1. МОНГОЛ УЛС
СОНГУУЛИЙН ЕРӨНХИЙ
ХОРООНЫ ТОГТООЛ
2013 оны 03 дугаар Улаанбаатар
сарын 27-ны өдөр Дугаар 15 хот
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг
ажиглах журам батлах тухай
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн
50.7 дахь хэсэг, 50.8.2 дахь заалт, Сонгуулийн төв байгууллагын тухай хуулийн 7
дугаар зүйлийн 7.1.7 дахь заалт, 12 дугаар зүйлийн 12.3 дахь хэсгийг тус тус үндэслэн
Монгол Улсын Сонгуулийн Ерөнхий Хорооноос ТОГТООХ нь:
1. “Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг ажиглах журам”-ыг хавсралтаар
баталсугай.
2. Энэхүү тогтоол батлагдсантай холбогдуулан Сонгуулийн Ерөнхий Хорооны
2009 оны 02 дугаар сарын 20-ны өдрийн “Журам батлах тухай” 03 дугаар тогтоолыг
хүчингүй болсонд тооцсугай.
ДАРГА Ч.СОДНОМЦЭРЭН
НАРИЙН БИЧГИЙН ДАРГА
Б.АЛТАНЖАРГАЛ

2. Сонгуулийн Ерөнхий Хорооны
2013 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдрийн
15 дугаар тогтоолын хавсралт
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН
СОНГУУЛИЙГ АЖИГЛАХ ЖУРАМ
Нэг. Нийтлэг үндэслэл
1.1. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг ажиглахтай холбогдсон
харилцааг зохицуулахад энэхүү журмын зорилго оршино.
1.2. Ажиглагч нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг ажиглахдаа Монгол
Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хууль болон бусад хууль тогтоомжийг дагаж
мөрдөнө.
1.3. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцож байгаа нам, хамтарсан
намууд /цаашид “нам” гэх/-ын сонгууль эрхэлсэн байгууллага, төрийн бус
байгууллагаас сонгуулийн үйл ажиллагааг ажиглуулахаар 18 насанд хүрсэн, эрх зүйн
бүрэн чадамжтай иргэнийг томилон ажиллуулна.
1.4. Намын сонгууль эрхэлсэн байгууллага, төрийн бус байгууллагаас томилсон
ажиглагч /цаашид “ажиглагч” гэх/ нь нэр дэвшигч, төрийн албан хаагчаас бусад этгээд
байна.
1.5. Гадаадын болон Олон Улсын байгууллагыг төлөөлж сонгуулийг ажиглах
ажиглагч нь гадаад улсын иргэн байж болох бөгөөд түүнд энэ журмын 1.3-т заасан
шаардлага нэгэн адил хамаарна.
Хоёр. Ажиглагчийг бүртгэж, үнэмлэх олгох
2.1. Намын сонгууль эрхэлсэн байгууллага болон төрийн бус байгууллагаас
сонгуулийн нэг хэсэгт 4 хүртэл, гадаад улсад байгаа иргэдээс санал авах ажиллагааг
зохион байгуулах салбар комисс /цаашид “салбар комисс” гэх/-т 2 хүртэл ажиглагчийг
томилж ажиллуулах эрхтэй.
2.2. Намын сонгууль эрхэлсэн байгууллага болон төрийн бус байгууллага нь
сонгуулийн хэсэгт ажиллах ажиглагчийг бүртгүүлэх хүсэлтээ санал авах өдрөөс 3-аас
доошгүй хоногийн өмнө сонгуулийн хэсгийн хороонд бичгээр гаргана.
2.3. Намын сонгууль эрхэлсэн байгууллага болон төрийн бус байгууллага нь
гадаад улсад байгаа иргэдээс санал авах ажиллагааг ажиглах хүсэлтээ гадаад улсад
байгаа иргэдээс санал авах өдрөөс 10-аас доошгүй хоногийн өмнө Сонгуулийн
Ерөнхий Хороонд бичгээр гаргах бөгөөд уг хүсэлтэд энэ журмын 4 дүгээр хавсралтаар
баталсан маягтын дагуу ажиглагчдын талаарх мэдээллийг хавсаргасан байна.
2.4. Сонгуулийн Ерөнхий Хороо энэ журмын 2.3-д заасан ажиглагч томилох эрх
бүхий этгээдээс ирүүлсэн мэдээллийг салбар комисст мэдэгдэх бөгөөд ажиглагчаар
ажиллах этгээд нь гадаад улсад байгаа иргэдээс санал авах өдрөөс 3-аас доошгүй
хоногийн өмнө салбар комисст бүртгүүлж, ажиглагчийн үнэмлэх авна.
2.5. Гадаадын болон Олон Улсын байгууллага нь ажиглагч бүртгүүлэх хүсэлтээ
энэ журмын 2.7-д заасан баримт бичгийн хамт санал авах өдрөөс өмнө Сонгуулийн
Ерөнхий Хороонд албан ёсоор бичгээр гаргаж ирүүлэх бөгөөд Сонгуулийн Ерөнхий

3. Хороо энэ журмын 1.5-д заасан шаардлага хангасан этгээдийг бүртгэж гадаадын
ажиглагчийн үнэмлэх олгоно.
2.6. Гадаадын ажиглагчийн орчуулагч нь гадаадын ажиглагчийн нэгэн адил
бүртгүүлж, үнэмлэх авсан байна.
2.7. Ажиглагч нь холбогдох сонгуулийн хороо /салбар комисс/-д бүртгүүлэхдээ
дор дурьдсан баримт бичгийг ирүүлнэ:
2.7.1.ажиглагчаар томилсон шийдвэрийн хуулбар;
2.7.2.энэ журмын хавсралтаар баталсан ажиглагчийн анкет;
2.7.3.ажиглагчаар томилогдсон этгээдийн 3х4 хэмжээтэй 2 хувь цээж
зураг;
2.7.4.иргэний үнэмлэхийн хуулбар /гадаадын ажиглагч болон салбар
комисст ажиллах ажиглагчийн хувьд гадаад паспортын хуулбар/.
2.8. Нэр дэвшигчийн шадар туслагч, намын сонгууль эрхэлсэн байгууллагын
ажилтанг ажиглагчаар томилсон бол энэ журамд заас н дагу у бүртгэж, үнэмлэх
ы
олгоно.
2.9. Хэсгийн хороо энэ журмын 2.2-д заасан хугацаанаас хойш ажиглагч
ажиллуулах, бүртгүүлэх хүсэлтийг хүлээн авахгүй.
2.10. Хэсгийн хороо хүсэлтийг холбогдох бичиг баримтын хамт хүлээн авсан
өдрөөс хойш 48 цагийн дотор нягтлан шалгаж, энэ журмын 1.3-т заасан шаардлага
хангасан этгээдийг бүртгэж, ажиглагчийн үнэмлэх олгоно.
2.11. Ажиглагчийн эрх нь ажиглагчаар бүртгүүлж үнэмлэх авсан өдрөөс
хэрэгжиж эхлэх бөгөөд тухайн ажиглагчийг бүртгэсэн сонгуулийн хорооноос санал
хураалтын дүнг зарласнаар дуусгавар болно. Салбар комисст ажиллах ажиглагчийн
эрх салбар комисст санал хураалт дууссаны дараа санал авахад зарцуулсан
хүчинтэй, хүчингүй саналын хуудсыг битүүмжлэн гадаад улсад байгаа иргэдээс санал
авах ажлыг удирдан зохион байгуулах Комисст илгээснээр дуусгавар болно.
Гурав. Сонгуулийн хороодын эрх, үүрэг
3.1. Сонгуулийн хороод нь ажиглагчийг сонгуулийн хууль тогтоомжид заасан
эрхээ эдлэх боломжоор хангана.
3.2. Санал авах байранд ажиллах ажиглагчийн тоог санал авах байрны
багтаамжийг харгалзан хуульд заасан тоонд багтаан хэсгийн хороо хуралдаанаараа
хэлэлцэн тогтооно.
3.3. Зөөврийн битүүмжилсэн саналын хайрцгаар санал авах ажиллагаанд 2-
оос доошгүй ажиглагч оролцуулна.
3.4. Сонгуулийн хороод энэ журмын 3.2, 3.3-т заасны дагуу тогтоосон
ажиглагчийн тоог баримтлан тухайн ажиглагчдаар сонгууль ажиглах хуваарь гаргуулж,
түүнд хяналт тавина.
3.5. Сонгуулийн хороод нь ажиглагчийн үйл ажиллагаа сонгуулийн хууль
тогтоомжид нийцэж байгаа эсэхэд хяналт тавьж ажиллах бөгөөд энэ талаар
шаардлага тавих эрхтэй.

4. 3.6. Ажиглагч нь хууль тогтоомжид заагаагүй эрх эдлүүлэхийг шаардах, хүч
хэрэглэх, айлган сүрдүүлэх, худал, хуурамч мэдээлэл нийтэд тараах зэрэг хууль бус
арга хэрэглэж сонгуулийн хороодын ажилд хөндлөнгөөс оролцвол ажиглагчийн
бүртгэлийг тухайн ажиглагчийг бүртгэж, үнэмлэх олгосон сонгуулийн хороо /салбар
комисс/ хүчингүй болгож, үнэмлэхийг хураан авна. Ажиглагч нь хууль зөрчсөний
улмаас ажиглагчийн бүртгэлээс хасагдсан нь түүнийг захиргааны хариуцлагаас
чөлөөлөх үндэслэл болохгүй.
3.7. Гадаадын ажиглагч нь сонгуулийг ажиглахдаа сонгуулийн тухай хууль
тогтоомж зөрчвөл хэсгийн хороо тухайн ажиглагчийн бүртгэлийг хүчингүй болгож,
үнэмлэхийг нь хураан авах ба энэ тухай Сонгуулийн Ерөнхий Хороонд нэн даруй
мэдэгдэнэ.
3.8. Ажиглагч нь ажиглагчийн бүртгэлээс хасагдаж, үнэмлэхээ хураалгасан бол
түүнийг томилсон эрх бүхий этгээд орны хүнийг томилох эрхгүй.
3.9. Хэсгийн хороо санал хураалтын дүнг хэвлэж, дүнг уншиж сонсгон санал
хураалтын үр дүнг Сонгуулийн Ерөнхий Хорооны дэргэдэх Мэдээллийн технологийн
төвд дамжуулсны дараа саналын хуудасны зурган болон тоон үзүүлэлтийг цахим
хэлбэрээр хуулбарлан санал тоолох төхөөрөмжөөс хэвлэн гаргасан санал хураалтын
дүнгийн хамт намын төлөөлөл тус бүрийн нэг ажиглагчид өгнө.
3.10. Сонгуулийн хороодын дарга, нарийн бичгийн дарга, гишүүн, бусад этгээд
ажиглагчийг хуульд заасан эрхээ эдлэхэд нь аливаа хэлбэрээр саад учруулахыг
хориглоно.
Дөрөв. Ажиглагчийн эрх, үүрэг
4.1. Ажиглагч нь сонгуулийг ажиглахдаа хуульд заасны дагуу дараах эрх
эдэлнэ:
4.1.1.сонгогчдын нэрийн жагсаалттай танилцах;
4.1.2.саналын хуудасны битүүмжлэгдсэн байдалтай танилцах;
4.1.3.зөөврийн битүүмжилсэн саналын хайрцгаар санал авах сонгогчдын
нэрийн жагсаалт, тэднээс санал авах чиглэл, хуваарь, явцтай танилцах;
4.1.4.санал бэлтгэх бүхээг, зөөврийн битүүмжилсэн саналын хайрцаг,
санал тоолох төхөөрөмж болон санал авах байр хууль тогтоомжийн дагуу бэлтгэгдсэн
эсэхтэй танилцах;
4.1.5.санал авах байранд сонгуулийн санал авах явцыг бүхэлд нь
ажиглаж болохуйц суудалтай байх;
4.1.6.санал авах, тоолох ажлыг ажиглах;
4.1.7.санал авах явцад зөрчил гарвал хэсгийн хороо, салбар комиссын
даргад мэдэгдэж, залруулахыг хүсэх, илэрсэн зөрчлийн талаар тэмдэглэл хөтлөх,
баримтжуулах, гэрчээр гарын үсэг зуруулах;
4.1.8.дуу болон дүрс бичлэгийн хэрэгсэл ашиглан сонгуулийн үйл явцыг
баримтжуулах;
4.1.9.хэсгийн хорооны гишүүдээс холбогдох мэдээлэл авах, сонгуулийн
хорооны хуралдааныг ажиглах;
4.1.10.саналын хуудасны зурган болон тоон үзүүлэлтийг цахим хэлбэрээр
хуулбарлан авах;
4.1.11.ажиглалтын тайлангаа нийтэд мэдээлэх, хэвлэн нийтлэх.
/Гадаадын ажиглагчийн хувьд ажиглалтын тайлангаа монгол хэл дээр орчуулсан
байна./
4.2. Гадаадын ажиглагчдад энэ журмын 4.1.10-т заасан эрх хамаарахгүй.

5. 4.3. Ажиглагч нь сонгуулийн явцыг ажиглахдаа дараахь үүрэг хүлээнэ:
4.3.1.Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хууль болон бусад
холбогдох хууль тогтоомжийг дагаж мөрдөх;
4.3.2.сонгуулийн хороодын дотоод үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс
оролцохгүй, зөвхөн ажиглалт хийх;
4.3.3.сонгуулийн хорооноос хууль биелүүлж ажиллах талаар тавьсан
шаардлагыг биелүүлэх, сонгуулийн хорооны гишүүд, сонгогчидтой зөв боловсон,
хүндэтгэлтэй харьцах;
4.3.4.энэ журмын 3.4-д заасны дагуу гаргасан сонгуулийг ажиглах
хуваарийн дагуу ажиллах;
4.3.5.сонгууль ажиглах үедээ ажиглагчийн үнэмлэхээ бусдад
харагдахуйцаар энгэртээ зүүсэн байх /уг үнэмлэх нь тухайн иргэнийг нотлох иргэний
үнэмлэх, паспорт, зураг бүхий албан газрын хүчин төгөлдөр үнэмлэх зэрэг баримт
бичгийн хамт хүчинтэй/;
4.3.6.сонгуулийн үйл ажиллагааг ажиглах үедээ нам, хамтарсан намууд,
нэр дэвшигчийг дэмжсэн, эсхүл эсэргүүцсэн утга илэрхийлсэн хувцас, эд хэрэглэл
өмсөх, хэрэглэх, ийм төрлийн сурталчилгааны зүйлс биедээ авч явахгүй байх;
4.4. Сонгуулийг ажиглахаар хүсэлт гаргасан этгээд нь сонгууль ажиглахтай
холбогдон гарах зардлаа бүрэн хариуцах бөгөөд энэ нь гадаадын ажиглагчид нэгэн
адил хамаарна.
4.5. Ажиглагчид дараахь үйлдэл, үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно:
4.5.1.саналаа нууцаар гаргаж буй сонгогчийн эрхийг хүндэтгэж тэдэнд
аливаа хэлбэрээр саад учруулах;
4.5.2.санал тоолох, дүн гаргах ажиллагаанд саад учруулах;
4.5.3.салбар комисс болон сонгуулийн хорооны байр, санал авах байранд
сонгуулийн сурталчилгаа, түүнтэй холбоотой аливаа хууль бус үйлдэл, үйл ажиллагаа
явуулах;
4.5.4.сонгуулийн хороодын хуралдааныг ажиглахдаа тухайн сонгуулийн
хорооны бүрэн эрхийн асуудалд хөндлөнгөөс оролцох, үг хэлэх зэргээр сонгуулийн
хорооны хуралдааны хэвийн үйл ажиллагаанд саад учруулах;
4.5.5.хэсэгт явагдсан санал хураалтын дүн албан ёсоор баталгаажиж
гараагүй байхад санал хураалтын дүнг аливаа хэлбэрээр мэдээлэх;
4.5.6.сонгогчийн өмнөөс сонгогчдын нэрийн жагсаалтад гарын үсгээ
зурах;
4.5.7.санал бэлтгэх бүхээгт сонгогчтой хамт байх;
4.5.8.сонгогчийн хүсэлтээр болон өөрийн санаачлагаар түүний өмнөөс
санал өгөх;
4.5.9. сонгогчтой сонголтынх нь талаар асууж, ярилцах;
4.5.10.сонгогчдын нэрийн жагсаалтыг хувилж олшруулах, тараах.
Тав. Хариуцлага
5.1. Ажиглагч нь сонгуулийн хууль тогтоомж болон энэ журамд заасныг зөрчвөл
холбогдох хууль тогтоомжид заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.
5.2. Ажиглагч нь сонгуулийн хууль тогтоомж болон энэ журамд заасныг зөрчвөл
тухайн сонгуулийн хороо энэ журмын 3.7-д заасны дагуу сонгууль ажиглагчийн
бүртгэлийг хүчингүй болгож, үнэмлэхийг хураан авахаас гадна зөрчлийн талаарх
мэдээллийг холбогдох хууль хяналтын байгууллагад шалгуулахаар хүргүүлнэ.
---оОо---

6. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн
сонгуулийг ажиглах журмын
1 дүгээр хавсралт
НАМ, ХАМТАРСАН НАМУУДААС ТОМИЛСОН 3х4
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН СОНГУУЛИЙГ АЖИГЛАХ
АЖИГЛАГЧИЙН ТОВЧ АНКЕТ зураг
20... оны ..... дугаар сарын .....-ны өдөр
1 Эцэг /эх/-ийн болон өөрийн нэр
2 Нас, хүйс
3 Регистрийн дугаар
4 Боловсрол, мэргэжил
5 Ажил, албан тушаал /одоогийн/
6 Намын харъяалал
Ажиглагчаар томилсон нам,
7
хамтарсан намуудын нэр
8 Харилцах хаяг, утасны дугаар
Ажиглалт хийх хэсгийн хороо,
9
салбар комиссын байршил, дугаар
АНКЕТ БИЧСЭН: /...................................../
гарын үсэг

7. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн
сонгуулийг ажиглах журмын
2 дугаар хавсралт
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН СОНГУУЛИЙГ АЖИГЛАХ 3х4
ГАДААДЫН АЖИГЛАГЧИЙН ТОВЧ АНКЕТ
зураг
20... оны ..... дугаар сарын ......-ны өдөр
1 Овог /эцэг, эхийн нэр/
2 Нэр
3 Нас, хүйс
4 Иргэний харъяалал
5 Ажил, албан тушаал /одоогийн/
6 Мэргэжил
Төлөөлж буй улс, байгууллагын
7
нэр
8 Урьсан байгууллага
9 Харилцах хаяг, харилцах утас
Ажиглагчийн орчуулагч, туслах
10
хүний нэр, хаяг, утасны дугаар
АНКЕТ БИЧСЭН: /...................................../
гарын үсэг

8. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн
сонгуулийг ажиглах журмын
3 дугаар хавсралт
3х4
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН СОНГУУЛИЙГ АЖИГЛАХ
ТӨРИЙН БУС БАЙГУУЛЛАГЫН АЖИЛТНЫ ТОВЧ АНКЕТ зураг
20.... оны ..... дугаар сарын .....-ны өдөр
1 Эцэг /эх/-ийн болон өөрийн нэр
2 Нас, хүйс
3 Регистрийн дугаар
4 Боловсрол, мэргэжил
5 Ажил, албан тушаал /одоогийн/
6 Томилсон байгууллагын нэр
Ажиглалт хийх аймаг, сум, дүүргийн
7
нэр
8 Харилцах хаяг, утасны дугаар
АНКЕТ БИЧСЭН: /...................................../
гарын үсэг

9. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн
сонгуулийг ажиглах журмын
4 дүгээр хавсралт
..................... НАМ, ХАМТАРСАН НАМУУДЫН СОНГУУЛЬ ЭРХЭЛСЭН
БАЙГУУЛЛАГААС ГАДААД УЛСАД БАЙГАА ИРГЭДЭЭС САНАЛ АВАХ
АЖИЛЛАГААГ АЖИГЛАХ АЖИГЛАГЧДЫН ТАЛААРХ МЭДЭЭЛЭЛ
20... оны ..... дугаар сарын .....-ны өдөр
Регистрийн болон Ажиглалт хийх
Ажиглагчийн эцэг /эх/-
№ Нас, хүйс үндэсний гадаад салбар комиссын
ийн нэр, өөрийн нэр
паспортын дугаар байршил
1 ......... улс, ......... хот
2 ......... улс, ......... хот
3 ......... улс, ......... хот
...
...
...
...
...
...
...
.................................. нам /хамтарсан намууд/-ын
сонгууль эрхэлсэн байгууллагыг төлөөлж:
............................... /.............................../
нэр гарын үсэг
Жич: Уг мэдээллийг баталгаажуулсан хэсэгт нам, хамтарсан намуудын сонгууль
эрхэлсэн байгууллагын удирдах албан тушаалтан гарын үсэг зурж, тамга дарж
баталгаажуулсан байна.

10. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг ажиглах журмын 5 дугаар хавсралт
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН 2013 ОНЫ СОНГУУЛИЙН
................................ АЙМАГ, НИЙСЛЭЛИЙН .................................... СУМ, ДҮҮРГИЙН
......... ДУГААР ХЭСЭГТ АЖИЛЛАХ АЖИГЛАГЧИЙН БҮРТГЭЛ *
Ажиглагчийн Томилсон нам, Бүртгүүлсэн огноо,
Регистрийн Ажил, албан
№ эцэг /эх/-ийн болон Нас Хүйс хамтарсан үнэмлэхийн Тайлбар
дугаар тушаал
өөрийн нэр намын нэр дугаар
А Б В Г Д Е Ж З И
Хэсгийн хорооны дарга /..................................................../
Тэмдэг
Нарийн бичгийн дарга /..................................................../
* Гадаад улсад байгаа сонгогчийн санал авах ажлыг зохион байгуулах Салбар комисс бүр энэхүү маягтаар ажиглагчийн бүртгэлийг
хөтлөх бөгөөд тайлар хэсэгт ажиглагчийн үндэсний гадаад паспортын дугаарыг бичнэ.

11. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг ажиглах журмын 6 дугаар хавсралт
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН 2013 ОНЫ СОНГУУЛИЙН
ГАДААДЫН АЖИГЛАГЧИЙН БҮРТГЭЛ
Урьсан байгууллагын СЕХ-нд Орчуулагчийн
Иргэний Гадаад Төлөөлж байгаа улс,
№ Зураг Овог, нэр нэр /харилцах хаяг, бүртгүүлсэн нэр, харилцах
харъяалал паспортын дугаар байгууллагын нэр
утас/ огноо утасны дугаар
А Б В Г Д Е Ж З И
Сонгуулийн Ерөнхий Хорооны
Тэмдэг
нарийн бичгийн дарга /..................................................../
---oOo---