Th s01.038 chiến lược phát triển kinh tế xã hội việt nam đến năm 2020

1
M ð U
1. S c n thi t c a ñ tài
Qua hơn hai mươi năm ñ i m i, Vi t Nam ñã có s phát tri n vư t b c, ñ t
ñư c nh ng thành t u r t quan tr ng, ñưa n n kinh t t ng bư c thoát kh i tình
tr ng ñói nghèo. ð ñ t nh ng thành t u ñó, Vi t Nam th c hi n hai chi n lư c
phát tri n kinh t - xã h i th i kỳ 1991-2000 và th i kỳ 2001-2010. Hi n t i, Vi t
Nam ñang chu n b xây d ng chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i cho th i kỳ
2011-2020 và Chính ph ñang xin ý ki n ñóng góp r ng rãi v ch ñ tư tư ng c a
chi n lư c này.
Tuy nhiên, chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i c a Vi t Nam trong th i gian
qua chưa th hi n rõ ý tư ng chi n lư c và các m c tiêu ch ñ o c a chi n lư c ñ
ñ nh hư ng cho dân t c b t phá, tr thành qu c gia giàu có sánh vai v i các cư ng
qu c năm châu. Nh n th c v chi n lư c phát tri n còn mơ h , l n l n nên vi c
tri n khai th c hi n chi n lư c phát tri n ñ t nư c chưa ñ t hi u qu cao. Trong
b i c nh n n kinh t th gi i bi n ñ ng m nh m , các quá trình h p tác và c nh
tranh luôn di n ra song hành, ph c t p và không ng ng phát tri n, Vi t Nam c n
ph i xác ñ nh rõ xu t phát ñi m c a mình, các ñi m m nh, các ñi m y u, các cơ
h i và nguy cơ ñ t ñó xây d ng m t chi n lư c phát tri n có khoa h c, t o ñư c
s ñ ng thu n r ng l n trong toàn xã h i nh m xây d ng Vi t Nam tr thành m t
qu c gia giàu m nh.
Nh ng v n ñ trên r t r ng l n và ph c t p, nó ñang là m i b n tâm không ch
c a các nhà khoa h c, các nhà qu n lý và ho ch ñ nh chính sách, mà còn là c a c
dân t c. V i mong mu n góp ph n làm sáng t hơn m t s v n ñ v chi n lư c
phát tri n và hơn h t là th hi n m t b n chi n lư c phát tri n có ý tư ng chi n
lư c, m c tiêu chi n lư c rõ ràng do ñó chúng tôi ch n ñ tài “Chi n lư c phát tri n
kinh t - xã h i Vi t Nam ñ n năm 2020”.

2
2. Khung nghiên c u
3. M c tiêu nghiên c u
H th ng hóa cơ s lý lu n và kinh nghi m v chi n lư c phát tri n c a Vi t
Nam và m t s nư c. T ñó rút ra các v n ñ có tính phương pháp lu n cho vi c
nghiên c u chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam.
Thông qua phân tích các y u t ch y u tác ñ ng ñ n phát tri n kinh t - xã h i
Vi t Nam ñ ch ra ñi m xu t phát c a n n kinh t , các ñi m m nh, ñi m y u, cơ
h i và thách th c c a Vi t Nam trong n n kinh t th gi i.
T ñó, mong mu n cao nh t c a ñ tài là th hi n ñư c m t khung chi n lư c
phát tri n kinh t - xã h i c a Vi t Nam rõ ràng v i tư tư ng ch ñ o c a chi n
ð t v n ñ
M c tiêu nghiên c u
Cơ s lý lu n chung v
chi n lư c phát tri n
Thu th p thông tin
th c p
M t s y u t tác ñ ng phát tri n kinh
t - xã h i Vi t Nam ñ n năm 2020
T ng k t SWOT
ð xu t chi n lư c phát tri n kinh t -
xã h i Vi t Nam ñ n 2020
K t lu n

3
lư c, m c tiêu c a chi n lư c, các nhi m v ch y u c a chi n lư c và t ch c th c
hi n chi n lư c.
4. ð i tư ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u ñư c xác ñ nh là các ho t ñ ng c a n n kinh t Vi t
Nam, trong ñó t p trung vào m t s y u t ch y u (y u t ñ a lý, ngu n nhân l c,
th c tr ng phát tri n n n kinh t , h th ng tài chính, khoa h c - công ngh , k t c u
h t ng, an sinh xã h i, ô nhi m môi trư ng, vai trò nhà nư c và b i c nh qu c t )
tác ñ ng ñ n phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam.
M c dù có nhi u c g ng, song b n thân v n ñ nghiên c u khá r ng, ph c t p
và hơn n a n i dung m t b n chi n lư c không ph i là s li t kê t t c các ngành,
lĩnh v c nên ñ tài ch xin ñ c p ñ n m t s v n ñ ch y u trên ñư c cho là c n
thi t trong chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam ñ n năm 2020. ð i v i
lĩnh v c an ninh và qu c phòng, ñ tài ch ñ c p ñ n như là m t b ph n không th
thi u trong chi n lư c phát tri n mà không ñi sâu vào phân tích.
Ngu n s li u th c p s d ng trong nghiên c u c a ñ tài ñư c chúng tôi ti n
hành thu th p và x lý t các ngu n chính sau: T ng c c Th ng kê Vi t Nam; các t
ch c qu c t WB, ADB, WEF và k th a m t s tài li u t các ngu n nghiên c u
khác (có ghi rõ trích d n).
5. Phương pháp nghiên c u
V i cách ti p c n h th ng, ñ tài phân tích m t s y u t ch y u tác ñ ng
phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam trong n n kinh t th gi i ñ n năm 2020. K t
h p v i s d ng phương pháp SWOT ñ xây d ng chi n lư c phát tri n kinh t - xã
h i Vi t Nam ñ n 2020.
S d ng các phương pháp phân tích, t ng h p, di n gi i, th ng kê h c và
phương pháp chuyên gia.
6. Ý nghĩa c a ñ tài
V m t khoa h c: ñ tài ñã góp ph n h th ng hóa và làm rõ hơn các v n ñ lý
lu n v chi n lư c phát tri n, qua ñó góp ph n kh ng ñ nh v trí, vai trò c a chi n

4
lư c trong phát tri n ñ t nư c; góp ph n xây d ng chi n lư c phát tri n kinh t - xã
h i Vi t Nam ñ n năm 2020 v i tư tư ng chi n lư c và m c tiêu chi n lư c rõ ràng.
V m t th c ti n: ñ tài phân tích trình ñ phát tri n c a n n kinh t Vi t Nam,
ch ra nh ng l i th , h n ch , cơ h i và thách th c c a n n kinh t Vi t Nam trong
t ng th n n kinh t th gi i. ð tài ñ xu t chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i
Vi t Nam ñ n năm 2020.
7. K t c u c a ñ tài
Ngoài ph n m ñ u, ph n k t lu n, tài li u tham kh o và ph l c, ñ tài này
g m ba chương chính. Chương 1, cơ s lý lu n chung v chi n lư c phát tri n.
Chương 2, m t s y u t ch y u tác ñ ng phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam
ñ n năm 2020. Chương 3, chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam ñ n
năm 2020.

5
Chương 1:
CƠ S LÝ LU N CHUNG V CHI N LƯ C PHÁT TRI N
Chương 1 t p trung làm rõ m t s v n ñ lý lu n v chi n lư c phát tri n kinh
t - xã h i; m t s quan ñi m và lý thuy t vào nghiên c u chi n lư c phát tri n kinh
t - xã h i; kinh nghi m chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i m t s nư c và công
tác nghiên c u, th c thi chi n lư c phát tri n Vi t Nam th i gian qua làm cơ s lý
lu n cho nghiên c u c a ñ tài.
1.1. Lý lu n chung v chi n lư c phát tri n
1.1.1. Quan ni m chi n lư c phát tri n
Chi n lư c phát tri n là tinh th n cơ b n c a ñư ng l i phát tri n do con ngư i
ñ nh ra, nó th hi n ch ñ tư tư ng và g n li n v i ch ñ tư tư ng y là ph m vi
bao quát và n i dung ch y u c a chi n lư c ñư c th hi n thông qua m c tiêu, h
th ng các quan ñi m, bi n pháp cơ b n có tính chi n lư c v phát tri n t m cao,
t m t ng th , t m dài h n ñ i v i s phát tri n c a m t ñ i tư ng (hay c a m t h
th ng) mà các nhà lãnh ñ o ñ ra; nó ch ñ o hành ñ ng th ng nh t c a m t c ng
ñ ng hay m t qu c gia ho c m t nhóm qu c gia nh m ñ t t i m c tiêu cao nh t, l n
nh t, t ng quát nh t ñã xác ñ nh.
Theo Ngô Doãn V nh (2007), phương Tây, ngư i ta thư ng s d ng thu t
ng “chi n lư c qu c gia”. Chi n lư c qu c gia là chi n lư c t m vĩ mô, là chi n
lư c t ng cao nh t v b o v , xây d ng, phát tri n c a qu c gia trong m t th i kỳ
nh t ñ nh. Nó ch ng nh ng g m, g p chi n lư c v chính tr , chi n lư c v kinh t ,
chi n lư c v quân s thành m t kh i, mà còn có s ch ñ o hành ñ ng trên th c t
ñ i v i chi n lư c c a các lĩnh v c, các v n ñ phát tri n c a ñ t nư c; Các h c gi
Trung Qu c cho r ng chi n lư c là nh ng mưu tính và quy t sách ñ i v i nh ng
v n ñ tr ng ñ i có tính ch t toàn c c và lâu dài, còn lý lu n và phương pháp quy t
sách nh ng v n ñ tr ng ñ i mang tính toàn c c và lâu dài là nhi m v c a chi n
lư c h c; Các nư c thu c Liên minh châu Âu (EU) ñ ra chi n lư c phát tri n ñ n

6
năm 2020; ñư c coi như là tuyên b c a h v i dân chúng c a EU và th gi i v
ch trương phát tri n c a EU; Ngư i M và ngư i ð c s d ng khái ni m “k
ho ch chi n lư c”. Nh ng k ho ch có t m chi n lư c v ñ i n i, ñ i ngo i ñư c
xây d ng và thông qua ñã tr thành công c lãnh ñ o, ch ñ o công cu c phát tri n
ñ t nư c; Các nhà khoa h c c a Vi n Chi n lư c phát tri n thu c B K ho ch -
ð u tư nư c Vi t Nam cho r ng, nh ng mưu tính có tính toàn c c, lâu dài, cơ b n
ñư c xem là chi n lư c.
Như v y, có th hi u chi n lư c phát tri n là th hi n tinh th n cơ b n c a
ñư ng l i phát tri n c a m t qu c gia; nó chính là ý tư ng mang tính h th ng v
các quan ñi m ch ñ o phát tri n ñ i v i m t ñ i tư ng c th hay ñ i v i m t h
th ng nào ñó và phương cách bi n nh ng ý tư ng, quan ñi m, m c tiêu y thành
hi n th c. Chi n lư c phát tri n là s n ph m do con ngư i t o ra, ph n ánh các v n
ñ mang tính quy lu t ñư c d báo và ñư c “ch quan hóa” m t cách khoa h c ñ
ch ñ o quá trình phát tri n c a ñ i s ng xã h i.
1.1.2 N i dung c a chi n lư c phát tri n
Có ba v n ñ c n ñ c bi t quan tâm khi bàn ñ n chi n lư c phát tri n.
- Th nh t, ñư ng l i cơ b n phát tri n ñ t nư c ph i ñư c ph n ánh ch ñ tư
tư ng chi n lư c và h th ng các quan ñi m ch ñ o chi n lư c, mà chúng ñư c
thông qua các m c tiêu, ph m vi bao quát c a chi n lư c và nh ng nhi m v cơ b n
ph i th c hi n ñ ñ t m c tiêu ñó. M c tiêu chi n lư c c n ph i ñư c xác ñ nh ñúng
và các nhi m v cơ b n hay phương th c th c thi ph i ñư c xác ñ nh chính xác. M t
khi ñã xác ñ nh sai m c tiêu s d n ñ n xác ñ nh sai nhi m v , t p trung sai ngu n
l c, làm sai hư ng phát tri n và ñó là m t quy t ñ nh mang tính chi n lư c sai.
- Th hai, ph i ñ m b o ñ y ñ , k p th i các phương ti n v t ch t và tinh th n
ñ bi n các m c tiêu và nhi m v chi n lư c thành hi n th c. M i nhi m v c n
ñư c hoàn thành trong m t kho ng th i gian nh t ñ nh, b ng phương cách nh t ñ nh
và b ng m t l c lư ng v t ch t nh t ñ nh nhưng chúng không tách r i các nhi m v
khác. H th ng các nhi m v c n ñư c s p x p theo m t tr t t ưu tiên, tuy nhiên có
th ñi u ch nh cho phù h p v i b i c nh.

7
- Th ba, vi c ñi u hành và t ch c th c hi n chi n lư c có ý nghĩa c c kỳ to
l n, nó có tính quy t ñ nh t i vi c bi n các ý tư ng, quan ñi m và m c tiêu chi n
lư c tr thành hi n th c. Trong quá trình t ch c th c hi n chi n lư c s b nh
hư ng c a r t nhi u y u t , mà nh ng y u t này v nguyên t c chúng luôn v n
ñ ng và tương tác l n nhau nên ñòi h i s linh ho t, nh y bén, kiên quy t, d t ñi m
c a ngư i ch ñ o và t ch c th c thi chi n lư c. ð ng th i, vi c ki m tra, rà soát
ñ k p th i ñi u ch nh chi n lư c là vi c làm c n thi t nh m làm cho s phát tri n
c a ñ t nư c tr nên ñúng ñ n, liên t c và thi t th c.
Như v y, chi n lư c phát tri n là chi n lư c v s phát tri n c a m t h th ng,
chi n lư c d n d t h th ng ñó phát tri n ñúng hư ng và có k t qu theo mong
mu n. Mu n h th ng v n ñ ng theo hư ng có l i thì ph i ñi u khi n nó theo quy
lu t v n ñ ng c a nó. Vi c n m b t quy lu t v n ñ ng và c th hóa các quy lu t
thành chi n lư c phát tri n cho h th ng là v n ñ quan tr ng và có tính b t bu c
ñ i v i s phát tri n c a h th ng.
Chi n lư c phát tri n ñ t nư c không ph i là k ho ch phát tri n dài h n ho c
trung h n, càng không th là k ho ch phát tri n ng n h n. Do ñó tính c th , tính
lư ng hóa c a nó không nhi u, v a ñ ñ m b o cơ s khoa h c c a các ch trương và
ñư ng l i phát tri n dài h n và mang t m chi n lư c c a ñ t nư c. Trư c h t m c
tiêu chi n lư c ph i c th , các v n ñ tr ng y u mà chi n lư c ñ c p (hay nh ng
nhi m v chi n lư c ph i làm), các bư c th c hi n và t ch c th c hi n ph i ñư c th
hi n m t cách c th . Ý tư ng chi n lư c, m c tiêu chi n lư c phát tri n ñ t nư c
ph i ñư c th hi n trong văn ki n l n c a ñ ng c m quy n hay c a nhà nư c; có như
th m i t o ra s th ng nh t và quy t tâm trong hành ñ ng c a c dân t c. Tính lư ng
hóa ñư c th hi n ñ làm rõ m c tiêu t ng quát c a chi n lư c phát tri n; c n tính
toán các ch tiêu c th v kinh t , xã h i tr ng y u. Ch ng h n như các ch tiêu v
quy mô dân s , t ng s n ph m qu c n i, t c ñ tăng trư ng kinh t bình quân và m t
s ch tiêu khác ph i ñư c tính toán và th hi n b ng con s v i biên ñ nh t ñ nh. H
th ng các ch tiêu c th có th ñính kèm như ph l c minh h a.

8
M t chi n lư c phát tri n c n ph i có:
- Tên g i c a chi n lư c: ñây là v n ñ r t quan tr ng và luôn luôn khó. Tên
c a chi n lư c ph i d hi u, chính xác, rõ ràng, thu hút s chú ý và ph i ch a ñ ng
tư tư ng l n.
- Ý tư ng và m c tiêu chi n lư c: b t kỳ qu c gia nào, phát tri n không ph i ch
là ñ o lý mà còn ph i là chân lý. Xác ñ nh m c tiêu ñúng s có ý nghĩa quan tr ng
ñ hành ñ ng chu n xác, có hi u qu . M c tiêu chi n lư c th hi n ý tư ng chi n
lư c phát tri n. Ý tư ng chi n lư c ph i ñư c thi t k tương ñ i c th , nó mang
n i hàm c a nhi u lu n ñi m chi n lư c có căn c khoa h c.
- Nhi m v cơ b n hay tr ng tâm c a chi n lư c (c th hóa thành các m c tiêu,
nhi m v c p th p) và l a ch n phương cách ñ th c thi các m c tiêu chi n lư c.
ðây chính là t p h p các chi n lư c con hay ti u chi n lư c ho c các nhi m v cơ
b n cùng phương cách ñư c l a ch n ñ th c hi n ñư c m c tiêu t ng quát. Ch ng
h n, ñ i v i chi n lư c phát tri n qu c gia s có các chi n lư c thành ph n v : phát
tri n ngành, lĩnh v c, phát tri n lãnh th , phát tri n nhân l c và khoa h c - công
ngh , thu hút ñ u tư, xây d ng nhà nư c g n v i c i cách h th ng chính tr và
phòng ch ng tham nhũng.
- ð xu t phương án t ch c th c hi n chi n lư c sau khi chi n lư c ñư c c p
có th m quy n công b . Ch ñ o th c hi n chi n lư c có vai trò l n ñ i v i vi c
bi n chi n lư c thành hi n th c. V n ñ ñ c bi t quan tr ng là xây d ng cho ñư c
chương trình hành ñ ng rõ ràng, chính xác và t ch c th c hi n chương trình này có
k t qu , có hi u qu .
1.1.3. ð c tính cơ b n c a chi n lư c phát tri n
Chi n lư c phát tri n ñ t nư c có các ñ c tính cơ b n sau:
- Tính ð ng và tính dân t c: ph i th hi n ñư c quan ñi m ch ñ o c a ñ ng
c m quy n, ñáp ng ñư c lý tư ng, hy v ng cao ñ p c a nhân dân và th hi n
ñ m nét tính dân t c.
- Tính h th ng: chi n lư c phát tri n ñ t nư c c n có tính h th ng và ñã
mang tính h th ng thì nó ph i mang tính n ñ nh tương ñ i. Trên nguyên t c h

9
th ng, chi n lư c phát tri n ñ c p ñ n nh ng v n ñ toàn c c, nh ng v n ñ có
ý nghĩa ñi m huy t, có s c gây công phá l n ñ i v i s phát tri n c a toàn b h
th ng. Tính h th ng c n th hi n yêu c u tiên ti n c a các phân h c u thành
cũng như c a c h th ng.
- Tính bao quát: th hi n bao quát t t c nh ng v n ñ cơ b n c a ñ t nư c;
nó ñ c p nh ng v n ñ l n, t ng th v phát tri n kinh t - xã h i, môi trư ng
và an ninh qu c phòng c a qu c gia có tính t i b i c nh qu c t ; v a bao quát
nh ng v n ñ dài h n v a ñ c p th a ñáng nh ng v n ñ ng n h n có tính
quy t ñ nh.
- Tính l a ch n: Ngu n l c phát tri n bao gi cũng có h n. ð t nư c bao gi
cũng t n t i nhi u v n ñ l n c n gi i quy t. B i c nh th gi i m i th i kỳ m i
khác. Do ñó chi n lư c phát tri n ñ t nư c ph i ch n nh ng v n ñ then ch t ñ
tìm cách gi i quy t.
- Tính linh ho t và m m d o: Chi n lư c phát tri n ñ t nư c ph i có kh năng
ñi u ch nh nhanh, thích ng r ng phù h p v i hoàn c nh m i.
- Tính dài h n: Chi n lư c phát tri n ñ t nư c thư ng ñ c p ñ n nh ng
v n ñ l n, mà nh ng v n ñ này không th gi i quy t tr n v n trong m t
th i gian ng n.
- Tính th i ñ i: bi u hi n tính hi n ñ i, tính liên k t, không ch và không
quá bó h p b i ranh gi i hành chính. Nh ng thành t u c a nhân lo i ph i ñư c
phát huy, nh ng th t b i c a th gi i ph i ñư c rút kinh nghi m và tránh.
1.1.4. Phân lo i chi n lư c phát tri n
Tùy theo tính ch t và c p ñ c a chi n lư c phát tri n mà chúng ta có th chia
chi n lư c phát tri n thành các lo i chi n lư c:
- Theo c p ñ : có ñ i chi n lư c và chi n lư c b ph n.
- Theo tính ch t và lĩnh v c: có chi n lư c phát tri n kinh t , chi n lư c phát
tri n xã h i, chi n lư c b o v môi trư ng, chi n lư c an ninh, chi n lư c qu c
phòng, chi n lư c ñ i ngo i, chi n lư c ñ i n i và các chi n lư c khác.

10
ð i v i chi n lư c phát tri n kinh t là h th ng quan ñi m, tư tư ng ch ñ o,
m c tiêu v phát tri n kinh t c a ñ t nư c trong m t th i kỳ nh t ñ nh. Trong
ho ch ñ nh và t ch c th c hi n chi n lư c phát tri n kinh t ngư i ta thư ng ñ c
bi t chú ý t i các v n ñ quan tr ng như: tăng trư ng kinh t và ch t lư ng tăng
trư ng kinh t , tăng trư ng kinh t g n v i cơ c u kinh t và cách th c cùng phương
ti n s d ng ñ ñ t ñư c m c tiêu kinh t ñ ra. Chi n lư c phát tri n kinh t ph i
ñ c p ñ n v n ñ m c a c a n n kinh t , phát tri n k t c u h t ng, nhân l c ch t
lư ng cao, t ch c n n kinh t , vi c làm và s d ng tài nguyên. Trong ñó, ngư i ta
r t chú ý t i lĩnh v c kinh t có ý nghĩa ñ t phá, có vai trò mũi nh n, t o ra nh ng
c c tăng trư ng.
Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i bao g m hai b ph n l n là phát tri n kinh
t và phát tri n xã h i và ph i ñ c p ñ n an ninh qu c phòng c a ñ t nư c. Phát
tri n kinh t và phát tri n xã h i là yêu c u hai m t c a s phát tri n c a m t qu c
gia. S phát tri n ch coi tr ng kinh t ho c ch coi tr ng xã h i là s phát tri n l ch
l c. M c tiêu c a chi n lư c ñan quy n tính kinh t và tính xã h i, ñó là m t t p h p
m c tiêu v kinh t , xã h i, môi trư ng, an ninh, qu c phòng. Chi n lư c phát tri n
kinh t - xã h i ph i ph n ánh ñư c ý tư ng t ng quát ch ñ o ñư ng l i phát tri n,
h th ng các quan ñi m, nhi m v và con ñư ng phát tri n ñ t nư c cho th i kỳ
nh t ñ nh (có th là 10 năm, 15 năm, 20 năm và xa hơn n a). Phát tri n kinh t
nhanh, hi u qu , b n v ng và xây d ng xã h i ti n b là nh ng nhân lõi c a chi n
lư c phát tri n kinh t - xã h i. Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i c a ñ t nư c là
ngh thu t d a trên n n t ng tri th c cao và thu ñư c nhi u l i ích trong quá trình
toàn c u hóa, h i nh p cùng phát tri n. Khi xây d ng chi n lư c kinh t - xã h i
ph i trên cơ s n m rõ, n m ñúng tình hình và d báo chính xác tri n v ng c a ñ t
nư c; ph i xác ñ nh ñư c m c ñ phát tri n kinh t c a m t nư c (trình ñ kinh t ,
th c l c kinh t và xu th bi n ñ ng kinh t ) ñ t ñó ñ t ra m c tiêu chi n lư c phù
h p và kh thi.
Chi n lư c an ninh, qu c phòng: có ý ki n cho r ng chi n lư c an ninh qu c
gia là chi n lư c bao trùm; l i có ý ki n cho r ng chi n lư c an ninh qu c gia ch là

11
m t chi n lư c b ph n trong chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i. Tuy nhiên, dù
th nào ñi n a thì vi c ñ m b o an ninh toàn di n, ñ m b o v ng ch c yêu c u
phòng th và ti n công trư c các l c lư ng ch ng ñ i t bên ngoài nh m gi v ng
ñ c l p, th nh vư ng qu c gia là nh ng n i dung r t cơ b n c a chi n lư c an ninh
qu c phòng.
Chi n lư c ñ i ngo i: ñây là lo i chi n lư c ñ c bi t ñòi h i tính m m d o, linh
ho t và nh y bén. Chi n lư c này bao quát các v n ñ không ch ñ i ngo i v chính
tr , kinh t mà còn c các lĩnh v c h p tác qu c t v quân s , c nh sát, b o v môi
trư ng; vi c tham gia các liên minh, các t ch c qu c t và l a ch n các ñ i tác
chi n lư c ñ u ph i ñ ơc ñ c p chi n lư c ñ i ngo i.
Chi n lư c phát tri n ngành, lĩnh v c và lãnh th : là b ph n c a chi n lư c
phát tri n ñ t nư c. Nó chi ti t và c th hơn n i dung v ngành, lĩnh v c và lãnh
th ñã ñư c ñ c p trong chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i c a ñ t nư c. Ch ng
h n chúng ta có: chi n lư c phát tri n năng lư ng, chi n lư c phát tri n ñi n t tin
h c, chi n lư c phát tri n tài chính ngân hàng, chi n lư c phát tri n gi ng nòi và
nhân l c, chi n lư c phát tri n các vùng kinh t ñ ng l c, chi n lư c phát tri n các
hành lang kinh t và các chi n lư c khác.,
1.2. M t s quan ñi m, lý thuy t cơ b n trong nghiên c u chi n lư c phát tri n
kinh t - xã h i
Theo các nhà nghiên c u khoa h c c a Vi n Chi n lư c phát tri n, B K
ho ch và ð u tư thì các lý thuy t trong nghiên c u chi n lư c phát tri n là m t
m ng ñang còn tr ng Vi t Nam. Vì v y, trong Ngô Doãn V nh (2007), h ñ xu t
m t s quan ñi m và lý thuy t quan tr ng c n và có th nghiên c u ng d ng ñ i
v i ho ch ñ nh chi n lư c phát tri n Vi t Nam.
1.2.1. Quan ñi m các nư c cùng phát tri n
Theo các nhà nghiên c u khoa h c c a Vi n Chi n lư c phát tri n, ñây là
phương cách phù h p trong th i ñ i toàn c u hóa, h i nh p qu c t phát tri n m nh
m và sâu r ng. T b các quan ñi m phát tri n khép kín, l ng tránh trách nhi m
ñ i v i công vi c c a th gi i và ch p nh n quan ñi m cùng th gi i phát tri n vì

12
hưng th nh qu c gia, hòa bình, coi tr ng h p tác, h u ngh và m r ng v th trên
trư ng qu c t . Cùng th gi i phát tri n ph i tr thành tư tư ng xuyên su t trong c
ñ i n i và ñ i ngo i. Trong b i c nh mà công vi c c a th gi i ñư c gi i quy t c n
có s tham gia tích c c c a các qu c gia, ñòi h i các nư c ph i h p tác và chia s
trách nhi m; chính vì th các nư c ph i cùng phát tri n và cùng hư ng l i. Do ñó,
không ch vì l i ích c a m t qu c gia mà quên l i ích c a các qu c gia khác, nh t là
các qu c gia có liên quan tr c ti p.
Xét trong ph m vi m t qu c gia, s phát tri n cũng ph i có s “cùng” m i ñem
l i k t qu và hi u qu cao. Ch ng h n, m t khi thành th cùng nông thôn phát tri n
thì hai khu v c này h tr nhau cùng phát tri n r t t t; m t m t gi m thi u và ki m
soát ñư c các dòng di chuy n lao ñ ng t nông thôn vào thành th , m t khác lan t a
nhanh văn minh ñô th t i các vùng nông thôn và nh ñó làm cho b m t nông thôn
ti n b nhanh hơn.
1.2.2. Cơ c u kinh t quy t ñ nh phát tri n và giao thương qu c t
Khi nói v m t h th ng còn có gì quan tr ng hơn là nói v cơ c u c a nó. S
phát tri n c a h th ng và cơ c u c a h th ng có quan h ch t ch v i nhau. Như
v y, cơ c u c a n n kinh t (thư ng ñư c g i t t là cơ c u kinh t ) luôn là v n ñ
ñư c các nhà qu n lý, các nhà ho ch ñ nh chính sách, các nhà khoa h c ñ c bi t
quan tâm không ch b i nó c c kỳ quan tr ng mà còn là v n ñ luôn luôn thay ñ i
qua các th i kỳ phát tri n c a m i n n kinh t . H th ng kinh t này khác v i h
th ng kinh t kia b i cơ c u c a nó.
Cơ c u kinh t bi u th n i dung, cách th c liên k t, ph i h p gi a các ph n t
c u thành nên h th ng kinh t . Khi nói v cơ c u kinh t ph i nói c v m t s
lư ng và m t ch t lư ng; ñ ng th i c n kh ng ñ nh nh ng ñi m cơ b n dư i ñây:
- Khi thay ñ i ki u cách k t c u hay thay ñ i c u trúc thì h th ng s thay ñ i c
v d ng, tính ch t và trình ñ . Các ph n t trong h th ng cùng t n t i và phát tri n.
N u chúng phát tri n cùng chi u thì t o nên s c m nh cho h th ng, nhưng n u
chúng phát tri n trái chi u s c n tr l n nhau, làm c n tr cho s phát tri n chung
c a h th ng.

13
- Trong h th ng t n t i t p h p các ph n t theo m t tr t t và quan h t l
nh t ñ nh. M i ph n t có v trí trong tr t t cơ c u. Nh ng ph n t quy t ñ nh ñ n
tính ch t, trình ñ c a h th ng ñư c g i là ph n t cơ c u. Nh ng ph n t ít có ý
nghĩa ñ i v i h th ng thì g i là ph n t phi cơ c u.
- Cơ c u chuy n ñ ng không ng ng, bi n ñ i không ng ng; nó có th phát tri n
m t cách tu n t ho c có bư c nh y v t. S thay ñ i v cơ c u s làm cho tính ch t,
trình ñ c a h th ng thay ñ i theo. Như m i hi n tư ng, s v t khi cơ c u c a nó
thay ñ i thì không ch có b n ch t c a h h ng thay ñ i mà các quan h c a nó v i
các h th ng khác cũng thay ñ i theo. ðây là ñi u c n coi tr ng trong quá trình k t
c u l i n n kinh t b t kỳ giai ño n phát tri n nào.
Như v y, vi c xác ñ nh ñư c cơ c u kinh t ñúng ñ n ñã là r t quan tr ng
nhưng t ch c xây d ng ñư c cơ c u kinh t ñã ñư c xác ñ nh là ñúng ñ n y còn
quan tr ng hơn. C n ph i v n d ng sáng t o lý thuy t h th ng và lý thuy t ñi u
khi n tác ñ ng vào nh ng ph n t cơ c u quy t ñ nh ñ n h th ng và tìm cách t i ña
hóa ñ u ra cũng như gi m t i m c có th ñ u vào; t i ưu hóa cơ c u c a h th ng và
nh ñó làm cho h th ng v n ñ ng ñúng chi u ñã ñư c xác ñ nh b ng h th ng các
cơ ch , chính sách ñúng ñ n và có s ñi u khi n h p lý c a Nhà nư c.
1.2.3. T do hóa và liên k t là phương th c h u hi u ñ phát tri n
T do ñ gi i phóng các ti m năng c a con ngư i ph c v cho công cu c phát
tri n, nghĩa là t do ñ sáng t o và vì phát tri n. Liên k t ñ ñ m b o t do hóa t i
ña, h u ích và ñ tăng thêm s c m nh; t do hóa nh m thúc ñ y liên k t b n v ng.
T do hóa kinh t là xu th t t y u. Tuy nhiên, t do hóa không làm m t ñi tính
ñ c l p c n thi t c a m i qu c gia. Vi c b o v chính ñáng c a m i qu c gia s còn
t n t i nhưng nó s ch t n t i trong b i c nh h p tác cùng có l i.
Liên k t là xu th ñang không ng ng phát tri n và có tác d ng th c s ñ i v i
s phát tri n c a m i qu c gia. Trong khi mà quan ñi m chu i giá tr toàn c u ñã và
ñang tr thành xu hư ng chi ph i thái ñ ng x c a các qu c gia thì v n ñ liên k t
ñ có m t trong chu i giá tr toàn c u y là m u ch t c a chi n lư c phát tri n ñ t
nư c. V n ñ ñ i tác chi n lư c càng tr nên quan tr ng hơn bao gi h t ñ các

14
qu c gia l a ch n “b n chơi” nh m ph c v cho m c ñích phát tri n c a mình.
Trong khi nghiên c u chi n lư c phát tri n qu c gia, ñ i tác chi n lư c cho phép
m i qu c gia vư t qua nh ng tr ng i trư c m t ñ mưu tính nh ng th l n, lâu dài
và hư ng t i tương lai phát ñ t c a s phát tri n. ð i tác chi n lư c ñư c xem như
gi i pháp có tính nguyên t c. Các nư c l n và qu c gia láng gi ng luôn luôn ñư c
cân nh c trong vi c tìm ñ i tác chi n lư c c a b t kỳ qu c gia nào.
V n ñ nương t a và ph thu c trong quá trình phát tri n c n có s phân bi t rõ
và l i d ng m t cách có hi u qu . V n ñ nương t a l n nhau gi a các qu c gia ñ
cùng phát tri n ñang t n t i trên th c t và nó tr thành d u hi u r t ñáng quan tâm.
N u ch vì e ng i s l thu c mà coi nh nương t a gi a các qu c gia thì ñã ñ m t
ñi s c n có c a các y u t bên ngoài mà v n các y u t này có tác ñ ng l n ñ n s
phát tri n c a m i qu c gia. S ph thu c thư ng làm m i ngư i e s m i khi bàn
v phát tri n qu c gia nhưng s ph thu c l n nhau hay nương t a l n nhau trong
quá trình phát tri n l i là ñi u quan tr ng c n ch p nh n và có k sách phù h p ñ
h n ch nh ng b t l i b t nh ng b t l i trong quá trình này. Trong quá trình phát
tri n c a m t ñ t nư c còn y u kém ph i coi tr ng yêu c u t ch , phát huy s c
m nh n i sinh ñ gia tăng s phát tri n; trên cơ s l i th so sánh c a mình mà tính
toán phương án tham gia m nh m vào chu i các giá tr toàn c u trên cơ s m r ng
h p tác qu c t .
1.2.4. Tư duy chi n lư c
Tư duy chi n lư c ñư c xem như là cách nghĩ, cách suy ñoán c a nhà chi n
lư c ñ xây d ng nên m t chi n lư c phát tri n khoa h c. Tư duy chi n lư c là n n
t ng thành công c a các nhà ho ch ñ nh chi n lư c phát tri n. Nó là bư c k ti p
nhau c a quá trình suy ñoán và hình thành nên ý tư ng, h th ng quan ñi m ch ñ o
và ti n t i l a ch n phương cách cũng như l c lư ng s ñư c huy ñ ng ñ th c hi n
chi n lư c. V b n ch t, tư duy chi n lư c là tư duy có tính ñ t phá trên cơ s
nh ng gi ñ nh và suy ñoán.
Tư duy chi n lư c v cơ b n có các bư c sau: bư c 1, phân tích ñi m xu t phát
c a hi n tư ng; bư c 2, xây d ng các gi ñ nh và ki m tra các gi ñ nh cho chi n

15
lư c; bư c 3, ki n t o t m nhìn chi n lư c; bư c 4, xác ñ nh m c tiêu chi n lư c;
bư c 5, xác ñ nh các y u t then ch t ñ th c hi n m c tiêu chi n lư c; và cu i
cùng, ñ nh hư ng các ho t ñ ng chính c a chi n lư c (ph l c 2).
Khi bàn v tư duy chi n lư c phát tri n, có m t v n ñ r t quan tr ng, chi ph i
khá l n ñ i v i tư duy c a nhà chi n lư c, ñó là tam giác T do - Văn hóa - ð i
m i. C ba y u t này có chung m t t ñi m và s c s ng là “con ngư i”. T do hay
Văn hóa hay ð i m i không th không g n v i con ngư i. Con ngư i ph i là y u t
xuyên su t m i quá trình phát tri n và v a là m c tiêu v a là phương ti n c a tư
duy chi n lư c.
T do c a con ngư i chính là cái g c c a s phát tri n. T do chính là ñ ng l c
phát tri n c a m i cá nhân cũng như c a c c ng ñ ng, c a c qu c gia. T do và
sáng t o luôn ñi li n v i nhau. T do và sáng t o theo ñúng nghĩa s ñem ñ n s
thăng hoa cho s phát tri n.
Văn hoá chính là k t qu c a các ho t ñ ng c a con ngư i trong quá kh ;
chúng t n t i và ñư c xã h i xem như k t tinh quý báu c a con ngư i thì chúng c n
ñư c tôn vinh và phát huy th a ñáng; n u chúng không ñư c coi tr ng m t cách
khách quan t c là chúng ít có giá tr ho c không có giá tr thì chúng ph i ñư c xem
xét ñ có ñ nh hư ng c i ti n. M t dân t c không coi tr ng giá tr văn hóa c a mình,
không hi u bi t quá kh c a mình thì không th phát tri n ñư c.
ð i m i là yêu c u khách quan, là hành ñ ng có ý th c c a con ngư i, nó giúp
con ngư i phát hi n ra nh ng gi i h n c a mình cũng như c a xã h i và t o ra năng
l c m i cho chính b n thân con ngư i cũng như cho c xã h i. ð i m i ñ phát
tri n, phát tri n là k t qu và là thu c tính c a ti n hóa. Trong Lý thuy t ti n hóa v
phát tri n kinh t (còn g i là Lý thuy t tân Shumpeter v phát tri n kinh t ) ñưa ra
hai lo i ñ i m i: ñ i m i cơ b n và ñ i m i ti m ti n. ð i m i cơ b n là nhân t t o
ra th i kỳ m i, xóa b th i kỳ cũ. Chính ñ i m i cơ b n ñã mang ñ n các công ngh
m i, giúp tăng năng su t, ñ nh hình nh ng ñ c ñi m cơ b n c a t ng mô hình kinh
t - xã h i. ð i m i ti m ti n giúp phát tán ñ i m i cơ b n thông qua b t chư c và
thích nghi, có th d n ñ n yêu c u ph i thay ñ i th ch . Không có nh ng ñ i m i

16
cơ b n thì không th có nh ng ñ i m i ti m ti n. ð i m i cơ b n hoàn toàn là do
các doanh nhân, các cá nhân ho c nhóm ngư i có kh năng ñ c bi t ñ ñ i m i và
sáng t o. S tích lũy ngu n nhân l c, trình ñ h c v n, h th ng Nghiên c u và Phát
tri n (R&D) là nh ng nhân t quy t ñ nh ti n b k thu t trong m t xã h i. V y nên
ñ nh ng ñ i m i cơ b n xu t hi n trong m t n n kinh t thì nh ng ñi u ki n ñó là
c n nhưng chưa ñ . ði u ki n ñ ñ ñ i m i cơ b n ra ñ i là ph i có n n kinh t t
do v i ngành d ch v giao d ch n i ñ a ñư c phát tri n t i ña. Phân tích cho th y ñ c
tính quan tr ng nh t c a m t cư ng qu c d n ñ u th gi i v phát tri n kinh t
chính là kh năng s n sinh ra nh ng ñ i m i cơ b n hay mang tính ñ t phá. Còn các
nư c bám ñu i (ñư c thúc ñ y b ng ñ i m i ti m ti n) ch có th tr thành m t
qu c gia th nh vư ng mà không ñ t ñư c v trí lãnh ñ o v kinh t .
1.2.5. Tăng trư ng kinh t và phát tri n b n v ng
Bên c nh các quan ñi m và lý thuy t phát tri n nêu trên thì v n ñ tăng trư ng
kinh t và phát tri n b n v ng c a n n kinh t là m t trong nh ng v n ñ c t lõi
nh t c a lý lu n v phát tri n kinh t . Trong th c t , ngư i ta th y tăng trư ng kinh
t có ngư ng, vư t qua ngư ng tăng trư ng s ñem l i k t qu và hi u qu kém. Vì
th , trong khi nghiên c u và ho ch ñ nh chính sách phát tri n các nhà ho ch ñ nh
chính sách không ph i lúc nào cũng mu n ñ ra t c ñ tăng trư ng kinh t cao m t
cách ch quan duy ý chí.
Ch t lư ng tăng trư ng là s phát tri n nhanh, hi u qu và b n v ng c a n n
kinh t , th hi n qua năng su t nhân t t ng h p và năng su t lao ñ ng xã h i tăng
và n ñ nh, m c s ng c a ngư i dân ñư c nâng cao không ng ng, cơ c u kinh t
chuy n d ch phù h p v i t ng th i kỳ phát tri n c a ñ t nư c, s n xu t có tính c nh
tranh cao, tăng trư ng kinh t ñi ñôi v i ti n b , công b ng xã h i và b o v môi
trư ng, qu n lý kinh t c a nhà nư c có hi u qu .
M c tiêu phát tri n c a m i qu c gia không ch là tăng trư ng cao mà ph i phát
tri n b n v ng, t c là ph i t o ra s hài hòa gi a tăng trư ng kinh t v i gi i quy t
các v n ñ xã h i, gi a tăng trư ng kinh t v i b o v môi trư ng sinh thái, gi a
tăng trư ng kinh t và ñ m b o qu c phòng an ninh. ð i v i các nư c ñang phát

17
tri n, v i ñi u ki n ngu n l c còn h n ch , ñ c bi t là ngu n v n ñ u tư không
nhi u, l i ñang có m t kho ng cách l n v trình ñ phát tri n so v i các nư c công
nghi p phát tri n, thì gi i quy t m i quan h gi a tăng trư ng kinh t và phát tri n
b n v ng như th nào cho phù h p, không vì quá t p trung tăng trư ng nhanh ñ
m t n ñ nh xã h i và suy thoái môi trư ng, cũng không vì quá t p trung vào duy trì
n ñ nh xã h i và b o v môi trư ng d n ñ n tăng trư ng ch m, t t h u so v i các
nư c. ðây là v n ñ nan gi i, không d gi i quy t nhưng cũng không th l n tránh.
Theo Ngô Doãn V nh (2005), s phát tri n b n v ng thư ng ñư c phân tích
các khía c nh: phát tri n b n v ng v m t kinh t ñư c th hi n khi n n kinh t phát
tri n có hi u su t t c là ñ gia tăng c a s n lư ng ñ u ra nhi u hơn là t ng ph n
tăng ñ u vào; phát tri n b n v ng v m t xã h i th hi n m c tiêu vì con ngư i,
không ch là s m r ng cơ h i l a ch n cho th h hôm nay mà còn không ñư c
làm t n h i ñ n nh ng cơ h i l a ch n c a các th h mai sau; phát tri n b n v ng
v m t môi trư ng thông qua các ch tiêu v ch t lư ng môi trư ng ph i ñư c ñ m
b o và không ng ng c i thi n môi trư ng.
Th t ra, gi a tăng trư ng kinh t và phát tri n b n v ng có m i quan h h t s c
ch t ch . Khi kinh t phát tri n s giúp cho con ngư i nâng cao ñư c kh năng
hư ng th c a mình không ch v t ch t mà c văn hóa xã h i và có nhi u hi u bi t,
trách nhi m hơn v môi trư ng, kh năng tái ñ u tư vào b o v môi trư ng s cao
hơn và do ñó s c i thi n môi trư ng t t hơn. Tuy nhiên, s tăng trư ng kinh t quá
nhanh là nguyên nhân gây nên s s d ng quá m c, lãng phí ngày càng tăng ngu n
tài nguyên và môi trư ng. Phát tri n kinh t m t cách không tính toán s vư t quá
năng l c t i c a môi trư ng v kh năng s n xu t tài nguyên và kh năng ch a ch t
th i an toàn. S m t an toàn tài nguyên s tác ñ ng ñ n ñ i s ng, an sinh xã h i c a
ngư i dân.
Trình ñ khoa h c và công ngh tác ñ ng m nh ñ n tăng trư ng kinh t và phát
tri n b n v ng, ñ c bi t khía c nh môi trư ng. Ch khi có ñư c n n khoa h c và
công ngh hi n ñ i, không nh ng tăng năng su t lao ñ ng, tăng kh năng c nh tranh

18
ñ ñ t tăng trư ng nhanh mà còn là ñi u ki n cơ b n gi m thi u ô nhi m môi trư ng
do ñã hình thành ra n n công nghi p s ch.
Chính sách c a Chính ph có tác ñ ng quy t ñ nh ñ n gi i quy t các m i quan
h gi a tăng trư ng kinh t và phát tri n b n v ng như: xây d ng m ng lư i an sinh
xã h i, phát ñ ng các phong trào xây d ng cu c s ng m i, ban hành các văn b n
pháp lu t v b o v môi trư ng, tham gia các công ư c qu c t .
1.2.6. Vai trò c a Nhà nư c
Ngày nay, không có m t n n kinh t nào là kinh t “hoàn toàn” th trư ng, t t
c các n n kinh t trên th gi i ñ u có th g i là “n n kinh t h n h p” gi a th
trư ng và nhà nư c. Nhưng m c ñ và cách th c nhà nư c ñư c s d ng trong các
ho t ñ ng kinh t l i t o ra s khác bi t gi a các n n kinh t . Trong kinh t h c, l p
lu n quan tr ng nh t ng h vi c nhà nư c can thi p vào n n kinh t là “s th t b i
c a th trư ng” hay “s khi m khuy t c a th trư ng”.
Theo Li Tan (2006), m t s n n kinh t phát tri n ñi sau d a vào nhà nư c
trong phát tri n kinh t có th ñư c lý gi i b ng cách k t h p hai nhân t : chi phí s
d ng th trư ng và l i th thông tin c a các n n kinh t phát tri n sau. Phát tri n d a
vào nhà nư c n i lên trư c h t là do s d ng chính ph như là công c ñi u ph i
v i giá r hơn s d ng th trư ng1
. Nhưng trong vai trò ñi u ph i, chính ph c n có
thông tin “chu n xác” ñ ñ nh hư ng các ho t ñ ng s n xu t trong n n kinh t . V i
l i th thông tin c a các n n kinh t phát tri n sau, các nư c này có th d a vào nhà
nư c như m t công c phát tri n, c t b m t s chi phí giao d ch liên quan ñ n vi c
s d ng th trư ng trong nư c.
Vai trò c a nhà nư c còn th hi n vi c ph i duy trì tính n ñ nh c a n n kinh
t vĩ mô thông qua vi c qu n lý chính sách ti n t và chính sách tài khóa; và v i
ch c năng như là m t ch th trung gian trong n n kinh t ñ t o ra m t n n t ng
v ng ch c cho các ho t ñ ng s n xu t và trao ñ i di n ra trong n n kinh t th
trư ng t do. Karl Marx ñã ch ra r ng, v i vai trò là nhà thi hành pháp lu t trong
n n kinh t th trư ng, nhà nư c hi n ñ i th hi n s c m nh ch : l i ích cá nhân
1
John Wallis và Douglass North (1986), chi phí giao d ch chi m g n m t n a thu nh p qu c dân (GNP) c a
n n kinh t M trong giai ño n 1870-1970.

19
c a các quan ch c công quy n hoàn toàn tách bi t kh i công vi c qu n lý s n xu t
và tiêu th . Chính s tách bi t này cho phép chính ph ho t ñ ng như m t th c th
ñ c l p nh m th c thi nhi m v c a mình.
1.3. Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i m t s nư c
1.3.1. Trung Qu c
Trong Ngô Doãn V nh (2007), các h c gi Trung Qu c cho r ng nư c mình có
ñ i chi n lư c hay chi n lư c t ng th , nó bao g m hai b ph n cơ b n là chi n
lư c an ninh qu c gia và chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i. ðây là chi n lư c
t ng th , cao nh t v phát tri n ñ t nư c ñư c m t cơ quan c a nhà nư c chuyên
nghiên c u v chi n lư c phát tri n qu c gia ñ trình lên Qu c v vi n xem xét.
Qu c v vi n xem xét và ch p nh n ý tư ng chi n lư c, m c tiêu chi n lư c cũng
như con ñư ng ñ t ñư c m c tiêu y và công b tinh th n cơ b n c a chi n lư c v i
công chúng. H không thông qua chi n lư c theo ki u ban hành m t Ngh quy t v
chi n lư c phát tri n ñ t nư c và không pháp lý hóa văn b n chi n lư c.
Vi c nghiên c u chi n lư c ñư c gi i h c gi r t quan tâm và các nhà lãnh ñ o,
nh ng ngư i làm chính sách h t s c coi tr ng. Năm 1980, ð ng Ti u Bình nêu ra ý
tư ng v s phát tri n c a Trung Qu c tr i qua 3 bư c và ý tư ng này ñã tr thành
chi n lư c phát tri n c a Trung Qu c. N i dung t ng quát c a Chi n lư c này là:
bư c 1, ñ n năm 1990 thoát nghèo kh , GDP/ngư i tăng g p ñôi năm 1980; bư c 2,
ñ n năm 2000, xây d ng xã h i no ñ , GDP/ngư i tăng g p ñôi năm 1990; bư c 3,
xây d ng xã h i khá gi và tr thành nư c phát tri n trung bình c a th gi i ñ n
năm 2020.
T i Di n ñàn Bát Ngao (13/11/2003) ông Tr nh T t Kiên ñ xu t ý tư ng phát
tri n hòa bình. Ý tư ng này ñư c di n ñ t b ng các khái ni m “qu t kh i hòa bình”,
“tr i d y hòa bình”, “phát tri n hòa bình”. ð n 20/4/2004, cũng t i Di n ñàn Bát
Ngao, Ch t ch H C m ðào ñã chính th c phát bi u Trung Qu c kiên trì ñi theo
con ñư ng phát tri n hòa bình. Sau ñó, ý tư ng này ñã tr thành “Chi n lư c phát
tri n hòa bình” c a Trung Qu c.

20
Trong các văn ki n báo cáo v chi n lư c phát tri n ñ t nư c, các h c gi
Trung Qu c r t chú ý trình bày các lu n c khoa h c; t ñó xây d ng các nhi m v
tr ng tâm c a chi n lư c phát tri n và ñưa ra quan ñi m, ñ nh hư ng gi i quy t cho
nh ng v n ñ l n nêu trên.
Bên c nh ñ i chi n lư c phát tri n ñ t nư c, ngư i Trung Qu c còn ñưa ra
chi n lư c cho t ng lĩnh v c tr ng y u, như chi n lư c khai thác bi n, chi n lư c
khai phát mi n Tây, chi n lư c tr i d y mi n Trung, chi n lư c ch n hưng vùng
ðông B c, chi n lư c xây d ng th ch , chi n lư c năng lư ng, chi n lư c cư ng
qu c nhân tài.
1.3.2. Nh t B n
Theo B K ho ch và ð u tư (2007), Nh t B n không có văn b n chi n lư c
công b chính th c, có s phê duy t c a Chính ph . Song trong su t ch ng ñư ng
công nghi p hoá trư c ñây, nư c Nh t B n luôn nh t quán m t tư tư ng chi n lư c
là: “Chi n lư c ñi nh xe” v i phương châm: “Tinh th n Nh t B n + K ngh
phương Tây” (t c là h c t p và làm ch b ng ñư c khoa h c và công ngh c a
phương Tây). Hi n nay Nh t B n có hai tài li u chi n lư c ñ n 2020 do hai cơ
quan xây d ng, bao g m:
- B n chi n lư c c a Vi n nghiên c u t ng h p Nh t B n (NIRA), xác ñ nh
“Nhi m v c a Nh t B n trong th k XXI”, trong ñó nêu rõ n n t ng c a s phát
tri n qu c gia t p trung vào: Phát tri n năng lư ng, ñ c bi t là phát tri n năng lư ng
nguyên t ; C i t cơ c u ñ i v i công nghi p; Chi n lư c trong lĩnh v c an ninh
qu c gia và h th ng các hành ñ ng c a Nh t trong ñi u ki n x y ra tình hu ng
kh ng ho ng; Chi n lư c trong quan h Nh t B n v i các nư c B c-Nam; Chi n
lư c phát tri n và c ng c quan h v i Hoa Kỳ, các nư c khu v c Châu Á Thái
Bình Dương và khu v c khác.
- B n chi n lư c c a Hi p h i các doanh nghi p Nh t B n (Nippon Keidanren),
v i n i dung cơ b n c a chi n lư c là “Ti n t i xây d ng m t nư c Nh t B n năng
ñ ng trong th k XXI”. Trong ñó nêu rõ m c tiêu chi n lư c giai ño n ñ n 2020 là:
Xây d ng m t nhà nư c v ng m nh trên ph m vi toàn c u (g m: Vai trò nhà nư c

21
ñóng góp vào hoà bình, th nh vư ng; có c ng ñ ng doanh nghi p gi vai trò tiên
phong; minh b ch, nh g n và hi u qu ñ t trong nguyên t c chuy n giao quy n l c
t khu v c nhà nư c sang tư nhân, t trung ương xu ng ñ a phương); ð ng th i nêu
rõ Chương trình hành ñ ng giai ño n ñ n 2020, g m: Lĩnh v c kinh t và công
ngh ; Chính sách và hành ñ ng c a chính ph ; Lĩnh v c ngo i giao và trao ñ i h p
tác qu c t ; Lĩnh v c giáo d c; Lĩnh v c kinh doanh.
1.3.3. Liên minh châu Âu
Theo Ngô Doãn V nh (2007), Liên minh châu Âu công b chi n lư c phát tri n
b n v ng cho th i kỳ ñ n năm 2020 vào tháng 4 năm 2001. Căn c vào chi n lư c
chung này các nư c thành viên trong kh i xây d ng chính sách phát tri n cho qu c
gia mình.
Trong ñó, Ba Lan và Hungary có chi n lư c phát tri n ñ t nư c cho th i kỳ 10
năm ho c 25 năm, t p trung ch y u vào lĩnh v c kinh t và xã h i. H cho r ng gia
nh p kh i EU là v n ñ v a có tính kinh t v a có tính xã h i, có ý nghĩa ñ t phá ñ
th c hi n ñư c chi n lư c phát tri n qu c gia. C hai nư c ñ u ñ c bi t coi tr ng
hai v n ñ c a chi n lư c: xây d ng nhà nư c g n v i xây d ng n n kinh t qu c
gia và h p tác kinh t qu c t ; ñ ng th i, h coi tr ng vi c ñi u hành và th c hi n
chi n lư c; và ñ u chú ý xây d ng ngu n nhân l c và c i cách th ch .
Tháng 3-2005, nư c Anh có chi n lư c phát tri n nhà nư c b n v ng trong th i
kỳ dài h n. Trong chi n lư c m i này, h l y vi c giúp con ngư i có ñư c nh ng
l a ch n t t hơn, ki m soát môi trư ng t t hơn, an ninh năng lư ng t t hơn, xây
d ng nh ng c ng ñ ng b n v ng làm nòng c t.
1.3.4. Hi p h i các nư c ðông Nam Á (ASEAN)
Tháng 12 năm 1997 t i Kuala Lumpur, Malaysia, nh ng ngư i ñ ng ñ u các
qu c gia c a Hi p h i các nư c ðông Nam Á ñã cùng nhau ñưa ra “T m nhìn
ASEAN” v i mong mu n vào năm 2020 ASEAN th nh vư ng, tr thành khu v c
n ñ nh, hòa bình, h u ngh và h p tác, không có vũ khí h t nhân, không có vũ khí
h y di t hàng lo t. T m nhìn ASEAN ñ nh hư ng phát tri n và liên k t các qu c gia
trong khu v c.

22
1.3.5. Malaysia
Theo B K ho ch và ð u tư (2007), Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i c a
Malaysia ñư c công b làm t m nhìn và làm căn c cho các ngành, các doanh
nghi p, các t ch c ñ xây d ng k ho ch phát tri n, song không ñư c phê duy t
như m t văn b n pháp quy. Ý tư ng chi n lư c xuyên su t c a Malaysia là: Tìm
m i phương sách t o cho Malaysia có kh năng vươn t i không ng ng. Các giai
ño n chi n lư c c a Malaysia:
- Chi n lư c giai ño n 1957-1990: Chia thành 3 giai ño n ng n hơn: Giai ño n
1957-1970: chi n lư c thay th nh p kh u, t p trung phát tri n công nghi p ph c v
nông nghi p, gi m ph thu c vào các m t hàng công nghi p nh p kh u, t o thêm
công ăn vi c làm cho xã h i; Giai ño n 1971-1985: Chi n lư c hư ng v xu t; Và
giai ño n 1986-1990: ði u ch nh chính sách và t do hoá. T o ra m t xã h i công
b ng và tăng trư ng. Trong ñó t p trung thay ñ i l n v cơ c u kinh t , lĩnh v c ch
t o tr thành ngành có t c ñ tăng trư ng cao, t o cho khu v c tư nhân tăng trư ng
vư t tr i.
- Chi n lư c giai ño n 1991-2020: ðây là b n chi n lư c ñư c công b , t m
nhìn qu c gia 30 năm. M c tiêu c a chi n lư c là th ng nh t, toàn v n lãnh th . Xã
h i chu ñáo và công b ng, dân ch . n ñ nh, năng ñ ng, v ng m nh và ñ y s c
c nh tranh. Xây d ng m t n n kinh t c a doanh nghi p.
1.4. Công tác nghiên c u và th c thi chi n lư c phát tri n Vi t Nam th i
gian qua
ð n nay Vi t Nam ñã qua hai th i kỳ xây d ng chi n lư c: chi n lư c n ñ nh
và phát tri n kinh t - xã h i ñ n năm 2000 và chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i
2001-2010.
1.4.1. Tích c c
V nh n th c: Các nhà ho ch ñ nh chính sách và qu n lý ñ u kh ng ñ nh vai trò
to l n c a chi n lư c; ñ u th y r ng c n ph i có chi n lư c ñ căn c ñi u hành và
lãnh ñ o quá trình phát tri n kinh t - xã h i. Các tư duy có tính chi n lư c ñã có

23
nh ng tác d ng nh t ñ nh trong ñ nh hư ng phát tri n kinh t - xã h i m i ngành,
m i ñ a phương.
V n i dung: ðã xây d ng ñư c chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i c a Vi t
Nam cho giai ño n 10 năm, trong ñó ñưa ra ñư c t m nhìn, phác h a ñ nh hư ng
phát tri n, ñ xu t nh ng gi i pháp l n, t ñó th y ñư c b c tranh chung phát tri n
ñ t nư c, các vùng và ngành trong th i kỳ tri n v ng. Như “Chi n lư c n ñ nh và
phát tri n kinh t - xã h i th i kỳ 1991-2000” là chi n lư c có m c tiêu chi n lư c
rõ ràng; th c hi n chi n lư c này, ñ t nư c Vi t Nam ñã ra kh i kh ng ho ng và
phát tri n m nh m , thu ñư c nh ng thành t u vư t b c; Các b n chi n lư c ñã làm
căn c cho vi c xây d ng quy ho ch, k ho ch và các chính sách l n.
V m t t ch c nghiên c u chi n lư c: ñã có ý th c thu hút s ñóng góp, l y ý
ki n c a ñông ñ o các nhà khoa h c trong nư c, các chuyên gia nư c ngoài, các t
ch c ð ng, các t ch c qu n chúng và ñ i b ph n nhân dân trong c nư c qua các
thông tin ñ i chúng; Có s ch ñ o sát sao c a B Chính tr , Ban ch p hành Trung
ương và Chính ph .
V m t t ch c th c hi n chi n lư c: ðã có bư c c th hoá chi n lư c, b ng
vi c xây d ng chương trình hành ñ ng c a Chính ph , bao g m các chương trình,
ñ án c th ñ các ngành th c hi n ho c căn c vào ñó xây d ng chương trình hành
ñ ng c th c a ngành và ñ a phương; C th hoá m t s n i dung chi n lư c vào
trong các Ngh quy t c a Trung ương.
1.4.2. H n ch
V nh n th c: Còn mơ h , l n l n trong nh n th c v trí và n i dung c a chi n
lư c. Không th ng nh t t trung ương ñ n ñ a phương, t nhà nư c ñ n ngoài nhà
nư c và gi a các cơ quan nhà nư c; Vi c xây d ng chi n lư c phát tri n các ngành,
ñ a phương mang tính phong trào, mang tính ñ i phó v i c p trên, chưa th c s có k
ho ch c th ñ nghiên c u chi n lư c m t cách thư ng xuyên, liên t c.
V n i dung chi n lư c: N i dung m t b n chi n lư c r t nhi u, song ý ñ
chi n lư c c a qu c gia không rõ, ñ c bi t là chưa th hi n rõ tr ng tâm, tr ng ñi m

24
và s b t phá2
. các nư c, ý tư ng chi n lư c r t rõ, h không li t kê các ngành,
lĩnh v c ph i làm mà h ch xác ñ nh m c tiêu chi n lư c, ví d : Thái Lan tìm m i
cách t n d ng ñư c cơ h i ñ “lu n lách” và b t phá có l i cho Thái Lan; Hàn Qu c
noi gương các nư c tiên ti n (ñ c bi t là EU) làm gì thì Hàn Qu c h c t p làm ñư c
cái ñó ñ có ñư c n n khoa h c - công ngh ngang b ng; Nh t B n trong th i kỳ
ñ u CNH luôn nh t quan m t tư tư ng chi n lư c, ñó là “Chi n lư c ñi nh xe” v i
phương châm: “Tinh th n Nh t B n + K ngh phương Tây”, t c là h c t p và làm
ch b ng ñư c khoa h c và công ngh c a phương Tây. T nh ng ý tư ng chi n
lư c này mà các nư c ñ nh hư ng cho các ñ a phương, các ngành, các công ty, các
doanh nghi p th c hi n các công vi c “chi n thu t” r t c th .
V m t t ch c nghiên c u chi n lư c: Nghiên c u ho ch ñ nh chi n lư c ch
gi i h n trong các cơ quan nhà nư c, các cơ quan ngoài nhà nư c, ñ c bi t h th ng
các doanh nghi p không tham gia3
. Theo m t t ng k t c a cơ quan tư v n Nh t B n,
vi c tham gia vào ho ch ñ nh các chính sách qu c gia Nh t, thì 60% là các ñ i gia
(các công ty và doanh nghi p l n), 20% là các nhà khoa h c, 10% là các nhà ho ch
ñ nh chính sách c a Chính ph , ch có 10% là c a các quan ch c.
V m t t ch c th c hi n chi n lư c: Mang tính hình th c, gi ng tri n khai ngh
quy t, ch ng h n h c t p, ph bi n. Th c ch t chi n lư c qu c gia là ph i bí m t,
không công b văn b n chi n lư c c th , chi ti t. Chính ph ch công b nh ng tư
tư ng chi n lư c ñã ñư c l a ch n, khi hành ñ ng thì c th hoá vào trong các quy
ho ch, k ho ch. Bên c nh ñó, công tác rà soát, ñi u ch nh chi n lư c không ñư c
2
Ch ng h n, “Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i th i kỳ 2001 - 2010” v i ch ñ là: “Chi n lư c ñ y
m nh CNH, HðH theo ñ nh hư ng Xã H i Ch Nghĩa, xây d ng n n t ng ñ ñ n năm 2020 nư c ta cơ b n
tr thành m t nư c công nghi p”, ñây là ch ñ r t chung mang tính ñ o lý, không xác ñ nh rõ ý tư ng chi n
lư c và các m c tiêu ch ñ o c a giai ño n chi n lư c. Không có các căn c vào tiêu chí gì ñ có th xác
ñ nh th i kỳ chi n lư c 2001-2010 chúng ta ñã (ho c chưa) hoàn thành ñư c vi c “ñ y m nh CNH, HðH
theo ñ nh hư ng Xã H i Ch Nghĩa”. Cũng không xác ñ nh ñư c th i kỳ 2001-2010 c n “xây d ng n n t ng
c a m t nư c công nghi p hóa” ñ n m c ñ như th nào ñ có th ñ n năm 2020 nư c ta tr thành m t nư c
công nghi p?. Ý ñ chi n lư c không n i rõ còn th hi n là các n i dung cơ b n c a chi n lư c th i kỳ 2001-
2010 l i nêu l i các v n ñ c a n i dung chi n lư c th i kỳ 1991-2000, ch khác v m c ñ , không th y s
l a ch n m i và tr ng tâm m i.
3
Trong chi n lư c phát tri n th i kỳ 1991-2000 ñã t ch c cho 6 cơ quan cùng xây d ng, chi n lư c th i kỳ
2001-2010 ñã tri n khai 15 chuyên ñ giao cho h u h t các B ngành tham gia xây d ng. T t c các cơ quan
tham gia xây d ng chi n lư c c a hai th i kỳ chi n lư c ñ u là cơ quan nhà nư c. Các doanh nghi p, các t
ch c qu n chung ch ñư c h i ý ki n, không ph i là nh ng thành ph n cùng tham gia ho ch ñ nh chi n lư c.
Chính vì v y, các chi n lư c này chưa th c s vào cu c s ng.

25
th c hi n; các chương trình hành ñ ng ñ th c hi n chi n lư c do Chính ph ñ ra ñã
th c hi n ñ n ñâu, ñã ñ t ñư c k t qu gì và có vư ng m c gì không ñư c t ng k t.
K t lu n chương 1
T vi c nghiên c u các v n ñ lý lu n chung v chi n lư c phát tri n và kinh
nghi m chi n lư c phát tri n Vi t Nam, m t s nư c trên th gi i, có th th y r ng:
- Chi n lư c phát tri n là th hi n tinh th n cơ b n c a ñư ng l i phát tri n c a
m t qu c gia; nó chính là ý tư ng mang tính h th ng v các quan ñi m ch ñ o
phát tri n ñ i v i m t ñ i tư ng c th hay ñ i v i m t h th ng nào ñó và phương
cách bi n nh ng ý tư ng, quan ñi m, m c tiêu y thành hi n th c. Chi n lư c phát
tri n là s n ph m do con ngư i t o ra, ph n ánh các v n ñ mang tính quy lu t ñư c
d báo và ñư c “ch quan hóa” m t cách khoa h c ñ ch ñ o quá trình phát tri n
c a ñ i s ng xã h i.
- M i qu c gia trong quá trình phát tri n ñ u có chi n lư c phát tri n dù dư i
hình th c này hay m t hình th c khác.
- ð xây d ng chi n lư c phát tri n cho m t qu c gia c n phân tích ñi m xu t
phát c a qu c gia ñó, phân tích các y u t ch y u tác ñ ng ñ n quá trình phát tri n
c a qu c gia ñó ñ t trong t ng th n n kinh t th gi i ñ xác ñ nh các ñi m m nh,
ñi m y u, cơ h i và thách th c c a n n kinh t . T ñó, ki n t o t m nhìn chi n lư c
và m c tiêu chi n lư c ñúng, phù h p, có căn c khoa h c. Ti p theo là xác ñ nh
các nhi m v cơ b n hay tr ng tâm c a chi n lư c ñ th c thi m c tiêu chi n lư c.
Và ñ xu t phương án t ch c th c hi n chi n lư c.

26
Chương 2:
M T S Y U T CH Y U TÁC ð NG PHÁT TRI N
KINH T - XÃ H I VI T NAM ð N NĂM 2020
T p trung phân tích m t s y u t ch y u (y u t ñ a lý, ngu n nhân l c, th c
tr ng phát tri n n n kinh t , h th ng tài chính, khoa h c - công ngh , k t c u h
t ng, an sinh xã h i, ô nhi m môi trư ng, vai trò nhà nư c và b i c nh qu c t ) tác
ñ ng phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam ñ n năm 2020. Thông qua vi c phân tích
này s làm rõ v trí c a Vi t Nam trong n n kinh t th gi i, các xu th phát tri n
c a th gi i tác ñ ng ñ n Vi t Nam và các ñi m m nh, ñi m y u, cơ h i và thách
th c ñ i v i n n kinh t Vi t Nam làm cơ s cho vi c ñ xu t chi n lư c phát tri n
kinh t - xã h i Vi t Nam ñ n 2020.
2.1. Y u t ñ a lý
Vi t Nam là qu c gia n m phía ðông bán ñ o ðông Dương, phía B c giáp
Trung Qu c, phía Tây giáp Lào và Campuchia, phía ðông và Nam giáp bi n. Vi t
Nam n m trong s nh ng vùng kinh t năng ñ ng trên th gi i; và là c u n i ðông
B c Á v i ðông Nam Á. T t c th ñô các nư c ASEAN (tr Jakarta, th ñô
Indonesia) ñ u cách thành ph H Chí Minh chưa ñ n hai gi ñư ng bay. ðài B c,
th ñô c a ðài Loan, và Dakka, th ñô Bangladesh, cũng ch cách Hà N i có hơn
hai gi bay. Mi n nam Trung Qu c, vùng có kinh t phát tri n m nh nh t c a nư c
này, tr n trong t m hai gi bay t th ñô Hà N i. Ba c ng trong s nh ng c ng
l n nh t th gi i, Singapore, Hongkong và Cao Hùng, cách th ñô Hà N i hay
thành ph H Chí Minh chưa ñ n hai gi bay.
Vi t Nam có di n tích t nhiên kho ng 331 nghìn km2
, l n th tư trong khu v c
ðông Nam Á, sau Indonesia, Myanmar và Thái Lan. Vi t Nam là m t d i ñ t h p
ch y dài b phía Tây Bi n ðông v i hơn 3.260km b bi n4
. Nh ñ a hình ñ a th ñó
4
T l di n tích theo s km b bi n thì c 100km2
thì có 1km b bi n so v i trung bình c a th gi i là
600km2
ñ t li n trên 1km b bi n.

27
mà Vi t Nam có ti m năng ñ phát tri n kinh t bi n như: ñóng tàu, ngành công
nghi p h u c n mang t m qu c t 5
, khai thác th y h i s n, khai thác tài nguyên
khoáng s n bi n, du l ch bi n.
Vi t Nam là nư c m t thành viên thu c Ti u vùng sông Mekong m r ng
(GMS). Các qu c gia tham gia chương trình GMS ñã quy t ñ nh thi t l p b n hành
lang kinh t k t n i các nư c ðông Dương v i nhau. Trong s b n hành lang ñó thì
có ba hành lang k t n i Vi t Nam v i nh ng nư c láng gi ng. Ba hành lang ñó l i là
ba hành lang có tính kh thi rõ r t nh t và nh ng ño n trên lãnh th Vi t Nam ch
y u ñã ñư c th c hi n xong (ph l c 5).
Ngu n tài nguyên thiên nhiên tuy phong phú và ña d ng, nhưng ch tr m t vài
lo i (than ñá, s t, bô-xít, d u m và khí ñ t), còn h u h t các lo i tài nguyên có tr
lư ng không l n, tính kinh t v cơ b n là không cao (g m tr lư ng, ch t lư ng,
m c ñ thu l i cho khai thác v i chi phí th p quy mô kinh t ). Vi t Nam tuy là
m t nư c nông nghi p, nhưng di n tích ñ t canh tác nông nghi p trên ñ u ngư i
thu c vào lo i th p th gi i6
. Các ngu n d tr ñ t ñai và các lo i tài nguyên thiên
nhiên khác tính theo ñ u ngư i ñ u thu c lo i th p và có hi n tư ng suy thoái. Vì
v y, v dài h n, khó có th d a vào ngu n tài nguyên thiên nhiên như m t l i th so
sánh n i b t c a Vi t Nam.
5
Myanmar không ph i là m t ñ i th c nh tranh vì ñ a th hi m tr làm cho h th ng giao thông v i nh ng
lãnh th phía ñông và phía b c không thu n ti n. Thái Lan và t nh Qu ng Tây là ñ i th ñang áp ñ o Vi t
Nam. Nhưng b bi n Thái Lan n m g n trong v nh Thái Lan và b bi n t nh Qu ng Tây n m g n trong v nh
B c B . Trên phương di n h u c n qu c t , hai v nh này là nh ng ngõ k t.
6
Di n tích ñ t bình quân ñ u ngư i ch có 0,46 ha/ngư i (ch b ng 1/6 bình quân c a th gi i); bình quân
ñ u ngư i ñ t nông nghi p ch kho ng 0,103 ha/ngư i.

28
Hình 2.1: B n ñ v trí Vi t Nam trong châu Á

29
2.2. Y u t ngu n nhân l c
Ngày nay ngư i ta nhìn nh n, vai trò c a ngu n nhân l c không ch ñơn thu n
là phương ti n, là m t ngu n l c cho s phát tri n gi ng như nh ng ngu n l c v t
ch t khác mà con ngư i, ngu n nhân l c th c s tr thành m c tiêu c a s phát
tri n, v i phương châm hành ñ ng “phát tri n vì con ngư i”. Ngu n nhân l c t t,
ch t lư ng cao là ti n ñ v ng ch c, quy t ñ nh ñ n t c ñ phát tri n kinh t - xã
h i, tăng năng su t lao ñ ng.
Nh n th c rõ v vai trò, v trí c a ngu n nhân l c ñ i v i phát tri n và ph n
vinh c a ñ t nư c, ð ng C ng s n Vi t Nam và Nhà nư c luôn kh ng ñ nh xây
d ng ñ t nư c tr thành “dân giàu, nư c m nh, xã h i công b ng, dân ch , văn
minh” và ñư c c th hóa b ng ñ nh hư ng “nâng cao dân trí, giáo d c và ñào t o
con ngư i, xây d ng và phát tri n ngu n nhân l c c a ñ t nư c”7
.
Theo s li u ñi u tra dân s ngày 1 tháng 4 năm 2009, Vi t Nam có kho ng
85,7 tri u dân, ñ ng th ba khu v c ðông Nam Á và th 13 trên th gi i. Ngu n
nhân l c Vi t Nam ñư c ñánh giá là d i dào (ph l c 6), giá r , có kh năng n m
b t nhanh chóng công ngh ñư c chuy n giao. Hơn th n a, Vi t Nam ñang bư c
vào th i kỳ cơ c u “k nguyên dân s vàng” v a ñem l i cơ h i cho phát tri n kinh
t , vì ñó có th coi là m t l i th dân s có kh năng giúp thăng hoa kinh t . Song,
như l ch s dân s các nư c trên th gi i ch ra, ñây là m t giai ño n ñ y cơ h i và
thách th c. N u giai ño n dân s vàng di n ra trùng v i th i kỳ kinh t n ñ nh và
c t cánh, ñ ng th i h th ng giáo d c th c hi n t t ch c năng chu n b h c v n và
ngh nghi p cho lao ñ ng, thì s gia tăng ngu n nhân l c lao ñ ng s tr thành m t
ñ ng l c m nh m c a phát tri n kinh t . Ngư c l i, n u h th ng kinh t và giáo
d c y u kém, không ñáp ng ñư c s bùng n nhân l c này, thì xã h i s ch ng
ki n tình tr ng th t nghi p tràn lan trong gi i tr , thi u vi c làm, thi u nhân l c
ñư c ñào t o, d n ñ n t n n và m t n ñ nh xã h i.
7
ð ng C ng s n Vi t Nam (2001): Văn ki n ð i h i ñ i bi u toàn qu c l n th IX, Nxb Chính tr qu c gia,
Hà N i.

30
B ng 2.1: T ng t su t ph thu c8
v dân s c a Vi t Nam và m t s nư c
trong khu v c (1960-2050)
ðơn v tính: %
Năm
Nh t
B n
Singa-
Pore
Hàn
Qu c
Trung
Qu c
Thái
Lan
Vi t
Nam
Indo-
nesia
Malay-
Sia
Philip-
pines
1960 56 83 83 78 90 78 76 95 96
1965 47 86 87 80 94 93 80 98 97
1970 45 73 83 79 92 96 83 92 93
1975 47 59 71 78 85 92 81 85 90
1980 48 47 61 67 75 88 78 75 86
1985 47 42 52 55 64 82 72 74 83
1990 44 37 45 50 56 78 66 67 79
1995 44 40 41 48 50 72 60 66 74
2000 47 41 39 46 47 63 56 61 70
2005 51 39 39 42 45 53 52 59 64
2010 56 34 38 40 44 46 49 53 58
2015 64 35 38 40 43 45 46 50 53
2020 68 42 40 44 44 45 45 49 51
2025 70 54 46 46 45 45 44 50 49
2030 73 68 54 50 48 45 44 51 48
2035 79 77 61 56 52 46 46 50 47
2040 89 79 69 61 56 48 48 50 46
2045 95 77 75 63 59 52 51 50 47
2050 98 76 79 64 62 56 54 52 49
Ngu n: United Nations (2003)
Trích l i t : Bùi Th Cư ng (2004), “K nguyên dân s vàng Vi t Nam: m t ñ i lư ng cho bài
toán phát tri n?” Báo cáo t i h i th o “Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i c a Vi t Nam trong
b i c nh h i nh p qu c t ” t i Vi n Chi n lư c phát tri n.
Ngu n nhân l c Vi t Nam có cơ c u tr , song ñang b t ñ u chuy n d n sang
quá trình “lão hóa”. T tr ng s ngư i tr ñã b t ñ u gi m khá nhanh và theo ñó t
tr ng nhóm trung niên tăng.
B ng 2.2: Cơ c u l c lư ng lao ñ ng theo nhóm tu i
ðơn v tính: %
1996 2000 2003 2005
T ng s 100 100 100 100
15-24 25,9 21,8 21,5 21,2
25-34 29,3 27,8 26,7 24,3
35-44 23,9 27,8 27,4 27,2
45-54 11,4 15,0 17,2 19,2
55-59 4,0 3,3 3,5 4,4
>= 60 5,5 4,3 3,7 3,8
Ngu n: ði u tra lao ñ ng - vi c làm 1/7 hàng năm;
8
T ng t su t ph thu c v dân s : S ngư i trong ñ tu i (0-14 tu i) c ng v i s ngư i 65 tu i tr lên, chia
cho s ngư i trong ñ tu i (15-64 tu i). Dân s h c g i “k nguyên dân s vàng” khi t ng t su t ph thu c
m c dư i 50%.

31
Tình tr ng th l c chung c a ngư i Vi t Nam ñã ñư c c i thi n ñáng k (tu i
th liên t c tăng và m c khá cao, t su t ch t th p, t l m c các b nh ph bi n ñã
gi m d n). Tuy nhiên, t m vóc và th l c ngư i Vi t Nam còn khá nhi u h n ch ;
so v i yêu c u th c hi n CNH, HðH và so v i các nư c trong khu v c và nhi u
nư c trên th gi i, tình tr ng th l c c a ngư i Vi t Nam còn th p kém, ñ c bi t là
trong các nhóm tu i 6-209
.
Trình ñ h c v n và trình ñ chuyên môn c a ngu n nhân l c ñã tăng lên nhưng
nhìn chung còn th p và có s khác bi t r t l n gi a thành th - nông thôn và các
vùng (ph l c 7, 8). Cơ c u ñ i ngũ lao ñ ng ñã qua ñào t o theo c p trình ñ còn b t
h p lý, r t thi u công nhân và nhân viên k thu t. Tình tr ng “th a th y thi u th ”
v n di n ra khá gay g t. Phân b ngu n nhân l c theo vùng cũng ñang m t cân ñ i.
Theo ñánh giá c a các chuyên gia nư c ngoài, ch t lư ng ngu n nhân l c Vi t
Nam còn th p trong so sánh qu c t 10
. Tính theo ch s ñánh giá t ng h p v ch t
lư ng giáo d c và ngu n nhân l c thì Vi t Nam ch ñ t 3,2/10 ñi m, thu c vào
nhóm y u kém nh t (trong khi Singapore d n ñ u các qu c gia ñư c kh o sát v i
8,4/10 ñi m), x p th 11 trong s 12 qu c gia Châu Á ñư c so sánh, ch ñ ng trên
Indonesia và kém xa so v i Philippines, Thái Lan và Malaysia. V t ng khía c nh
c th như sau: Ch t lư ng c a h th ng giáo d c: Vi t Nam ñư c 3,25 ñi m, ñ ng
th 10/12 nư c và vùng lãnh th (cao nh t là Hàn Qu c, ñ t 8,0 ñi m); M c ñ s n
có v lao ñ ng s n xu t ch t lư ng cao: Vi t Nam ñư c 3,25 ñi m, ñ ng th 11/12
nư c và vùng lãnh th (cao nh t là Nh t B n, ñ t 8,0 ñi m); S thành th o c a lao
ñ ng trình ñ công ngh cao: Vi t Nam ñư c 2,50 ñi m, ñ ng th 11/12 nư c và
vùng lãnh th , tương ñương v i Indonesia (cao nh t là Singapore, ñ t 7,83 ñi m);
M c ñ s n có v cán b qu n lý kinh t ch t lư ng cao: Vi t Nam ñư c 2,75 ñi m,
ñ ng th 10/12 nư c và vùng lãnh th , x p trên Thái Lan và Indonesia (cao nh t là
9
Theo ñánh giá c a Vi n Khoa h c th d c - th thao, so v i th l c c a thanh thi u niên các nư c Trung
Qu c, Nh t B n, Thái Lan, Singapore, Indonesia thì th ch t ngư i Vi t Namt 6-20 tu i còn kém hơn v
chi u cao, cân n ng, s c m nh, s c b n và ch tương ñương v s c nhanh, s khéo léo và m m d o.
10
Tính toán c a công ty nghiên c u r i ro chính tr và kinh t trong tài li u c a D án H tr k thu t k
ho ch t ng th phát tri n giáo d c. Các n n kinh t có ch t lư ng lao ñ ng dư i 3,5 ñ u có nguy cơ m t s c
c nh tranh trên th trư ng toàn c u.

32
Hàn Qu c, ñ t 7,50 ñi m); M c ñ s n có v cán b hành chính ch t lư ng cao:
Vi t Nam ñư c 3,50 ñi m, ñ ng th 10/12 nư c và vùng lãnh th , cao hơn Thái
Lan và Indonesia (cao nh t là Hàn Qu c, ñ t 8,0 ñi m); và s thành th o v ti ng
Anh: Vi t Nam ñư c 2,62 ñi m, ñ ng v trí th p nh t (12/12 nư c và vùng lãnh
th , cao nh t là Singapore v i 8,63 ñi m).
Th c t sau th i gian gia nh p WTO cho th y Vi t Nam v n chưa s n sàng h i
nh p v phương di n ngu n nhân l c. Ngu n nhân l c v i trình ñ chuyên môn k
thu t phù h p còn thi u tr m tr ng, không ch ñ i v i lo i lao ñ ng cao c p như cán
b qu n lý và ñi u hành, công ngh thông tin, tài chính ngân hàng mà th m chí là c
công nhân v i tay ngh trung bình ñ làm vi c trong các ngành Vi t Nam có l i th
so sánh như may m c, da, giày, l p ráp hàng ñi n t . ð i v i ngư i lao ñ ng làm
vi c trong các ngành công nghi p ñ nh hư ng xu t kh u, ñó ch là vi c gia công, l p
ráp máy móc v i trình ñ lao ñ ng k năng trung bình v i m c lương không cao,
không ñ chu c p c gia ñình và có kho n ti t ki m nh . N u ti p t c duy trì cách
làm như hi n nay, Vi t Nam s rơi vào b y chi phí và thu nh p th p.
Ngoài ra, ngu n nhân l c c n ñư c ti p c n v i góc nhìn khác hơn là năng l c
xã h i hay v n xã h i11
. Theo Tr n Văn Th (1997) có th chia xã h i thành năm
gi i: gi i lãnh ñ o chính tr , gi i quan ch c, gi i lãnh ñ o kinh doanh ho c nhà kinh
doanh, gi i tri th c và gi i lao ñ ng. ð có năng l c xã h i thì m i gi i ph i có
nh ng t ch t c n thi t và xã h i ph i có các cơ ch c n thi t ñ các gi i k t n i v i
11
Theo Tr n Văn Th (1997), Năng l c xã h i là m t s c m nh n i sinh, t ng h p c a toàn xã h i có kh
năng t ch c các cơ ch tiên ti n ñ kinh t phát tri n.
T ch t c n thi t c a nhà lãnh ñ o chính tr là năng l c lãnh ñ o, là kh năng hình thành s nh t trí cao c a
toàn dân và nh t là ý th c trách nhi m cao trong vi c t o cơ ch , ñi u ki n ñ khơi d y các ti m năng c a ñ t
nư c, trong ñó có c phương châm tr ng d ng nhân tài; T ch t c n thi t c a quan ch c là năng l c qu n lý
hành chính, năng l c nghi p v cao và tác phong ñ o ñ c: c n ki m - liêm chính - chí công - vô tư; T ch t
c n thi t c a doanh nghi p là tinh th n doanh nghi p, trong ñó có tinh th n m o hi m, không s r i ro trong
ñ u tư, tinh th n và n l c khám phá th trư ng m i, nguyên li u m i, công ngh và phương th c qu n lý
m i; T ch t ñòi h i trí th c là s quan tâm cao ñ vào các v n ñ hi n th c c a kinh t , xã h i và n l c
nghiên c u, tìm tòi các bi n pháp góp ph n c i thi n xã h i, góp ph n làm cho kinh t phát tri n; và t ch t
c n thi t c a gi i lao ñ ng là trình ñ giáo d c ngày càng cao, k năng, năng l c chuyên môn ngày càng
ñư c b i dư ng và s hăng say làm vi c v i tinh th n trách nhi m. Các t ch t này ph n l n do cơ ch , chính
sách t o nên.

33
nhau thành m t s c m nh t ng h p. Theo cách ti p c n này, hi n nay năng l c xã
h i c a Vi t Nam còn r t h n ch .
ðào t o ngu n nhân l c ñang là nút th t c chai, có nh hư ng nghiêm tr ng
ñ n ch t lư ng phát tri n kinh t và xã h i. Thi u h t ngu n nhân l c có ch t lư ng
x y ra trong t t c các lĩnh v c, các ngành ngh và c p trình ñ . Báo ñ ng ch t
lư ng giáo d c và ñào t o c trong giáo d c ph thông, d y ngh , trung h c chuyên
nghi p, cao ñ ng, ñ i h c và trên ñ i h c. Thi u h t ngu n nhân l c ñang là c n tr
l n cho quá trình công nghi p hóa, hi n ñ i hóa ñ t nư c, thu hút ñ u tư và s d ng
v n ñ u tư và chuy n d ch cơ c u kinh t . Thi u h t ngu n nhân l c có ch t lư ng
cũng là nguyên nhân gây ra v trí y u kém trong c nh tranh qu c t và s ch m tr
trong quá trình th c hi n các c i cách trong nư c.
ðào t o ngu n nhân l c ñáp ng ñư c yêu c u th trư ng là ñi u ki n tiên quy t
ñ Vi t Nam t n d ng cơ h i phát tri n ñang m ra. Ngành ngh ñào t o phù h p ñ
ngư i lao ñ ng có th chuy n t lĩnh v c có năng su t lao ñ ng và thu nh p th p
sang lĩnh v c có năng su t, thu nh p cao và n ñ nh. ði u này có nghĩa là h th ng
giáo d c và ñào t o Vi t Nam c n ph i thay ñ i ñ có th ñáp ng ñúng nhu c u
v ngu n nhân l c c a th trư ng. Các thay ñ i này s làm cho ngư i lao ñ ng sau
khi ñào t o có ñư c vi c làm n ñ nh v i thu nh p ñ m b o cho cu c s ng. ðây
cũng chính là ñ ng cơ ñ thúc ñ y h c hành.
2.3. Th c tr ng phát tri n kinh t Vi t Nam
T t c nh ng thành t u v tăng trư ng kinh t , xóa ñói gi m nghèo, c i thi n
ñ i s ng nhân dân c v v t ch t l n tinh th n là ñi u không th ph nh n. Nhưng
ñó ch là m t c t m c c n ph i vư t qua trong m t ch ng ñư ng dài phát tri n c a
dân t c. Các ngu n l c phát tri n kinh t ñ t nư c hi n chưa ñư c khai thác h p lý
và hi u qu ; ñ ng th i, trong b i c nh h i nh p sâu r ng vào kinh t th gi i không
cho phép Vi t Nam c ti p t c ru ng mình v i nh ng thành t u ñó mà ph i bi t
hư ng m nh ñ n tương lai, ph i ti p t c ñ i m i ñ có nh ng thành t u cao hơn.
Kinh t Vi t Nam trong th i gian qua có t c ñ tăng trư ng tương ñ i nhanh.
T c ñ tăng trư ng GDP trên ñ u ngư i tăng bình quân 6,1%/năm trong giai ño n

34
1990-2008, nghĩa là c kho ng 12 năm thì GDP trên ñ u ngư i c a Vi t Nam tăng
g p ñôi. ð n năm 2008, GDP trên ñ u ngư i c a Vi t Nam kho ng 1.050 USD theo
t giá hi n hành và tính theo giá s c mua tương ñương là 2.785 USD. Như v y, theo
cách phân lo i c a WB, Vi t Nam ñã thoát kh i nhóm nư c có thu nh p th p và
ñang nhóm cu i c a các nư c có thu nh p trung bình th p.
B ng 2.3: Tăng trư ng GDP trên ñ u ngư i c a Vi t Nam và các nư c
ðơn v tính: %
1990-1995 1995-2000 2000-2005 2000-2008 1990-2008
Singapore 5,9 3,6 3,2 2,5 3,8
Nh t B n 1,2 0,8 1,2 1,2 1,1
ðài Loan 6,3 4,9 2,7 2,9 4,4
Hàn Qu c 6,8 3,5 4,0 3,9 4,6
Malaysia 6,8 2,2 2,6 2,9 3,8
Trung Qu c 11,1 7,7 9,0 11,4 10,4
Thái Lan 7,4 -0,5 4,3 3,9 3,6
Vi t Nam 6,4 5,4 6,1 6,2 6,1
Bruney 0,0 -0,5 -0,6 -0,6 -0,4
Indonesia 6,2 -0,8 3,4 3,9 3,3
Philippines -0,2 1,2 2,4 2,8 1,5
Lào 4,4 4,2 4,2 4,7 4,5
Campuchia 2,9 3,6 8,0 7,9 5,3
Myanmar 4,0 6,2 10,8 5,9*
Ngu n: Tính toán t s li u c a ADB (*: Myanmar giai ño n 1990-2005)
Tuy nhiên, quy mô n n kinh t c a Vi t Nam còn khá nh và ñang r t xa so v i
các nư c trong khu v c. ð n năm 2008, t ng GDP c a Vi t Nam x p x ñ t 91 t
USD, chi m kho ng 0,15% và x p h ng th 58 c a các nư c trên th gi i. N u tính
theo s c mua tương tương, t ng GDP c a Vi t Nam kho ng 240 t USD, chi m
0,34% và x p th 46 các nư c trên th gi i. GDP trên ñ u ngư i tính theo giá s c
mua tương ñương ch b ng kho ng 2/3 c a Indonesia, x p x 1/2 c a Trung Qu c,
kho ng 1/3 c a Thái Lan và kho ng 1/5 c a Malaysia12
. Như v y, chúng ta th y r ng
kho ng cách thu nh p c a Vi t Nam so v i các nư c còn khá xa, nhưng ñi u này
không quá ñáng lo l ng vì th c t ñã ch ng minh m t n n kinh t hoàn toàn có kh
12
Vào nh ng năm 1950, GDP trên ñ u ngư i c a Vi t Nam x p x v i các nư c Thái Lan, Hàn Qu c và cao
hơn Trung Qu c.

35
năng ñu i k p và vư t qua n u tăng trư ng có ch t lư ng; ngay c n u thu nh p có
th p hơn nhưng phát tri n công b ng hơn và trong ñi u ki n môi trư ng, môi sinh t t
hơn thì ch t lư ng cu c s ng c a ngư i dân v n cao hơn.
B ng 2.4: Kinh t Vi t Nam và m t s nư c vào năm 2008
Dân s GDP GDP/ng GDP GDP/ng
Tri u
ngư i
X p
h ng
T
USD
X p
h ng
USD
T
l
v i
VN
PPP-
t
USD
X p
h ng
PPP-
USD
T
l
v i
VN
Nh t B n 127,7 10 4.909 2 38.443 36,5 4.355 3 34.099 12,2
Singapore 4,8 112 182 43 37.600 35,7 239 47 49.288 17,7
Hàn Qu c 48,6 26 929 15 19.115 18,2 1.358 13 27.939 10,0
Malaysia 27,0 43 195 42 7.221 6,9 384 28 14.215 5,1
Bruney 0,4 168 11 118 28.894 27,5 20 116 49.219 17,7
Thái Lan 67,4 19 261 34 3.869 3,7 519 23 7.703 2,8
Trung Qu c 1.325,6 1 3.860 3 2.912 2,8 7.903 2 5.962 2,1
Indonesia 228,2 4 514 19 2.254 2,1 907 16 3.975 1,4
Philippines 90,3 12 167 48 1.847 1,8 317 36 3.510 1,3
Vi t Nam 86,2 13 91 58 1.052 1,0 240 46 2.785 1,0
Lào 6,2 101 5 140 837 0,8 13 128 2.134 0,8
Campuchia 14,7 61 10 122 651 0,6 28 103 1.905 0,7
Th gi i 6.692,0 60.115 8.983 69.698 10.415
Thu nh p th p 972,8 569 584 1.366 1.404
Thu nh p trung
bình
4.650,7 16.358 3.517 29.004 6.237
Th p hơn thu
nh p trung bình
3.702,2 7.909 2.136 17.110 4.622
Cao hơn thu
nh p trung bình
948,5 8.445 8.904 11.962 12.612
Thu nh p cao 1.068,5 43.190 40.420 39.606 37.066
Ngu n: World Development Indicators 2009
Th c tr ng phát tri n kinh t trong hơn 20 năm qua ñã cho th y Vi t Nam có
t c ñ tăng trư ng kinh t tương ñ i nhanh nhưng ch t lư ng tăng trư ng kinh t
c a Vi t Nam là ñáng c nh báo. C th như sau:
- Hi u qu s d ng v n ñ u tư th p, ñư c bi t ñ n t lâu nhưng v n chưa ñư c
c i thi n. Trong th i gian qua, kinh t c a Vi t Nam tăng trư ng ch y u d a vào
v n13
. Vi t Nam là m t nư c ñang phát tri n nên nhu c u v n ñ u tư là r t l n, kh
13
Theo Nguy n Th Cành (2009), y u t v n ñóng góp 70,4%, lao ñ ng ñóng góp 10,5% và TFP ñóng góp
kho ng 19,1% vào t c ñ tăng trư ng kinh t giai ño n 1990-2008.

36
năng trong nư c không ñáp ng ñ ph i huy ñ ng ngu n v n t bên ngoài14
song
hi u qu s d ng v n còn th p. N u so v i giai ño n tăng trư ng nhanh nh t c a
các nư c trong khu v c thì hi u qu v n ñ u tư c a Vi t Nam th p hơn. Khu v c
nhà nư c có hi u qu v n ñ u tư chưa cao do tình tr ng ñ u tư dàn tr i, th t thoát,
lãng phí, ch m ti n ñ thi công. ð i v i khu v c có v n ñ u tư nư c ngoài và
ngoài nhà nư c, có hi u qu ñ u tư hơn khu v c nhà nư c, nhưng xem xét trên góc
ñ l i ích toàn qu c gia thì chưa t n d ng ñư c l i th c a n n kinh t (quy mô kinh
t , phát tri n các ngành Vi t Nam có l i th ho c có ti m năng), không phù h p v i
l i ích qu c gia (nâng c p trình ñ chuyên môn k thu t và công ngh ñ Vi t Nam
có th ti n cao hơn trong b c thang chu i giá tr toàn c u, ti t ki m các ngu n l c
quý hi m, b n v ng v môi trư ng, t o d ng n n t ng và b sung cho các lĩnh v c
Vi t Nam còn thi u và còn y u kém như k t c u h t ng, công nghi p ph tr ). K t
qu , v i các d án không hi u qu như v y thì tuy kh i lư ng ñ u tư l n, nhưng
năng l c s n xu t c a n n kinh t không tăng nhi u.
B ng 2.5: So sánh các giai ño n tăng trư ng c a Vi t Nam v i các nư c
Tăng GDP (%) H s ICOR Tăng vi c làm (%)
Vi t Nam (1990-2008) 7,6 4,7 2,4
Hàn Qu c (1969-1988) 8,4 2,8 3,2
Malaysia (1977-1996) 7,4 4,9 3,5
Thái Lan (1976-1995) 8,1 3,6 3,0
ðài Loan (1963-1982) 9,8 2,9 3,4
Indonesia (1977-1996) 7,2 2,8 2,9
Philippines (1961-1980) 5,4 2,3 3,3
Ngu n: Tính toán cho Vi t Nam t s li u c a ADB; các nư c còn l i trích t “Nguyên nhân
sâu xa v m t cơ c u c a b t n vĩ mô” c a Trư ng Harvard Kennedy và Chương trình gi ng
d y Kinh t Fullbright
- S d ng nhi u tài nguyên và năng lư ng. Giá tr GDP t o ra trên m i ñơn v
s d ng năng lư ng c a Vi t Nam còn th p hơn so v i các nư c. Theo B Công
thương, s d ng 1 kWh ñi n Vi t Nam ch t o ra chưa ñ n 1 USD GDP, th p hơn
hai l n so v i Philippines và Indonesia và th p hơn b n l n so v i các nư c tiên ti n
14
Thâm h t ti t ki m n i ñ a so v i ñ u tư c a Vi t Nam kéo dài và l n. Singapore, Malaysia, Trung Qu c,
Hàn Qu c, ðài Loan, Indonesia ñ u có th ng dư ti t ki m n i ñ a so v i ñ u tư m c khá cao.

37
như B c Âu, Nh t B n; ñ t o ra cùng m t giá tr s n ph m, s n xu t công nghi p
nư c ta tiêu t n năng lư ng g p 1,5-1,7 l n các nư c khác.
B ng 2.6: Giá tr GDP t o ra trên m i ñơn v s d ng năng lư ng (USD/kg d u tương
ñương, USD giá PPP, giá c ñ nh năm 2005)
1990 1995 2000 2005 2006
Nh t B n 7,2 6,9 6,9 7,3 7,5
Hàn Qu c 4,9 4,5 4,3 4,8 5,0
Singapore 5,4 5,1 6,8 6,0 6,5
Malaysia 5,2 4,8 4,7 4,6 4,7
Trung Qu c 1,4 2,1 3,0 3,1 3,2
Thái Lan 5,1 5,2 4,6 4,4 4,5
Indonesia 3,6 4,1 3,7 4,0 4,2
Philippines 5,7 4,9 4,7 5,7 6,1
Vi t Nam 2,5 2,9 3,3 3,5 3,7
Myanmar 1,3 1,6 2,1 2,9 …
Ngu n: ADB
- Không t o thêm nhi u vi c làm. Có s b t cân x ng gi a tăng trư ng nhanh
kinh t và tăng trư ng ch m v c u lao ñ ng Vi t Nam. Th c t các nư c ñã
cho th y trong giai ño n tăng trư ng nhanh nh t c a h thì t c ñ tăng vi c làm cao
hơn nhi u so v i Vi t Nam.
- Năng su t lao ñ ng c a Vi t Nam tăng liên t c trong hơn 20 năm qua, t c ñ
tăng năng su t bình quân x p x 5,1%/năm giai ño n 1990-2008 (th p hơn so v i
t c ñ tăng trư ng kinh t , ñóng góp kho ng 67,5% trong t c ñ tăng trư ng kinh
t ). Trong ñó, ngành công nghi p có t c ñ tăng trư ng cao nh t kho ng 5,2%/năm,
k ñ n là ngành nông nghi p kho ng 4,1%/năm và ngành d ch v 2,2%/năm. M c
dù năng su t lao ñ ng ñã t ng bư c nâng cao nhưng so v i các nư c trong khu v c
chúng ta v n còn th p và có kho ng cách khá xa (ph l c 11).
+ Năng su t lao ñ ng nông nghi p th p là do năng su t ñ t, h s c a ñ t - lao
ñ ng còn th p, kinh t nông nghi p ch y u d a trên n n t ng quy mô s n xu t nh
c a nông h và trình ñ cơ gi i hóa trong nông nghi p còn th p.
+ S n xu t công nghi p c a Vi t Nam phát tri n ch y u theo b r ng, theo
hư ng gia công, l p ráp và thi u nh ng ngành công nghi p ph tr . T l giá tr tăng
thêm trên giá tr s n xu t th p và có xu hư ng gi m. Trong giai ño n ñ u c a quá

38
trình công nghi p hóa vi c d a vào các s n ph m thâm d ng lao ñ ng giúp t o vi c
làm, thu ngo i t và tích lũy kinh nghi m ñi u hành các doanh nghi p công nghi p
hi n ñ i. Tuy nhiên, n u ch d a vào l i th c nh tranh giá lao ñ ng r thì Vi t Nam
không th vư t qua m c thu nh p trung bình th p. Kinh nghi m th c ti n c a các
nư c ðông Á ñã ch ra r ng b ng c g ng cao ñ c a các cá nhân, doanh nghi p và
nhà nư c th c hi n m t chính sách kiên trì nhi u khi ñ n c c ñoan trong vi c theo
ñu i k năng, công ngh và tri th c tiên ti n ñ có th giúp các doanh nghi p c a
mình xâm nh p th trư ng s n ph m m i và hi n ñ i hóa quá trình s n xu t.
B ng 2.7: T l giá tr tăng thêm trên giá tr s n xu t c a ngành công nghi p
Vi t Nam
ðơn v tính: %
Năm Toàn ngành
Công nghi p
khai thác
Công nghi p
ch bi n
S n xu t và phân ph i ñi n,
khí ñ t và nư c
1995 42,5 74,3 36,3 54,6
1996 42,4 73,6 36,2 54,3
1997 42,1 72,6 36,0 54,1
1998 41,7 71,8 35,4 54,4
1999 40,8 70,0 34,5 52,8
2000 38,5 67,4 32,6 49,1
2001 36,8 65,9 31,2 48,8
2002 35,0 64,0 29,9 46,8
2003 33,1 62,9 28,2 46,0
2004 31,4 59,9 26,7 45,8
2005 29,6 59,6 25,3 44,9
2006 28,0 59,2 24,1 44,3
2007 26,3 59,1 22,8 43,6
2008 24,9 58,9 21,7 43,2
Ngu n: Tính toán t s li u c a T ng c c th ng kê
+ Ho t ñ ng d ch v ch y u có quy mô nh , gi n ñơn; các ho t ñ ng d ch v
ch t lư ng cao còn chi m t tr ng th p trong n n kinh t . T c ñ tăng năng su t c a
ngành d ch v trong th i gian qua là th p và th p hơn so v i t c ñ tăng chung c a
c n n kinh t .
- ðóng góp c a các ngành vào t c tăng trư ng kinh t , nhìn chung, theo xu
hư ng gi m t tr ng ñóng góp c a nông nghi p và tăng công nghi p. Tuy nhiên,

39
ñóng góp c a nông nghi p vào tăng trư ng kinh t còn khá cao; và có s b t cân ñ i
gi a khu v c s n xu t và khu v c d ch v .
B ng 2.8: ðóng góp c a các ngành vào t c ñ tăng trư ng GDP c a Vi t Nam (%)
1990-1995 1995-2000 2000-2005 2000-2008 1990-2008
T ng 8,2 7,0 7,5 7,6 7,6
Nông nghi p 2,0 1,8 1,1 0,9 1,3
Công nghi p 1,5 1,9 2,4 2,6 2,3
D ch v 4,7 3,3 4,0 4,1 4,0
Ngu n: Tính toán t s li u c a ADB
- ðóng góp c a TFP trong tăng trư ng kinh t còn quá th p, ch kho ng 19,1%
trong c giai ño n 1990-2008. Kinh nghi m c a các nư c phát tri n ñi trư c cho
th y, TFP ngày càng ñóng góp to l n vào t c ñ tăng trư ng c a n n kinh t . V i
cùng m t t c ñ v tích lũy tư b n nhưng qu c gia nào phát tri n có hi u su t hơn
(th hi n b ng TFP) thì qu c gia ñó có t c ñ tăng trư ng cao hơn. Qua vi c phân
tích các y u t ñ u vào ñóng góp vào t c ñ tăng trư ng kinh t thì càng th y rõ
r ng, kinh t c a Vi t Nam nghiên nhi u v s lư ng hơn là ch t lư ng.
B ng 2.9: Các y u t ñóng góp vào vi c tăng trư ng giai ño n 1960-1994
ðơn v tính: %
Tăng trư ng Tích lũy tư b n Lao ñ ng TFP
Trung Qu c 7,5 3,1 2,7 1,7
Thái Lan 7,5 3,7 2,0 1,8
Malaisia 6,8 3,4 2,5 0,9
Indonesia 5,6 1,9 2,9 0,8
Philippines 3,8 2,1 2,1 -0,4
ðài Loan 8,5 4,1 2,4 2,0
Hàn Qu c 8,3 4,3 2,5 1,5
Nh t B n
(1950-1973)
9,2 3,1 2,5 3,6
Vi t Nam
(1990-2008)
7,6 5,4 0,8 1,4
Ngu n: Vi t Nam: Nguy n Th Cành (2009), Xây d ng các m c tiêu chi n lư c phát tri n kinh t
Vi t Nam ñ n năm 2020.
Các nư c khác: Crafts (1999), d a trên k t qu c a nhi u nghiên c u; Trích t Tr n Văn Th
(2005), Bi n ñ ng kinh t ðông Á và con ñư ng công nghi p hóa Vi t Nam
Khi phân tích cơ c u kinh t , chúng ta th y r ng n n kinh t ñã có s phân công
h p lý hơn gi a các ngành ngh , thành ph n kinh t , các vùng lãnh th theo hư ng

40
nâng cao hi u qu , năng su t, t o ñ ng l c và phát huy l i th cho phát tri n. Tuy
nhiên, cho ñ n nay Vi t Nam v n còn cơ c u kinh t l c h u và b t c p.
- Cơ c u kinh t ngành c a Vi t Nam trong th i gian qua nhìn chung là chuy n
d ch phù h p v i xu hư ng ti n b ; ñó là gi m t tr ng ngành nông nghi p và tăng
t tr ng các ngành phi nông nghi p (ph l c 12). ð n năm 2008, t tr ng ngành
nông nghi p ch chi m 31,0% trong t ng GDP c a n n kinh t . Tuy nhiên, v cơ
b n, hi n tr ng cơ c u kinh t ngành c a Vi t Nam còn thua kém xa v i m c bình
quân chung c a các nư c ñang phát tri n15
và ch tương ñương v i các nư c Nh t
B n, Hàn Qu c, ðài Loan vào nh ng năm 1950, các nư c ASEAN 4 vào kho ng
cu i nh ng năm 1980.
Cơ c u kinh t ngành l c h u còn th hi n Vi t Nam ch tham gia vào nh ng
công ño n s n xu t có giá tr tăng thêm th p trong chu i giá tr toàn c u. ði u này
ñòi h i Vi t Nam c n nhanh chóng tham gia vào chu i giá tr toàn c u và liên t c
nâng c p v th c a mình trong chu i ñ giành l y nh ng v trí có giá tr tăng thêm
ngày càng cao. S chuy n d ch v trí và c i thi n, nâng c p v th c a mình trong
chu i giá tr toàn c u chính là quá trình chuy n d ch cơ c u ngành kinh t d a trên
quan ñi m hư ng vào h i nh p và d a vào h i nh p.
Tương quan t l gi a kh i s n xu t v t ch t và kh i s n xu t s n ph m d ch v
chưa ch ng t s phát tri n ñúng ñ n. T c ñ tăng trư ng c a hai kh i này chưa
h p lý, chưa t o ra s hài hòa c n thi t cho s phát tri n. Theo kinh nghi m c a các
nư c phát tri n, t l tăng gi a kh i s n xu t và kh i d ch v là 1 và kho ng 1,8
(th m chí có nư c t l này là 1:4). Nhưng Vi t Nam, kh i s n xu t tăng 1 thì
kh i d ch v ch tăng kho ng 0,6-0,8. T tr ng c a kh i d ch v trong GDP ch tăng
trong giai ño n 1990-1995, chi m cao nh t kho ng 53,0% vào năm 1995; và t ñó
ñ n nay, t tr ng c a kh i d ch v có xu hư ng gi m là ch y u, chi m kho ng
47,9% vào năm 2008.
15
Theo UNDP, Báo cáo phát tri n con ngư i năm 1999, t tr ng ngành nông nghi p chi m kho ng 13%,
ngành công nghi p chi m 36% và d ch v chi m 51% trong t ng GDP c a các nư c ñang phát tri n vào năm
1997.

41
- Cơ c u kinh t theo thành ph n kinh t nhìn chung có xu hư ng chuy n d ch
theo hư ng gi m t tr ng khu v c kinh t nhà nư c và tăng t tr ng khu v c kinh t
ngoài nhà nư c và có v n ñ u tư nư c ngoài trong t ng GDP c a n n kinh t . Trong
ñó, ñ c bi t là khu v c có v n ñ u tư nư c ngoài chi m t tr ng t 6,3% vào năm
1995 tăng lên 18,7% vào năm 2008. Khu v c kinh t ngoài nhà nư c chi m t tr ng
GDP cao và gi i quy t nhi u vi c làm nh t cho n n kinh t , song các doanh nghi p
ch y u có quy mô nh , công ngh l c h u, năng l c c nh tranh qu c t còn nhi u
h n ch . Khu v c kinh t nhà nư c có nhi u ưu th v ngu n l c như tín d ng, ñ t
ñai và các chính sách ưu ñãi nhưng hi u qu ñ u tư nhìn chung chưa cao và gi i
quy t chưa ñ n 10% lao ñ ng c a n n kinh t (ph l c 14).
B ng 2.10: Cơ c u GDP và cơ c u v n ñ u tư theo thành ph n kinh t
ðơn v tính: %
1995 2000 2005 2008
Cơ c u GDP 100 100 100 100
Kinh t Nhà nư c 40,2 38,5 38,4 34,4
Kinh t ngoài Nhà nư c 53,5 48,2 45,6 47,0
Khu v c có v n ñ u tư nư c ngoài 6,3 13,3 16,0 18,7
Cơ c u v n ñ u tư 100 100 100 100
Kinh t Nhà nư c 42,0 59,1 47,1 39,9*
Kinh t ngoài Nhà nư c 27,6 22,9 38,0 35,3*
Khu v c có v n ñ u tư nư c ngoài 30,4 18,0 14,9 24,8*
Chú ý: (*): s li u năm 2007
Ngu n: Tính toán t s li u c a T ng c c th ng kê
- Kim ng ch các m t hàng xu t kh u có giá tr gia tăng cao còn th p. Xu t kh u
v n ph thu c nhi u vào các m t hàng nguyên li u thô như khoáng s n (d u thô,
than ñá), nông, lâm, th y s n, trong khi các m t hàng công nghi p ch bi n (như d t
may, da giày, ñi n t và linh ki n máy tính) v cơ b n mang tính l p ráp và gia công
trên cơ s nguyên li u, ph tùng, thi t b nh p kh u, giá tr gia tăng th p. V i vai trò
là ngư i nh n h p ñ ng gia công, l p ráp, Vi t Nam n m ph n có giá tr gia tăng
th p nh t trong chu i giá tr s n xu t. Vi t Nam g p khó khăn ñ i v i vi c tăng xu t
kh u có hàm lư ng giá tr gia tăng cao do các y u t trong n i t i nhi u doanh
nghi p còn h n ch như trình ñ chuyên môn k thu t, công ngh , năng l c thi t k ,
t ch c và phân ph i.

42
Trong khi ñó, ña s nguyên nhiên ph li u, v t tư và thi t b máy móc ñư c
nh p kh u ch y u t Trung Qu c, Hàn Qu c, ðài Loan, Singapore và Thái Lan do
l i th v v n t i, giá c và tính phù h p16
. Nh p kh u t Hoa Kỳ, Nh t B n, EU
ch y u là máy móc thi t b công ngh ngu n và m t s nguyên v t li u ph tr ,
nhưng lư ng nh p còn khiêm t n và t tr ng có xu hư ng gi m. Rõ ràng, ti p c n
công ngh ngu n tiên ti n chưa ph i là ñi u ph bi n Vi t Nam và ñi u này có
nh hư ng không t t ñ n kh năng c nh tranh trong dài h n c a n n kinh t .
B ng 2.11: T tr ng hàng công nghi p ch tác trong cơ c u xu t kh u
c a Vi t Nam và các nư c
ðơn v tính: %
1990 1995 2000 2005 2006 2007
Nh t B n 96,6 96,4 94,8 94,1 93,9 93,7
ðài Loan 86,8 88,3 92,2 89,0 88,6 88,9
Hàn Qu c 93,8 92,4 91,1 92,3 91,4 91,1
Trung Qu c 0,0 82,8 85,6 90,4 90,9 91,2
Singapore 71,4 83,1 83,9 79,1 73,3 76,4
Malaysia 66,1 78,2 80,2 71,1 73,7 71,4
Thái Lan 63,4 73,2 76,3 77,5 76,3 …
Indonesia 40,5 54,7 57,7 51,0 50,3 49,6
Philippines 45,5 48,2 49,2 54,0 57,2 …
Vi t Nam 29,6 33,0 44,7 50,4 51,8 …
Myanmar 7,8 14,3 22,3 … … …
Ngu n: ADB
- Cơ c u lao ñ ng ñã chuy n d ch theo hư ng t nơi có năng su t lao ñ ng th p
sang nơi có năng su t lao ñ ng cao hơn, d n ñ n tăng năng su t chung c a toàn n n
kinh t ; tuy nhiên quá trình chuy n d ch còn ch m. Theo s li u th ng kê cho th y,
n n kinh t Vi t Nam ñã ñ t ñ n “ñi m ngo t” v chuy n d ch cơ c u lao ñ ng vào
năm 2005, t c là lao ñ ng nông nghi p không ch gi m v t tr ng mà còn gi m v
s lư ng tuy t ñ i. ð n năm 2008, t tr ng lao ñ ng nông nghi p chi m kho ng
53,5% trong t ng lao ñ ng (ph l c 16). N u coi m c ñ gi m t tr ng lao ñ ng
nông nghi p như là m t trong nh ng ch s c a công nghi p hóa, thì Vi t Nam hi n
t i còn thua kém các nư c công nghi p hóa ðông Á th i ñi m hơn 50 năm v
16
ð c bi t, ASEAN và Trung Qu c v n là nh ng ñ i tác cung ng l n nh t cho Vi t Nam, v i t tr ng trong
t ng kim ng ch nh p kh u c a Vi t Nam tăng t 41,4% năm 2005 lên 43,5% năm 2008.

43
trư c. Trong m t công trình nghiên c u c a Jungho Yoo ñã so sánh th i kỳ công
nghi p hóa gi a các nư c d a trên m t tiêu chí duy nh t là coi th i ñi m b t ñ u
ti n trình công nghi p hóa m t n n kinh t khi t tr ng lao ñ ng nông nghi p
chi m 50% t ng lao ñ ng và k t thúc khi t tr ng lao ñ ng nông nghi p ch còn
20% t ng lao ñ ng (ph l c 17). N u theo cách phân chia này thì Vi t Nam m i b t
ñ u c a ti n trình công nghi p hóa n n kinh t .
- Cơ c u lãnh th c a n n kinh t : bư c ñ u ñã hình thành các vùng, khu v c theo
hư ng phát huy l i th c a t ng vùng và khu v c; trong ñó các vùng kinh t tr ng
ñi m ñã t ng bư c phát huy vai trò là ñ u kéo, ñ ng l c phát tri n kinh t c a c
nư c (ph l c 18). Các trung tâm ñô th như Hà N i, H Chí Minh, ðà N ng, C n
Thơ không ch là trung tâm kinh t l n c a vùng, c a c nư c mà còn là ñ u m i giao
thương v i các nư c trên th gi i. Tuy nhiên, cho ñ n nay cơ c u lãnh th c a n n
kinh t v n còn nh ng h n ch và b t c p c n ph i nhanh chóng ñư c kh c ph c.
+ M i liên k t trong vùng và liên vùng còn y u, phát tri n ch ng chéo, manh
mún và mang tính c c b ñ a phương d n ñ n s lãng phí các ngu n l c phát tri n,
h n ch kh năng phát tri n c a m i vùng.
+ K t h p cơ c u ngành và cơ c u lãnh th trên các vùng chưa h p lý nên chưa
khai thác h t th m nh c a các vùng. Cơ c u ngành trùng l p gi a các vùng, gi a
các thành ph và các t nh nông nghi p. Các thành ph l n tuy có t tr ng các ngành
phi nông nghi p cao trong GDP nhưng chưa th c s t o bư c phát tri n hi n ñ i.
+ Làn sóng di dân t nông thôn vào các ñô th : thách th c vi c làm các vùng
và ti m n nh ng khó khăn trong quá trình phát tri n thành th và nông thôn.
+ Chênh l ch vùng ngày càng doãng ra. Ch s Gini c a Vi t Nam ngày càng
tăng17
. Chênh l ch gi a khu v c ñô th và nông thôn v dân s có 0,35 l n nhưng v
GDP là 1,1 l n, v GDP trên ñ u ngư i là 3,47 l n và thu ngân sách bình quân ñ u
17
M t thư c ño m c ñ b t bình ñ ng v thu nh p là ch s Gini. Ch s này b ng 0 n u thu nh p c a t t c
m i ngư i b ng nhau, và ch s này b ng 1 n u m t ngư i có t t c trong khi nh ng ngư i còn l i không có
chút thu nh p nào. M t nư c có ch s Gini t 0,25 tr xu ng ñư c coi là r t công b ng, còn n u ch s này
cao hơn 0,50 thì b coi là r t không công b ng. Ch s Gini c a Hàn Qu c là 0,32, ðài Loan và Indonesia là
0,34, Vi t Nam là 0,37, Malaysia là 0,40, Thái Lan là 0,42, Philippines là 0,45 và Trung Qu c là 0,47.

44
ngư i là 16,2 l n. T c ñ tăng trư ng kinh t c a vùng phát tri n kho ng 1,37 l n
m c trung bình c a c nư c và b ng 1,6 l n m c tăng trư ng c a vùng khó khăn.
+ Cơ ch chính sách vùng chưa phù h p và thi u ñ ng b , chưa phát huy t t
ngu n l c các vùng trong quá trình phát tri n.
S c c nh tranh c a n n kinh t Vi t Nam t ng bư c ñư c c i thi n nhưng v n
luôn n m nhóm nư c có năng l c c nh tranh th p c a th gi i. Vi t Nam không
th ch t so sánh v i b n thân mình trong quá kh ñ xác ñ nh ti n b vì ñi u ñó
không còn ñ trong công cu c h i nh p kinh t qu c t . Chúng ta ñang tham gia
m t cu c ch y thi t c ñ , ta c i cách thì các nư c khác cũng c i cách, hoàn thi n
hơn. Trong ba năm g n ñây, theo báo cáo c a Di n ñàn kinh t th gi i (WEF) v
c nh tranh toàn c u, năng l c c nh tranh c a Vi t Nam ñã gi m sáu b c, t th 64
năm 2006 xu ng 70 năm 2008. Có th chúng ta chưa ñ ng ý v i cách tính toán, x p
h ng c a WEF, nhưng nó l i có ý nghĩa l n ñ i v i các nhà ñ u tư qu c t .
T nh ng phân tích trên cho th y, n n kinh t Vi t Nam khó có th vư t quá
b y thu nh p trung bình n u không s m tái c u trúc l i n n kinh t theo hư ng phát
tri n hi u su t. Kinh nghi m th gi i ñã cho th y có r t ít nư c thoát kh i b y thu
nh p trung bình dù trư c ñó có giai ño n tăng trư ng ñáng kinh ng c trong m t th i
gian dài.
2.4. H th ng tài chính
H th ng tài chính c a Vi t Nam ñã phát tri n r t nhanh t m t h th ng sơ
khai trong ñó các NHTM qu c doanh chi m v trí th ng tr thành m t h th ng tài
chính ña d ng hơn bao g m c các NHTM nhà nư c, NHTM c ph n và ngân hàng
nư c ngoài và ti n ñ n phù h p v i tiêu chu n qu c t .
M t h th ng ngân hàng hi u qu và n ñ nh chính là c máy cho tăng trư ng
kinh t dài h n. Tuy nhiên, h th ng tài chính c a Vi t Nam tr nên r t d b t n
thương, trong ñó ngân hàng hi n là khu v c ti m n nhi u r i ro nh t. Th nh t,
Vi t Nam ñã quá d dãi ñ i v i vi c m ngân hàng m i. Th hai, cho phép các t
ch c phi tài chính thành l p ngân hàng; Th ba, thi u m t h th ng ñi u ti t, giám
sát và cư ng ch th c s có s c m nh. Trong Báo cáo phát tri n tài chính năm 2008

45
c a WEF ñã x p h ng trình ñ phát tri n tài chính c a Vi t Nam th 49 trong 52
qu c gia, sau t t c các nư c châu Á; x p h ng 50 trong 52 qu c gia v s v ng
m nh c a các chu n m c k toán, ki m toán và m c ñ b o v nhà ñ u tư; th 45
trong 52 v thông tin tín d ng.
Ngân hàng Nhà nư c thi u tính ñ c l p ñ th c hi n các chính sách thu n túy
d a trên các tiêu chí nghi p v và ít ch u nh hư ng c a s c ép bên ngoài. Sau cu c
kh ng ho ng tài chính năm 1997, h u h t các nư c ðông Nam Á ñã tăng cư ng tính
ñ c l p cho ngân hàng trung ương c a h . Trong khi ñó, Ngân hàng Nhà nư c Vi t
Nam v n thi u tính ñ c l p trên c b n phương di n quan tr ng là m c tiêu, công
c , tài chính và nhân s . Năng l c c a Ngân hàng Nhà nư c còn h n ch , ñôi khi
dùng c các bi n pháp hành chính trong th c hi n các chính sách ñi u ti t n n kinh
t ; ñi u này là không thích h p trong n n kinh t th trư ng và toàn c u ñã tr nên
ph c t p hơn trư c r t nhi u. Ngân hàng Nhà nư c c n ph i s d ng các công c lãi
su t và nghi p v th trư ng m m t cách hi u qu hơn, cũng có nghĩa là ho t ñ ng
c a Ngân hàng Nhà nư c s tr nên minh b ch và có trách nhi m hơn.
2.5. Khoa h c - công ngh
Khoa h c và công ngh ngày càng ñóng góp tích c c trong phát tri n kinh t -
xã h i c a ñ t nư c; góp ph n vào công cu c ñ i m i c a ñ t nư c, xây d ng các
lu n c khoa h c cho các phương án phát tri n vùng và lãnh th , góp ph n nâng cao
năng l c n i sinh trong m t s lĩnh v c công ngh tiên ti n, nâng cao năng su t,
ch t lư ng và hi u qu c a nhi u ngành kinh t .
ð n nay, Vi t Nam có m t l c lư ng khoa h c và công ngh kho ng trên 1,3
tri u cán b có trình ñ ñ i h c và cao ñ ng, kho ng 30 nghìn cán b có trình ñ
trên ñ i h c (v i hơn 13 nghìn ti n sĩ và kho ng 6 ngàn giáo sư, phó giáo sư18
) và
kho ng 2 tri u công nhân k thu t; ñã xây d ng ñư c m t m ng lư i v i hơn 940 t
ch c khoa h c và công ngh thu c m i thành ph n kinh t (trong ñó có kho ng 450
t ch c ngoài nhà nư c)19
. Th c t cho th y, ñ i ngũ này có kh năng ti p thu tương
18
Có ñ n 70% không làm nghiên c u mà ch làm các ch c v hành chính và qu n lý.
19
Theo s li u th ng kê c a B Khoa h c và Công ngh .

46
ñ i nhanh và làm ch ñư c tri th c, công ngh hi n ñ i trên m t s ngành và lĩnh
v c. M t s t ch c khoa h c và công ngh g n k t t t gi a nghiên c u khoa h c,
phát tri n công ngh v i s n xu t kinh doanh.
Tuy nhiên, trình ñ khoa h c và công ngh c a nư c ta còn th p hơn nhi u so
v i các n n kinh t trong khu v c, c trong lĩnh v c nghiên c u và trong ch c năng
ph c v kinh t - xã h i. M c dù có ti m năng trí tu không nh , song trên th c t ,
chúng ta còn r t lúng túng trong vi c hình thành và tri n khai m t chi n lư c mang
tính ñón ñ u và c i cách căn b n, nh m nâng cao trình ñ khoa h c và công ngh
c a ñ t nư c ph c v năng l c c nh tranh qu c gia.
S cán b nghiên c u khoa h c trên 100 dân và kinh phí chi hàng năm cho ho t
ñ ng khoa h c và công ngh theo ñ u ngư i còn r t th p. Nghiên c u cơ b n v a b
coi nh v a chưa th hi n ñư c vai trò “cơ b n”. T năm 1986 ñ n nay v n chưa
ch m d t tình tr ng cán b nghiên c u cơ b n b ngh , kinh phí nghiên c u cơ b n
quá ít, tuy n sinh vào các ngành khoa h c cơ b n g p nhi u khó khăn.
B ng 2.12 M t vài s li u v ti m l c khoa h c và công ngh
Ch s ðVT Vi t Nam Hàn Qu c ð c M
- Ngư i nghiên c u khoa
h c/100 dân
ngư i 0,18 2,19 2,83 3,67
So v i Vi t Nam L n 1,0 12,2 15,7 20,4
- Chi cho khoa h c và
công ngh (ngư i/năm)
USD 1,25 212 511 794
So v i Vi t Nam L n 1,0 170 400 635
Ngu n: Nguy n Thi n Nhân, Báo cáo t i H i ñ ng chính sách khoa h c và công ngh qu c gia
ð u tư c a Vi t Nam cho nghiên c u và phát tri n khoa h c - công ngh chi m
trong giai ño n 2000-2005 chi m kho ng 0,2% GDP; th p hơn Singapore (nư c
trong vùng có ñ u tư cao nh t) v i 2,3% GDP, k ñ n là Malaysia kho ng 0,7%
GDP, Thái Lan 0,3% GDP và cao hơn Indonesia 0,15% GDP và Philippines 0,12%
GDP (ph l c 10). Và sau nhi u năm ph n ñ u, năm 2000 l n ñ u tiên t l chi ngân
sách nhà nư c cho khoa h c và công ngh ñ t 2%.
Công ngh s n xu t t i các doanh nghi p ch m ñ i m i. Theo k t qu ñi u tra
c a B Khoa h c và Công ngh , chi phí ñ i m i công ngh c a các doanh nghi p

47
Vi t Nam ch kho ng 0,2-0,3% doanh thu, so v i m c 5% n ð hay 10% Hàn
Qu c. Ph n l n các doanh nghi p tư nhân có công ngh l c h u và ít có kh năng
ñ i m i công ngh . Trong s công ngh ñư c áp d ng, ñ n trên 90% là công ngh
nh p kh u t nư c ngoài.
Tính liên k t gi a khoa h c - giáo d c - doanh nghi p y u ñã c n tr Vi t Nam
trong quá trình h i nh p. Mô hình t ch c các trung tâm/vi n nghiên c u khoa h c
qu c gia tách r i giáo d c ñ i h c ñang có nguy cơ t o ra s ngăn cách gi a khoa
h c và giáo d c ñ i h c. Bên c nh ñó, ch t lư ng nghiên c u - tri n khai còn th p,
nên trong nhi u trư ng h p chưa ñ s c gi i quy t các v n ñ ñ t ra t các doanh
nghi p; và chính b n thân các doanh nghi p không có nhu c u ñ i m i th c s v
công ngh .
Năng l c h i nh p qu c t c a khoa h c Vi t Nam chưa m nh. Theo s li u
th ng kê c a Vi n Thông tin Khoa h c, trung bình m i giáo sư và phó giáo sư công
b 0,58 bài báo trong vòng 10 năm qua trên các t p san qu c t . Trong khi các nư c
trong vùng như Thái Lan, Malaysia và Singapore, các trư ng ñ i h c ñ t ra tiêu
chu n hay khuy n khích m i giáo sư c n có ít nh t m t công b qu c t trong vòng
hai năm; còn các nư c tiên ti n hơn, m i giáo sư ph i có ít nh t m t công b qu c
t . S lư ng công b qu c t c a các nhà khoa h c Vi t Nam ch b ng 1/14
Singapore, 1/5 s lư ng t Thái Lan, 1/3 Malaysia, 1/1,3 Indonesia và kho ng 1/1,1
Philippines trong cùng th i gian.
Trong ñi u ki n còn thi u th n v cơ s v t ch t nghiên c u và thi u th n
chuyên gia, ph n l n (kho ng 80%) các nghiên c u khoa h c Vi t Nam ñ u ph i
h p tác v i nư c ngoài. Ch có 20% các công trình nghiên c u t Vi t Nam là do
n i l c (t c hoàn toàn do ngư i Vi t th c hi n).
Ch t lư ng nghiên c u khoa h c cũng r t ñáng quan tâm. M t công trình
nghiên c u khoa h c có giá tr thư ng ñư c ñ ng nghi p trên th gi i trích d n. Do
ñó, m t cách khác ñ gián ti p ñánh giá ch t lư ng là xem xét t l các bài báo ñư c
trích d n. Tính chung, kho ng 1/5 các bài báo khoa h c t Vi t Nam chưa bao gi
ñư c trích d n sau năm năm công b . ðây cũng là tình tr ng chung các nư c

Th s01.038 chiến lược phát triển kinh tế xã hội việt nam đến năm 2020

Th s01.038 chiến lược phát triển kinh tế xã hội việt nam đến năm 2020

Recommended

Recommended

More Related Content

More from https://www.facebook.com/garmentspace

More from https://www.facebook.com/garmentspace (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Th s01.038 chiến lược phát triển kinh tế xã hội việt nam đến năm 2020