1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ
ШЫМКЕНТ АРАРЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
Ф-Е-10/4.4
Келісілді
Колледж әдіскері
____________А.Қазыбаева
«____» _______ 20__ж.
АШЫҚ САБАҚ ЖОСПАРЫ
Пәні: «Ішкі жұқпайтын аурулар клиникалық диагностикасымен»
Тақырыбы: Күйіс қайыратын малдардың қарнын зерттеу әдістері
Күні:
Оқытушы: Ержанова Раушан
Тобы: В-141
«_______________________» кафедрасының
отырысында қаралған № __ «__» _____20___ ж
Кафедра меңгерушісі:___________________
(қолы) (аты-жөні)
Шымкент-2014 ж
2. Ф-Е-10/4.1
Ашық сабақ жоспары
Пән аты: Ішкі жұқпайтын аурулар клиникалық диагностикасымен
Оқытушы: Ержанова Раушан
Топ: В-141
Өткізілетін күні: 23.12.2014
Дәрісхана: 115
Дәрістің түрі: Жаңа білімді хабарлау
Оқыту әдісі: Баяндау жинақтау
Дәрістің тақырыбы: Күйіс қайыратын малдардың қарнын зерттеу әдістері
Дәрістің мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға күйіс қайыратын малдың қарындарының өзгешілігін,
анатомиясын, физиологиясын, атқаратын қызметін зерттеуді үйрету және білім
біліктілік дағдысын қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту, тақырыпқа ынта
қоюға, оның мақсатын, мазмұнын, болашағын түсініп, іс жүзіне асыра білуге жан –
жақты ойлау қабілетін дамыту.
Тәрбиелік: Оқушыларды азаматтыққа азаматтыққа, өз елін, жерін сүюге, әрбір істі
саналы орындауға, үлкенді сыйлауға, жануарларды қорғауға тәрбиелеу.
Әдістемелік қамтамасыз етілуі: оқулық, тірек конспектісі
Көрнекіліктер: Презентация, буклеттер, суреттер
ОТҚ: Интер белсенді тақта
Пән аралық байланыс: Жануарлар анатомиясы және физиологиясы 10 тарау «Азық
қорыту аппараты» 318-337 беттер, Жануарлар физиологиясы 8 тарау «Азық қорыту
жүйесінің физиологиясы » 154-223 беттер.
Қолданылатын әдебиеттер:
1. Негізгі «Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы» М.А. Молдағұлов,
С.Т. Сиябеков, Алматы 2005 104-106 беттер
2. Қосымша Жануарлар анатомиясы және физиологиясы К. Жанабеков, Г.К.
Жанабекова, Алматы 2005ж.
«Жануарлар физиологиясы» Несіпбаев, Алматы 2005 ж.
3. Дәрістің құрылымы мен мазмұны
І. Ұйымдастыру кезеңі: (5 мин.)
Оқушылармен сәлемдесу, дәрісхана тазалығына мән беру, оқушылардың киім үлгісіне
назар аудару, оқушыларды түгелдеу.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау(20 мин.) Азық қорыту жүйесін зерттеу әдістері
1. Тәбет дегеніміз не?(малдың азыққа деген зауқы, оған ұмтылуы)
2. Күйіс қайыру дегеніміз не? (физиологиялық акт, мес қарынға жиналған газдарды ауыз
арқылы сыртқа шығару)
3. Азық қорыту жүйесін зерттеу үшін қолданылатын клиникалық зерттеу әдістері?
(қарау, сипау, перкуссия, аусскультация, аспаптар және құралдар)
ІІІ. Жаңа сабақ: (45 мин.)
1. Күйіс қайыратын малдың ұлтабаралды қарындарын зерттеу
2. Мес қарынды зерттеу әдістері.
3. Ұлтабар зерттеу әдістері
4. Жұмыршақ зерттеу әдістері
5. Қатпаршақты зерттеу әдістері
ІV. Жаңа сабақты бекіту
1. Күйііс қайыратын малдың қарын бөліктерін атап беріңіздер? (мес қарын, жұмыршақ,
қатпаршақ, ұлтабар )
2. Күйіс қайыратын малдарға жататындар? (ірі қара мал, түйе, қой, ешкі)
3. Ұлтабардың топографиясы (оң жақ қабырға аралығында, құрсақ қуысына
жанамаланып, кеуде төс сүйегінен бастап 12 қабырғада орналасқан)
VІ. Сабақты қорытындылау
Берілген тапсырманы орындаулары бойынша оқушыларды қорытып, бағалау.
VІІІ. Үйге тапсырма беру.
1. Үй тапсырмасы (5 мин.) «Күйіс қайыратын малдың қарындарын зерттеу »
2. Қолданылатын әдебиеттер: «Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы»
М. А. Молдағұлов, С.Т. Сиябеков, Алматы 2007, 104-106 беттер.
Әдіскер________________________А. Қазыбаева
Кафедра меңгерушісі_____________Б. Божбанов
Оқытушы_______________________Р. Ержанова
4. Дәрістің мақсаты:
• Білімділік: Оқушыларға күйіс қайыратын
малдың қарындарының өзгешілігін,
анатомиясын, физиологиясын, атқаратын
қызметін зерттеуді үйрету және білім
біліктілік дағдысын қалыптастыру.
• Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау
қабілетін дамыту, тақырыпқа ынта қоюға,
оның мақсатын, мазмұнын, болашағын түсініп,
іс жүзіне асыра білуге жан – жақты ойлау
қабілетін дамыту.
• Тәрбиелік: Оқушыларды азаматтыққа
азаматтыққа, өз елін, жерін сүюге, әрбір істі
саналы орындауға, үлкенді сыйлауға,
жануарларды қорғауға тәрбиелеу.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
Тақырыбы: Асқорыту жүйесін зерттеу әдістері.
Үй тапсырмасы
Тақырыбы: Азық қорыту жүйесін
зерттеу әдістері
Жоспар:
Азықты және су қабылдауын
зерттеу
Тәбетін, күйіс қайыруын, кекіруін,
құсуын және шөлдеуін зерттеу
әдістері
Жұтқыншақ және өңешті зерттеу.
1. «Миллион кімге бұйырады?»
Сұрақ № 1. Азық қорыту жүйесін зерттеу үшін қандай жалпы клиникалық зерттеу әдістері
қолданылады?
Сұрақ № 2. Азық қорыту жүйесін зерттейтін аспаптар?
Сұрақ № 3. Малдың азыққа деген зауқы, оған ұмтылуы қалай аталады ?
Сұрақ № 4. Малдың суға деген зауқы қалай аталады?
Сұрақ № 5. Күйіс қайыратын малдарды тап?
Сұрақ № 6. Мұндай физиологиялық акті тек қана күйіс қайыратын малға тән, бұл мес
қарынға жиналған газдарды ауыз арқылы сыртқа шығару құбылысы?
Сұрақ № 7. Жұтқыншақты зерттеу әдісі нешеге бөлінеді?
Сұрақ № 8. Мал ірі азықты жылдам қабылдап, мес қарынға түсіргеннен кейін, олардың
жібіп, жұмсаруынан соң, кері ұсақтап шайнайтын құбылыс?
Сұрақ № 9. Күйіс қайыратын малда тәулігіне қанша күйіс қайыру мерзімі болады?
5. 1.Азық қорыту жүйесін зерттеу үшін
қандай жалпы клиникалық зерттеу
әдістері қолданылады?
А) пальпация,
перкуссия
Б) катетр Г) ректоскопия
В) руминография
2. Тапсырмаларды орындау.
ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру.
Жаңа тақырыптың жоспары:
1. Күйіс қайыратын малдың ұлтабаралды қарындарын зерттеу
2. Мес қарынды зерттеу әдістері.
3. Ұлтабар зерттеу әдістері
4. Жұмыршақ зерттеу әдістері
5. Қатпаршақты зерттеу әдістері
Күйіс қайыратын малдардың ұлтабаралды қарындары төрт бөлімнен тұрады:
Мес қарын Жұмыршақ қарын
Қатпаршақ Ұлтабар
Ұлтабаралды
қарын 4
бөлімнен
тұрады
6. Сау малда қарынның жиырылу
саны:
Сиыр2-5
Ешкі2-4Қой3-6
Мес қарынды зерттеу.
Мес қарынды
клиникалық зерттеу
әдістеріне жатаындар :
қарау, сипау,
перкуссиялау,
тыңдау,сонымен қатар
арнайы аспаптар, құрал –
жабдықтар пайдалану –
руминограф.
Топографиясы: сол жақ аш бүйірде
бел омыртқаның астындағы аш
бүйірде орналасқан.
Мес қарынды сипағанда
оның сезімталдығын, жиырылу
ырғағын және жиырылу саны мен
күшін, аш бүйірде азықтың толысу
дәрежесін анықтайды..
Ұлтабарды зерттеу.
Ұлтабарды зерттеу үшін
мынандай клиникалық
әдістер пайдаланылады:
сипау, перкуссиялау,
тыңдау, ал бұзауларды
зондпен тексеруге
болады. Сипау әдісімен
қабырға доғасының
артын алға және төмен
қатты баса отырып,
ұлтабардың ауырсынуын
анықтаймыз.
Ұлтабарды зерттеу әдісі.
Топографиясы: оң жақ қабырға аралығында құрсақ
қуысына жанамаланып, кеуде төс сүйегінен бастап,
12 қабырғаның төс шеміршегі тұсында орналасқан.
Ұлтабарды зерттеу үшін мынандай клиникалық
әдістер пайдаланылады: сипау, перкуссиялау және
тыңдау.
7. Жұмыршақ қарын
Топографиясы: құрсақ қуысының
төменгі жағында орналасқан, оның
алдыңғы жағы 6-7 қабырғаға жетіп,
көк етке жанама орналасқан.
Жұмыршақ қарынды зерттеу
қиынға соғады, өйткен орналасу
және тұрған жерінде қалың қабырға
мен төс сүйегінің тұруы қиынға
соқтырады.
Жұмыршақ қарын.
Жұмыршақ қарынның
қызметінің бұзылуы ірі
қара малда онда әртүрлі
өткір бөтен заттардың
болуытәсерінен
жараққатты ретикулит
жиі кездеседі.
Қатпаршақты зерттеу
әдістері.
Қатпаршақты тыңдау
үшін малдың иық –
жауырын сызығының сол
жақ 7-10 қабырға аралық
маңайын тыңдайды. Сау
малда онша күшті емес,
қытырлаған дыбыстар
естіледі.
Қатпаршақты зерттеу.
Топографиясы: оң жақ құрсақ
қуысында, 7-10 қабырға аралығына
жанамалай орналасқан.
Қатпаршақты зерттеуге жалпы
әдістер пайдаланылады, соның
ішінде – перкуссиялық, сипау,
тыңдау, кейбір кезде тесу.
1. Мес қарын
2. Жұмыршақ
3. Ұлтабар
4. Қатпаршақ
5. Бауыр
8. Фонендоскоп Гастрография
Перкуссиялық балғашық
Қолданылатын әдебиеттер:
1. Негізгі «Жануарлар ауруларының
клиникалық диагностикасы» М.А.
Молдағұлов,
С.Т. Сиябеков, Алматы 2005 104-106
беттер
2. Қосымша Жануарлар анатомиясы және
физиологиясы К. Жанабеков, Г.К.
Жанабекова, Алматы 2005ж.
«Жануарлар физиологиясы» Несіпбаев,
Алматы 2005 ж.
