2. PISMO
Zespół znaków przyjęty przez
określoną grupę ludzką
dla graficznego przedstawienia
mowy i mający to samo
znaczenie dla wszystkich jej
członków.
3. PISMO
PIKTOGRAFICZNE
Najstarszy znany system piśmienniczy. Piktogramy
to obrazki elementy rzeczywistości. Przedstawiały m.in.
Zwierzęta, przedmioty, osoby.
Źródło
http://www.google.pl/imgres?
imgurl=http://gwiazdy.com.pl/images/10_00/24-
4.jpg&imgrefurl=http://gwiazdy.com.pl/component/
content/article/5434-afrykaski-lud-z-
kosmosu&usg=__21kepx5QmXr66_jJ1gl_kDl1W6
Q=&h=150&w=228&sz=16&hl=pl&start=0&zoom
=1&tbnid=q0BIM-lgLOon-
M:&tbnh=119&tbnw=173&ei=WxGSTeK2N4aPsw
byvOXRBg&prev=/images%3Fq%3Drysunki
%2Bnaskalne%26um%3D1%26hl%3Dpl%26sa
%3DX%26biw%3D1366%26bih%3D584%26tbm
%3Disch&um=1&itbs=1&iact=hc&vpx=263&vpy=
294&dur=1103&hovh=120&hovw=182&tx=107&t
y=68&oei=WxGSTeK2N4aPswbyvOXRBg&page=
1&ndsp=21&ved=1t:429,r:8,s:0
5. PISMO
IDEOGRAFICZNE
Pismo oparte na ideogramach, czyli rysunkach
przedstawiających konkretne przedmioty lub mające
znaczenie przenośne. Ideogramy są znakami
uproszczonymi i umownymi, przedstawiającymi
rzeczy dostrzegalne zmysłami albo związanymi
z nimi pojęciami. W ten sposób np. rysunek kręgu
z kreskami promieni oznacza „słońce”, ale także
pojęcie „ciepła”. Odczytanie ideogramów bez
znajomości języka, w którym je pisano jest często
niemożliwe. Można niekiedy domyślać się ich
znaczenia, ale brzmienie wyrazu pozostaje nieznane.
6. PISMO SYLABOWE
Pismo sylabowe jest pismem fonetycznym,
związanym ściśle z brzmieniem grup dźwięków,
składających się ze spółgłosek i samogłosek.
7. ALFABET
Uporządkowany, kompletny zestaw liter, czyli
graficznych symboli pojedynczych głosek danego
języka. Za twórców właściwego alfabetu,
z którego rozwinęły się współczesne pisma, uważa się
Fenicjan. W większości znaków pisma fenickiego
można łatwo dopatrzyć się uproszczonych rysunków
oznaczających dom, zwierzęta domowe, narzędzia,
części ciała ludzkiego oraz rybę i wodę. Pierwsze
dźwięki nazwy tych rzeczy przyjęto za litery. Alfabet
udoskonalili Grecy wprowadzając litery
na oznaczenie samogłosek, bez których nie można
byłoby jednoznacznie wyrazić ich języka. Ostatecznie
alfabet upowszechnił się prawie we wszystkich
pismach, stając się jedną z najdonioślejszych
zdobyczy cywilizacyjnych ludzkości.
8. PISMO EGIPSKIE
Powstało prawdopodobnie już ok. 4000 lat p.n.e.,
skąd pochodzą najwcześniejsze jego zabytki. Przez
długi czas swego istnienia pismo egipskie
przechodziło liczne ewolucje, pozostało jednak
w obrębie własnego, skomplikowanego systemu.
9. HIEROGLIFY
Pierwotne pismo egipskie, którego znaki wykuwano
dłutem na kamiennych pomnikach i tablicach.
Hieroglify były pismem starożytnych Egipcjan,
znakami niezrozumiałymi poza ich krajem, ale i dla
większości jego ludności. Sztuka pisania stanowiła
tajemnicze, ekskluzywne narzędzie, jej znajomością
mogli się szczycić tylko nieliczni spośród
mieszkańców Egiptu. Z upływem czasu, w związku
z przemianami kulturowymi, nastaniem ery
chrześcijańskiej, księgi zapisane hieroglifami stawały
się jeszcze mniej zrozumiałe, a wiele z nich uległo
zniszczeniu. Zdarzało się, że wiadomości o mądrości
egipskich kapłanów,
o tajemnicach wyrażonych świętymi,
niezrozumiałymi znakami przetrwały tylko
w dziełach pisarzy greckich.
10. FRAGMENT TEKSTÓW PIRAMID
W KOMORZE GROBOWEJ
PIRAMIDY UNISA W SAKKARZE.
Źródło:
http://www.wsp.krakow.pl/whk/sokol.html
12. PISMO HIERATYCZNE
Powstało w związku
z wprowadzeniem papirusu,
jako materiału pisarskiego
i pędzelka zanurzanego
w czarnym lub czerwonym
atramencie jako przyboru
do pisania. W miarę
rozpowszechniania znajomości
pisma forma znaków oddalała
się coraz bardziej
od pierwotnej postaci
hieroglifów.
Źródło:
http://www.wsp.krakow.pl/whk/sokol.html
13. PISMO HIERATYCZNE
Pismo hieratyczne utrwalano najczęściej na zwojach
i arkuszach papirusowych oraz ostrakonach.
Stosowano do tego pędzelek z trzciny i „czarnego
tuszu”. Pismo to dominowało do przez dwa i pół
tysiąca lat, dopiero ok. 600 r. p.Chr. zostało wyparte
przez inną kursywę - demotykę. Od tego okresu
używano go jedynie do tekstów o charakterze
religijnym, stąd wzięła się nazwa pisma hieratika
(zapis kapłański). Najpóźniejsze dokumenty
hieratyczne pochodzą z III w. n.e.. Hieratyka była
zapisywana w układzie pionowym lub poziomym
(od okresu XII dynastii) w kierunku od prawej
do lewej.
15. NARZĘDZIA
EGIPSKIEGO SKRYBY
Warsztat pracy egipskiego skryby
składał się z: etui z trzcinowymi piórami
(od lewej), tabliczki do wygładzania
papirusu (u dołu), podwójnego
kałamarzu na atrament czerwony
i czarny; noża do papirusu zakończony
kaczym dziobem(po prawej).
Źródło:
http://www.wsp.krakow.pl/whk/sokol.html
16. NARZĘDZIA
EGIPSKIEGO SKRYBY
Zestaw narzędzi do pisania,
od góry: etui z trzema
otworami na inkaust
i trzcinkami, etui na trzcinki
i kilka zużytych trzcinek
Źródło:
http://www.wsp.krakow.pl/whk/sokol.
html
17. PISMO DEMOTYCZNE
Pismo demotyczne (demotika ozn. grec. ludowe)
ukształtowało się w VII w. p.Chr., stopniowo
wypierając pismo hieratyczne. Było ono jeszcze
bardziej uproszczone w stosunku do porzednika.
Nie miało charakteru ikonicznego, stosowano w nim
mnóstwo skrótów, ligatur i nietypowych cech
ortograficznych, które uniemożliwiają zestawienie
go z hieroglifami. Demotyką pisano również
horyzontalnie z prawej do lewej. Tak jak
poprzednika, zapisywano demotykę na ostrakonach
(rys. z lewej) i papirusach, później na stelach
kamiennych do napisów nagrobnych.
18. PISMO DEMOTYCZNE
Dokumenty demotyczne to głównie pisma o treści
prawniczej, administracyjnej i handlowej. Od Okresu
Ptolemejskiego stosowano ją również do tekstów
literackich, naukowych i religijnych. Pisząc używano
kalamusa (trzcinowego pióra) a wcześniej pędzelka.
Najbardziej znanym przykładem zastosowania pisma
demotycznego jest Kamień z Rosetty. Demotyka jest
jednym z trzech charakterów pisma wyrytych
w sławnym kamieniu obok hieratyki i alfabetu
greckiego.
20. PISMO KOPTYJSKIE
Gdy Egipt zaczął ulegać wpływom kultury greckiej ukształtował się
nowy rodzaj pisma oparty na alfabecie greckim. Do tegoż alfabetu
Egipcjanie dodali siedem znaków tworząc w ten sposób pismo
koptyjskie. Weszło ono do użytku ok. III w. n.e. Posługiwali się nim
chrześcijanie egipscy, których zwano Koptami.
Pismo koptyjskie stosowane było najczęściej do korespondencji
prywatnej, urzędowej, do dokumentacji urzędowej i administracyjnej.
Rzadko spotyka się utrwalone tym pismem teksty literackie
lub naukowe .
Podkładem pisarskim dla pisma koptyjskiego były: papirus, pergamin,
ostrakony, tabliczki drewniane oraz papier i pergamin. Znaki tego pisma
mają orientację poziomą od lewej do prawej, bez odstępów między
wyrazami.
22. PISMO GRECKIE
W X w. p.n.e. Grecy przejęli pismo od Fenicjan ale uzupełnili je znakami,
które odpowiadały dźwiękom wymawianym przez Greków.
Były to samogłoski: A alpha, E epsilon, O omikron, Y ypsilon,
a także I iota.
Około V w. p.n.e. wyodrębniło się pismo w trzech odmianach: wschodniej
(używane w koloniach jońskich w Azji Mniejszej i Attyce), południowej
(używane na Krecie i wyspie Thera) i zachodniej (używane
w Peloponezie, Tessali, koloniach greckich w południowej Italii
i na Sycylii).
Dały one początek większości pism na świecie: z odmiany zachodniej powstało
pismo łacińskie, ze wschodniej zaś wywodzi się cyrylica. W ciągu lat
wykształciła się jedna forma pisma (ok. 403 p.n.e.) zw. greckim alfabetem
klasycznym,
w której ogłoszony został zbiór praw
po zakończeniu wojny peloponeskiej. Język ten obowiązuje, w prawie
23. PISMO GRECKIE
Początkowo sposób zapisywania był nieco odmienny
od współczesnego, mianowicie od prawej do lewej strony (tak pisali
Fenicjanie), następnie zmodyfikowano ten sposób pisząc raz od prawej,
raz od lewej tzw. bustrofedon (zgodnie z ruchem wołów przy orce),
aż w końcu pisano już w sposób przyjęty aż do dziś - od lewej
do prawej.
W V w. p.n.e. Grecy posiadali już alfabet składający się z dwudziestu
czterech liter (17 spółgłosek i 7 samogłosek). Dalsza ewolucja pisma
rozwinęła się w kierunku stylów, powstało pismo "większe" -
majuskuła oraz pismo "małe" - minuskuła.
Pismo greckie cechowała prostota, przewaga kreski pionowej
i jednakowa wysokość liter oraz stosowanie form trójkątnych
i okrągłych.
24. GRECKA MAJUSKUŁA
Majuskuła (łac. majuskulus ozn.
większy) to pismo, którego
wszystkie litery są duże i posiadają
jednakową wysokość. Używano jej
w piśmie książkowym
oraz do rycia w kamieniu.
Była
to pierwotna wersja pisma zarówno
w starożytnej Grecji,
jak i w Rzymie.
Źródło:
http://www.wsp.krakow.pl/whk/pis_grec.html
25. GRECKA UNCJAŁA
Zmiana materiału pisarskiego
z papirusu na pergamin wpłynęła
na modyfikację pisma. Gładki pergamin
pozwalał na kreślenie linii zaokrąglonych.
Tak powstała uncjała. Pismo to zaczęto
stosować na początku naszej ery.
Najstarszy zachowany zabytek z tym
stylem pochodzi z III w., są to inskrypcje
z Timigadu.
W VII w. uncjała przestała być używana
do pisania całych kodeksów, długo jeszcze
używano jej do pisania nagłówków.
Źródło:
http://www.wsp.krakow.pl/whk/pis_grec.html
26. GRECKA MINUSKUŁA
Nazwa od łac. minusculus - bardzo
mały. Pismo składające się z małych
liter o różnej wysokości. Dają się one
wpisać między cztery poziome linie:
a b c d e f g.
Minuskuła była używana nieco
później, z przekształcenia greckiej
kursywy (pisma pochyłego)
i wydłużania kresek pionowych.
Źródło:
http://www.wsp.krakow.pl/whk/pis_grec.html
27. PISMO KLINOWE
Pismo klinowe powstało ok. 4000 p.n.e w Mezopotamii. Za jego
twórców uważa się Sumerów, lud nie znanego bliżej pochodzenia,
osiadły tam od najdawniejszych czasów historycznych. Pismo
klinowe zawdzięcza swą nazwę najprostszym elementom, mającym
kształt klinów lub gwoździ z trójkątną główką i wydłużoną kreską.
Na kształt ten wpłynął miejscowy materiał używany do pisania –
gliniasta ziemia z Mezopotamii. Robiono z niej grube tabliczki
i odciskano w miękkim materiale znaki przy pomocy rylca
z zaostrzonej ukośnie trzciny, następnie suszono tabliczki na słońcu,
a później wypalano jak cegiełki. Stwardniałe tabliczki przechowały
trwale pismo poprzez wieki.
28. RYLCE DO
WYCISKANIA PISMA
KLINOWEGOTabliczka sumeryjska z Teb, ok.
2360 r. p.Chr. Obok rylce z
trzciny do pisma klinowego.
Istniały prawdopodobnie trzy
rodzaje rylców:
1. trójkątny - do rysowania
kątów
2. wyżłobione –
do tworzenia gwoździ
3. zaokrąglone - do pisania
liczb
Źródło:
http://www.wsp.krakow.pl/whk/rylce.html
29. PISMO CHIŃSKIE
Pismo chińskie posiadało już w XV w. p.n.e. rozwinięty system
ideograficzny; od III w. p.n.e. służyło do zapisywania języka chińskiego.
Jest to jedyne pismo, które przez długi czas zachowało w zasadzie swój
ideograficzny charakter. Najstarsze znane nam zabytki pisma
chińskiego, tj. napisy wróżebne na kościach łopatkowych wołu
i na skorupach żółwi, pochodzące z XV w. p.n.e. Znaki pisma
chińskiego pisane były dawniej
z reguły rzędami pionowymi, z góry na dół, i od prawej ku lewej.
W dawnych tekstach nie stosowano interpunkcji. W XX w.
pod wpływem europejskich systemów pisma, rozpowszechniło się
pisanie w wierszach poziomych od lewej ku prawej.
30. CHIŃSKIE PĘDZELKI
Pędzelki chińskie z dekoracją z laki,
pochodzą z okresu dynastii Ming.
Przechowywane są w Muzeum
Narodowym w Taipei.
Źrdło:
http://www.wsp.krakow.pl/whk/piora.html
32. PISMO ARABSKIE
Pismo arabskie wywodzi się z pisma aramejskiego, rozwinęło się
i rozpowszechniło w Arabii wraz z islamem. Przyjęte zostało przez kraje
muzułmańskie, które posługiwały się innymi językami, obecnie
stosowane jest w państwach Afryki północnej, należy do najbardziej
rozpowszechnionych pism na świecie.
W piśmie tym, jak we wszystkich pismach semickich, występuje system
spółgłoskowy - czyli oznacza się jedynie spółgłoski bez samogłosek,
mimo że się je uwzględnia przy czytaniu. Alfabet arabski posiada
28 znaków, które zapisuje się od prawej do lewej. Czytelnik arabski
może mieć sporo kłopotu z lekturą gdyż litery-spółgłoski arabskie
posiadają po cztery postaci (zależnie czy występują na początku, środku,
końcu wiersza czy też samodzielnie). Jakby tego było mało wiele liter
wygląda identycznie lub prawie identycznie, rozróżniają je punkty
diakrytyczne znajdujące się nad lub pod literami.
33. PISMO ARABSKIE
Pismo arabskie było nie tylko nośnikiem treści, ale również ozdobą
rękopisu, z czasem stając się ogólnie przyjętym ornamentem w sztuce
muzułmańskiej. Twórcy, którzy potrafili tworzyć piękne rękopisy
i ozdabiać je, cieszyli się ogromnym poważaniem na równi z mężami
stanu. Kaligrafowie posiadali własny cech lub akademię, pisano
o nich nawet obszerne monografie, byli uważani za ozdobę
panujących. Jeżeli kogoś nie stać było na kupienie całego rękopisu,
fundował sobie kilka stron z tekstami z Koranu, który również miał
wpływ na prestiż kaligrafów w świecie muzułmańskim
(przepisywanie świętej księgi islamu było zaszczytem). Tradycja
przepisywania Koranu wpłynęła na rozwój arabskiego pisma
artystycznego.
36. PISMO RUNICZNE
Pismo runiczne pojawiło się na przełomie II i III w. jako alfabetyczne
pismo południowych plemion germańskich. Nazwa pochodzi od gockiego
słowa „runa”, czyli tajemnica. Używana jest też inna nazwa - "futhark",
która wzięła się od sześciu pierwszych liter alfabetu. Było to proste pismo
alfabetyczne, nadające się do wielu celów: pamiątkowych. Historia tego
pisma sięga do czasów Cesarstwa Rzymskiego, kiedy to na pograniczu
z imperium żyły ludy barbarzyńskie posługujące się językami
germańskimi, m.in.: Anglowie, Frankowie, Fryzowie, Goci, Jutowie,
Longobardowie, Sasi, Skandynawowie, Teutonowie oraz Wandalowie.
Plemiona te, pomimo powszechnej opinii,iż były niepiśmienne
aż do momentu chrystianizacji, posiadały swój sposób pisania (alfabet
runiczny). Pismo to szybko się rozpowszechniło i rozwinęło. Już około
500 r.n.e. odnajdujemy jego ślady w Danii, Szwecji, Polsce, na Rusi
i Węgrzech. Wiemy że runy były używane przez wiele stuleci i w wielu
krajach.
37. PISMO RUNICZNE
Występują trzy rodzaje pisma runicznego:
1. Runy starogermańskie - 24 znaki.
Najstarszy rodzaj pisma runicznego, który występowała głównie w północnej
Europie, między III a IX w. n.e.
2. Runy anglosaskie - 31 znaków.
Wędrujące licznie ludy germańskie prawdopodobnie pochodzące z Fryzji,
które przybyły w V w. n.e. na tereny Anglii przyniosły wraz ze sobą runy.
3. Młodszy futhark (lub też nordycki czy skandynawski)16 znaków.
Tutaj obserwujemy odwrotną sytuację, futhark został zredukowany z 24 do 16
znaków. Występował głownie na terenie Skandynawii. Większość znanych
nam napisów runicznych pochodzi z terenów Szwecji.
39. PISMO WĘZEŁKOWE
Pismo węzełkowe to sposób zapisu z wykorzystaniem sznurka,
na którym różnym rodzajom węzłów oraz ich kombinacjom przypisuje
się odrębne znaczenia. Najbardziej znanym i najlepiej zbadanym
przykładem jest kipu, używane w Ameryce Południowej przez Inków.
Wiadomo jednak, że pismo węzełkowe używane było również
w Chinach .
40. PISMO WĘZEŁKOWE
Kipu, Quipu, Khipu - w języku keczua "węzeł") - forma
trójwymiarowego zapisu stosowana przez Indian prekolumbijskiej
Ameryki Południowej. Nazywane "pismem węzełkowym", ze względu
na swoją formę: zbiór wykonanych z bawełny lub włosia lamy i alpaki
kolorowych sznurków z supełkami. Służyło do zapamiętywania liczb
(najprawdopodobniej w systemie dziesiętnym), a zapewne także i innych
informacji.
Posługiwali się nim członkowie klasy panującej oraz specjalni
rachmistrze (w języku keczua khipukamayuq) z imperium Inków.
Istniało kilka odmian kipu, które umożliwiały administratorom imperium
m.in. ewidencję ludności, obliczanie podatków, zapisywanie stanów
magazynowych, składanie sprawozdań, przechowywanie danych
historycznych, kalendarzowych, itp. Jedno kipu mogło liczyć od kilku
do nawet 2 000 sznurów.
41. PISMO WĘZEŁKOWE
W początkowym okresie podboju kontynentu było wykorzystywane
także przez hiszpańskich kolonizatorów, służąc np. do ustalania
zobowiązań podatkowych i rozstrzygania sporów majątkowych.
Z czasem zostało porzucone jako "pogańskie" i wymagające korzystania
z podejrzewanych o nielojalność keczuańskich rachmistrzów na rzecz
pisma europejskiego. Zapomniane i w znacznej części zniszczone
(współcześnie zachowało się mniej niż 1 000 egzemplarzy), przetrwało
jako system ewidencyjny w uproszczonej formie na peruwiańskich
wyżynach. Prekolumbijskie kipu, rozszyfrowane tylko częściowo,
pozostaje obiektem badań i różniących się między sobą interpretacji.
Obecnie badania nad kipu są bardzo trudne, gdyż w czasie podboju
większość egzemplarzy została spalona.
43. PISMO ŁACIŃSKIE
Klasyczny alfabet łaciński jest pochodzenia greckiego. Późniejsi
Rzymianie przystosowali niektóre litery alfabetu greckiego
(w zachodniej odmianie) do dźwięków swojej mowy i tak powstało
pismo łacińskie. Łacina była przez całe średniowiecze jedynym
językiem w Europie Zachodniej posiadającym pismo, dlatego pisma
narodowe powstawały poprzez przystosowywanie tego zapisu
do dźwięków konkretnej mowy. Alfabet łaciński rozprzestrzenił się
razem z armią rzymską w niemal całej Europie. Dziś używany jest
na ogromnych obszarach kuli ziemskiej.
45. PISMO DLA
NIEWIDOMYCH
Powstało w latach 30-tych XIX w., opracowane w 1825 r. przez
młodego, niewidomego francuskiego nauczyciela Ludwika Braille`a.
Jego podstawą jest sześciopunkt w kształcie prostokąta, w ramach
którego z różnej ilości i konfiguracji punktów wypukłych uzyskuje się
63 znaki; punkty sześciopunktu posiadają umowną numerację: lewa
kolumna (z góry na dół) - numery 1, 2, 3, prawa - 4, 5, 6; wszystkie
znaki podzielone są na 7 serii; powierzchnia znaku nie przekracza
pola dotyku opuszki palca.