SlideShare a Scribd company logo
1 of 4
Download to read offline
1.  INTRODUCIÓN
           ●  O latín vulgar (=sermo vulgaris, falado por persoas pouco cultas
              lingüisticamente) deu paso ás linguas románicas, romances ou neolatinas.
           ●  Tamén había un latín culto que é o que nos deixaron nos seus escritos os
              autores clásicos.
           ●  As linguas románicas son: galego, español, catalán, portugués, francés,
              provenzal, italiano, sardo, retorromano (zonas de Austria, Italia e Suíza),
              romanés e dálmata (Croacía, está desaparecido).
   2. SUBSTRATO, ADSTRATO E SUPERESTRATO
           ●  A romanización no noroeste peninsular comeza no século II a.C.
           ●  O latín implántase e inicia un camiño cara o nacemento doutra lingua: o Galego
              (século IX aprox.) Neste proceso non só actúa o latín, senón que participan
              distintos estratos (diferentes linguas que interveñen na formación doutra):
                   ●   Substrato: influencia dunha lingua aborixe, que desaparece, sobre unha
                       lingua invasora. Así, o substrato do galego son as linguas primitivas,
                       proceltas e celtas; que inflúen no latín.
                   ●   Adstrato: relación de influencia mutua entre dúas linguas, unha
                       autóctona outra invasora, que coexisten durante un longo período de
                       tempo. Ex.: galgo e latín
                   ●   Superestrato: influencia dunha lingua invasora, que desaparece, sobre
                       unha lingua aborixe / autóctona. Así, o superestrato do galego son as
                       linguas xermánicas e o árabe que exercen a súa influencia sobre o
                       latín.
           ●  O galego é o resultado da evolución do latín no noroeste peninsular, tendo
              en canta que sobre o latín exerceron a súa influencia as linguas prerromanas
              (SUBSTRATO) e as dos pobos posteriores (SUPERESTRATO). Este proceso
              rematou no século IX (aprox.). Dende aquí aínda o galego se completaría con
              préstamos posteriores (francés, inglés, español…)
SUBSTRATO + LATÍN + SUPERESTRATO => GALEGO (século IX)                         + préstamos =>
Galego Actual
   3. SUBSTRATO (Período Prerromano)
           ●  Época anterior á implantación da cultura latina.
           ●  Aínda que o descoñecemento é grande, a idea da Galicia prerromana é:
                   ●   un conxunto de pobos mesturados, desorganizados; carentes de
                       estrutura política e administrativa.
                   ●    con guerras continuas
                   ●   Con varios códigos lingüísticos e ágrafos (sen escritura)
           ●  As distintas variedades lingüísticas desta etapa conforman o substrato
              do galego, moi en concreto, o conxunto de trazos cos que estas línguas
              contribuíron á formación da nosa lingua e aínda hoxe se manteñen. Estes restos
              poden ser:
                   ●   Fonéticos:
                            ●   Desaparición do -N- intervocálico (lúa, area, vea < lunam,
                                arenam, venam)
                            ●   Grupo consonántico -CT- >-IT- (leite, feito, teito< lactem,
                                factum, tectum)
                            ●   Sons -P-, -T-, -C->-b-, -d-, -g- (cuba, todo, amigo< cupam,
                                totu, amicu)
                   ●   Léxicos: palabras referidas á toponimia e os aspectos fundamentais da
                       vida cotiá.
                            ●   Topónimos -ASC-, -USC- (Tarascón, Viascón, Ledusco…)
                            ●   Topónimos -ABRE-, -EBRE-, -OBRE- (Alcabre, Cecebre,
                                Barallobre, Callobre…)
                            ●   Outros topónimos: Galicia, Braga…
                            ●   Hidrónimos: Limia, Sar…
●   Substantivoscon base CAR- (carballo, carrasco, carqueixa,
                            carroucho…)
                        ●   Substantivos con base MOR- (morodo, amorodo, morango…)
                        ●   Formas con sufixo –EGO (galego, chairego, cervantego,
                            labrego…)
                        ●   Formas diversas: laxe, balsa, parra, veiga, barro… Dubidosas:
                            berce, billa, boroa, burato,coio, rodaballo, tona, vidueiro…
4. Romanización
      ●  A romanización é o proceso mediante o cal os romanos tomaron o territorio dos
         pobos de Iberia e estes adoptaron e asimilaron o basto mundo cultural daqueles.
      ●  Os romanos entraron na península Ibérica no século III a.C. chegando a Galicia
         no século II a.C. (no século V d.C. remata o Imperio Romano).
      ●  En Galicia, a romanización desenvólvese así:
             ●   OCUPACIÓN DO TERRITORIO. Desenvólvese en tres etapas:
                 I.        Ano 138 a.C.
                              ●    Encabezada polo xeral e político romano Xunio Bruto.
                              ●    Dirixiu as tropas cara Galicia e norte de Portugal.
                              ●    Conseguiu cruzar o río Limia (río do Esquecemento).
                              ●    Volveu a Roma coma un heroe e co sobrenome de
                                   Galaico.
                 II.       Ano 61 a.C.
                              ●    Encabezada por Xulio César.
                              ●    Ocupouse sobre todo da conquista da Galicia marítima.
                              ●    Entrou por Brigantium (Betanzos ou A Coruña).
                 III.      Ano 29-19 a.C.
                              ●    Encabezada por Augusto.
                              ●    Leva a cavo a derradeira conquista do territorio galego.
                              ●    Batalla do Monte Medulio.
             ●   ASIMILACIÓN CULTURAL. Desenvólvese en tres etapas:
                      I. Século II-I a.C.
                              ●    Guerras incesantes.
                              ●    Máxima hostilidade por parte da poboación autóctona.
                      II. Ano 29 a.C.-século III d.C.
                              ●    O latín convértese na lingua de prestixio.
                              ●    Aparecen as 1ª inscricións latinas en Galicia.
                              ●    A poboación indíxena aspira á cidadanía romana.
                      III. Do século III d.C. en adiante.
                              ●    O latín é a única lingua oficial e de pleno dereito.
                              ●    Xa está borrado todo vestixio lingüístico anterior.
                              ●    Danse os 1º indicios da desmembración do Imperio
                                   Romano.
5. SUPERESTRATO (Do latín vulgar ó galego-portugués)
      ●  No século V cae o Imperio Romano pola presión invasora dos pobos
         xermánicos que desestabiliza a organización política e administrativa dos
         romanos.
      ●  A partires de entón, o latín vulgar comeza un proceso de diversificación por
         toda Hispania que dará lugar as distintas linguas románicas. (dialecto Galaico >
         galego-portugués).
      A. SUPERESTRATO XERMÁNICO
             ●   Era unha etnia moi diversificada (suevos, vándalos, alanos, visigodos,
                 godos…)
             ●   En Galicia asentáronse os Suevos e fundaron un reino que durou case
                 dous séculos (foio primeiro reino de Europa). Despois deles tamén tivo
                 presenza o pobo visigodo.
             ●   Entre xermánicos e romanos a asimilación cultural foi ó revés, os
xermánicos acabaron romanizados na terra que pretendían xermanizar,
                   sobre todo porque culturalmente eran máis débiles e non organización
                   administrativa.
               ●    O legado xermánico no galego:
                       ●   Antroponimia (Afonso, Luís, Elvira, Rodrigo, Adolfo, Ramiro,
                           Carlos, Xerardo, Fernando…)
                       ●   Toponimia
                               ●   Rematados -MIL (Samil, Castromil, Brandomil…)
                               ●   Rematados -RIZ / -RIS (Allariz, Mondariz, Outariz,
                                   Beariz, Sabarís…)
                               ●   Rematados -AR (Baltar, Gondomar, Tosar…)
                               ●   Rematados -ENDE (Gomesende, Gosende,
                                   Marcosende…)
                               ●   Rematados -MUNDI / -MONDE (Taramundi,
                                   Extramundi, Razamonde, Baamonde…)
                               ●   Rematados -UFE / -ULFE (Borulfe, Randulfe,
                                   Gandulfe, Gondufe… )
                               ●   Rematados -OI (Raxoi, Filloi, Trastoi, Mondoi…)
                               ●   Outros (A Gudiña, Suevos, Suevia…)
                       ●    Léxico común, relacionado coa guerra e coa vida cotiá (helmo,
                           gañar, guerra, roubar, espía, espetar, frecha, roupa, branco,
                           sopa, estaca, gardar…)

       B. SUPERESTRATO ÁRABE
               ●Chegan á península no 711 d.C.
               ●En Galicia a súa presenza é mínima, a súa influencia lingüística vennos
                por vía indirecta (castelán e portugués).
            ●   O legado árabe no galego (o léxico árabe no galego é copioso):
                     ●   Produtos vexetais (algodón, azucre, laranxa, aceite, acelgas…)
                     ●   Obxectos e utensilios (xerra, xarra, taza, alfeizar, alfaia…)
                     ●   Construcións e distribución poboacional (alicerce, azotea,
                         aldea, arrabalde…)
                     ●   Oficios e administración (albanel, alcalde, alfaiate…)
                     ●   Cabalaría (xinete,alforxa…)
                     ●   Pesas e medidas (quintal, arroba…)
                     ●   Outros (xarope, alcume, xadrez, alboroto, aforrar, ata, oxalá,
                         de valde…)
6. FORMACIÓN HISTÓICA DO GALEGO
     ●  O léxico latino no galego ocupa un 80% da súa totalidade. Estas palabras foron
        entrando en distintas épocas, sufrindo así distintas evolucións. Así temos:
     A. PATRIMONIAIS ou POPULARISMOS: están no galego dende o primeiro
        momento da súa formación, son as máis numerosas. Experimentaron
        importantes cambios fonéticos como:
            ●   -P-, -T-, -C- >-b-, -d-, -g- (LUPU>lobo, VITA>vida, SECARE>segar)
            ●
                -D-, -G-> (PEDE>pé, LEGERE>ler)
            ●   -CT->-it- (OCTO>oito, TECTU>teito)
            ●
                -L-, -N-> (FILU>fío, CENARE>cear)
            ●   PL-, FL-, CL->ch- (PLUVIA>choiva, FLAMMA>chama,
                CLAVE>chave)
            ●   F->f- (FERRU>ferro)
            ●   AU>ou (AURU>ouro, CAUSA>cousa)
            ●   AE>e (CAELU>ceo, CAEPULA>cebola)
            ●   -ARIU>-eiro (PRIMARIU>primeiro)
            ●   QUA->ca- (QUATTUOR>catro)
            ●   -LI+vogal> -ll- (FILIU>fillo, ALIU>allo)
●   …
B. CULTISMOS: estran por necesidades culturais e de ampliación de vocabulario
     nunha época tardía, cando o galego xa estaba formado, polo que non sufriron
     cambios, só experimentaron adaptacións á fonética romance (CLERU>clero,
     PLANETA>planeta, PACTU>pacto). Dentro deles particularizamos:
         a. Helenismos: proceden do grego (oftalmólogo, biblioteca,
              pneumonía…)
         b. Tecnicismos: palabras propias das ciencias, artes, profesións…
              (cirurxía, disquete, hidróxeno, encefalograma…)
         c. Latinismos: proceden do latín puro (a priori, per capita, maremagnum,
              sine qua non…)
C. SEMICULTISMOS: entran nunha época intermedia. Cambiaron parcialmente.
     Os máis comúns son os que modificaron a medias os grupos PL-, CL-, FL-
     (Ex.: PLAGAM>praga, CLAVU>cravo, FLACCU>fraco).
    Compre falar dos pares léxicos ou dobletes, casos nos que un étimo latino
orixinou dúas palabras galegas (patrimonial+culta / patrimonial+culta+semiculta)
(REGULA>rella, regra, regular; INTEGRU>enteiro, íntegro;
COLLOCARE>colgar, colocar; PLANU>chan, plano; ARTICULU>artellar,
artigo, articular; PLENAM>chea, prea, plena; CLAVICULA>chavella, caravilla,
clavícula)

More Related Content

Viewers also liked

Modelo de-diapositivas definitivo
Modelo de-diapositivas definitivoModelo de-diapositivas definitivo
Modelo de-diapositivas definitivoNodo Antioquia
 
风景长廊题诗 六
风景长廊题诗 六风景长廊题诗 六
风景长廊题诗 六Wenshu Laoren
 
Etica_Atención a la Diversidad
Etica_Atención a la DiversidadEtica_Atención a la Diversidad
Etica_Atención a la Diversidadzitamary
 
Apresentação curso
Apresentação cursoApresentação curso
Apresentação cursoRosecler
 
As orixes do galego. Substrato, estrato e superestrato no espazo de Rianxo
As orixes do galego. Substrato, estrato e superestrato no espazo de RianxoAs orixes do galego. Substrato, estrato e superestrato no espazo de Rianxo
As orixes do galego. Substrato, estrato e superestrato no espazo de RianxoCarlos Piña López
 

Viewers also liked (6)

Modelo de-diapositivas definitivo
Modelo de-diapositivas definitivoModelo de-diapositivas definitivo
Modelo de-diapositivas definitivo
 
风景长廊题诗 六
风景长廊题诗 六风景长廊题诗 六
风景长廊题诗 六
 
Etica_Atención a la Diversidad
Etica_Atención a la DiversidadEtica_Atención a la Diversidad
Etica_Atención a la Diversidad
 
Apresentação curso
Apresentação cursoApresentação curso
Apresentação curso
 
David Laloum - 1st Life
David Laloum - 1st LifeDavid Laloum - 1st Life
David Laloum - 1st Life
 
As orixes do galego. Substrato, estrato e superestrato no espazo de Rianxo
As orixes do galego. Substrato, estrato e superestrato no espazo de RianxoAs orixes do galego. Substrato, estrato e superestrato no espazo de Rianxo
As orixes do galego. Substrato, estrato e superestrato no espazo de Rianxo
 

Similar to Galego historia da lingua (ata o século vii).docx

De lingua de prestixio a minorizada
De lingua de prestixio a minorizadaDe lingua de prestixio a minorizada
De lingua de prestixio a minorizadaAna Moreda
 
Asorixesdogalego 121126210228-phpapp02
Asorixesdogalego 121126210228-phpapp02Asorixesdogalego 121126210228-phpapp02
Asorixesdogalego 121126210228-phpapp02LOPEZMOURENZA
 
Historia da lingua
Historia da linguaHistoria da lingua
Historia da linguaaldeatotal
 
Linguae Latinae Historia
Linguae Latinae HistoriaLinguae Latinae Historia
Linguae Latinae HistoriaAlfonso Blanco
 
Historia da lingua
Historia da linguaHistoria da lingua
Historia da lingualana97
 
Historia da lingua
Historia da linguaHistoria da lingua
Historia da lingualana97
 
Primeiro terzo lingua
Primeiro terzo linguaPrimeiro terzo lingua
Primeiro terzo linguaxenevra
 
O galego no primeiro terzo do século XX
O galego no primeiro terzo do século XXO galego no primeiro terzo do século XX
O galego no primeiro terzo do século XXIgnacio Rodiño
 
Carvalho Calero (por Laura Rubio)
Carvalho Calero (por Laura Rubio)Carvalho Calero (por Laura Rubio)
Carvalho Calero (por Laura Rubio)Marlou
 
A Romanización da Gallaecia e a chegada dos pobos xermanos
A Romanización da Gallaecia e a chegada dos pobos xermanosA Romanización da Gallaecia e a chegada dos pobos xermanos
A Romanización da Gallaecia e a chegada dos pobos xermanosnoagaliza
 
Os pobos prerromanos e a Hispania romana
Os pobos prerromanos e a Hispania romanaOs pobos prerromanos e a Hispania romana
Os pobos prerromanos e a Hispania romanarubempaul
 
A fragmentación do Mundo Antigo
A fragmentación do Mundo AntigoA fragmentación do Mundo Antigo
A fragmentación do Mundo AntigoAgrela Elvixeo
 
primeiro terzo lingua
primeiro terzo linguaprimeiro terzo lingua
primeiro terzo linguaxenevra
 
Do esplendor medieval á decadencia dos séculos escuros
Do esplendor medieval á decadencia dos séculos escurosDo esplendor medieval á decadencia dos séculos escuros
Do esplendor medieval á decadencia dos séculos escurosAdrián
 
Aldara Muíños. As orixes do galego en Rianxo
Aldara Muíños. As orixes do galego en RianxoAldara Muíños. As orixes do galego en Rianxo
Aldara Muíños. As orixes do galego en RianxoMarlou
 
Ramón Piñeiro (por Marcos Gómez)
Ramón Piñeiro (por Marcos Gómez)Ramón Piñeiro (por Marcos Gómez)
Ramón Piñeiro (por Marcos Gómez)Marlou
 
Os Séculos Escuros. Literatura galega (presentación)
Os Séculos Escuros. Literatura galega (presentación)Os Séculos Escuros. Literatura galega (presentación)
Os Séculos Escuros. Literatura galega (presentación)Beatriz GM
 

Similar to Galego historia da lingua (ata o século vii).docx (20)

De lingua de prestixio a minorizada
De lingua de prestixio a minorizadaDe lingua de prestixio a minorizada
De lingua de prestixio a minorizada
 
Asorixesdogalego 121126210228-phpapp02
Asorixesdogalego 121126210228-phpapp02Asorixesdogalego 121126210228-phpapp02
Asorixesdogalego 121126210228-phpapp02
 
Historia da lingua
Historia da linguaHistoria da lingua
Historia da lingua
 
Linguae Latinae Historia
Linguae Latinae HistoriaLinguae Latinae Historia
Linguae Latinae Historia
 
Historia da lingua
Historia da linguaHistoria da lingua
Historia da lingua
 
Historia da lingua
Historia da linguaHistoria da lingua
Historia da lingua
 
Primeiro terzo lingua
Primeiro terzo linguaPrimeiro terzo lingua
Primeiro terzo lingua
 
O galego no primeiro terzo do século XX
O galego no primeiro terzo do século XXO galego no primeiro terzo do século XX
O galego no primeiro terzo do século XX
 
Galicia
GaliciaGalicia
Galicia
 
Carvalho Calero (por Laura Rubio)
Carvalho Calero (por Laura Rubio)Carvalho Calero (por Laura Rubio)
Carvalho Calero (por Laura Rubio)
 
A Romanización da Gallaecia e a chegada dos pobos xermanos
A Romanización da Gallaecia e a chegada dos pobos xermanosA Romanización da Gallaecia e a chegada dos pobos xermanos
A Romanización da Gallaecia e a chegada dos pobos xermanos
 
Reintegracionismo
ReintegracionismoReintegracionismo
Reintegracionismo
 
Reintegracionismo
ReintegracionismoReintegracionismo
Reintegracionismo
 
Os pobos prerromanos e a Hispania romana
Os pobos prerromanos e a Hispania romanaOs pobos prerromanos e a Hispania romana
Os pobos prerromanos e a Hispania romana
 
A fragmentación do Mundo Antigo
A fragmentación do Mundo AntigoA fragmentación do Mundo Antigo
A fragmentación do Mundo Antigo
 
primeiro terzo lingua
primeiro terzo linguaprimeiro terzo lingua
primeiro terzo lingua
 
Do esplendor medieval á decadencia dos séculos escuros
Do esplendor medieval á decadencia dos séculos escurosDo esplendor medieval á decadencia dos séculos escuros
Do esplendor medieval á decadencia dos séculos escuros
 
Aldara Muíños. As orixes do galego en Rianxo
Aldara Muíños. As orixes do galego en RianxoAldara Muíños. As orixes do galego en Rianxo
Aldara Muíños. As orixes do galego en Rianxo
 
Ramón Piñeiro (por Marcos Gómez)
Ramón Piñeiro (por Marcos Gómez)Ramón Piñeiro (por Marcos Gómez)
Ramón Piñeiro (por Marcos Gómez)
 
Os Séculos Escuros. Literatura galega (presentación)
Os Séculos Escuros. Literatura galega (presentación)Os Séculos Escuros. Literatura galega (presentación)
Os Séculos Escuros. Literatura galega (presentación)
 

More from irenegonzalez1bac10 (18)

O universoresumo.docx
O universoresumo.docxO universoresumo.docx
O universoresumo.docx
 
Cmc centrais nuclearesresumo.docx
Cmc centrais nuclearesresumo.docxCmc centrais nuclearesresumo.docx
Cmc centrais nuclearesresumo.docx
 
Exame 2
Exame 2Exame 2
Exame 2
 
Ventas
VentasVentas
Ventas
 
Quen se levou o meu queixo
Quen se levou o meu queixoQuen se levou o meu queixo
Quen se levou o meu queixo
 
Observacións
ObservaciónsObservacións
Observacións
 
O sistema solar
O sistema solarO sistema solar
O sistema solar
 
O paradoxo de_fermi[1]
O paradoxo de_fermi[1]O paradoxo de_fermi[1]
O paradoxo de_fermi[1]
 
O xardineiro fiel
O xardineiro fielO xardineiro fiel
O xardineiro fiel
 
Inglaterra1643 1727aprox.
Inglaterra1643 1727aprox.Inglaterra1643 1727aprox.
Inglaterra1643 1727aprox.
 
Cmc científicos século xx (resumo).docx
Cmc científicos século xx (resumo).docxCmc científicos século xx (resumo).docx
Cmc científicos século xx (resumo).docx
 
Cálculo do equivalente en auga do calorímetro.docx
Cálculo do equivalente en auga do calorímetro.docxCálculo do equivalente en auga do calorímetro.docx
Cálculo do equivalente en auga do calorímetro.docx
 
Bioloxía clasificación dos seres vivos.docx
Bioloxía clasificación dos seres vivos.docxBioloxía clasificación dos seres vivos.docx
Bioloxía clasificación dos seres vivos.docx
 
2ª aval. o universo
2ª aval. o universo2ª aval. o universo
2ª aval. o universo
 
Renacimiento
RenacimientoRenacimiento
Renacimiento
 
O sistema solar
O sistema solarO sistema solar
O sistema solar
 
O sistema solar
O sistema solarO sistema solar
O sistema solar
 
O sistema solar (TIC)
O sistema solar (TIC)O sistema solar (TIC)
O sistema solar (TIC)
 

Galego historia da lingua (ata o século vii).docx

  • 1. 1. INTRODUCIÓN ● O latín vulgar (=sermo vulgaris, falado por persoas pouco cultas lingüisticamente) deu paso ás linguas románicas, romances ou neolatinas. ● Tamén había un latín culto que é o que nos deixaron nos seus escritos os autores clásicos. ● As linguas románicas son: galego, español, catalán, portugués, francés, provenzal, italiano, sardo, retorromano (zonas de Austria, Italia e Suíza), romanés e dálmata (Croacía, está desaparecido). 2. SUBSTRATO, ADSTRATO E SUPERESTRATO ● A romanización no noroeste peninsular comeza no século II a.C. ● O latín implántase e inicia un camiño cara o nacemento doutra lingua: o Galego (século IX aprox.) Neste proceso non só actúa o latín, senón que participan distintos estratos (diferentes linguas que interveñen na formación doutra): ● Substrato: influencia dunha lingua aborixe, que desaparece, sobre unha lingua invasora. Así, o substrato do galego son as linguas primitivas, proceltas e celtas; que inflúen no latín. ● Adstrato: relación de influencia mutua entre dúas linguas, unha autóctona outra invasora, que coexisten durante un longo período de tempo. Ex.: galgo e latín ● Superestrato: influencia dunha lingua invasora, que desaparece, sobre unha lingua aborixe / autóctona. Así, o superestrato do galego son as linguas xermánicas e o árabe que exercen a súa influencia sobre o latín. ● O galego é o resultado da evolución do latín no noroeste peninsular, tendo en canta que sobre o latín exerceron a súa influencia as linguas prerromanas (SUBSTRATO) e as dos pobos posteriores (SUPERESTRATO). Este proceso rematou no século IX (aprox.). Dende aquí aínda o galego se completaría con préstamos posteriores (francés, inglés, español…) SUBSTRATO + LATÍN + SUPERESTRATO => GALEGO (século IX) + préstamos => Galego Actual 3. SUBSTRATO (Período Prerromano) ● Época anterior á implantación da cultura latina. ● Aínda que o descoñecemento é grande, a idea da Galicia prerromana é: ● un conxunto de pobos mesturados, desorganizados; carentes de estrutura política e administrativa. ● con guerras continuas ● Con varios códigos lingüísticos e ágrafos (sen escritura) ● As distintas variedades lingüísticas desta etapa conforman o substrato do galego, moi en concreto, o conxunto de trazos cos que estas línguas contribuíron á formación da nosa lingua e aínda hoxe se manteñen. Estes restos poden ser: ● Fonéticos: ● Desaparición do -N- intervocálico (lúa, area, vea < lunam, arenam, venam) ● Grupo consonántico -CT- >-IT- (leite, feito, teito< lactem, factum, tectum) ● Sons -P-, -T-, -C->-b-, -d-, -g- (cuba, todo, amigo< cupam, totu, amicu) ● Léxicos: palabras referidas á toponimia e os aspectos fundamentais da vida cotiá. ● Topónimos -ASC-, -USC- (Tarascón, Viascón, Ledusco…) ● Topónimos -ABRE-, -EBRE-, -OBRE- (Alcabre, Cecebre, Barallobre, Callobre…) ● Outros topónimos: Galicia, Braga… ● Hidrónimos: Limia, Sar…
  • 2. Substantivoscon base CAR- (carballo, carrasco, carqueixa, carroucho…) ● Substantivos con base MOR- (morodo, amorodo, morango…) ● Formas con sufixo –EGO (galego, chairego, cervantego, labrego…) ● Formas diversas: laxe, balsa, parra, veiga, barro… Dubidosas: berce, billa, boroa, burato,coio, rodaballo, tona, vidueiro… 4. Romanización ● A romanización é o proceso mediante o cal os romanos tomaron o territorio dos pobos de Iberia e estes adoptaron e asimilaron o basto mundo cultural daqueles. ● Os romanos entraron na península Ibérica no século III a.C. chegando a Galicia no século II a.C. (no século V d.C. remata o Imperio Romano). ● En Galicia, a romanización desenvólvese así: ● OCUPACIÓN DO TERRITORIO. Desenvólvese en tres etapas: I. Ano 138 a.C. ● Encabezada polo xeral e político romano Xunio Bruto. ● Dirixiu as tropas cara Galicia e norte de Portugal. ● Conseguiu cruzar o río Limia (río do Esquecemento). ● Volveu a Roma coma un heroe e co sobrenome de Galaico. II. Ano 61 a.C. ● Encabezada por Xulio César. ● Ocupouse sobre todo da conquista da Galicia marítima. ● Entrou por Brigantium (Betanzos ou A Coruña). III. Ano 29-19 a.C. ● Encabezada por Augusto. ● Leva a cavo a derradeira conquista do territorio galego. ● Batalla do Monte Medulio. ● ASIMILACIÓN CULTURAL. Desenvólvese en tres etapas: I. Século II-I a.C. ● Guerras incesantes. ● Máxima hostilidade por parte da poboación autóctona. II. Ano 29 a.C.-século III d.C. ● O latín convértese na lingua de prestixio. ● Aparecen as 1ª inscricións latinas en Galicia. ● A poboación indíxena aspira á cidadanía romana. III. Do século III d.C. en adiante. ● O latín é a única lingua oficial e de pleno dereito. ● Xa está borrado todo vestixio lingüístico anterior. ● Danse os 1º indicios da desmembración do Imperio Romano. 5. SUPERESTRATO (Do latín vulgar ó galego-portugués) ● No século V cae o Imperio Romano pola presión invasora dos pobos xermánicos que desestabiliza a organización política e administrativa dos romanos. ● A partires de entón, o latín vulgar comeza un proceso de diversificación por toda Hispania que dará lugar as distintas linguas románicas. (dialecto Galaico > galego-portugués). A. SUPERESTRATO XERMÁNICO ● Era unha etnia moi diversificada (suevos, vándalos, alanos, visigodos, godos…) ● En Galicia asentáronse os Suevos e fundaron un reino que durou case dous séculos (foio primeiro reino de Europa). Despois deles tamén tivo presenza o pobo visigodo. ● Entre xermánicos e romanos a asimilación cultural foi ó revés, os
  • 3. xermánicos acabaron romanizados na terra que pretendían xermanizar, sobre todo porque culturalmente eran máis débiles e non organización administrativa. ● O legado xermánico no galego: ● Antroponimia (Afonso, Luís, Elvira, Rodrigo, Adolfo, Ramiro, Carlos, Xerardo, Fernando…) ● Toponimia ● Rematados -MIL (Samil, Castromil, Brandomil…) ● Rematados -RIZ / -RIS (Allariz, Mondariz, Outariz, Beariz, Sabarís…) ● Rematados -AR (Baltar, Gondomar, Tosar…) ● Rematados -ENDE (Gomesende, Gosende, Marcosende…) ● Rematados -MUNDI / -MONDE (Taramundi, Extramundi, Razamonde, Baamonde…) ● Rematados -UFE / -ULFE (Borulfe, Randulfe, Gandulfe, Gondufe… ) ● Rematados -OI (Raxoi, Filloi, Trastoi, Mondoi…) ● Outros (A Gudiña, Suevos, Suevia…) ● Léxico común, relacionado coa guerra e coa vida cotiá (helmo, gañar, guerra, roubar, espía, espetar, frecha, roupa, branco, sopa, estaca, gardar…) B. SUPERESTRATO ÁRABE ●Chegan á península no 711 d.C. ●En Galicia a súa presenza é mínima, a súa influencia lingüística vennos por vía indirecta (castelán e portugués). ● O legado árabe no galego (o léxico árabe no galego é copioso): ● Produtos vexetais (algodón, azucre, laranxa, aceite, acelgas…) ● Obxectos e utensilios (xerra, xarra, taza, alfeizar, alfaia…) ● Construcións e distribución poboacional (alicerce, azotea, aldea, arrabalde…) ● Oficios e administración (albanel, alcalde, alfaiate…) ● Cabalaría (xinete,alforxa…) ● Pesas e medidas (quintal, arroba…) ● Outros (xarope, alcume, xadrez, alboroto, aforrar, ata, oxalá, de valde…) 6. FORMACIÓN HISTÓICA DO GALEGO ● O léxico latino no galego ocupa un 80% da súa totalidade. Estas palabras foron entrando en distintas épocas, sufrindo así distintas evolucións. Así temos: A. PATRIMONIAIS ou POPULARISMOS: están no galego dende o primeiro momento da súa formación, son as máis numerosas. Experimentaron importantes cambios fonéticos como: ● -P-, -T-, -C- >-b-, -d-, -g- (LUPU>lobo, VITA>vida, SECARE>segar) ● -D-, -G-> (PEDE>pé, LEGERE>ler) ● -CT->-it- (OCTO>oito, TECTU>teito) ● -L-, -N-> (FILU>fío, CENARE>cear) ● PL-, FL-, CL->ch- (PLUVIA>choiva, FLAMMA>chama, CLAVE>chave) ● F->f- (FERRU>ferro) ● AU>ou (AURU>ouro, CAUSA>cousa) ● AE>e (CAELU>ceo, CAEPULA>cebola) ● -ARIU>-eiro (PRIMARIU>primeiro) ● QUA->ca- (QUATTUOR>catro) ● -LI+vogal> -ll- (FILIU>fillo, ALIU>allo)
  • 4. … B. CULTISMOS: estran por necesidades culturais e de ampliación de vocabulario nunha época tardía, cando o galego xa estaba formado, polo que non sufriron cambios, só experimentaron adaptacións á fonética romance (CLERU>clero, PLANETA>planeta, PACTU>pacto). Dentro deles particularizamos: a. Helenismos: proceden do grego (oftalmólogo, biblioteca, pneumonía…) b. Tecnicismos: palabras propias das ciencias, artes, profesións… (cirurxía, disquete, hidróxeno, encefalograma…) c. Latinismos: proceden do latín puro (a priori, per capita, maremagnum, sine qua non…) C. SEMICULTISMOS: entran nunha época intermedia. Cambiaron parcialmente. Os máis comúns son os que modificaron a medias os grupos PL-, CL-, FL- (Ex.: PLAGAM>praga, CLAVU>cravo, FLACCU>fraco). Compre falar dos pares léxicos ou dobletes, casos nos que un étimo latino orixinou dúas palabras galegas (patrimonial+culta / patrimonial+culta+semiculta) (REGULA>rella, regra, regular; INTEGRU>enteiro, íntegro; COLLOCARE>colgar, colocar; PLANU>chan, plano; ARTICULU>artellar, artigo, articular; PLENAM>chea, prea, plena; CLAVICULA>chavella, caravilla, clavícula)