2. • Դեբեդը Կուրի ավազանի ամենախոշոր
գետն է։ Այն կազմվում է երկու
գետակներից. դրանցից մեկը Փամբակն
է, որն սկիզբ է առնում Ջաջուռի
լեռնանցքի մոտից, իսկ մյուսը`
Ձորագետը, որը սկսվում է Լոռվա
սարահարթը եզրապատող լեռներից։
Նրանք իրար են միանում Թումանյան
կայարանից երկու կմ հյուսիս։
3.
4. • Դեբեդը, որ թափվում է Խրամի մեջ, Փամբակի
ակունքից հաշված ունի 178 կմ երկարություն։
Այն հոսում է հիմնականում նեղ և խոր
կիրճերով։ Տեղատարափ անձրևների
ժամանակ հաճախ նրա վարարած ջրերեը
դուրս են գալիս իրենց հունից և մեծ
ավերածություններ կատարում։ Այդ
պատճառով Դեբեդի ափերը վտանգավոր
տեղերում պատնեշավորված են։
5. • Դեբեդն ունի նաև ոռոգման կարևոր
նշանակություն։ Հիմնականում նրա ջրերով է
ոռոգվում Նոյեմբերյանի շրջանի ցածրադիր
վայրերի պտղատու այգիների մեծ մասը։
6. • Ունի հիդրոէներգիայի պաշարներ: Ջրերն
օգտագործվում են ոռոգման և էլեկտրական
էներգիա ստանալու համար: Դեբետից
սկիզբ են առնում Էրմանի և Լաբաուի
ջրանցքները, կառուցվել են մի շարք ջրհան
կայաններ: Նշանավոր վտակներն են՝
Մարցիգետը, Աջիրը, Շնողը: Դեբեդի
ափամերձ տարածքում են գտնվում
բազմաթիվ պատմական հուշարձաններ՝
Հաղպատ, Սանահին, Ախթալա, Քոբայր, Քա
րսնից Մանկանց վանքը, Բարձրաքաշ Ս.
Գրիգոր եկեղեցին և այլն:
8. • Դեբեդը տպավորվել է հայ ժողովրդի մոտ
ինչպես սարսափի մեջ գցող գետ... Այն
նկարագրված է նաև Հովհ. Թումանյանի
“Լոռեցի Սաքո” պոեմում, որտեղ
գլխավոր հերոսը խելագառվում է՝ այդ
կիրճում միայնակ գիշերելուց:
9.
10. • Թռչկանի ջրվեժ, գտնվում է ՀՀ Շիրակի և
Լոռու մարզերի սահմանին Փամբակ գետի
ձախակողմյան վտակ Չիչխան գետի վրա:
Չիչխան գետը սկիզբ է առնում Շիրակի
լեռնաշղթայի հյուսիս-արևելյան լանջերից
2250 մետր բարձրությունից: Ունի 29 կմ
երկարություն, ջրահավաք ավազանը 192
քառակուսի կմ է: Բազումի լեռնաշղթայի
միջլեռնային հովտով հոսում է արևելք:
Սնումը հալոցքային (42%) և ստորերկրյա
(35%) է, վարարումը` մարտ-հունիս
ամիսներին, որի ընթացքում ձևավորվում է
տարեկան հոսքի 62 %-ը:
11. • Միջին հոսանքում մինչև խորը և նեղ կիրճի
մեջ մտնելը առաջացնում Թռչկան ջրվեժը, որը
հայտնի է նաև Չիչխանի ջրվեժ կամ Թռչկան
ջուր անվամբ: Տեղի բնակիչները ջրվեժին
Չռան են անվանում:
12. 2011թ. հայտնվեց հանրային ուշադրության
կենտրոնում՝ ջրվեժից վերև ընկած
հատվածում կառուցվելիք ՀԷԿ-ի պատճառով
ջրվեժի գոյության վտանգման շուրջ
բնապահպանների ակցիաների շնորհիվ:
