöëîî.

10.  ×ÀÖÀÐÃÀÍÀ-1 ÃÀ òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ
äàðààëàë,ýäèéí çàñãèéí òîîöîî.
 Òàëáàé ñîíãîõ.
 Óñíû ýõ ¿¿ñâýðò îéð, íàìàãæààã¿é, õóæèðã¿é òàëáàé
áàéõ íü òîõèðîìæòîé ×èéãíèé õàíãàìæ ñàéòàé, ñàëõè
øóóðãàíààñ õàìãààëàãäñàí, áàðóóí óðä, ç¿¿í ºìíº
òàëðóóãàà áàãà çýðýã íàëóó ãàçàð áàéâàë
èë¿¿ òîõèðîìæòîé.
 Õºðñ áîëîâñðóóëàõ.
 Ñîíãîñîí òàëáàéäàà õàìãààëàãäñàí õºðñ áèé áîëãîõ
øààðäëàãàòàé. Òàëáàéí õýìæýý 250*4/ 1000 ì/êâ
øàâàðòàé õºðñèéã 30 ñì ã¿í ãàðààð õóóëæ 10 êì äîòîð
40 ì /êóá øàâàð 纺æ àñãàíà. Ýíý íü 8 ìàøèí øàâàð 10
êì òýýâýðëýíý ãýñýí ¿ã þì. Õºðñ õóóëñíû äàðàà òàëáàéí
èë¿¿äýë óñ ãàäàãøèëæ áàéõààð íàëóó øóóäóó
òàòíà.Óõàæ çàéëóóëñàí õºðñèíé îðîíä 3 ìàøèí õàéðãà
10 êì-ýýñ, 3 ìàøèí áóóö 20 êì-ýýñ, 3 ìàøèí õàð øîðîî 30
êì-ýýñ òóñ òóñ òýýâýðëýæ èðýõýýð òîîöîâ.

11. ä/ä
Àæëûí íýð
Õ/
Òîî
Íýãæ
¿íý
Á¿ãä
¿íý
/òºã/
1
1000ì/êâ õºðñèéã 30 ñì óõàõ
ì/êóá
25
8000
200000
2
8 ìàøèí øîðîîã à÷èõ
ì/êóá
8
5000
40000
3
8 ìàøèí øîðîîã áóóëãàõ
ì/êóá
8
5000
40000
4
3 ìàøèí øîðîîã 10 êì-ýýñ
òýýâýðëýõ.
Ðåéñ
3
30000
90000
5
3 ìàøèí õàð øîðîîã 30-ýýñ
òýýâýðëýõ
Ðåéñ
3
50000
150000
íýã
æ

12. 6
1000 ì/êâ òàëáàéã òýãøëýõ
ì/êâ
1000
2000
2000000
7
3 ìàøèí áóóö 20 êì-ýýñ
òýýâýðëýõ
Ðåéñ
3
80000
240000
8
3 ìàøèí õàéðãà 10 êì-ýýñ
òýýâýðëýõ.
Ðåéñ
3
30000
240000
9
Íèéò çàðäàë
Ìÿí/òº
3000000

13.  Õºðñ áîëîâñðóóëàõ íèéò çàðäàë 3000.0 ìÿíãàí òºãðºã

Õºðñ àðèóòãàõ.
 Õºðñèéã õèìèéí ÿíç á¿ðèéí áîäèñ õýðýãëýæ àðèóòãàíà.
Õºðñèéã àðèóòãàõ íü õºðñ äàâñæèõ, ÿíç á¿ðèéí õîðòîí
øàâüæààñ õàìãààëàõ , ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýý áîëíî.
Õºðñ àðèóòãàõ çàðäàëä 50000 òºãðºã áîëíî.

Õºðñ áîðäîõ.
 Õºðñèéã Àçàôîñ, øèíãýí áîðäîîãîîð áîðäîõ íü
èë¿¿ òîõèðîìæòîé. 1 ãà òàëáàéä 10 ë-èéã óñàíä õîëüæ
óñëàõ áàéäëààð áîðäîæ áîëíî. ̺í Ðèçîáàêòåðèéí áîðäîî
õýðýãëýâýë ¿ð ä¿íòýé. 8-10 êã/ ãà íîðìîîð ¿ðñëýã òàðèõ
áà ¿¿ðýíä íü õèéæ ºãíº. Áîðäîõ àæèëëàãààíû çàðäàëä
8 õ¿í ºäºðò çàðöóóëíà. Íýã õ¿íèé ºäðèéí öàëèí 5000
òºãðºã, á¿ãä 40000 òºãðºã áîëíî. Áîðäîîíû íèéò çàðäàëä
44000 òºãðºã áîëíî.

14.  6. 1 ãà-ãèéí òàëáàé áàéãóóëàõ Ýäèéí çàñãèéí
¿ç¿¿ëýëòèéí íýãäñýí òîîöîî / ìÿíãàí òºãðºãººð/
ä/ä ¯ç¿¿ëýëò¿¿ä
Õýìæè
õ
íýã
æ
2009
2010
2011
1
Õºðñ áîëîâñðóóëàõ
3 ñàÿ
0
0
2
Õºðñ àðèóòãàõ
50000
0
0
3
Õºðñ áîðäîõ
44000
0
0
4
Óñëàõ çàðäàë
0
0
0
5
Òºñºë
õýðýãæ¿¿ëýã÷èéí
öàëèí
756000
756000
756000

15. 6
ÍÄ øèìòãýë
Á¿õ çàðäàë
228000
228000
228000
4078000 984000
984000
0
7
Çýýë
9000000 0
8
Çýýëèéí õ¿¿ òºëºõ
2520000 2520000 2520000
9
Íèéò çàðäàë
1559800 3504000 3504000
0
10
Îðëîãî
18.2 ñàÿ
11
¯ð àøèã
2275000 2275000
0
0
1244205 0
0
0
Òàéëáàð: Òàëáàéí óñàëãààã îðîí íóòãèéí ãîë ãîðõèíû ýõ ¿¿ñâýðýýñ
àâíà.

16. ×àöàðãàíû 1 ãà òàëáàé õàøèõàä îðîõ
ìàòåðèàëûí çàðäàë.
ºðãºñò óòàñ
Ãàí óòàñ
Ìîäîí øîí
Á¿ãä
/ìÿí/
òºã/
Íýãæ
Á¿ãä Íýãæ
Á¿ãä Íýãæ
Á¿ãä
¿íý /
/ìÿí
¿íý /
/ìÿí
¿íý /
/ìÿí
òºã/
òºã/
òºã/
òºã/
òºã/
òºã/
200.0
400.0
200.0
800.0
1500
225.0
1425.0

17. 
Õàøàà áàðèõ çàðäàë.
 Õàìãààëàëòûí òîðîí õàøàà áàðèõàä 150 øîíãèéí í¿õ
óõàõ øààðäëàãàòàé áºãººä íýã í¿õèéã 300 òºãðºãººð
óõóóëæ 400 ì òîðîí õàøàà áàðèõàä 22 õ¿í ºäðèéí àæèë
ã¿éöýòãýíý.Íýã õ¿í ºäºðò äóíäæààð 3000 òºãðºãèéí
öàëèí îëãîíî.
Õàøàà áàðèõ çàðäëûã õ¿ñíýãòýýð ¿ç¿¿ëâýë:

18. Õàøàà áàðèõ /õ¿í ºäºð /
Íýãæ ¿íý /
òºã/
Á¿ãä /ìÿí
òºã/
Íýãæ ¿íý /
òºã/
Á¿ãä /ìÿí
òºã/
300
450000
3000
66.0
Á¿ãä /ìÿíãàí
òºãðºã /
516000
Øàòàõóóíû ¿íèéã 1315 òºãðºãººð òîîöîâ.
Õàìãààëàëòûí òîðîí õàøàà áàðèõ á¿õ çàðäàë íü :
Ìàòåðèàëûí ¿íý 1425.0 ìÿíãàí òºãðºã
Öàëèíãèéí
516.0 ìÿíãàí òºãðºã
Á¿ãä
1941.0 ìÿíãàí òºãðºã

19. Òàëáàéí õºðñ áîëîâñðóóëàõ çàðäàë.
Òàëáàéí õºðñèéã óðèíøààð áîëîâñðóóëàõàä ãàðàõ
á¿õ çàðäëûã õ¿ñíýãòýýð ãàðãàæ õàðóóëàâ.
Çàðäëûí òºñºë
1 ãà-ãèéí çàðäàë / ìÿí.
òºãðºãººð/
Øàòàõóóí
52.6
Õîîë õ¿íñ
5.0
Öàëèí
8.0
Øóóä çàðäëûí ä¿í
65.6
Ýëýãäýë õîðîãäîë
8.5
Ñýëáýã õýðýãñýë /øîí, òîð,ãàí óòàñ/
6.0
Ãàçðûí òºëáºð
1.0
Õºäºëìºð õàìãààëàë
2.0
Òîãòìîë çàðäëûí ä¿í
17.5
Íèéò çàðäàë
83.1

20. Çàðäëûí òºñºë1 ãà-ãèéí çàðäàë /ìÿí. òºãðºãººð/
Øàòàõóóí52.6Õîîë
õ¿íñ5.0Öàëèí 8.0Øóóä çàðäëûí ä¿í65.6Ýëýãäýë õîðîãäîë 8.5Ñýëáýã
õýðýãñýë / òîð,ãàí óòàñ/
øîí,
6.0Ãàçðûí òºëáºð1.0Õºäºëìºð õàìãààëàë
2.0Òîãòìîë çàðäëûí ä¿í17.5Íèéò çàðäàë 83.1
Íýãæ ¿íý Í¿õíèé òîî Á¿ãä /
/òºã/
ìÿí.òºã
/
×àöàðãàíû öýöýðëýãèéí
í¿õ óõàõ çàðäàë
300
1650
495000

21. ×àöàðãàíû ñóóëãàö àâàõ çàðäàë
×àöàðãàíû ñóóëãàöûã 1500 òºãðºãººð õóäàëäàæ.
àâíà ãýæ òîîöîâ .
Á¿ãä 1650 ñóóëãàö
*1500 òºã=2475000 ìÿí òºã.
×àöàðãàíû ìîäíû ñóóëãàö òàðèõ çàðäàë
Íýã àæèë÷èí àæëûí 8 öàãò 160 ø ñóóëãàö òàðüæ
4800 òºã.íèé öàëèí àâíà. 1 ñóóëãàö òàðèõàä
30 òºãðºãíèé õºëñ àâíà.
Á¿ãä 1650 ñóóëãàö *30=49500 òºã
Öýöýðëýã áàéãóóëàõàä áîðäîîíû õýìæýý ¿¿íèéã
õ¿ñíýãòýýð õàðóóëàâ.
Ñóóëãàö òàðèàëòûí ¿åä áîðäîõîä ãàðàõ
çàðäàë

22. Áîðäîî
×àöàðãàíà
Íýã
Á¿ãä /êã/
í¿õýíä/ã
ð/
¯íý
Íýãæ
/òí.òºã/
Á¿ãä
/ìÿí.òºã/
Ôîñôîð/ãð/ 300
495
350000
173.2
Àçîò/ãð/
60
99
250000
24.7
Êàëè/ãð/
60
99
100000
9.9
Áóóö/ãð/
10000
16500
10000
165.0
Á¿ãä
372.8

23.  Ýðäýñ, øèì áîðäîîã ñóóëãàö òàðèõ í¿õýíä õèéæ õîëèõîä
ãàðàõ çàðäàë Íýã í¿õýíä ýðäýñ, øèì áîðäîî æèãíýí 纺æ
õàð øîðîîòîé õîëèõîä 80 òºãðºãèéí õºëñ îëãîíî.

Á¿ãä 1650*80òºã = 132000 ìÿí òºã.

Õºðñ ñèéðýãæ¿¿ëýõ ,õîã óðãàìàë óñòãàõàä
ãàðàõ çàðäàë .
 Öýöýðëýãèéã áîðäîõîä ãàðàõ çàðäàë
 Öýöýðëýãèéí òàëáàéã Àçîôîñ øèíãýí áîðäîîãîîð 60ë/ãà
¿éë÷ëýõ òóíãààð òîîöîæ ýõíèé 3 æèë áîðäîíî .1-2 æèë
ºí溺ä äàõèí áîðäîõ áàéäëààð õºðñºº ñàéæðóóëæ
óðãàöàà íýìýãä¿¿ëíý

24. ×àöàðãàíû öýöýðëýã, áîðäîõ
Öýöýðëýã 4 íàñ õ¿ðñíýýñ õîéø 2 æèë òóòàìä àçîôîñûí
áîðäîîãîîð 60ë/ ¿éë÷ëýõ áîäñûí òóíãààð òîîöîæ íýã óäàà
ãà
áîðäîíî .1 ãà öýöýðëýã áîðäîõîä øààðäàãäàõ ýðäýñ áîðäîîíû
¿íèéã õ¿ñíýãòýýð ¿ç¿¿ëýâ.
Ýðäýñ áîðäîîíû ¿íý
Áîðäîîíû
òºñºë
1 ãà-ä îðîõ
íîðì,ë
Á¿õ òàëáàéä ¯íý/ìÿí.òºã/
îðîõ íîðì,ë
Àçîôîñ
60ë*600¥
60 ë
36.0
Óñàíä õèéæ áîðäîõ òóë öàëèíã òóñãàéëàí
òîîöîõ øààðäëàãã¿é ãýæ ¿çýâ.

25.  Óñàëãàà õèéõ çàðäàë
 Öýöýðëýã÷èí õ¿í àæèëûí 8 öàãò ÷àöàðãàíû 1
ãà òàëáàéã óñàëíà.Öýöýðëýãèéã õàâàð çóíû
óðãàëòûí õóãàöààíä 11 óäàà óñàëàõààð
òîîöîõîä 1 ãà-ä 11 õ¿í ºëäºðò øààðäàíà
 Á¿ãä 11 õ¿í ºäºðò *3200 òºã = 35.2 ìÿí òºã .

Õºðñ ñèéðýãæ¿¿ëýõ ,õîã óðãàìàë
óñòãàõ çàðäàë
 Öýöýðëýãèéí òàëáàéã óñàëñàíû äàðàà õºðñ
ýâäýð÷ õàòàæ àí öàâ ¿¿ñýõýä õºðñ
ñèéðýãæ¿¿ëýõ ,õîã óðãàìàë óñòãàõ àæèëãààã
íýã íü çýðýã ÿâóóëíà.×àöàðãàíû öýöýðëýãèéí
ýãíýý õîîðîíäûí çàéã áàãà îâðûí òðàêòîðûí
àãåðãàòààð ñèéðýãæ¿¿ëæ ¿ëäýõ çàéã ãàð
áàãàæààð ñèéðýãæ¿¿ëíý.

26. Áàãà îâðûí òðàêòîðààð õºðñ ñèéðýãæ¿¿ëýõ çàðäàë
Çàðäëûí òºñºë
Çàðäàë æèëèéí çàðäàë /ìÿí òºã/
1 ãà-ä òºã
11 óäàà
Øàòàõóóí 10ë
13500
11 óäàà
Òîñîëãîîíû ìàòåðèàë
1200
Öàëèí
1500
Õîîë õ¿íñ
1500
Øóóä çàðäëûí ä¿í
17700
Ýëýãäýë õîðîãäîë
1500
Ñýëâýã õýðýãñýë
1000
Õºäºëìºð õàìãààëàë
50
Òîãòìîë çàðäëûí ä¿í
2550
18.7
Íèéò çàðäàë
20250
S155.1
11
125.4

27. 










Ãàð áàãàæààð õºðñ ñèéðýãæ¿¿ëýõ
Òåõíèêýýð ñèéðýãæ¿¿ëýõýä àâòàãäàõã¿éãýýð ìîäíû ¸ðîîëä ¿ëäýõ 1.2 ì
ºðãºí çóðâàñûã ãàð áàãàæààð ñèéðíýãæ¿¿ëíý. Ýíý á¿ãä íü 0.4 ãà
òàëáàéã
Áîëîõ áºãººä 5 õ¿í ºäðèéí àæèë áîëíî.Çóíû òóðø á¿õ òàëáàéã 11 óäàà
ñèéðýãæ¿¿ëýõýä 55 õ¿í ºäºðò øààðäàíà.
Á¿õ çàðäàë íü 55*3200 òºã = 176.0 ìÿí òºã áîëíî.
×àöàðãàíû öýöýðëýãèéã ºâ÷èí ,õîðòíîîñ õàìãààëàõ
Ìàíàé îðíû àëü ÷ á¿ñ íóòàãò ÷àöàðãàíû öýöýðëýãò õîðòîí øàâüæ ýëâýã
òîõèîëäîíî.×àöàðãàíû ÿëààã 6 ñàðûí ñ¿¿ë÷ 7 ñàðûí ýõýýð èä íèñýëòèéí
¿åä ”äåöèñ ” ”Àêòåéëèê” ”Êîíôèäîð “-çýðýã õîðîîð ø¿ðøèã÷ ìàøèíààð
ø¿ðøèæ óñòãàíà.250ë óñàíä 0.5 ë äåöèñ õîð íàéðóóëæ 1 ãà òàëáàéä
öàöíà.
Õîðíû ¿íý 0.5 ë *25000¥ = 12.5 ìÿí òºã.
Õîð öàöàã÷ ìàøèíààð õîð öàöàõ çàðäàë íü áàãà îâðûí
òðàêòîðààð õºðñ ñèéðýãæ¿¿ëýõòýé àäèë 155.1 ìÿí òºã çàðäàë ãàðíà.
Á¿õ çàðäàë
Õîðíû ¿íý 1 2.5 ìÿí. òºã.
Öàöàõ çàðäàë 155.1 ìÿí òºã .
Á¿ãä 167.6 ìÿí òºã .

28. Õºäºëìºð õàìãààëûí çàðäàë
Ç àðäëûí òºðºë
Õ ýìæèõ
íýãæ
Í ýã
Æ èëèéí
á¿ðèéí
õýðýãöýýò ä¿í
¿íý
1
Ä àí ºìä öàìö
Õîñ
15000
2õ¿í*15000=30000
2
À æëûí áýýëèé
Õîñ
200
24õîñ*200=4800
3
À æëûí ãóòàë
Õîñ
15000
2
4
Õºâºíòýé ºìä öàìö
2õ¿í*50000=10000
0
Ä¿í
164.8
õ¿í*15000=300
00

29. Òºñëèéí ¿ð àøãèéí 4 æèëèéí íýãäñýí òîîöîî./ìÿí.
òºãðºãººð/
ä/
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä
2009
2010
2011
2012
2013
Îðëîãî á¿ãä /
¿¿íýýñ/
-
-
13000.0
16250.0
16250.0
Æèìñíýýñ
-
-
13000.0
16250.0
16250.0
ñóóëãàö
-
-
-
-
-
2
Òîðîí õàøààíû
çàðäàë
613.6
-
-
-
-
3
Øóóäóó òàòàõ
í¿õ óõàõ
çàðäàë
177.0
-
-
-
-
4
Àð÷èëãàà
òîðäëîãûí
çàðäàë
569.9
569.9
569.9
569.9
569.9
1
ä

30. 5
Õºðñ
60.0
áîëîâñðóóëàõ
çàðäàë
-
-
-
-
6
Áîðäîî /òàðèõ
¿åèéí/
455.3
-
-
-
-
7
Ò¿¿õèé ýä,
ñóóëãàö
1683.0
-
-
-
-
8
Õºäºëìºð
õàìãààëàë,õî
ð,áîðäîî
164.8
164.8
164.8
164.8
164.8
9
Çýýë, çýýëèéí
õ¿¿
1080.0
1080.0
810.0+3000.0 -
-
10
Õóðààëòûí
çàðäàë
-
-
1300.0
1625.0
1625.0
11
Íèéò çàðäàë
4803.6
1814.7
5844.7
2359.7
2359.7
12
Àøèã, àëäàãäàë
-
-
537.0
13890.3
13890.3

31. 1 ãà ÷àöàðãàíû öýöýðëýã áàéãóóëàõàä ãàðàõ çàðäàë :
Õàìãààëàëòûí òîðîí õàøàà áàðèõ çàðäëûã Åâðîïûí õîëáîîíû *
ÒÀÑÈÑ * õºòºëáºðººñ òºñºë õýðýãæ¿¿ëýã÷ àæ àõóéí
íýãæ¿¿äýä áàðüæ ºãñºí ¿íýëãýýã ¿íäýñëýí òîîöîâ.
ä/ä
Çàðäëûí òºñºë
Ìàòåðèàëûí
çàðäºë
/ìÿí,òºã/
Öàëèí
õºëñ
/ìÿí
òºã/
Òîãòìîë
Á¿ãä
çàðäàë
/ìÿí.òºã/
/ìÿí.òºã/
1
Õàøàà áàðèõ
534.2
79.4
-
613.6
2
Õºðñ
áîëîâñðóóëàõ
çàðäàë
44.8
5.0
10.2
60.0
3
Øóóäóó òàòàõ
12.0
-
-
12.0
4
Í¿õ óõàõ
-
165.0
-
165.0

32. 5
Áîðäîîíû çàðäàë
372.8
82.5
-
455.3
6
Ñóóëãàöíû ¿íý
1650.0
-
-
1650.0
7
Ñóóëãàö òàðèõ
-
33.0
-
33.0
8
Óñàëãàà
-
35.2
-
35.2
9
Õºðñ
125.4
ñèéðýãæ¿¿ëýõ /
òåõíèêýýð/
11.0
18.7
155.1
10
Ãàðààð
ñèéðýãæ¿¿ëýõ
-
176.0
-
176.0
11
Õîðíû ¿íý
12.5
-
-
12.5
12
Õîð öàöàõ
125.4
11.0
18.7
155.1
13
Áîðäîîíû ¿íý
36.0
-
-
36.0
14
Á¿ãä
2913.1
598.1
47.6
3558.8

33. ÎÐËÎÃÛÍ ÒÎÎÖÎÎ

Ñóóëãàö òàðèàëàõàä 3 äàõü æèëýýñ æèìñ
àâíà. 1350 áóòíààñ 50 íü óðãààã¿é ãýæ òîîöî¸.
1300 æèìñ ºãºõ áóòíààñ ýõíèé æèëä áóò
òóòìààñ 4 êã, äàðàà æèëýýñ 5 êã æèìñ àâíà
ãýâýë.
 2009 îíä 5.2 òí, 2010 îíîîñ 6.5 òí æèìñ àâ÷ 1 êãûã íü3500 òºãºðºãººð áîðëóóëâàë 2009 îíä 18.2
ñàÿ, 2010 îíîîñ 22 ñàÿ 750 ìÿíãàí òºãðºãèéí
îðëîãî îëíî. Ýíý îðëîãûã 7-îîñ äîîøã¿é æèë òàñ
ðàëòã¿é îðëîãî îëîîä öýöýðëýãýý øèíý÷ëýõ þì.

Òàéëáàð: Îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãààíààñ
÷àöàðãàíà òàðèàëàõ òàëáàéã

çîõèõ çºâøººðëèéí äàãóó àâ÷
öýöýðëýãæ¿¿ëýõ àæëàà õýðýãæ¿¿ëíý.

34.  ×àöàðãàíà õóðààõ ¿éë àæèëëàãàà.
 ×àöàðãàíû ìº÷ðèéã óãààñ íü ýõëýí ¿ç¿¿ðë¿¿ íü
øèëæèõ çàìààð ò¿¿õ íü
 Çîõèìæòîé. Ãàðààð ò¿¿õýä ÷àöàðãàíû çàðèì õýñýã
õàãàð÷ ø¿¿ñ íü ãàðò íÿëçäàã. Èéìä ðåçèíýí áýýëèé
õýðýãëýõ õýðýãòýé. ×àöàðãàíàà ïààëàíòàé áóþó
õóâàíöàð ñàâàíä ò¿¿æ óëìààð ø¿¿ñíèé õàìò
èñýëäýõã¿é òîì òîðõîíä öóãëóóëæ ¿éëäâýðò ºãºõ áóþó
ñýð¿¿í áàéðàíä õàäãàëíà. Õàøààíû æèæè ã òàëáàéä
ýíý àðãà íü çîõèìæòîé. ̺í øóâòðàõ áóþó æèìñíèé ãàð
êîìáàéí àøèãëàõ àðãûã ºðãºí õýðýãëýæ áàéíà.
×àöàðãàíû ìº÷ðèéí ¿ç¿¿ðýýñ íýã ãàðààðàà ºáàðüæ íºãºº
ãàðààðàà êîìáàéí áóþó ñàëàà òºìºðººð øóâòàð÷
÷àöàðãàíûã õóðààíà. Áóòíû ìº÷ðèéã áàãà ãýìòýýõèéí
òóëä ñàëàà òºìðèéíõºº äîòîð òàëä 纺ëºâ÷ íààæ ï¿ðø
òàâüæ ºãäºã.

35.  .Ýíý àðãûã õýðýãëýõýä ò¿¿æ áóé ñàâíû àìûã íü
òºìºð óòñààð òýëæ çàäãàéëñàí áåðçèíòýí áóþó
õóëäààñàí ñàâûã óðä òàëðóóãàà óíæóóëàí
õ¿ç¿¿íäýý ç¿¿äýã. Ýíý àðãààð íýã õ¿í ºäºðò
40-60 êã ìýðãýøñýí ñàéí ò¿¿ã÷ íü 100 êã
õ¿ðòýë ÷àöàðãàíà ò¿¿õ áîëîìæòîé. Íàõèà
àëàãäàæ õóóðàé ìº÷ð¿¿ä õàìò ò¿¿ãäýõ çýðýã
áýðõøýýë¿¿ä ãàðäàã òóë ñàéòàð öýâýðëýõ íü
ç¿éòýé. ×àöàðãàíûã õóðààõ áóñàä îëîí àðãà
áàéäàã áîëîâ÷ îäîîãîîð ïðàêòèêò à÷ õîëáîãäëîî
ºãñºí íü áàãà þì.
 Íýã êã ÷àöàðãàíûã 350 òºãðºãèéí öàëèí ºã÷
ò¿¿ëãýõýýð òîîöîâ. / 1300 áóò *4 êã ÷àöàðãàíà
5200 êã* 350 òºã= 1ñàÿ 820 ìÿíãàí òºãðºãèéí
õóðààëòûí çàðäàë ãàðíà.