2. რა არის ქართლის ცხოვრება?!
,,ქართლის ცხოვრება’’ (საქართველოს ისტორია) ძველი და
შუასაუკუნოვანი
საქართველოს
ისტორიის
უმნიშვნელოვანესი წყარო, ქართული შუასაუკუნიოვანი
ისტორიული აზროვნების , ისტორიოგრაფიის მაღალი
დონის დამადასტურებელი საისტორიო თხზულებათა
კრებულია.
წიგნი სახელწოდებით ,,ქართლის ცხოვრება’’, ქართულ
წყაროებში პირველად მოიხსენიებული უნდა იყოს არსენ
ბერის ,,ნინოს ცხოვრებაში’’.
თავდაპირველად ამ წიგნს ეწოდებოდა
როგორც
,,ქართლის ცხოვრება’’ ისე ,,ქართველთ ცხოვრებაც’’,
თანდათან დამკვიდრდა ,,ქართლის ცხოვრება’’.

4. ,,ქართლის ცხოვრება’’...
• სხვადსხვა დროს, სხვადსხვა ავტორთა მიერ
დაწერილი თხზულებების კრებულია, ის
დგებოდა
ჟამითი–ჟამად
და
საუკუნეთა
მანძილზე
ხდებოდა
მისი
შევსება–
რედაქტირება,
მაგრამ
ის
არ
არის
ერთმანეთისაგან დამოუკიდებელ საისტორიო
ნაწარმოებთა
ხელოვნურად
შედგენილი
კრებული, იგი ერთიანი თხზულებაა, რომელიც
გადმოგვცემს ერისა და ქვეყნის ისტორიას.

5. წმინდა და პატიოსანი წიგნი
,,ღმერთო და ყოველნო წმინდანო მისნო და წმიდაო
გიორგი ალავერდისაო, მთავარმოწამეო, მცველ და
მფარველ, მხარსა მდგომელ და განმმარჯუებელ
ექმენით
ორთა
ცხოვრებათა
შინა
პატრონთა:
დედოფალი დედოფალსა ნესტან–დარეჯანს, და ძესა
მათსა, ღმრთივ–გვირგვინოსანსა მეფესა ალექსანდრეს,
და დედოფალსა ანას, რომლისა მიერ გუებრძანა
პატიოსანთა ამათ წიგნთა აღწერა’’.
,,დაიცევ...დედოფალთა დედოფალი მარიამ და ძე მისი
პირმშო ოტია, რომლისა ბრძანებითა იწერება წმინდა
ესე წიგნი’’
,,ქარლის ცხოვრება’’ ,,მარიამ დედოფლისეული ნუსხა’’

6. სახარება, ,,ვეფხისტყაოსანი’’ და
,,ქართლის ცხოვრება’’
,,იდეურ–პოლიტიკურად ფეოდალური საქართველოს
ცივილიზაცია, წერს ნიკო ბერძენიშვილი, სამ სვეტს
ემყარებოდა. სახარება, ,,ვეფხისტყაოსანი’’ და ,,ქართლის
ცხოვრება’’ იყო გამარჯვებათა ფეოდალური ურთიერთობის
სამი ,,წმიდა წიგნი’’. დამახასიათებელია რომ ვახტანგ VI
თანაბრად ზრუნავდა ,,სახარებაზე’’, ,,ვეფხისტყაოსანზე’’ და
,,ქართლის ცხოვრებაზე’’.
სახარება–ერის რწმენის სიმტკიცეს ემსახურებოდა, შოთა
რუსთაველის ვეფხისტყაოსანი ქართველი ერის უკვდავების
სიმბოლოდ იქცა, ხოლო ,,ქართლის ცხოვრება’’ ეროვნული
ერთიანობის,
ეროვნული
თვითშეგნების
ერთ–ერთი
საფუძველი გახდა. ამიტომაცაა ქალებისათვის მზითვად
გატანებულ წიგნთა შორის სწორედ ეს სამი წიგნი: სახარება,
,,ვეფხისტყაოსანი’’
და
,,ქართლის
ცხოვრება’’
რომ
მოიხსენიება.

7. ,,ქართლის ცხოვრება’’ ისტორიის ისტორია..
• გამოთქმულია აზრი, რომ ,,ქართლის ცხოვრება’’
თავისი პირვანდელი სახით XI-XII სს–შია შედგენილი და
ამ
ხნის
მანზილზე
აღნიშნულმა
კერბულმა
მრავალსაუკუნოვანი
თავგადასავალი
გადაიტანა.
რომელიც შეიძლება ითქვას ერთი დიდი ისტორიაა
ისტორიისა.
• სადღეისოდ არსებობს ,,ქართლის ცხოვრების’’ ორი
ციკლი: ე.წ. ,,ძველი ქართლის ცხოვრება’’ და ახალი
,,ქართლის ცხოვრება’’.

8. ,,ქართლის ცხოვრებაში’’ შესულია
12 საისტორიო თხზულება:
1.
2.
3.
4.
5.
ლეონტი მროველი– ცხოვრება ქართველთა მეფეთა (უძველესი
დროიდან V ს–ის 40–იანი წლებამდე, მასში ჩართულია წმ. ნინოს
მიერ ქართლის მოქცევა.
ჯუანშერ ჯუანშერიანი, ცხოვრება ვახტანგ გორგასლისა (ვახტანგ
გორგასლის და მისი შემდგომ მეფეთა ისტორია, V ს–ის შუა
ხანები–VIII ს–ის.
ლეონტი მროველი, ,,წამება წმინდისა და დიდებულისა მოწამისა
არჩილისი, რომელი იყო მეფე ქართლისა (VIII ს–ის I ნახევარი.)
უცნობი ავტორი, ,,მატიანე ქართლისა’’ (VIII-XI ს–ის 70–იანი
წლები).
უცნობი ავტორი, ე.წ. დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსი,
,,ცხოვრება მეფეთ–მეფემისა დავითისი (XI საუკუნის 70–იანი
წლებიდან დავით აღმაშენებლის გარდაცვალებამდე 1125 წ.

9. ,,ქართლის ცხოვრებაში’’ შესულია 12
საისტორიო თხზულება:
6. სუმბატ დავითის–ძე, ,,ცხოვრება და უწყება ბაგრატიონთა’’ (ანუ
ბაგრატიონთა გვარის ისტორია, უძველესი დროიდან–XI საუკუნის
30–იან წლებამდე.
7. ლაშა–გიორგის დროინდელი მემატიანე (1125–1223 დემეტრე I-ის
გამეფებიდან ლაშა გიორგის მეფობის ჩათვლით.
8. უცნობი ავტორი (თამარის პირველი ისტორიკოსი) ,,ისტორიანი და
აზმანი შარავანდედთანი’’ (ანუ ისტორია და ქება ბრწყინვალეთა’’;
აღწერს გიორგი III-ისა და თამარის მეფობას.)
9.უცნობი ავტორი (თამარის მეორე ისტორიკოსი ), ,,ცხოვრება მეფეთ–
მეფისა თამარისი’’.
10. უცნობი ავტორი ე.წ. ჟამთააღმწერელი, ,,ასწლოვანი მატიანე’’
(1210–1318 წწ.) ლაშა–გიორგის გამეფებიდან–გიორგი ბრწყინვალის
გამეფებამდე.
11. ბერი ეგნატაშვილი ,,ახალი ქართლის ცხოვრება’’ (XIV-XVII სს.)
12. უცნობი ავტორი, ორი ნაწილისაგან
შედგარი ,,ქართლის
ცხოვრების ‘’ გაგრძელება (XIII ს–ის დასაწყისიდან XVIII დასაწყისი.

10. ანა დედოფლისეული,,ქართლის
ცხოვრების’’
• 1913 წელს
ახალგაზრდა ივანე ჯავახიშვილმა
შემთხვევით აღმოჩინა ,,ქართლის ცხოვრების’’ ეს
ხელნაწერი. მეცნიერი სტუმრად ყოფილა სოფელ
ლამისყანაში,
ნათესავის
ჯამბაკურ–ორბელიანის
სახლში,
სადაც
წიგნსაცავის
დათვალიერებისას
აღმოაჩინა.
• ეს ხელნაწერი კახეთის დედოფლის ანას დაკვეთით
გადაუწერიათ 1479–1495 წლებში.
(ანა იყო
ალექსანდრე 1476– 1511 წწ. მეფის მეუღლე)
ეს
ხელნაწერი ქრონოლოგიურად ყველაზე უძველესია
დღემდე არსებულ ხელნაწერებს შორის.

11. ერაჯჭალაშვილისეული
,,ქართლის ცხოვრება’’
• ივანე ჯავახიშვილის სახელთანაა დაკავშირებული,
1923 წელს ქართლის ცხოვრების ამ ხელნაწერის
აღმოჩენაც. მეცნიერის აზრით ეს ხელნაწერი 1731 წელს
ერაჯ ჭალაშვილს მოუმზადებია.

13. მარიამ დედოფლისეული
,,ქართლის ცხოვრება’’
• XVII საუკუნის პირველ ნახევარში ქართლის მეფის,
როსტომის მეუღლემ მარიამ დედოფალმა, გადააწერინა
სამეფო სახლის საჭიროებისათვის ეს ხელნაწერი.

14. მცხეთური ,,ქართლის ცხოვრება’’
• მცხეთური ,,ქართლის ცხოვრება’’ დიდი ხნის
მანძილზე დაკარგული იყო და მის შესახებ
მხოლდ ერთ ისტორიულ საბუთშია საუბარი.
• 1959 წელს მეცნიერმა აკაკი კლიმიაშვილმა
ზემო იმერეთის სოფელ პატარა ხონში,
მოქალაქე
ოლღა
მაჭავარიანის
ოჯახში
შემთხვევით
აღმოაჩინა
1697
წელს
გადაწერილი ,,ქართლის ცხოვრება’’.

15. მაჩაბლისეული ,,ქართლის ცხოვრება’’
მაჩაბლისეული ,,ქართლის ცხოვრება’’ ქ.
მოსკოვში გადაწერა გიორგი მაჩაბელმა
1736 წელს.

16. ახალი ,,ქართლის ცხოვრება’’
• XVII ს–ის დასასრულსა და XVIII ს–ის დასაწყისში
ქართლის
სამეფოში
შექმნილმა
დროებითმა
სტაბილურმა პოლიტიკურმა ვითარებამ ხელი შეუწყო
ქვეყნის კულტურულ აღორძინებას. ვახტანგ VI-მ
(ჯანიშინი 1703–1712; მეფე 1716–1724 წწ.) რომელსაც
დიდი დამსახურება მიუძღვის ქართული კულტურის
წინაშე, განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმო
ეროვნული ისტორიას–,,ქართლის ცხოვრებას’’.

17. ახალი ,,ქართლის ცხოვრება’’
•
XVII ს–ის დასასრულსა და XVIII ს–
ის
დასაწყისში
ქართლის
სამეფოში შექმნილმა დროებითმა
სტაბილურმა
პოლიტიკურმა
ვითარებამ ხელი შეუწყო ქვეყნის
კულტურულ
აღორძინებას.
ვახტანგ VI-მ (ჯანიშინი 1703–
1712;
მეფე
1716–1724
წწ.)
რომელსაც დიდი დამსახურება
მიუძღვის ქართული კულტურის
წინაშე,
განსაკუთრებული
ყურადღება დაუთმო ეროვნული
ისტორიას–,,ქართლის
ცხოვრებას’’.

18. ,,მეცნიერ კაცნი’’
• მეფის მიერ შედგენილი მეცნიერ კაცთა კომისიას,
რომელსაც ბერი ეგნატაშვილი ხელმძღვანელობდა,
დაევალა საქართველოს ისტორიის
ანუ ძველი
,,ქართლის ცხოვრების’’ რედაქტირება, ისე მანამდე
აღუწერელი პერიოდის (XIV-XVII სს.) დაწერა.
• სწავლულ კაცთა კომისიამ დიდი შრომა გასწია , რათა
იმდროისთვის შესაფერისი ისტორია შექმნილიყო, ამ
მხრივ მათ ერთმანეთს შეუდარეს ძველი ქართლის
ცხოვრების
ხელნაწერები,
სიგელ–გურჯები
და
უცხოური
წერილობითი
წყაროები,
რომლის
საფუძველზეც შთამომავლობას დაუტოვეს ახალი
ქართლის ცხოვრება.

19. ,,ქათლის ცხოვრება’’ არა
მხოლოდ..
• ქართველთა
ეროვნულ
ისტორიას
მოგვითხრობს,
იგი
სიღრმისეულად აღწერს ქართველების მრავალსაუკუნოვან
ურთიერთობებს მსოფლიოს სხვადასხვა ხალხებთან:
• ბიზანტიელებთან
• ჩრდილო კავკასიელებთან
• სომხებთან
• სპარსლებთან
• ოსმალებთან
• რომაელებთან
• არაბებთან
• მონღოლებთან
• ალან–ოსებთან
• და სხვა.

20. ,,ქართლის ცხოვრების’’ შესახებ
დამატებით წაიკითხეთ:
• მარიამ ლორთქიფანიძე, ,,რა არის ქართლის ცხოვრება’’
• კ. გრიგოლია, რას მოგვითხრობს ქართლის ცხოვრება;
• www. Wikipedia.com