2. Napęd
■ Przenoszenie ruchu z silnika na
maszynę roboczą, np. z silnika na
snopowiązałkę, młocarnię,
kopaczkę, nazywa się napędem.
■ W skład urządzenia napędowego
wchodzi silnik i przekładnia.
3. Napęd może być:
■ bezpośredni, bez zmiany prędkości
obrotowej (liczby obrotów na minutę),
gdy wał silnika połączony jest z
wałem roboczym maszyny, np. za
pomocą sprzęgła,
■ pośredni, gdy obroty jednego wału
przekazywane są na drugi za pomocą
przekładni, która umożliwia zmianę
prędkości obrotowej.
4. Przekładnia
■ służy do przenoszenia z wału
napędzającego (czynnego) na
wał napędzany (bierny) ruchu
obrotowego ze zmienioną
(zmniejszoną lub zwiększoną)
prędkością.
6. W maszynach i urządzeniach
rolniczych najczęściej
stosowane są przekładnie
kołowe:
■ pasowe,
■ zębate,
■ ślimakowe
■ łańcuchowe.
7. ■ Jeżeli w przekładni są tylko dwa
wały, nazywamy je przekładnią
prostą, jeżeli więcej —
przekładnią złożoną.
■ Każda przekładnia złożona składa
się z przekładni prostych.
■ W przekładni kołowej prostej
jedno koło osadzone jest na
wale napędzającym, a drugie —
na wale napędzanym.
8. Przekładnie pasowe
■ Przekładnie te stosowane są do
przekazywania napędu między
wałami oddalonymi od siebie, np. z
wału silnika spalinowego na wał
bębna młocami.
■ W przekładni pasowej ruch obrotowy
z koła napędzającego przekazywany
jest ma koło napędzane za
pośrednictwem łączącego je pasa.
13. Średnice kół pasowych powinny być dobrze
dobrane do wymaganego przełożenia.
Możemy również napisać, że:
n2d2 = n1d1
■ gdzie:
■ d1 — średnica koła napędzającego,
■ d2 — średnica koła napędzanego.
14. Poślizg pasa
■ Przy napędzie pasowym występuje
na kołach pasowych.
■ W związku z tym w praktyce przy
obliczeniach średnic kół pasowych
trzeba zawsze zmniejszyć o około 3%
obliczoną ze wzoru średnicę koła
pasowego napędzanego lub
zwiększyć obliczoną średnicę koła
pasowego napędzającego.
15. ■ Jeżeli obydwa koła pasowe znajdują się w
jednej płaszczyźnie i mają taki sam
kierunek obrotu, to przekładnię nazywamy
przekładnią otwartą.
■ Jeżeli koła mają obracać się w
przeciwnych kierunkach, pas opasujący je
musi być skrzyżowany. Przekładnię taką
nazywamy przekładnią skrzyżowaną.
■ Spotyka się także przekładnie p ó ł-
skrzyżowane, gdy wały nie są
równoległe.
16. ■ Przyczepność pasa do wieńca
koła pasowego zależy od kąta
opasania.
■ Przy większym kącie opasania
przyczepność pasa jest
większa, a tym samym
mniejszy poślizg pasa na
kołach pasowych.
17. Przekładnie klinowe
■ Przy niedużych odległościach między wałami
i małych średnicach kół stosuje się.
■ Przekładnie te stosowane są często w
technice rolniczej, np. do napędu prądnicy i
wentylatora silnika, do napędu mechanizmów
kombajnu itp.
■ Często również w przekładni pasowej stosuje
się kilka pasów klinowych równolegle w celu
przeniesienia większych sił, np. przy
napędzie mechanizmów kosiarek.
18. Przekładnia klinowa: a - przekrój pasa klinowego, b - przekładnia
klinowa bezstopniowa; 1 - koło pasowe klinowe, 2 - taśma bawełniana
zwulkanizowana, 3 - włókna nośne, 4 - warstwa elastyczna,
5 -rozsuwalne tarcze koła pasowego
19. Przekładnia bezstopniowa.
■ Budowa kół i pasów klinowych umożliwia
uzyskanie przekładni bezstopniowej.
■ Przekładnia taka umożliwia bezstopniową
zmianę prędkości obrotowej przez
rozsuwanie tarcz kół pasowych klinowych, a
tym samym zmianę ich średnic.
■ Rozstawienie tarcz można zmieniać w czasie
pracy za pomocą śrub regulacyjnych lub
specjalnych mechanizmów śrubowych albo
hydraulicznych.
20. ■ Wymiary pasów klinowych są
znormalizowane.
■ Szerokość pasa klinowego
powinna być tak dobrana, aby
odpowiadała wymiarom i zarysowi
rowka koła pasowego.
■ Pas klinowy powinien przylegać
tylko bocznymi powierzchniami do
rowka koła pasowego.
21. Przekładnie zębate
■ Służą one do przenoszenia ruchu z
jednego wału na drugi lub zamiany
ruchu obrotowego na posuwisty, np.
przekładnie zębatkowe. Jest to
możliwe dzięki zazębianiu się kół
zębatych.
■ Zazębianie się kół polega na
wchodzeniu zębów jednego koła we
wręby drugiego.
22. Koła zębate mogą być
■walcowe
■lub stożkowe, tzn. mają
zęby nacięte na
powierzchni walca lub
stożka.
23.
24. Koło zębate
■ Koło zębate - element czynny przekładni
zębatej - element czynny przekładni
zębatej oraz element innych
mechanizmów takich jak sprzęgło zębate -
element czynny przekładni zębatej oraz
element innych mechanizmów takich jak
sprzęgło zębate, połączenia
wielowpustowe - element czynny
przekładni zębatej oraz element innych
mechanizmów takich jak sprzęgło zębate,
połączenia wielowpustowe, pompa zębata
i innych.
25. Przekładnia walcowa - przekładnia zębata o kołach
walcowych, o równoległych osiach, leżących w tej samej
płaszczyźnie.
26. Przekładnie stożkowe stosuje się wszędzie tam
gdzie konieczne jest prostopadłą zmiana kierunku
przekazania mocy.
28. Przełożenie.
■ W przekładni prostej przełożenie równa
się stosunkowi prędkości obrotowej koła
biernego do prędkości obrotowej koła
czynnego, a także stosunkowi liczby
zębów, czyli:
gdzie:
■ Z1 — liczba zębów koła czynnego,
■ Z2 — liczba zębów koła biernego.
29. Przekładnie zębate: a — czołowa o zazębieniu
zewnętrznym (o kołach walcowych),
b — czołowa o zazębieniu wewnętrznym,
32. Przekładnia złożona
■ czyli wielostopniowa stosowana jest
wówczas, gdy przełożenie przekładni
nie może być stałe i potrzebna jest
częsta zmiana prędkości obrotowej.
■ Przełożenie przekładni złożonej,
składającej się z kilku par kół
zębatych, określa iloczyn przełożeń
kolejnych par kół zębatych.
i = i1 i2
34. Przekładnię wielostopniową nazywa się
też skrzynią przekładniową.
■ Przez zmianę zazębień kół uzyskuje się
różne przełożenia, a zatem różne prędkości
obrotowe, np. wałków wysiewających
siewników, kół ciągników itp.
■ W celu zmniejszenia tarcia i zużywania się
kół przekładnie zębate są zazwyczaj
umieszczone w obudowach wypełnianych
częściowo olejem lub smarowanych pod
ciśnieniem.
36. Pytania, ćwiczenia i zadania
■ W przekładni zębatej złożonej z
dwóch par kół zębatych koło
napędzające obraca się z prędkością
obrotową n 1=601 obr/min. Oblicz,
posługując się podanymi liczbami
zębów poszczególnych kół,
przełożenie przekładni i prędkość
obrotową walu napędzanego.
37. Przekładnie ślimakowe
■ W przekładni ślimakowej ślimak,
wykonany w kształcie śruby, współpracuje
ze ślimacznicą, wykonaną w postaci koła
zębatego o zębach skośnych.
■ Przełożenie przekładni ślimakowej
uzyskuje się dzieląc liczbę zębów
ślimacznicy przez liczbę zwojów ślimaka.
■ Przekładnie ślimakowe stosuje się często
w urządzeniach kierowniczych i
regulacyjnych maszyn rolniczych.
40. Przekładnia ślimakowa w pewnych warunkach jest
mechanizmem samohamownym.
■ Może to być wadą jak i zaletą.
■ Samohamowność może być przypadkowa, gdy
wskutek okoliczności, na przykład zbyt słabego
smarowania, współczynnik tarcia wzrośnie
ponad dopuszczalny i przekładnia wchodzi w
zakres samohamowności.
■ Cecha ta może też być pożądana i wtedy w
jednym kierunku mechanizm ślimakowy działa
jako przekładnia, a w drugim jako hamulec.
■ Taki mechanizm stosuje się np. w
dźwignikachTaki mechanizm stosuje się np. w
dźwignikach ślimakowych oraz w mechaniźmie
naciągu strun gitary.
41. Przekładnie zębate są najpowszechniej
stosowanymi przekładniami w budowie
maszyn. Ich główne zalety, to:
■ łatwość wykonania
■ stosunkowo małe gabaryty
■ stosunkowo cicha praca, gdy odpowiednio
smarowane
■ duża równomierność pracy
■ wysoka sprawność dochodzącą do 98% (z
wyjątkiem przekładni ślimakowej).
42. Natomiast do wad przekładni
zębatych należą:
■ stosunkowo niskie przełożenie dla
pojedynczego stopnia
■ sztywna geometria
■ brak naturalnego zabezpieczenia
przed przeciążeniem
43.
44. Przekładnie łańcuchowe
■ Przekładnie te służą do przekazywania
napędu między dwoma równoległymi
wałami za pomocą kół łańcuchowych i
łańcuchów.
■ Na kołach łańcuchowych znajdują się
zęby, między które wchodzą sworznie
ogniw łańcucha.
■ W technice rolniczej najczęściej
stosowane są łańcuchy rolkowe (Galla) i
łańcuchy przegubowe (Everta).
45.
46.
47.
48. Przekładnia z łańcuchem
pierścieniowym jest rzadko stosowana,
a to ze względu na jej wady, jakimi są:
■ nierównomierność pracy
■ duża hałaśliwość
Obszarami zastosowań tego typu
przekładni są dźwigniki oraz inne
mocno obciążone, wolnobieżne
mechanizmy np. przenośniki
łańcuchowe.
49. Łańcuch rolkowy
■ składa się z płytek połączonych
sworzniami.
■ Na sworznie często nałożone są rolki w
celu zmniejszenia tarcia łańcucha o zęby
koła łańcuchowego.
■ Łańcuchy rolkowe stosowane są w
przekładniach wiązałek, kopaczek,
kombajnów i wielu innych maszyn
rolniczych.
50. Łańcuch rolkowy: a - budowa łańcucha, b — spinanie łańcuchów
rolkowych; 1 - płytka, 2 - sworzeń, 3 - rolka, 4 -zawleczka,
5 — spinka; t - podziałka, d - średnica rolki, s - szerokość
wewnętrzna łańcucha
51. Łańcuch przegubowy
■ składa śię z ogniw połączonych z sobą.
■ Na jednym końcu każdego ogniwa
znajduje się sworzeń, a na drugim —
zaczep hakowy.
■ Ogniwa łatwo można połączyć, nasuwając
zaczep na sworzeń.
■ W razie uszkodzenia poszczególnych
ogniw można je łatwo wymienić.
■ Wydłużony łańcuch można skrócić,
wyjmując jedno lub kilka ogniw.
53. Pytania, ćwiczenia i zadania
1. Znajdź w maszynach rolniczych Waszego
gospodarstwa szkolnego przykłady
połączeń nierozłącznych i rozłącznych.
2. Wyjaśnij na czym polega nitowanie.
3. Wymień różnice między spawaniem,
zgrzewaniem i lutowaniem.
4. Podaj różnicę między połączeniem
wtłaczanym a połączeniem skurczowym.
5. Omów elementy łączące stosowane w
połączeniach gwintowych.
6. Podaj sposoby zabezpieczenia nakrętek
przed samoczynnym odkręcaniem się.
54. Pytania, ćwiczenia i zadania
1. Podaj przykłady osi i wałów w
maszynach rolniczych i wskaż różnicę
między nimi.
2. Określ co to są czopy.
3. Podaj przykłady zastosowania łożysk
ślizgowych i tocznych w maszynach
rolniczych.
4. Określ różnicę między sprzęgłami
stałymi a wyłączałnymi.
5. Podaj przykłady zastosowania sprzęgieł
przegubowych.
6. W jakich maszynach spotykamy sprzęgła
kłowe i jaką spełniają one rolę?
55. Pytania, ćwiczenia i zadania
■ Wyjaśnij do czego służy sprzęgło bezpieczeństwa.
■ Wyjaśnij zasadę działania sprzęgła zapadkowego,
■ Kiedy są stosowane sprzęgła cierne - omów
zasadę ich działania.
■ Podaj przykłady napędu bezpośredniego i
pośredniego.
■ Podaj przykłady zastosowania napędu pasowego
klinowego.
■ Podaj przykłady napędu części roboczych maszyn
za pomocą przekładni łańcuchowych.
56. ■ Wykonaj zadanie: bęben młocarni powinien
obracać się z prędkością obrotową nm=1200
obr/min. Zastosowany do napędu silnik spalinowy
ma prędkość obrotową ns=1500 obr/min, a
średnica koła pasowego silnika ds=
=250 mm.
- Oblicz średnicę dm koła pasowego na wale bębna
młocarni.
- Jeżeli zamiast silnika spalinowego do napędu
młocarni zastosujecie silnik elektryczny, to jaką
średnicę powinno mieć koło pasowe silnika, jeżeli
prędkość obrotowa silnika elektrycznego wynosi
nx= 1400 obr/min. Pamiętaj o 3% na poślizg pasa.
■ W przekładni zębatej koło napędzające (czynne)
ma zx=20 zębów i obraca się z prędkością
obrotową nL = 1800 obr/min. Oblicz prędkość
obrotową koła napędzanego (biernego), które ma
z2=60 zębów.
