1. O UNIVERSO

2. 1. O UNIVERSO
 O noso universo é un conxunto de materia e
enerxía . Nun principio, a enerxía debeu
transformarse en materia tras o big-bang e
orixinou os obxectos materiais que
coñecemos hoxe.
 No momento actual, é a materia a que se está
continuamente transformando en enerxía,
(no interior das estrelas).

3. 1.O UNIVERSO
1.2. As galaxias
 Son grandes conxuntos de estrelas
acompañadas de po e gases.
 Hay unhas 80.000 galaxias
 As estrelas que o forman encóntranse
moi separadas unhas doutras e poden
ter xirando ao seu redor planetas e
planetoides.
 as máis frecuentes son: espirais,
espirais barradas, circulares, elípticas
y lenticulares e irregulares.

4. 1.2. As galaxias
 A nosa galaxia recibe o
nome de Vía Láctea.
Encóntrase inmersa nun
pequeno cúmulo
denominado o Grupo
Local, o cúmulo
chamado Grupo Local
pertence ao chamado
supercúmulo de Virgo.
 Está formada por varios
millóns de estrelas (uns
100.000 millóns de
estrelas).

5. Unidades básicas de
distancia
 Ano Luz (a. l.) é a distancia percorrida pola
luz nun ano.
1 ano = 365 días · 24 horas · 3600 s = 31.536.000
s
1 ano luz (a.l.) = 31.536.000 s · 300.000 =
9.460.000.000.000 km = 9.46 · 1012 km
 Unidade astronómica (UA). Corresponde a
distancia entre a Terra e o Sol. É igual 150
millóns de km.

6. 1.4. As nebulosas
 Son nubes moleculares de gases e po que existen nas
galaxias reciben o nome de nebulosas. As nebulosas se
dividen en dous grupos:
 Oscuras. Constituídas por nubes de po escuro e frío,
como a de cabeza de cabalo.
 Luminosas. Formadas por nubes de gases moi
quentes como a nebulosa de Orión.
 Nebulosas de hidrógeno ionizado. Son próximas a
estrelas xóves.
 Nebulosas planetarias. De morfoloxía esférica.
 Nebulosas explosivas. De morfoloxía irregular e
asociadas a fontes pulsátiles de enerxía.

7. 1.3. As estrelas
 Son grandes masas de gases a temperaturas moi
altas (entre 3.000 e 30.000 ºC na súa superficie, e
varios millóns de graos no seu interior), que
emiten enerxía en forma de radiacións de todo
tipo (luz visible, calor, ondas de radio, etc.).
 A enerxía liberada polas estrelas débese a
fusión dos núcleos de hidróxeno que orixinan
núcleos de helio.

8. 1.3. As estrelas
 A enerxía liberada polas estrelas débese a
fusión dos núcleos de hidróxeno que orixinan
núcleos de helio.

9. 1.3. As estrelas
Evolución estelar
 Nacemento. Nacen a partir dunha nebulosa.
A forza de gravidade fai que os gases e po que
existen nas galaxias, se unifique e forme unha
inmensa bóla. A partir de certa masa, a
temperatura aumenta ata os varios millóns de
graos, iníciandose as reaccións de fusión,
momento no que a estrela empeza a liberar
enerxía.

10. 1.3. As estrelas
Evolución estelar
 A"vida" das estrelas depende da cantidade de materia
inicial que posúan e da cantidade de hidróxeno que lles
quede. Segundo esto distínguense:
 Brancas, azuladas e verdosas. Son as estrelas máis novas e quentes.
 Amarela ou alaranxada. As estrelas anteriores consomen hidróxeno e
cambian a súa coloración e diminúen a súa temperatura. Como o Sol.
 Xigante vermella ou superxigante vermella. Surxen cando se esgota o
hidróxeno, e a cantidade de helio e moi elevada. A estrela sufre dilátase,
aumentado enormemente de tamaño. Entón, a estrela utiliza outros
elementos da táboa periódica como combustible (comezando polo helio)
e libera menos cantidade de enerxía. Segundo aumenta o consumo dos
seus elementos vai diminuíndo de tamaño e vai arrefriando.

11. 1.3. As estrelas
Evolución
 O final das estrelas depende do tamaño que
tivesen inicialmente:
 As estrelas máis pequenas van arrefriando e
encóllense ata converterse en ananas brancas ou
vermellas. Finalmente, arrefriarán de todo, e
convertense en corpos sólidos e escuros.
 As máis grandes tamén, ao ter tanta masa, sofren
un colapso e convértense en estrelas de
neutróns.

12. 1.3. As estrelas
 Buratos negros. Son obxetos invisibles que non deixan saír
nin a súa propia luz e que poden "engulir" outras estrelas.
Fórmanse a partir de estrelas cunha masa inicial moi grande.
 Nova ou supernova. Orixínase pola grande explosión dunha
estrela, debido a que o ferro comeza a absorber enerxía da
estrela e a presión desta diminúe e a estrela colapsa baixo o
seu propio peso . Lanza gran cantidade de materia e enerxía.
e o seu núcleo transfórmase nun pulsar, é dicir nunha estrela
pequena que xira moi depresa e libera ondas de forma
puntual, como se fose un faro.

13. 2. O SISTEMA SOLAR
 Nun brazo da Vía Láctea, o chamado brazo
de Orión, encóntrase o noso sistema
planetario, o sistema solar. Está formado
polo SOL, que é unha estrela amarela,
relativamente nova (a distancia entre a Terra
e o Sol denomínase Unidade astronómica =
150 millóns de km), de tamaño mediano.

14. O Sol
 Fotosfera. Capa exterior visible do Sol. Temperatura de
6,000 °C.
 Cromosfera. Está sobre a fotosfera. As fáculas e brillos
levántanse na cromosfera.
 Fáculas. Son nubes de hidróxeno brillantes e luminosas,
que están sobre as rexións onde se encontran as manchas
solares (depresións escuras na fotosfera cunha temperatura
de 4,000 °C).
 Coroa. É a parte exterior da atmosfera do Sol que é
visible nas eclipses totais de Sol. Aparecen as
 protuberancias (inmensas nubes de gas resplandecente que
erupcionan desde a parte superior da cromosfera).

15. A fin do Sol
 O Sol ten suficiente combustible para
permanecer activo por outros cinco mil
millóns de anos máis.
 Ao final da súa vida, o Sol chegará a ser tan
grande que absorberá a Terra. Despois de mil
millóns de anos como xigante vermella, de
súpeto colapsarase nunha anana branca. O
proceso de arrefriamento completo pode
levarlle outros mil millóns de anos.

16. Compoñentes do Sistema solar
 Planetas. Teñen forma esférica e despexan os
arredores da súa órbita. Diferéncianse entre:
 Planetas interiores ou terrestres. superficie e
rochosa e teñen unha atmósfera gaseosa pouco
extensa ou inexistente. Inclúen Mercurio, Venus, a
Terra e Marte.
 Planetas exteriores ou xigantes. Inclúense
Xúpiter, Saturno, Urano e Neptuno. Son os máis
afastados do Sol, con gran tamaño, e superficies
en estado gaseoso ou líquido.

17. Compoñentes do sistema
solar
 Planetoides. Son corpos que orbitan arredor
do Sol e teñen unha forma case esférica pero
non para varrer a súa órbita. Inclúense Ceres,
Plutón, Eris, etc.
 Satélites. Son corpos celestes que xiran
arredor dos planetas. A lúa é o satelite da
Terra. Agás Mercurio e Venus, todos os
planetas teñen satélites. Ao redor de Xúpiter
atopáronse xa 63, ao redor de Saturno 60.

18. Compoñentes do sistema
solar
 Corpos menores do sistema solar.
 Asteroides. Corpos de xeometría irregular que
xiran en órbitas de tipo planetario entre Marte
e Xúpiter, salvo o grupo Apolo con órbitas que
cruzan as dos planetas interiores, os Troianos
situado na órbita de Xúpiter e os centauros
situados na órbita de Saturno.
 Cometas. Son mezclas de po e volátiles.
Orbitan máis alá de Neptuno, no cinto de
Kuiper.

19. Orixe do universo
 A teoría aceptada na actualidade recibe o nome
de BIG-BANG (“gran explosión”).
 Fai 15.000 millóns de anos toda a materia estaba
concentrada nun punto “ovo cósmico” debido á
gran presión, á temperatura, á gravidade, etc
desta masa, produciuse unha explosión tan
tremenda que toda a materia saíu lanzada en
múltiples direccións e desprazouse a gran
velocidade de tal forma que hoxe en día ese
movemento aínda continúa.

20. Teorías da evolución do
universo
 Según que a velocidade (V) de
desprazamento das galaxias sexa superior ou
inferior á atracción gravitatoria (G) que as
galaxias exercen entre si:
 Se V > G. Universo en expansión.
 Se V = G. Universo en equilibrio.
 Se V < G. O universo entra en contracción ao
xuntárense as galaxias.

21. Teorías da evolución do
universo
 De acordo coa teoría da relatividade,
 Universo pechado. Densidade do universo e maior cá
”densidade crítica”, a gravidade iría frenando a
expansión ata colapsar, orixinándose de novo un
tempo cero. Universo esférico sen bordes.
 Universo aberto. Se a densidade é inferior a crítica.
A a súa expansión indefinida irase acelerando.
 Universo aberto e plano. Ten a densidade crítica. A
súa expansión sería constante.

22. Orixe do sistema solar
 As teorías teñen que explicar as seguintes
características mecánicas e xeológicas:
 As órbitas de todos os planetas (movimiento de traslación) son
elípticas e están aproximadamente no mesmo plano (eclíptica).
 O Sol e todos os planetas xiran no mesmo sentido de oeste a
este, aínda que os planetas xiran moito máis de prisa en torno o
Sol que este sobre si mesmo.
 Os planetas máis pequeños e de materiais máis pesados están
máis preto do Sol que os planetas máis grandes.
 Todos os cuerpos planetarios teñen pegadas de impactos con
corpos de hasta un centenar de kilómetros de diámetro.

23. Teorías sobre a orixe do
sistema solar
 As teorías sobre a orixe do Sistema Solar
podense dividir en dous grupos:
 Teorías catastrofísticas. Fundamentanse en que
o Sistema Solar formouse como consecuencia da
aproximación de dous estrellas.
 Teorías naturales o Evolucionarias. Postulan que
o Sistema Solar formouse a partires dunha
nebulosa ou nube de gases e polvo cósmico
xiratoria, que se condensaría en distintos
grupúsculos para formar o Sol e os planetas.

24. Teorías catastrofísticas
 Teoría catastrofística de Chamberlain e
Moulton. Postula que debido o roce entre
estrelas emitese material estelar que entra en
rotación e forma os planetas.
 Teoría de Jeans e Jeffreys. Afirma que os
planetas formanse a partir dun “chorro” pola
colisión ou roce entre estrellas.

25. Teorías naturales ou
evolucionarias
 Teoría de Descartes (siglo XVII). Desarrollo
dun disco rotacional a partires dunha nube de
materia dispersa.
 Teoría de Kant-Laplace. Postula que a
expulsión centrífuga de jirones de materia
solar formaría os planetas.
 Teoría de Kuiper (1950).
 Atracción mútua de planetesimais para formar
asteroides.
 Competencia entre acreción e fragmentación.

26. Teoría dos planetesimais
 O Sol e os planetas, surxiron a partir dunha nebulosa, que
xira sobre si mesma, adoptando forma elíptica. A
condensación do núcleo orixina o Sol.
 Debido o frenado magneto-hidrodinámico do Sol se
expulsa un anel de partículas que forman planetesimais
(1-100 km), que se acrecionan dando lugar a os planetas.
 O Sol alcanza unha fase inicial de evolución estelar “T-
Tauri”, de tal forma que os residuos non acrecionados,
especialmente o gas das órbitas interiores, haberían
podido ser barridas do sistema polo vento solar (protóns
de alta enerxía).

27. Teorías sobre a orixe da
lúa
 Irmá. A Lúa formaríase ao mesmo tempo ca a
Terra, na súa zona orbital e seguindo un proceso
paralelo ao noso planeta. Non explica que a Lúa
teña 100 millóns da anos menos e menor
densidade.
 Adoptada. A Lúa formaríase nunha zona máis
afastada do Sol (o que xustificaría a súa menor
densidade) e posteriormente sería capturada
polo campo gravitacional terrestre. Non explica a
diferenza de idade.


28. Orixe da Lúa
 Filla. A hipótese máis aceptada hoxe. Sostén que
nos primeiros momentos da existencia da Terra un
planeta de tipo terrestre, dun tamaño similar ao de
Marte, colidiu coa Terra. Parte do astro que chocou,
constituíu unha nube de residuos que quedou
orbitando ao redor da Terra. A acreción destes
materiais orixinaría a Lúa. Os materiais terrestres
que participarían na formación da Lúa serían os da
codia e o manto, pero non os do núcleo o que
xustifica a diferenza de densidades.