2. Połączenia w budowie maszyn wiążą elementy
składowe tak, że mogą wspólnie się poruszać
oraz przenosić obciążenia.
Połączenia dzielą się na:
• Połączenia nierozłączne
w połączeniu takim elementy są złączone na
stałe. Próba ich rozłączenia zawsze wiąże się ze
zniszczeniem elementu łączącego oraz często
samych elementów łączonych.
• Połączenia rozłączne
w których rozłączenie jest możliwe i nie wiąże
się z niebezpieczeństwem zniszczenia elementów
łączonych.
3. Połączenia rozłączne
dzielą się także na:
• spoczynkowe,
w których łączone elementy pozostają
unieruchomione względem siebie
• Ruchowe,
w których elementy mogą się względem
siebie przemieszczać w pewnym zakresie
4. Połączenia nierozłączne
dzielą się na:
• połączenia spawane
• połączenia lutowane
• połączenia zgrzewane
• połączenia klejone
• połączenia wciskowe
• połączenia nitowe
5. Połaczenia rozłączne
dzielą się na:
• połączenia klinowe
• połączenia wpustowe
• połączenia wielowypustowe
• Połączenia sworzniowe
• Połączenia kołkowe
• Połączenia gwintowe
• Połączenia sprężyste
6. Połączenia spawane
Połączenie spawane:
jest połączeniem materiałów powstałym przez ich
miejscowe stopienie. Używa się do łączenia
metali (głównie stali) oraz do tworzyw
sztucznych. Przy spawaniu niekiedy dodaje się
spoiwa (dodatkowego materiału stapiającego się
wraz materiałem elementów spawanych) aby
polepszyć właściwości spoiny.
Najczęściej spotykanymi metodami spawania są:
7. Najczęściej spotykanymi metodami
spawania są:
• spawanie gazowe;
najczęściej przy spalaniu acetylenu
w temperaturach do 3200°C, stosowane jest do
spajania blach o grubości od 0.4mm do 40mmm.
• spawanie elektryczne
z wykorzystaniem spawarki- urządzenia
opierającego swą pracę na zjawisku łuku
elektrycznego w temperaturach 3500°C,
stosowane jest do spajania blach o grubości od
1mm do 80mm.
8. Istnieją także rzadziej spotykane metody
spawania, takie jak: spawanie w osłonach
gazów szlachetnych (w celu uniknięcia
utleniania spoiny), spawanie laserowe,
spawanie elektronowe itp.
Połączenie spawanie często wymaga
dodatkowej obróbki spoiny. Często na
powierzchni spawu wydzielają się drobne
cząstki żużlu, które mogą być
niebezpiecznie ostre. Spoiny spawane
często szlifuje się zgrubnie, zanim
spawana konstrukcja zostaje użyta.
9. W czasie spawania w obrębie działania wysokiej
temperatury w stali zachodzą pewne przemiany
cieplne, osłabiające jej wytrzymałość. Połączenie
spawane zmniejsza wytrzymałość materiału o
następujące wartości:
Wytrzymałość na rozciąganie k'r = 0,8 kr
Wytrzymałość na zginanie k'g = 0,9 kr
Wytrzymałość na ściskanie k'c = kr
Wytrzymałość na ścinanie k't = 0,65 kr
W związku z osłabiającym wpływem spoiny do
obliczeń wytrzymałościowych używa się grubości
obliczeniowej, która jest o 70% mniejsza niż
rzeczywista grubość materiału w miejscy spoiny.
10. wymiarowanie spawu
na przykładzie spoiny czołowej
III stopień uproszczenia –znak rodzaju spoiny i jej wymiary: a-grubość,
l-długość, h-wysokość ścięcia
c-długość rowka spoiny, e- odstęp,
a-grubość spoiny, h- wysokość
ścięcia,
11. Połączenia spawane ze względu na ułożenie
spawanych elementów względem siebie oraz na
kształt spoiny dzielą się:
• czołowe jedno i dwustronne
• pachwinowe
• grzbietowe
• otworowe
• stykowe
• zakładkowe
• teowe
• przyległe
• krzyżowe
12. W rysunku technicznym połączenia spawane rysuje się, w
zależności od stopnia uproszczenia, jak pokazano poniżej. W
I stopniu uproszczenia wymiaruje się spawy jak inne części
maszyn. W III stopniu uproszczenia zaznacza się linią oraz
symbolem rodzaju spoiny. Przykładowe symbole oraz sposób
wymiarowania dla jednego z nich pokazano na rysunku.
13. Połączenia lutowane
Połączenie lutowane jest połączeniem,
w którym metalowe elementy łączone są przy
użycia podwyższonej temperatury oraz spoiwa
mającego temperaturę topnienia znacznie niższą
niż spajane metale. Obszar spoiny jest
podgrzewany do temperatury, w której struktura
krystaliczna spajanych metali jest w stanie
wchłonąć pewną liczbę cząsteczek spoiwa.
Spoiwo dodatkowo wypełnia wszystkie
przestrzenie pomiędzy spajanymi elementami.
14. Wyróżnia się:
Lutowanie miękkie
w zależności od spajanych metali używa się
różnych spoin i różnego zakresu temperatur. Dla
stali, miedzi, cynku itp. stosuje się stopy
cynowo-ołowiowe i temperatury 180-325°C.
Lutowanie twarde
w zależności od spajanych metali używa się
różnych spoin i różnego zakresu temperatur. Dla
stali, stosuje się miedź lub mosiądz w
temperaturach od 600 do 1450°C. Dla
aluminium stosuje się stopy aluminiowo-
krzemowe w temperaturach 530 do 570°C.
Do podnoszenia temperatury używa się płomienia
gazowego lub lutownicy elektrycznej.
15. •Lutowanie stosuje się zwykle tam gdzie bardziej istotna
jest szczelność i estetyka złącza niż jego wytrzymałość.
Reprezentacja połączenia lutowanego w rysunku
technicznym maszynowym
W uproszczeniu nad linią
odniesienia umieszcza się
nr. pozycji w wymaganiach
technicznych,pod którą jest
podany rodzaj lutu.
16. Połączenia zgrzewane
Połączenia zgrzewane - to połączenia metali
i tworzyw sztucznych przez miejscowe dociskanie
łączonych elementów przy jednoczesnym
podgrzewaniu wystarczającym do doprowadzenia
łączonych materiałów do stanu plastyczności.
Stosowane metody zgrzewania
• zgrzewanie elektryczne
• zgrzewanie gazowe
• zgrzewanie szamotowe
• Innymi metodami zgrzewania są: zgrzewanie
indukcyjne, tarciowe i dyfuzyjne.
17. Obliczenia wytrzymałościowe połączeń zgrzewanych dokonuje się
dla pełnego przekroju materiału w miejscu połączenia stosując
współczynnik osłabienia zgrzeiny wynoszący X = 0.6 do 0.8
w zależności od zastosowanej technologii.
Oznaczanie połączeń zgrzewanych w rysunku technicznym
maszynowym
W uproszczeniu
II stopnia rysuje
się tylko
stykające się
części zgrzewane
Przy linii
przedstawiającej
miejsce zgrzewania
umieszcza się
oznaczenie znaku
rodzaju zgrzeliny i
jej wymiary.
18. Połączenia klejone
• Połączenia klejone -połączenia, w których
wykorzystuje się adhezyjne właściwości
substancji klejowych. Klej wnika w drobne pory
(nierówności) na powierzchni materiału, po
czym zastyga. Przy klejeniu tworzyw
sztucznych dodatkowo następuje częściowe
rozpuszczenie powierzchni klejonej. Połączenie
tego typu w budowie maszyn stosowane jest
sporadycznie i niemal wyłącznie do łączenia
drewna i tworzyw sztucznych.
19. Reprezentacja połączenia klejonego w rysunku
technicznym maszynowym
W uproszczeniu miejsca łączenia
części rysuje się linią 2 razy
grubszą niż zarys, nad linią
odniesienia pisze się nr. pozycji
w wymaganiach technicznych,
pod nią podawany rodzaj kleju.
20. Połączenia wciskowe
• Połączenie wciskowe - połączenie, w
którym unieruchomienie części
zapewnione jest przez tarcie pomiędzy ich
powierzchniami. W połączeniu
wciskowym elementy odkształcają się i
związane z tym siły sprężystości materiału
zapewniają odpowiedni docisk.
21. Ze względu na budowę połączenia
wciskowe dzielą się na:
• połączenia wciskowe bezpośrednie,
w którym uczestniczą tylko elementy
łączone.
• połączenia wciskowe pośrednie,
w którym uczestniczą dodatkowe elementy
pośredniczące takie jak tuleje, pierścienie
itp.
22. Ze względu na sposób łączenia połączenia
wciskowe dzielą się na:
połączenia wciskowe skurczowe
w którym poprzez ogrzewanie lub zmrażanie
jednego z elementów uzyskuje się zmianę
wymiaru, wystarczającą do do zrealizowania
połączenia.
połączenia wciskowe wtłaczane
w którym stosując zewnętrzną siłę (czasami
znaczną) wtłacza się jeden element w drugi.
Połączenia wciskowe używane są najczęściej
do osadzania obrotowych kół przekładniowych
na wałach.
23. Połączenia nitowe
• Połączenia nitowe - połączenia,
najczęściej blach lub elementów
konstrukcji stalowych - dźwigarów,
wsporników, wiązarów itp., za pomocą
łączników zwanych nitami. Połączenia
tego typy zostały współcześnie wyparte
przez połączenia spawane i zgrzewane.
24. Nit w swej wyjściowej formie składa się z główki (1)
i trzonu (szyjki) (2). Umieszczony w otworze w łączonych
elementach zostaje zakuty (zamknięty), tworząc
zakuwkę(3). Zamykanie nitu może się odbywać ręcznie,
przy pomocy młotka ręcznego lub pneumatycznego i ręcznej
nitownicy (kształtującej zakuwkę) lub za pomocą
maszynowej nitownicy.
25. • Nity niewielkich rozmiarów można zakuwać na
zimno. Większe i w bardziej odpowiedzialnych
konstrukcjach zakuwa się na gorąco.
• Przy nitowaniu zakładkowym (gdy arkusze
blachy zawinięte są na krawędziach) i przy dużej
gęstości nitów, można uzyskać wysoką
szczelność połączenia. Pozwalało to na
stosowanie nitów przy budowie zbiorników
ciśnieniowych.
26. • Przedstawianie połączeń nitowych
w rysunku technicznym maszynowym
(rysowanie dokładne i uproszczenie)
• obliczenia wytrzymałościowe połączeń nitowych
dokonuję się zakładając, że to nit lub ich grupa
przenosi całe obciążenie. Nity najczęściej pracują
na rozciąganie lub na ścinanie i te warunki
konstruktor musi uwzględnić projektując
połączenie nitowe.
27. Połączenia klinowe
Połączenia klinowe to połączenia rozłączne
spoczynkowe. Elementem łączącym jest klin
Wyróżnia się dwa typy
połączeń klinowych:
Połączenie klinowe wzdłużne
z klinami znormalizowanymi,
służą głównie do osadzania
piast(1) kół na wałach (2). Klin
umieszczony jest w gnieździe
wyżłobionym w wale i piaście.
Połączenia klinowe
poprzeczne
służą do łączenia cięgien, w
którym jedno jest zakończone
gniazdem lub tuleją złączną (3),
a drugie drągiem (4).
28. • W czasie montażu klin zostaje wbijany w
połączenie. Klin przenosi swoją
powierzchnią całe obciążenie złącza.
• Obliczenia wytrzymałościowe połączenia
klinowego wzdłużnego opierają się na
kryterium maksymalnego dopuszczalnego
nacisku powierzchniowego kn.
• Za krytyczną powierzchnię przyjmuje się
część powierzchni styku klina z gniazdem
wału, która jest zwykle mniejsza niż
powierzchnia styku klina z piastą.
29. • Obliczenia wytrzymałościowe
połączenia klinowego poprzecznego
polegają na obliczeniu wytrzymałości
wszystkich trzech elementów połączenia.
Drąg i tuleja obliczane są na
rozciąganie kr, a klin na zginanie kg.
W ramach obliczeń sprawdzających
sprawdza się klin ze względu
na nacisk powierzchniowy kn.
30. Połączenia wpustowe
• Połączenia wpustowe to połączenie rozłączne ruchowe,
w których elementem pośredniczącym jest wpust.
Połączenie wpustowe służy do łączenia
piast z wałami. Wpust (1) umieszczony jest
w rowku wału (2), podczas gdy piasta (3)
posiada odpowiednie nacięcie. Wpust
umieszczany jest w rowku z pasowaniem
ciasnym, podczas gdy połączenie wpust-
piasta jest luźne. połączenie wpustowe w
przeciwieństwie do klinowego nie
zabezpiecza piasty przed przesuwaniem się
wzdłuż wału. Piasta musi mieć dodatkowe
zabezpieczenie. Gdy nie występują siły
osiowe (w większości przypadków),
wystarczy zabezpieczenie pierścieniem
oporowym, w przeciwnym razie stosuje się
inne rozwiązania (np. nakrętkę lub tuleję
dystansową).
31. Obliczenia wytrzymałościowe połączenia
wpustowego opierają się na kryterium
dopuszczalnego
nacisku powierzchniowego kn.
Jako powierzchnię obliczeniową przyjmuję
się powierzchnie styku wpustu z wałkiem
lub z piastą, którakolwiek jest mniejsza.
32. Połączenia wielowpustowe
• Połączenie wielowpustowe nie posiada wady
połączeniw wpustowego, polegającej na
osłabiającym działaniu rowka wpustowego. Z
tego powodu stosowane jest w bardziej
odpowiedzialnych zastosowaniach. W
połączeniu wielowpustowym na wałku
nacięte są rowki, a piastą jest ukształtowana
tak, by do nich pasowała. Połączenie
wielowpustowe w wykonaniu jest znacznie
droższe niż wpustowe.
• Obliczenia wytrzymałościowe połączenia
wielowpustowego opierają się na kryterium
dopuszczalnego nacisku powierzchniowego
kn. Jako powierzchnię obliczeniową
przyjmuje się powierzchnię jednej strony
pojedynczego styku wału i piasty,
pomnożoną przez ilość karbów.
•Połączenie wielowpustowe (wielokarbowe) –
połączenie rozłączne ruchowe bez elementów pośredniczących.
Używane do osadzania piast na wałach.
•Wielkości połączeń wielowpustowych
są znormalizowane .
33. Połączenia sworzniowe
• Połączenie sworzniowe - połączenie rozłączne ruchowe,
w którym elementem pośredniczącym jest walcowy
sworzeń. Połączenie sworzniowe
zwykle wykorzystywane jest
do łączenia przegubów. Na
przykładzie sworzeń (1)
umieszczony na wcisk
w jednym elemencie przegubu
(2), podczas gdy pasowanie z
drugim elementem (3) jest
luźne. Pozwala to na obrót
elementu (2) względem osi
sworznia.
34. • Przykładem połączenia sworzniowego jest
połączenie tłoka silnika spalinowego z
korbowodem.
• Obliczenia wytrzymałościowe
połączenia sworzniowego polegają na
sprawdzeniu wytrzymałości sworznia na
zginanie kg,
a elementów przegubu, zwykle na
rozciąganie kc lub inne w zależności od
rodzaju ich obciążenia.
35. Połączenia kołkowe
• Połączenie kołkowe - połączenie rozłączne spoczynkowe.
Służy do ustalania wzajemnego
położenia dwóch lub więcej
elementów. Kołek może mieć
kształt stożkowy lub walcowy -
gładki lub karbowany.
Jeśli złącze pracuje pod obciążeniem, kołek oblicza się
ze względu na kryterium maksymalnego dopuszczalnego
nacisku powierzchniowego kn,
na zginanie kg lub na ścinanie kc.
Jeżeli kołek jest nieobciążony,
nie wymagane są żadne.
obliczenia wytrzymałościowe
36. Połączenia gwintowe
• Połączenie gwintowe – połączenie rozłączne
spoczynkowe, w którym elementem łączącym są
gwintowane łączniki: śruba z nakrętką lub wkręt.
W skład połączenia gwintowego wchodzą także
elementy pomocnicze, takie jak podkładki i
zawleczki. Podkładki mają za zadanie ochronę
elementów złącza przed zadrapaniem w czasie
dokręcania łącznika oraz niekiedy wraz z
zawleczką zabezpieczania przed samoczynnym
odkręcaniem się nakrętki.
• Ze względu na rodzaj użytego łącznika
połączenia gwintowe dzielą się na:
37. Połączenia śrubowe W tego rodzaju połączeniach śruba (1) i nakrętka
(2), łączą dwa lub więcej elementów (3).
Elementy te w miejscu łączenia są przewiercane,
tak by otwór mieścił śrubę z pasowaniem luźnym.
Śruba w takim połączeniu może przenosić tylko i
wyłącznie obciążenia osiowe, np. jeżeli elementy
połączenia są od siebie w sposób naturalny
odciągane np. pokrywa kotła połączona z jego
korpusem. Nakrętka w takim połączeniu
dokręcana jest na tyle mocno by zapewnić
integralność połączenia, gdy nie jest ono
obciążone. W przypadku gdy elementy łączone są
obciążone siłami wzdłużnymi działającymi w osi
prostopadłej do osi śruby, należy zapewnić
połączenie cierne pomiędzy tymi elementami.
Realizuje się to przez wstępne naprężenie śruby.
Oprócz siły osiowej pochodzącej
od obciążenia złącza lub
naprężenia osiowego, śruba jest
obciążona skręcającym momentem
siły. Zgodnie z tym, obliczenia
wytrzymałościowe połączenia
polegają na sprawdzeniu śruby ze
względu na kryterium
wytrzymałości na rozciąganie kr i
skręcanie ks.
Nie spełnienie warunku wstępnego naprężenia,
doprowadza do przesunięcia się elementów
względem siebie, które ostatecznie swymi
krawędziami oprą się o śrubę powodując jej
ścinanie, a w ekstremalnych sytuacjach
zniszczenie.
38. • Połączenia śrubowe dociskowe lub wkrętowe
W tego rodzaju połączeniach wkręt
(1) (lub śruba) przytwierdza jeden
element złącza (2) do drugiego (3).
W elemencie (3) nawiercony jest
otwór z naciętym wewnętrznym
gwintem, w który wkręcany jest
wkręt.
Wkręty do drewna mogą być
wkręcane w miękkie drewno
bezpośrednio bez żadnego
przygotowania. W przypadku
twardego drewna może być
konieczne nawiercenie otworu pod
wkręt wiertłem co najmniej o numer
mniejszym niż wkręt.
Wkręty do materiałów
budowlanych (cement, gips,
cegła itp.) umieszczane są w
tych materiałach z pomocą
kołków rozporowych po
wcześniejszym nawierceniu
otworu w materiale, o
rozmiarze odpowiadającym
wielkości kołka,