3. UR BALIABIDEAK ETA BALDINTZATZAILEAK
UR BALIABIDEAK
IBAIAK URTEGIAK AINTZIRAK UBIDEAK AKUIFEROAK
Kantauri
isurialdea
Mediterraneo
isurialdea
Gizakiarentzako
hornidura
Ureztatzea
Argindarra sortzea
Ur gezazkoak
eta
endorreikoak
Inperiala
Lodosa
Bardeak
Tauste
Nafarroako U.
Kantaurialdeko
eta
Pirinioko
eremua
Ebroko beheragunea
ERLIEBE
TOPOGRAFIKOA
LITOLOGIA GIZAKIA LANDARETZA
BALIABIDEEN BALDINTZAZAILEAK
KLIMA
4. Uraren erabilera
Ureztapenak: %80 horretarako erabiltzen da, penintsulako klima nagusia mediterranearra da,
ondorioz euri gutxi egiten du, eta produktuak merkatuan sartzeko, produktiboa izateko...
horretarako, urtegiak, kanaleak eta trasbaseak egiten dituzte.
Industria:
*argi indarra sortzeko erabiltzen da, batzutan, urtegiak aprobetxatzen dira, bestetan aldiz,
berriak eraikitzen dira.
*fabrikazio prozesuan ere beharrezkoa da askotan, sortzeko, trasformatzeko,
prestatzeko....( adb. Papergintza). Honek askotan erreken kutsadura ekartzen dute,
horregatik, gaur egun, ur hori garbitzeko, birziklatzeko ardura hartu dute enpresek:
*garbiketetarako ere erabiltzen da, bai piezak, makineria, ondarra... zentral nuklearrek
berriz, motoreak hozteko erabiltzen dute ura.
Hiriak: kontsumoa haundia da, bizi ohiturak aldatu direlako, orain askoz gehiago erabiltzen
da; garbiketa pertsonala(lehen dutxa lujua, orain ez,160 litro pertsoneko), aurrerapen
teknologikoak( labadora, lavavajillas), kaleak garbitzeko, lorategiak ureztatzeko...
Hondakinak: zaborra kentzeko ibaiak erabiltzen dira. Hau hondamen ekologiko haundia da
eta ahalegin bereziak egiten dira ibaiak garbiak mantentzeko, horretarako, araztegiak erabiliz.
Legek debekatzen du hau egitea.
Arrantza, nabigazioa eta aisialdia: urak arrantzarako erabiltzen dira eta nabigaziorako ere bai,
baina euskal ibaiak ez dira onak horretarako eta ez dira asko erabiltzen.
Aisialdian, landa turismoa probextu nahian aintziretan txalupak....aurkitzen dira, baina eman
lan asko dago egiteko, ez delako etekin sobera ateratzen.
7.
Iparraldean. Iparraldean eta Sistema Zentralean ur sobera.
Erdikaldean: erdikaldea hegotik iparrera: Kantabriar kostalden, meseta
iparrean, Extremaduran eta Andaluziako zati batean bereain betebeharrak
egiteko ur baliabide nahikoa.
Mediterraneoa: mediterranear kostan, Katalunia, Valentzia, Andaluzia
ekialdean ez dago behar bezainbeste ur, ur gutxiegi.
Mediterraneoaren ekialdean: mediterraneoaren hegoan, Alikantetik
Malagaraino eta Hego Mesetaren zati batean oso ur gutxi, eskasi handiak.
UR BALANTZEA: (baliabideen eta
erabileraren arteko erlazioa)
8.
9. klima atlantikoa nagusitzean ur soberakinak. Klima mediterranearrean ur gutxi.
Gobernua ur eskasi hori arintzen saiatu da, hortik atera da, Politika Hidraulikoa. Plan honetan,
urtegien eraikuntza, trasbaseak eta potabilizazioa sartzen dira.
Trasbaseak: ebroko uraren trasbasea. Kataluniarantz eta almeriarantz eraman nahi dute.
Hegoan bi ur eskari haundi, nekazaritzarako (nekazaritzak diru asko eman, mekanizatua dago,
lur honak dira, baina ur beharra) eta turismorako (eguraldi ona, itsasoa, turismo masiboa,
baina lur lehorra).
Trasbase honek protesta aunitz sortu ditu, eta Ebro inguruko herrietan kezka haundia da:
beldurra da, honek bailara kaltetuko duela, ur sobera kenduko diotela...ondorioz
konpentsazioak eskatzen dituzte, baina ez dago argi nolako laguntza hartuko duten.
Potabilizatzea: ebroko trasbaseak oposizioaren kritika txarra ekarri du, proiektuari akatsak
atera, hauen ustez, itsasoko ura potabilizatzea egokiagoa izango zen.
POLITIKA HIDRAULIKOA
10.
11. KANTAURI ISURIALDEA
Kantauri isurialdeko ibaiak haran sakonetan sartuta joaten dira, ibilbide laburra dute
eta arro txikia..
Ibilgua malda handikoa izaten dute; horregatik indar higagarri handikoak dira. Arro
gehienak hartuak dituen baso sarriari esker ez da hortik kalte handirik sortzen.
Ibai hauetan euriak erregulatzen du ur emariaren erregimena, eta urte guztian
barrena oso erregularrak dira, elikatzen dituzten euri ugari erregularrak direla
medio. Ibai hauek 1.000 km2
inguruko azalera drainatzen dute, hau da, Nafarroako
azaleraren % 10.
Isurialde honetako ibai nagusiak hauek dira:
Bidasoa, eta haren adarra, Ezkurra.
Urumea
Araxes eta
Leitzaran, Oriaren ibai-adarrak.
12. MEDITERRANEOKO ISURIALDEA
Nafarroako ibai gehienek Mediterraneora isurtzen dute ura Ebro ibaiaren bitartez, izen
bereko beheragunearen kolektore handia baita.
Ebro ibaiak 90 kilometro ditu Nafarroako mugapean; kilometro horietako asko Errioxako
Komunitate Autonomoarekin muga administratiboa dira.
Nafarroako tartean Nafarroako ibai handien ekarpena hartzen du.
Ibai hauek Nafarroako azalera gehiena drainatzen dute, hau da, 9.000 km2
inguru. Ibai
hauek Ebroko ur emariari egiten dioten ekarpena 4.180 Hm3
koa da, hau da, haren batez
besteko emariaren %23.
Nafarroako hiru ibai handiak hauek dira:
Ega ibaia, Urederra eta Irantzu ibai-adarrekin.
Arga ibaia, Aragoiaren ibai-adarra. Haren adar nagusiak dira Arakil,
Ultzama eta Elortz ibaiak.
Aragoi ibaia, eta haren adarrak: Eska, Irati (honi Zaraitzu, Urrobi eta
Erro ibaiek ematen diote ura) eta Cidacos.
Eta Ebro ibaia, Nafarroa eta Errioxaren arteko muga, Nafarroako Erriberaren
hegoaldean.
Ebro ibaia
13. Helburuak: 220 herri baino gehiago urez
hornitzea, Iruña bera ere bai; denera 350.000
biztanle baino gehiago. Bere ibilbideko
eskualdeetan kontsumo, industria eta
nekazaritzarako dagoen ur defizita berdintzea;
57.713 ha ureztalur bihurtzea eta Nafarroak
kontsumitu behar duen energiaren %6,5
produzitzea eta haren garabide sozioekonomikoa
garatzea.
Ibilbidea: Nafarroako Ubidea Itoizko urtegian
hasten da, Agoizko arroa kurritzen du Urrotz
ondoraino. Erro ibaia eta Elortz ibaiko ibarra
pasatzen ditu. Artederreta (el Carrascal)
gurutzatuta Artaxoara buruz egiten du; handik
Tafallara iritsi eta Nafarroa erdialdea pasatzen
du. Aragoi ibaiaren ibarra eta Bardeetako ipar-
mendebaldea pasatuta, Tuterako Erriberara
iristen da eta Ebro gurutzatzen du. Montes del
Cierzo mendiak inguratu eta Lorko aintziran du
bukaera (Ablitasen).
Datu jakingarriak: Luzera osotara 145 km;
enbor nagusi bat eta lau adar ditu: Artaxoa,
Tafalla, Corella eta Ablitasera.
Honako obrak hartzen ditu: 6 túunel, 12 sifoi, 2
akueduktu eta 4 erregulazio idoi Villavetan, Elon,
Artaxoan eta Pitillasen.
ITOIZKO URTEGIA ETA NAFARROAKO UBIDEA
14. Nafarroako urtegiak
Nafarroako urtegiak gutxi dira eta
garrantzi gutxikoak. Yesakoa,
Aragoi ibaian, da Nafarroako
urtegi garrantzitsu bakarra, duen
ur azaleragatik eta hartzen duen
ur kopuruagatik. Urtegi honetako
ura ureztatzeko erabiltzen da eta
bai ur kiroletarako ere, halanola
bela, wind-surf eta uretako eskia.
Beste urtegi aipagarri batzuk dira
Allozkoa, salado ibaian; Eugikoa,
Arga ibaian; Irabia, Irati ibaian
eta Itoizkoa, hura ere Irati
ibaian. Urtegi hauetako ura noiz
ureztatzeko eta noiz edateko edo
argindarra sortzeko erabiltzen da.
Añarbeko urtegia
Allozko urtegia
Irabiako urtegia
Eugiko urtegia
Yesako urtegia
Ebro
ibaia
Ebro ibaia
Aragoiibaia
Saladoibaia
Arakil ibaia
Zaraitzu
ibaia
Arga ibaia
Iratiibaia
Eskaibaia
Itoizko
urtegia
Cidacos
ibaia
Argaibaia
Alham
a
ibaia
Queiles
ibaia
15. Ebro ibaia
NAFARROAKO AINTZIRAK
Nafarroan ez daude aintzira asko
eta haien azalera ere ez da oso
handia. Denak jatorri
endorreikokoak dira eta
Nafarroako hegoaldean egoten
dira.
Hona nagusiak: Juncalekoa,
Tafallako mugapean; Pitillaskoa;
Lorko aintzira, Ablitasen;
Pulguerkoa, Tutera ondoan, eta
Las Cañasko aintzira Viana ondoan.
Aintzira gehienak gizonak
eraldatuta daude ura hartu eta
banatzeko gaitasuna handitzeko
erreten eta uharken bidez.
Aragoi ibaia
JUNCAL
PITILLAS
LAS CAÑAS
LOR
EL PULGUER
Argaibaia
