4. Uitgeblust zijn; letterlijk: opgebrand
Uitputtingsreactie van het lichaam en de geest
op een lange periode van te hoge werdruk
Geen motivatie en energie voor bezigheden op
het werk
Einde van een lang proces: wordt vaak vooraf
gegaan aan een lange periode van
overbelasting
Stressbronnen zijn meestal onduidelijk
5. 1. Dwanzg
zich te
12.Voll-
bewijzen 2.
edige
Versterkte
burn-out
inzet
uitputting
3.Veronacht-
11. zaming van
Depressie de eigen
behoeften
10. 4.Verdringing
Innerlijke van conlicten
ledigheid en behoeften
9. Verlies van 5.
het gevoel Waarden
voor de eigen
persoonlijk- opnieuw
heid uitleggen
6. Versterkte
ontkenning
8. Gedrags-
van de
verandering
opgetreden
7. Terug- problemen
trekking
Freudeberger&North 1992
6.
7. Ernstige uitputting Vervreemding van
psychisch en jezelf, twijfels over je
lichamelijk kwaliteiten
Cynisme, meer
afstand tot het werk
en de sociale
omgeving
13. Er is geen allesomvattende
oorzaak aan te wijzen
Psychische
factoren
mensen die doorzetten, perfectionistische neigingen
hebben en zich niet willen laten kennen
Sociale
factoren
Biologische
factoren
33. 1. Regelmatig 2. Balans in werk-
eten en gerelateerde
regelmatig naar taken met
buiten sociale pauzes
3. Geen werk 4. Mobiel
gesprekken nummer altijd
tijdens jouw niet- beschikbaar
werk-uren maken?
5. „Nee“ zeggen
34. 1. Feiten onder ogen zien 1. Neem geen
impulsieve
2. Praat erover beslissingen vanuit je
3. Sta op en klauter burn-uit modus
omhoog 2. Niet hopen dat het
4. Zorg dat je goed allemaal vanzelf vorbij
begrijpt hoe je in die gaat
burn-out terecht bent
gekomen
5. Professionele hulp is
noodzakelijk
6. Krijg de regie over je
leven
7. Ook de omgeving zal
moeten veranderen
8. Zelfrefelectie
Burn-out heeft veel verschillende gezichten: het maakt dus helemaal niets uit of je rijk of arm, man of vrouw, jong of oud bent. Iedereen zou een burn-out kunnen krijgen. Het is in ieder geval een ernstig feit dat mensen in toenemende mate burn-outklachten ontwikkelen en ze steeds meer overspannen raken.Deze presentatie informeert je zo goed mogelijk over de oorzaken, klachten en meer onderwerpen rond het thema ‘Burn-out’.
In het eerste hoofdstuk gaan het om de vraag: Wat is een burn-out eigenlijk? Wat houdt het in? En wat zijn de denkpatronen van iemand die met een burn-out te maken heeft. Om een eerste indruk te krijgen gaan we voor het eerst naar een kort filmpje kijken die wel eens een kijkje naar de klachten, oorzaken en therapie mogelijkheden geeft.
uitgeblust zijn, letterlijk: opgebranduitputtingsreactie van het lichaam en de geest op een lange periode van te hoge werkdrukgeen motivatie en energie voor bezigheden op het werkhet einde van een lang proces; het wordt vaak voorafgegaan aan een lange periode van overbelasting en overspannenheidstressbronnen: onduidelijk welke nu voor zoveel problemen zorgen; vaak spelen de problemen al veel langer en wordt er stress ervaren op meerder terreinen
Om een beeld ervan te krijgen wat er met „burn-out is het einde van een lang proces“ wordt bedoelt, gaan we nu de 12 stadia van deze ontwikkeling bekijken. Dwangzich te bewijzen• Speciale enthousiasme voor het werk• Verhoogde verwachtingen an zich zelf• Overzien van de eigen grenzen2. Versterkte inzet• Speciale bereidheid om nieuwe taken over te nehmen• Vrijwillig meer werken, ook aan vrije dagen, in het weekend en in de vakantie tijd• Gevoel van onmisbaarheid3. Veronachtzaming van de eigen behoeften• langdurige veronachtzaming van de eigen behoeften• verhoogde consumptie van koffie, stimulerende middelen (sigaretten)• af en toe slaapstoornissen4. Verdringing van conflicten en behoeften• Fouten zoals bijv. afspraken vergeten, niet volbrengen van beloofde taken, onnauwkeurigheid, gebrek aan energie, gevoel van slapheid• Opgeven van hobbys 5. Waarden opnieuw uitleggen• Opmerkzaamheidstoornis• Vermijden van privé contacten die men als lastig opvat• Problemen met je partner 6. Versterkte ontkenning van de opgetreden problemen• gevoel van ontbrekende waardering• tegenstand dagelijks naar het werk te gaan• toenemende verzuim, ook bijv. door later op het werk en vroeger naar huis gaan7. Terugtrekking• Hopeloosheid, lege van binnenuit, gevoel van flauwte• Emotiebevrediging door eten, drinken, drugs, seksualiteit• Afbauw van de cognitieve kapaciteit, onnauwkeurigheid, niet in staat tot beslissingen te maken• Verandering van het gewicht, hartkloppingen, te hoge bloeddruk, psychosomatische reacties (hoofdpijn, spanningen, onrustig…)8. Gedragsverandering• Zelfmedelijden, eenzaamheid: woedende reacties op welgemeende aandacht• Verminderd initiatief• Onverschilligheid, gevoel van zinloosheid• Vervlakking van het sociale leven 9. Verlies van het gevoel voor de eigen persoonlijkheid• Vervreemding, gevoel van leegde• Psychsomatische reacties treden op de voorgrond10. Innerlijke ledigheid• paniekaanvallen en angst voor mensen• eenzaamheid, negatieve houding van het leven• afwisselnd hevige pijnlijke emoties en het gevoel van leegde11. Depressie• negatieve houding van het leven, hopeloosheid• uitputting, wens naar langdurige slap• wanhoop, zelfmordgedachten 12. Volledige bun-out uitputting• Levensgevaarlijke geestelijke, lichaamelijke en emotionele uitputting• Een verzwakt immuunsysteem• Gevaar voor zelfmoord
Mensen met een burn-out hebben meestal last van lastige denkpatronen. Dat houdt bijv. Zwart-wit-denken, Generalisatie, Catastrofaal denken, Dubbele standaard of “Ik moet..”-denken i.p.v. “Ik geef de voorkeur aan...”-denken in. Maar wat wordt er nu precies mee bedoelt?Bij het Zwart/wit-denken denken mensen in uitersten: „Of het gaat perfect of het is mislukt.“Verder zijn ze ook geneigd tot Generalisatie: „Ik doe het nooit goed.“Catastrofaal denken: „Als…, dan is dat verschrikkelijk.“Dubbele standaard:“Die hoge eisen gelden alleen voor mij.“, of: „Als een ander in mijn schoenen stond, zou ik hem of haar niet zo fel bekritiseren als ik mezelf nu doe.“„Ik moet…“ i.p.v. „Ik geef de voorkeur aan…“
Verder kun je een burn-out aan zijn klachten (of verschijnselen) herkennen. Zo ervaren mensen “psychisch en lichamelijk een ernstige uitputting” De lichamelijke uitputting is op de volgende manier te verklaren: stress stelt ons in staat om een bedreigende situatie te kunnen overleven. Het treed een veranderingen in ons lichaam op die ons extra energie en alertheid geeftom uit die bedreigende situatie te komen. Daardoor stijgt de adrenaline- en cortisolgehalte Duurt deze situatie langer aan, blijft het lichaam in actieve stand staan, waarvan een uitputting het resultaat is. Bijkomende verschijnselen zijn onder ander “Vervreemding van jezelf, twijfels over je kwaliteiten, minder vertrouwen in jezelf en je capaciteiten” en „cynisme (houdt scepsis tegenover de goede bedoelingen van de medemensen in en kan hoogstens spottend worden opgevat) en grotere afstand tot het werk en de sociale omgeving houden”
Fysiek: slecht slapen, opgejaagd gevoel, hartkloppingen, drukkend gevoel op de borst, hoofdpijn, buikpijn, duizelig, spierpijn, zwetende handen, minder weerstand, hyperventilatie
Emotioneel: stemmingswisselingen, neerslachtig, snel huilen, sneller geirriteerd
Gedrag: besluiteloosheid, onzeker, onrustig, snel bazig en boos, inefficientie, meer roken en drinken, lusteloos, meer terugtrekken, weinig of veel eten, geen zin in seks
Burn-out te hebben betekent niet dat je per se last van alle deze klachten hoeft te hebben. Je kunt ook aan een burn-out toe zijn wanneer sommige van deze verschijnselen van toepassing op jou zijn. Maar om helemaal zeker te gaan, ga het aan een professionele hulp (bijv. huisarts) vragen.In het volgende hoofdstuk zal duidelijk worden wat de oorzaken en de risicogroepen van burn-out zijn. Dat zal interessant zijn om te kijken of je jezelf in ene van de groepen terug kunt vinden.
In het begin is het heel belangrijk om te weten dat burn-out geen duidelijke oorzaak heeft. Er spelen verschillende factoren een rol en soms kunnen er ook meerdere factoren tegelijk een burn-out veroorzaken.Psychische factoren: de een is gevoeliger voor stress dan de ander; de meeste burn-outs krijgen mensen die doorzetten, perfectionistische neigingen hebben en zich niet laten kennenSociale factoren: bijv. invloed van de omgeving, zoals problemen op het werk en dagelijkse spanningenBiologische factoren: bijv. erfelijke aanleg
Ze willen carrière maken en absoluut geen fouten. Zij hebben het gevoel dat ze alles altijd perfect moeten doen omdat ze anders falen.
Hierbij kunt u denken aan veranderingen als; andere werktijden, nieuwe taken etc.
Zij hebben een persoonlijk verlies te verwerken of hebben thuis veel spanningen. Hierdoor vinden ze té weinig ontspanning, krijgen concentratieproblemen en werkgerelateerde stress. En dan komt de stress van twee kanten op.
Ze komen in problemen doordat de taken, die ze nog af moeten ronden, zich opstapelen. Zij hebben weinig besef van tijd en zijn met alles te laat waardoor ze het overzicht verliezen.
Ze doen alles voor je en nemen alle taken aan want ze voelen zich verantwoordelijk voor alles en iedereen en willen niemand teleurstellen.
Zij willen in korte tijd teveel dingen regelen en afmaken, zijn dus continu bezig en vergeten erbij dat ze tussendoor eigenlijk wel een pauze nodig hebben. Zelfs tijdens hun vakantie wordt de laptop meegenomen zodat ze kunnen doorwerken.
Gaan we verder met de cijfers en feiten over burn-out. Ze geven onder andere een beeld van de aantallen in de Nederlandse bevolking en hoeveel mensen ervan arbeidsongeschikt gaan worden. Feit is, dat burn-out een toenemend gezondheidsprobleem is. Als je burn-out hebt of het vermoed of je erover zorgen maakt dat je misschien een burn-out zou kunnen hebben, dan is het goed om te weten dat je er niet alleen mee bent en dat er nog veel meer mensen hetzelfde doormaken als jij.
Verdere belangrijke cijfers en feiten zijn:In 2011 lag de gemiddelde verzuimduur bij burnout bij 189 dagen14% van de werknemers hebben met burnoutklachten te makenDaarvan waren het 44% mannen en 56%vrouwenHet meest komt burn-out in de horeca en in het onderwijs voorMensen met een hoge werkdruk hebben 3,4 keer zoveel kans op burnoutklachten als mensen met een lage werkdruk
Nadat we er nu een inzicht over hebben gekregen hoeveel mensen met de klachten van burn-out te maken hebben, gaan we nu verder met de vraag ‘Hoe kun je burn-out voorkomen?‘. Daarbij worden tips en oefeningen voor een betere omgang met stress gegeven. En ten slotte gaat het om de ‘Do´s en Don‘ts‘ als je met burn-out te maken hebt. Als je het nog steeds moeilijk vindt om jezelf in te delen en te bepalen of je überhaupt iets met burn-out te maken hebt, volgt nu meteen een video met de titel „Loop jij risico om een burn-out te krijgen“ waar ook tips bijgevoegd zijn.
stel realistische eisen aan jezelf: het is natuurlijk heel lovenswaardig als je ijverig bent, maar vaak overbodig, je mag best af en toe ook een afspraak wat oprekken of veranderen
geniet van het werk zelfdoe je werk omdat je het leuk vindt, omdat je leuke collega´s hebt en omdat je het salaris nodig hebt
verwacht niet te veel van anderen: je stopt vaak meer in je werk dan dat je ervoor terug krijgt, verwacht niet teveel dankbaarheid van clienten en reken niet op die promotie
blaas tijdig stoom afje kunt je weerbaarheid versterken door na belastende gebeurtenissen bewust even na te praten met je collega´s of met anderen die weten waar je het over hebt
luister naar je lichaamstress veroorzaakt een verminderde weerstand; verkoudheidjes, grieperigheidjes en hoofdpijntjes , hartkloppingen, concentratieproblemen, chronische moeheid en stemmingswisselingen moet je niet onderschatten
luister naar anderenmensen zeggen niet voor niets dat je het rustiger aan moet doen
ga zuinig om met je energienet als je geld, is je hoeveelheid energie beperkt. Ga er dus economisch mee om. plan je agenda zorgvuldig.
zorg voor bewegingga wat vaker achter je bureau vandaan, beweging ontstrest
Regelmatig eten en regelmatig naar buiten kan helpen om tijdens je werkdag te kunnen ontspannenBreng werk-gerelateerde taken en sociale pauzes in balans zodat je ook een keer kunt afschakelenVoer geen werkgesprekken in je vrije tijd. Je vrije tijd moet ook je vrije tijd blijven. Als je continu met je werk bezig bent, krijg je geen kans om te ontspannen.Mobiel nummer altijd beschikbaar maken? Oké, je wordt veel gebeld en je moet gewoon vaak bereikbaar zijn. Maar kies ervoor tenminste 1 uurtje per dag je mobiel uit te schakelen om jezelf een pauze te gunnen.‘Nee‘ zeggen: Je bent een mens en geen machine. Je hoeft niet altijd alles te doen en jouw hele dag met taken en plichten vol te plannen. Dus zeg gewoon een keer ‘Nee‘ zodat je niet overweldigd raakt.
Do´s: 1. Feiten onder ogen zien: Waar heb je mee te maken? Is dit een uitdaging voor de langere termijn, of is het een ongemak waar binnenkort een eind aan gaat komen?2. Praat erover: Stress binnenhouden zorgt voor nog meer stress. Deel je zorgen met iemand die je vertrouwt. De reden dat je dit moet doen is dat dit je helpt te ontdekken dat er iets gedaan kan worden aan deze situatie. 3. Tijd om op te staan en omhoog te klauteren: Ga op zoek naar positief leesvoer, zorg dat je uitrust en neem jezelf niet zo verschrikkelijk serieus.4. Zorg dat je heel goed begrijpt hoe je in die burn-out terecht bent gekomen, wat je eigen aandeel daarin is geweest en dat je weet wat je moet doen om te voorkomen dat je opnieuw in zo´n situatie komt. 5. Professionele hulp is noodzakelijk: een burn-out is een ernstige aandoening met psychische oorzaken en fysieke en psychische gevolgen6. De sleutel is het weer terugkrijgen van de regie over je leven jij bepaalt wat goed is voor je en wat niet, daarvoor moet je weten wat je energie geeft en wat je energie kost bijvorbeeld door een energiedagboek; verder moet je aan de slag met vaardigheden zoals assertiviteit, nee-zeggen en licht denken7. Niet alleen het individu zal moeten veranderen, maar ook de omgeving functie aanpassen, risicofactoren op het werk moeten in de eerste plaats worden geïnventariseerd (bijv. er wordt te hard gewerkt, er wordt overgewerkt, er heerst een onprettige werksfeer, er is onduidelijkheid over het werk en verantwoordelijkheden...)8. Zelfreflectiewat wil je nu ECHT? de persoonlijkheid speelt eveneens een grote rol: in welke mate voel je je betrokken bij je werk, hoeveel eis je van jezelf, hou je wel de grenzen in de gaten... Dont´s:Zorg dat je nooit impulsieve beslissingen neemt vanuit je burn-out-modus. Het is nooit verstandig om in tijden van stress of grote onzekerheid belangrijke beslissingen te nemen die bepalend kunnen zijn voor de rest van je leven. Niet gewoon blijven doorgaan en hopen dat het allemaal vanzelf voorbij gaat. Heel belangrijk: er zal nooit iets vanzelf verbeteren aan je situatie als je zelf geen actie onderneemt.
In het volgende worden oefeningen vorgesteld die voor het afbouwen van stress en voor de preventie van een burn-out geschikt zijn. Maar je hoeft je geen zorgen te maken, het zijn wel oefeningen die vrij makkelijk zijn en die echt iedereen zal kunnen doen.
1. Progressieve spierenontspanningBepaalde spieren moeten heel hard gespannen worden en na ca. 10 seconden weer losgelaten wordenNormaal begin je met je voeten en benen (de voeten worden in de grond gedrukt en daardoor worden de beenspieren gespannen)Vervolgens span je je bilspieren 10 seconden aan, dan maak je je handen tot vuisten en druk je je armen zijdelings tegen je lichaam Als laatste is je gezicht aan de beurt: ogen dicht doen, lippen op elkaar drukken en je neus omhoog trekkenNa deze spierenoefeningen zal zich je lichaam goed doorbloed en ontspannen voelen zodat je nieuwe energie voor je werkt hebt
2. KlopoefeningVooral het kloppen bij je kruisband zorgt voor ontspanning en nieuwe energieHet is het beste als je op een kruk gaat zitten en begint met je vuisten zachtjes over je stuitbeen te kloppenHet kloppen moet dan harder worden totdat het begint te trekkenDaarna beweeg je de vuisten langzaam over het hele gebied, dus vanaf je stuitbeen tot 20 cm erboven en aan de zijkant van je lichaam; klop nu 1 minuut verder
3. GezichtsmassageVooral tijdens het werken aan een computer kun je last van spanningen in je gezicht krijgen, stress maakt dit nog erger en hoofdpijn kan het gevolg zijnGeef met circulaire bewegingen of licht plukken je ogen en voorhoofd een intensieve massage
4. AcupressuurEr bestaat een bepaalde anti-stresspunt in het oor, geef het een massage of klop zachtjes met je vinger op dit puntje De acupressuur is voor de hele lichaam effectief
5. Ademhalingsoefening A: neusademhalingOm de ademhaling bewust en langzaam te laten worden, moet je door het ene neusgat inademen en door het andere uitademen. Daarna doe je dat andersom.
6. Ademhalingsoefening B: de yoga-ademhalingHet is erg belangrijk dat je heel recht gaat zitten, het beste is de lotushouding. Leg je handen op je buik en adem bewust en diep door je neus in totdat de longen volledig gevuld zijnNu ga je bewust en langzaam door je mond uitademen, dat doe je zo lang mogelijk en je kunt het uitademen door een geluid ondersteunen Deze oefening is eveneens goed voor de zuurstof in je lichaam
7. DraaistoelDeze oefening is ook een deel van Yoga en geschikt voor elke dag omdat hij simpel en effectief is en spanningen oplost in de rug en nekGa recht zitten, leg je linkerhand op de buitenkant van je rechterbovenbeen, steek je rechterarm naar voor en kijk naar je vingertoppenNu ga je je rechterarm langzaam naar achteren bewegen (zo ver mogelijk) en je ogen volgen je arm, je bovenlichaam draait erbijAls je arm achter is, beweeg je je arm naar benedenDie positie moet voor tenminste 30 seconden aangehouden wordenDaarna steek je je rechterarm weer uit, je kijkt weer naar je vingertoppen, je bovenlichaam draait naar voor en je neemt je linkerhand van je bovenbeen Herhaal deze oefening ook met de ander zijde Het is belangrijk om de hele tijd rustig te blijven ademen8. Neurale onweer
8. Neurale onweerDeze oefening lukt niet zonder losjes te zijn en ook niet als je te veel gedachten in je hoofd hebt zittenSteek beide armen volledig naar boven uit Beweeg je rechterarm vervolgens afwisselend naar beneden en naar boven Jouw linke arm beweegt zich tegelijkertijd naar de zijkant, naar beneden, terug naar de zijkant en dan naar bovenDit doe je ca 1-2 minuten en vervolgens wissel je
9. WandelingFrisse lucht en beweging zijn in het algemeen heel effectief om stress af te bouwenDaarom is het ook een heel goed idee om in de lunchpauze even te gaan wandelen zodat de stress geen kans krijgt; 5 min zijn zelfs beter dan geen wandelingNiet alleen in de pauzes maar ook tijdens de werkdag kun je kleine wandelingen inbouwen (neem bijv. trap in plaats van de lift)
10. Water drinkenBij deze korte en makkelijke oefening ga je gedurende 1 minuut langzaam kleine slokjes water drinkenDit zal bij een hoge pols en kortademigheid helpen en ontspant de rompspieren
WeWat zijn mogelijke therapiesoorten om van een burn-out af te komen? Er zijn meerdere verschillende mogelijkheden. Overleg deze met jouw huisarts of een psychotherapeut en ga zo de juiste therapie voor je vinden.
Misschien dat je denkt van „Oh, een therapie? Dat is een groot woord!“. In dit geval zou het een idee kunnen zijn om eerst te proberen om jezelf te gaan helpen. Als je merkt dat je begint last te krijgen van diverse burn-out klachten dan kun de tips, oefeningen en do´s uit deze presentatie volgen. In een zelfhulfgroep zal je met mensen kunnen praten die hetzelfde voelen en denken als jiij. Verder kun je boeken lezen of internet research doen om jouw kennis te verdiepen.
In sommige gevallen is zelfhulp niet meer voldoende. Ga dan op zoek naar professionele hulp! De meest voorkomende behandeling van burn-out is een Psychotherapie en ervan zijn verschillende vormen. Er wordt vaak gebruik gemaakt van:gedragstherapie (hier gaat het vooral om het veranderen van gedragspatronen)cognitieve therapie (erbij staat het wijzigen van jouw manier van denken in het middenpunt)cognitieve gedragstherapie (hier gaat het vooral om moeilijkheden die in het heden spelen en het vinden van manieren om hiermee om te gaan)
Overige behandelmogelijkheden kunnen zijn:Loopbaanbegeleiding: daar kun je leren om zelf de regie in handen te nemen over je loopbaan en de route bepalen die bij jou past en binnen jouw mogelijkheden ligt. Dus, misschien dat je jouw baan gaat wisselen omdat je erachter komt dat een andere soort werk veel beter bij jou past en je ervan gelukkiger kann worden. Cursus: timemanagement of sociale vaardigheden: kunnen je ook verder helpen als daar je zwakke punt zit. In een timemanagement-cursus kun je leren om je tijd efficienter te besteden, knelpunten te ontdekken, prioriteiten te stellen, ‚nee‘ leren te zeggen, te plannen en nog veel meer dingen)