Qabar me Aane wala Dost / कब्र में आने वाला दोस्त

2. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼ A-1
çÜ ¼¢Ï¢ ÐÉGÝï Ü è Îé¥G¢
¥…G : à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜG¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çݲï ΢’±¼ï §SH¢}¢è,
ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú
Ü G¢çÎÚè Ú-…G±è
ÎèÝè çÜ ¼¢Ï¢ ²¢ §SH¢}¢è „좆 G ÐÉGÝï „ï ÐãHï …ñGH }¢ïæ
Îè ãé§ü Îé¥G¢ ÐÉG Hèç…²ï …¢ï ÜéÀ ÐÉGïæx¢ï ²¢Î Úãïx¢¢ J
Îé¥G¢ ²ïã ãñ :
¼Ú…}¢¢ : »ï ¥ËH¢ã ! ã}¢ ÐÚ §GË}¢¢ï çãGv}¢¼ Üï ÎÚ±¢…Gï ¶¢ïH
Îï ¥¢ñÚ ã}¢ ÐÚ ¥ÐÝè ÚãG}¢¼ Ý¢ç…GH ÈGÚ}¢¢ ! »ï ¥G-…G}¢¼ ¥¢ñÚ
Ï¢é…Géx¢èü ±¢Hï
Ý¢ïÅ : ¥Ã±H ¥¢ç¶GÚ »Ü »Ü Ï¢¢Ú ÎéMÎ à¢ÚèÈG ÐÉG Hèç…²ï J
¼G¢çHÏ¢ï x¢G}¢ï }¢ÎèÝ¢
± 좆 Gè¥G
± }¢çxGÈ GÚ¼
13 à¢Ã±¢HéH }¢éÜ Úü}¢ 1428 çã

3. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
ÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
²ïã çܼ¢Ï¢ (ÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼)
}¢…çH„ï ¥H }¢Îè-ݼéH §GçË}¢Ä²¢ (΢’±¼ï §SH¢}¢è) Ýï
©Îêü …GÏ¢¢Ý }¢ïæ ÐïࢠÜè ãñ J
}¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (΢’±¼ï §SH¢}¢è) Ýï §„ çÜ ¼¢Ï¢ Ü ¢ï
çã‹Îè ÚS}¢éH ¶G¼G }¢ïæ ¼Ú¼èÏ¢ Îï Ü Ú ÐïࢠçÜ ²¢ ãñ, §„ }¢ïæ ¥x¢Ú
çÜ „è …x¢ã Ü }¢è Ï¢ïà¢è Т»æ ¼¢ï }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ Ü ¢ï (Ï¢
…GÚè¥G» }¢v¼êÏ¢, §ü-}¢ï§H) }¢éœ¢GH¥G ÈGÚ}¢¢ ÜÚ „±¢Ï¢ Ü}¢¢§²ï J
Ú¢çÏ¢¼G¢ : }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (΢’±¼ï §SH¢}¢è)
}¢Ü -¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢
ç„HïvÅïÇ ã¢©„, ¥çHÈG Üè }¢çS…Î Üï „¢}¢Ýï,
¼èÝ ÎÚ±¢…G¢, ¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î, x¢é…Ú¢¼ J
MO. 09374031409
E-mail : maktabahind@gmail.com

4. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
²¢Î ΢à¼
΢ñÚ¢Ýï }¢é¼G¢-H¥G¢ …GMÚ¼Ý ¥‹ÇÚ H¢§Ý Üèç…²ï, §à¢¢Ú¢¼ çH¶ ÜÚ „ÈG ãG¢
Ý}Ï¢Ú Ý¢ïÅ ÈGÚ}¢¢ Hèç…²ï J §GË}¢ }¢ïæ ¼ÚvGÜGè ã¢ïx¢è J
©G‹±¢Ý „ÈG ãG¢ ©G‹±¢Ý „ÈG ãG¢

5. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
²¢Î ΢à¼
΢ñÚ¢Ýï }¢é¼G¢-H¥G¢ …GMÚ¼Ý ¥‹ÇÚ H¢§Ý Üèç…²ï, §à¢¢Ú¢¼ çH¶ ÜÚ „ÈGãG¢
Ý}Ï¢Ú Ý¢ïÅ ÈGÚ}¢¢ Hèç…²ï J §GË}¢ }¢ïæ ¼ÚvGÜGè ã¢ïx¢è J
©G‹±¢Ý „ÈG ãG¢ ©G‹±¢Ý „ÈG ãG¢

6. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
“ÜGÏ¢í Á¢‹Ý¼ Üï Ï¢¢x¢G¢ï´ }¢ï´ S¢ï »Ü Ï¢¢x¢G ãñ ²¢ ΢ïÁ¢G¶G Üï x¢ÉG¢ï´ }¢ï´ S¢ï »Ü x¢ÉG¢ J”
ÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Ðïà¢Ü à¢
}¢Á¢çHS¢ï ¥H }¢ÎèݼéH §GçË}¢Ä²¢
(ࢢï’Ï¢» §SH¢ãGè Üé ¼éÏ¢, ΢’±¼ï §SH¢}¢è)
Ý¢çà¢Ú
}¢Ü -¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î
1

7. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Ý¢}¢ çÜ ¼¢Ï¢ : ÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Ðïà¢Ü ࢠ: }¢Á¢çHS¢ï ¥H }¢ÎèݼéH §GçË}¢Ä²¢
(ࢢï’Ï¢» §SH¢ãGè Üé ¼éÏ¢, ΢’±¼ï §SH¢}¢è)
çS¢Ýï ¼GÏ¢¢¥G¼ : …é}¢¢ÎH ¥Ã±H 1432 çã.
Ý¢çà¢Ú : }¢Ü -¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î
¼SÎèÜG Ý¢}¢¢
¼¢Úè¶G : .................. ãG±¢H¢ : ....................
¼SÎèÜG Üè Á¢¢¼è ãñ çÜ çܼ¢Ï¢
“ÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼”
(}¢yGÏ¢ê¥G¢ }¢Ü-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢) ÐÚ }¢Á¢çHS¢ï ¼zG¼èà¢ï Üé¼éÏ¢¢ï
ÚS¢¢§H Üè Á¢¢çÝÏ¢ S¢ï ÝÁ¢GÚï S¢¢Ýè Üè Ü¢ïçà¢à¢ Üè x¢§ü ãñ J }¢Á¢çHS¢ Ýï
§S¢ï ¥GÜG¢§Î, ÜéçÈGí IJ¢ §GÏ¢¢Ú¢¼, ¥wGH¢çÜG²¢¼, çÈGvGãè }¢S¢¢§H ¥¢ñÚ
¥G-ÚÏ¢è §GÏ¢¢Ú¢¼ ±x¢GñÚ¢ Üï ãG±¢Hï S¢ï }¢vGÎêÚ |¢Ú }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ÜÚ çH²¢
ãñ, ¥HÏ¢œ¢¢ Ü}ТïçÁ¢Gæx¢ ²¢ çܼ¢Ï¢¼ Üè x¢G-Hç¼G²¢ï´ Ü¢ çÁ¢G}}¢¢ }¢Á¢çHS¢
ÐÚ Ýãè´ J
}¢Á¢çHS¢ï ¼zG¼èà¢ï Üé ¼éÏ¢¢ï ÚS¢¢§H (΢’±¼ï §SH¢}¢è)
26-11-2009
E-mail : ilmiya26@dawateislami.net
maktabahind@gmail.com
www.dawateislami.net
}¢-ÎÝè §ç˼…¢: çÜ S¢è ¥¢ñÚ Ü ¢ï ²ïã çÜ ¼¢Ï¢ À¢ÐÝï Ü è §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´
2

8. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼ 3
“¥GÁ¢G¢Ï¢ï ÜG Ï¢í Ï¢ÚãGÜG ãñ” Üï 13 ãGéMÈG Üè çÝSÏ¢¼
S¢ï §S¢ çÜ ¼¢Ï¢ Ü¢ï ÐÉGÝï Üè “13 çÝIJ¼ï´”
ÈG Ú}¢¢Ýï }¢éS¼GÈG ¢ : “
}¢é„Ë}¢¢Ý Üè çÝIJ¼ ©„ Üï ¥G}¢H „ï Ï¢ïã¼Ú ãñ J”
΢ï }¢-ÎÝè Èê H :
(1) çÏ¢x¢GñÚ ¥ÓÀè çÝIJ¼ Üï çÜ„è |¢è ¥G-}¢Hï ¶GñÚ Ü¢ „±¢Ï¢ Ýãèæ ç}¢H¼¢ J
(2) ç…¼Ýè ¥ÓÀè çÝIJ¼ïæ ç…G²¢Î¢, ©¼Ý¢ „±¢Ï¢ |¢è ç…G²¢Î¢ J
(1) ãÚ Ï¢¢Ú ãG}Î ± (2) S¢H¢¼ ¥¢ñÚ (3) ¼¥GñéÁ¢G ± (4)
¼çS}¢Ä²¢ S¢ï ¥¢x¢G¢…G ÜMæx¢¢ (§S¢è S¢ÈGãGï ÐÚ ªÐÚ Îè ãé§ü Î¢ï ¥G-ÚÏ¢è
§GÏ¢¢Ú¢¼ ÐÉG HïÝï S¢ï Ó¢¢Ú¢ï´ çÝIJ¼¢ï´ ÐÚ ¥G}¢H ã¢ï Á¢¢»x¢¢) (5) ãGœ¢H ±S¥G
§„ Ü ¢ Ï¢¢ ±éÁG¢ê ¥¢ñÚ (6) çÜG ÏH¢ M }¢é¼G¢-H¥G¢ Ü Mæx¢¢ J (7)
ÜéGÚ¥¢Ýè ¥¢²¢¼ ¥¢ñÚ (8) ¥ãG¢Îè„ï }¢éÏ¢¢-ÚÜ¢ Üè ç…G²¢Ú¼ ÜMæx¢¢ (9)
…ã¢æ …ã¢æ “¥ËH¢ã” Ü¢ Ý¢}¢ï Ð¢Ü ¥¢»x¢¢ ±ã¢æ ¥¢ñÚ (10) …ã¢æ
…ã¢æ “„ÚÜ ¢Ú” Ü ¢ §S}¢ï }¢éÏ¢¢ÚÜ ¥¢»x¢¢ ±ã¢æ
ÐÉGêæx¢¢ (11) à¢Ú-§Gü }¢S¢¢§H S¢è¶êæx¢¢ (12) ¥x¢Ú Ü¢ï§ü Ï¢¢¼ S¢}¢Û¢ Ý
¥¢§ü ¼¢ï ©G-H}¢¢ S¢ï ÐêÀ Hêæx¢¢ (13) çܼ¢Ï¢¼ ±x¢GñÚ¢ }¢ïæ à¢Ú-§üGGG x¢G-H¼Gè
ç}¢Hè ¼¢ï Ý¢çà¢ÚèÝ Ü¢ï ¼ãGÚèÚè ¼G¢ñÚ ÐÚ }¢éœ¢GH¥G ÜMæx¢¢ J (}¢éS¢ç‹ÝÈG ²¢
Ý¢çà¢ÚèÝ ±x¢GñÚã Ü¢ï çܼ¢Ï¢¢ï´ Üè ¥xGH¢¼G çS¢ÈGü Á¢GÏ¢¢Ýè Ï¢¼¢Ý¢ ¶G¢S¢ }¢éÈGèÎ
Ýãè´ ã¢ï¼¢)

9. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
¥H }¢ÎèݼéH §GçË}¢Ä²¢
¥Á¢G : Ï¢¢çݲï ΢’±¼ï §SH¢}¢è, ¥G¢çà¢ÜGï ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜG¼,
¥}¢èÚï ¥ãHïï S¢é‹Ý¼, ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î
§Ë²¢S¢ ¥Gœ¢G¢Ú ÜG¢çÎÚè Ú-Á¢G±è çÁ¢G²¢§ü
¼ÏHèx¢Gï ÜéGÚ¥¢Ý¢ï S¢é‹Ý¼ Üè ¥G¢H}¢x¢èÚ x¢GñÚ çS¢²¢S¢è ¼ãGÚèÜ
“΢’±¼ï §SH¢}¢è” ÝïÜè Üè ΢’±¼, »ãG²¢» S¢é‹Ý¼ ¥¢ñÚ §à¢¢¥G¼ï §GË}¢ï
à¢Úè¥G¼ Ü¢ï Î鋲¢ |¢Ú }¢ï´ ¥G¢}¢ ÜÚÝï Ü¢ ¥GÁG}¢ï }¢éS¢}}¢}¢ Ú¶¼è ãñ, §Ý
¼}¢¢}¢ ©}¢êÚ Ü¢ï Ï¢ ãGéSÝ¢ï wG¢êÏ¢è S¢Ú ¥‹Á¢¢}¢ ÎïÝï Üï çH²ï }¢é-¼¥GgÎ
}¢Á¢¢çHS¢ Ü¢ çÜG²¢}¢ ¥G}¢H }¢ï´ H¢²¢ x¢²¢ ãñ çÁ¢Ý }¢ï´ „ï »Ü }¢Á¢çHS¢
“¥H }¢Îè-ݼéH §GçË}¢Ä²¢” |¢è ãñ Á¢¢ï ΢’±¼ï §SH¢}¢è Üï ©G-H}¢¢ ±
}¢éçzG¼²¢Ýï çÜÚ¢}¢ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H ãñ, çÁ¢S¢ Ýï ¶G¢çHS¢ §GË}¢è,
¼ãGÜGèÜGè ¥¢ñÚ §à¢¢¥G¼è Ü¢}¢ Ü¢ Ï¢èÇG¢ ©Æ¢²¢ ãñ J §S¢ Üï }¢é‹ÎçÚÁ¢» Á¢GñH
À ࢢï’Ï¢ï ãñ´ :
(1) ࢢï’Ï¢» Üé¼éÏ¢ï ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼ (2) ࢢï’Ï¢» ÎS¢èü Üé¼éÏ¢
(3) ࢢï’Ï¢» §SH¢ãGGè Üé¼éÏ¢ (4) ࢢï’Ï¢» ¼Ú¢çÁ¢}¢ï Üé¼éÏ¢
(5) ࢢï’Ï¢» ¼zG¼èà¢ï Üé¼éÏ¢ (6) ࢢï’Ï¢» ¼wGÚèÁ¢
“ ¥H }¢Îè-ݼéH §GçË}¢Ä²¢” Üè ¥Ã±HèÝ ¼ÚÁ¢èãG S¢ÚÜ¢Úï
4

10. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼, ¥GÁ¢Gè}¢éH Ï¢-Ú-Ü ¼, ¥GÁ¢Gè}¢éH
}¢¼üÏ¢¼, ÐÚ±¢Ý» à¢}»G çÚS¢¢H¼, }¢éÁ¢çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼, ãG¢ç}¢²ï
S¢é‹Ý¼, }¢¢çãG²ï çϢΥG¼, ¥G¢çH}¢ï à¢Úè¥G¼, ÐèÚï ¼GÚèÜG ¼, Ï¢¢§GS¢ï
¶GñÚ¢ï Ï¢-Ú-Ü ¼, ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ¥HãG¢Á¢ ¥H ãG¢çÈG Á¢G
¥H ÜG ¢Úè ࢢ㠧}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý Üè çx¢Ú¢æ
}¢¢²ã ¼S¢¢ÝèÈG Ü¢ï ¥GSÚï ãG¢çÁ¢GÚ Üï ¼ÜG¢Á¢G¢ï´ Üï }¢é¼G¢çÏ¢ÜG ãGœ¢H ±S¥G
S¢ãìH ©SHêÏ¢ }¢ï´ ÐïࢠÜÚÝ¢ ãñ J ¼}¢¢}¢ §SH¢}¢è |¢¢§ü ¥¢ñÚ §SH¢}¢è Ï¢ãÝï´
§S¢ §GË}¢è, ¼ãGÜGèÜGè ¥¢ñÚ §à¢¢¥G¼è }¢-ÎÝè Ü¢}¢ }¢ï´ ãÚ }¢éç}ÜÝ ¼¥G¢±éÝ
ÈGÚ}¢¢»æ ¥¢ñÚ }¢Á¢çHS¢ Üè ¼GÚÈG S¢ï ࢢ»¥G ã¢ïÝï ±¢Hè Üé¼éÏ¢ Ü¢ ¶GéÎ |¢è
}¢é¼G¢-H¥G¢ ÈGÚ}¢¢»æ ¥¢ñÚ ÎêS¢Ú¢ï´ Ü¢ï |¢è §S¢ Üè ¼Úx¢GèÏ¢ çÎH¢»æ J
¥ËH¢ã “΢’±¼ï §SH¢}¢è” Ü è ¼}¢¢}¢ }¢Á¢¢çHS¢ Ï¢
à¢é}¢êH “¥H }¢ÎèݼéH §GçË}¢Ä²¢” Ü¢ï çÎÝ x²¢Úã±è´ ¥¢ñÚ Ú¢¼ Ï¢¢Úã±è´
¼ÚvGÜGè ¥G¼G¢ ÈGÚ}¢¢» ¥¢ñÚ ã}¢¢Úï ãÚ ¥G-}¢Hï ¶GñÚ Ü¢ï Á¢Gï±Úï §wGH¢S¢ S¢ï
¥¢Ú¢S¼¢ ÈGÚ}¢¢ ÜÚ Î¢ïÝ¢ï´ Á¢ã¢æ Üè |¢H¢§ü Ü¢ S¢Ï¢Ï¢ Ϣݢ» J ã}¢ï´ Á¢GïÚï
x¢é}Ï¢Îï ¶GÁ¢GÚ¢ à¢ã¢Î¼, Á¢‹Ý¼éH Ï¢ÜGè¥G }¢ï´ }¢ÎÈGÝ ¥¢ñÚ Á¢‹Ý¼éH çÈGÚ΢ñS¢
}¢ï´ Á¢x¢ã ÝS¢èÏ¢ ÈGÚ}¢¢» J
Ú-}¢Á¢G¢ÝéH }¢éÏ¢¢ÚÜ 1425 çã.
5

11. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
ÎéMÎ à¢ÚèÈG Üè ÈGÁ¢GèH¼
±ÈG ¢Î¢Ú Ü ¢ñÝ ?
ã}¢ çÜ S¢ ÐÚ }¢ïãÚÏ¢¢Ý ãñ´ ?
ÐèÀï v²¢ À¢ïÇG¢ ?
¥ãH¢ï¥G²¢HÜ¢ï¥ÐÝ¢S¢Ï¢ÜéÀS¢}¢Û¢Ýï±¢Hï
¥ÐÝ異ÐÜ¢ïãH¢Ü¼}¢ï´Ç¢HÝï±¢H¢Ï¢ÎÝS¢èÏ¢
çÜG²¢}¢¼ Üï çÎÝ ¥ãH¢ï ¥G²¢H Ü¢ ΢’±¢
v²êæ Ú¢ï¼ï ã¢ï ?
¥G}¢H Ýï Ü ¢}¢ ¥¢Ý¢ ãñ
}¢éÎïü Ü è ãGS¢Ú¼ !
ÝïÜ ± ϢΠ΢ïÝ¢ï´ Ü ¢ï ãGS¢Ú¼ ã¢ïx¢è
ã}¢ |¢è ¼é}ã¢Úï ÐèÀï ¥¢Ýï ±¢Hï ãñ´
{¢ïÜï }¢ï´ Ý Úçã²ï
ÜG Ï¢í Ü è ÐéÜ ¢Ú
¼‹ã¢§ü ãè Ü ¢ÈG è ãñ
Î鋲¢ S¢ï Á¢¢Ýï ±¢H¢ï´ Ü ¢ï ²¢Î Ü èçÁ¢²ï
»Ü çÎÝ }¢ÚÝ¢ ãñ ¥¢ç¶GÚ }¢¢ñ¼ ãñ
}¢¢ñ¼ Ü ¢ï ²¢Î Ü ÚÝï Ü ¢ ÈG ¢»Î¢
¥ÐÝè }¢¢ñ¼ Ü ¢ï ²¢Î Ü èçÁ¢²ï
ã}¢ ÐÚ v²¢ x¢éÁ¢GÚïx¢è ?
}¢éÎïü Üï S¢Î}¢ï
ÜG Ï¢í ±¢Hï çÜ S¢ ÐÚ ÚàÜ Ü Ú¼ï ãñ´ ?
9
11
12
13
14
14
15
16
18
19
20
21
21
23
24
25
26
27
27
29
30
32
¥|¢è S¢ï ¼Ä²¢Úè ÜÚ HèçÁ¢²ï
Á¢‹Ý¼ Ü ¢ Ï¢¢x¢G ²¢ Á¢ã‹Ý}¢ Ü ¢ x¢ÉG¢
ÜGÏ¢í Ü¢ï Á¢ã‹Ý}¢ Ü¢ x¢ÉG¢ ϢݢÝï ±¢Hï ¥¢’}¢¢H
Ó¢éx¢GéH ¶G¢ïÚè
ÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢x¢ |¢ÇGÜ Úãè ‰¢è
x¢GèÏ¢¼
x¢GèÏ¢¼ çÜS¢ï Üã¼ï ãñ´ ?
¥vS¢çÚIJ¼ x¢GèÏ¢¼ Ü è HÐïÅ }¢ï´ ãñ
Ý}¢¢Á¢G Ý ÐÉGÝ¢
çS¢²¢ã ¶GÓÓ¢Ú Ýé}¢¢ çÏ¢ÓÀê
±¢çHÎñÝ Ü è Ý¢ ÈG Ú}¢¢Ýè
ÚñæÜ Ýï ±¢H¢ x¢{¢
çÜÝ Ï¢¢¼¢ï´ }¢ï´ §¼G¢¥G¼ Üè Á¢¢»x¢è ?
Á¢GÜ¢¼ Ý ÎïÝï Ü¢ ±Ï¢¢H
x¢‹Á¢¢ S¢¢æÐ x¢Hï }¢ï´ Ç¢H çβ¢ Á¢¢»x¢¢
¥GÁ¢G¢Ï¢¢¼ Ü ¢ ÎÎüÝ¢Ü ÝvGࢢ
Á¢GÜ¢¼ çÜS¢ ÐÚ ÈGÁ¢Gü ãñ ?
HêÅ Üï }¢¢H S¢ï ãGÁ¢ ÜÚÝï ±¢Hï Ü¢ ¥‹Á¢¢}¢
à¢Ú¢Ï¢, çÁ¢GÝ¢, x¢GèÏ¢¼, Û¢êÅè ÜG S¢}¢ï´
¶¢Ý¢ ¥¢ñÚ Ú¢ïÁ¢G¢ Ý Ú¶Ý¢
à¢Ú¢Ï¢è Ü ¢ ¥‹Á¢¢}¢
ç¶G‹Á¢GèÚ Ýé}¢¢ }¢é΢ü
33
35
35
35
36
37
38
38
39
40
41
42
43
43
45
45
47
47
48
49
49
È GïãçÚ„
©G‹±¢Ý S¢ÈG ãG¢
Ý}Ï¢Ú ©G‹±¢Ý
S¢ÈG ãG¢
Ý}Ï¢Ú
6

12. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
¥¢x¢ Üè ÜèHï´
¥¢x¢ Ü è HÐïÅ }¢ï´
Á¢±¢Ýè }¢ï´ ¼¢ñÏ¢¢ Ü ¢ §‹¥G¢}¢
ÐïࢢϢ S¢ï Ý Ï¢Ó¢Ý¢
ç}¢H¢±Å Ü ÚÝï Ü è S¢Á¢G¢
ç}¢H¢±Å Ü ¢ à¢Ú-§üG ãGév}¢
x¢GéSHï Á¢Ý¢Ï¢¼ }¢ï´ ¼¢¶GèÚ
x¢GéSHï Á¢Ý¢Ï¢¼ }¢ï´ ¼¢¶GèÚ ÜÏ¢ ãGÚ¢}¢ ãñ
Á¢Ý¢Ï¢¼ Üè ãG¢H¼ }¢ï´ S¢¢ïÝï Üï ¥ãGÜ¢}¢
S¢êζG¢ïÚ Ü¢ ¥‹Á¢¢}¢
}¢é΢ü ©Æ Ï¢ñÆ¢
}¢¢æ S¢ï çÁ¢GÝ¢ Ü ÚÝï ±¢H¢
ÐïÅ }¢ï´ S¢¢æÐ
}¢çSÁ¢Î }¢ï´ ãæS¢Ý¢
HÁGÁ¢G¼ÐÚÝãè´ãH¢Ü¼ÐÚÝÁ¢GÚÚ網ï
ÜGÏ¢í Ü¢ïÁ¢‹Ý¼ Ü¢ Ï¢¢x¢G ϢݢÝï ±¢Hï ¥¢’}¢¢H
Ý}¢¢Á¢G, Ú¢ïÁ¢G¢ ãGÁ¢ ¥¢ñÚ Á¢GÜ¢¼ ±x¢GñÚ¢
}¢éÛ¢ï Ý}¢¢Á¢G ÐÉGÝï ΢ï
ÜG Ï¢í }¢ï´ Ý}¢¢Á¢G ÐÉGÝï ±¢Hï Ï¢éÁ¢Géx¢ü
Î¢ï ¥æ{ïÚï ÎêÚ ã¢ï´x¢ï
¶GéàÏ¢êÎ¢Ú ÜGÏ¢í
ÜGÏ¢í }¢ï´ ç¼H¢±¼ ÜÚÝï ±¢Hï Ï¢éÁ¢Géx¢ü
S¢Ï¢í Üï ¥‹±¢Ú
50
50
50
51
51
52
54
54
55
56
57
58
58
59
59
61
62
63
64
64
65
65
66
ϢΠ¥GÜG è-Îx¢è S¢ï ¼¢ñÏ¢¢
}¢çSÁ¢Î Ú¢ïà¢Ý Ü ÚÝï Ü è ÈG …GèH¼
}¢ÚèÁ¢G Ü è §G²¢Î¼
§G²¢Î¼ Üï }¢-ÎÝè Èê H
}¢ÚèÁ¢G Üï çH²ï »Ü Îé¥G¢
}¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼ ¥¢ñÚ §G²¢Î¼
S¢êÚ» }¢éËÜ ÐÉGÝï Ü ¢ §‹¥G¢}¢
ÜG Ï¢í }¢ï´ S¢êÚ» }¢éËÜ ÐÉGè Á¢¢ Úãè ‰¢è
ÜG Ï¢í }¢ï´ çÈG çÚ༢ ÜGé Ú¥¢Ý ÐÉG¢»x¢¢
S¢êÚ» ²¢S¢èÝ à¢ÚèÈG Ü è Ï¢-Ú-Ü ¼
S¢êÚ» S¢ÁÎã à¢ÈG¢¥G¼ ÜÚïx¢è
S¢êÚ» çÁ¢GHÁ¢G¢H ÐÉGÝï Ü è Ï¢-Ú-Ü ¼ï´
S¢êÚ» §wGH¢S¢ ÐÉGÝï Ü ¢ ÈG ¢»Î¢
à¢Ï¢ï Á¢é}¢é¥G¢ Ü ¢ ÎéMÎ
ÜGÏ¢í Üè x¢G}¢ x¢éS¢¢Ú
¼ãÁÁ¢éÎ Ü ¢ ÝêÚ
»Ü ãÁ¢G¢Ú ¥‹±¢Ú
ÝïÜ è Ü è ΢’±¼
}¢éÏ¢çËHx¢GèÝ Ü è ÜG Ï¢íï´
Á¢x¢-}¢x¢¢»æx¢è
Î鋲¢ }¢ï´ }¢éS¢èÏ¢¼ ©Æ¢Ý¢
H¢ïx¢¢ïæ ¼¢ï ¼vHèÈG Ý ÐãéæÓ¢¢Ýï Ü¢ §‹¥G¢}¢
§üS¢¢Hï S¢±¢Ï¢
66
69
70
70
71
71
73
73
74
74
74
75
76
76
76
77
78
79
79
80
80
81
©G‹±¢Ý „È GãG¢
Ý}Ï¢Ú ©G‹±¢Ý
„È GãG¢
Ý}Ï¢Ú
7

13. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
çÁ¢G‹Î¢ï´ Ü¢ ¼¢ïãGÈG¢
“Ü Ú}¢” Üï ¼èÝ ãGéMÈG Ü è çÝSÏ¢¼
S¢ï §üS¢¢Hï S¢±¢Ï¢ Ü è 3 çãGÜ ¢²¢¼
Ï¢¢x¢G S¢-ÎÜG ¢ Ü Ú çβ¢
ÈGS¢¢Îè Üè }¢çxGÈGÚ¼
Ú¢ïÁ¢G¢Ý¢ »Ü ÜGé Ú¥¢Ýï Ð¢Ü §üS¢¢Hï
S¢±¢Ï¢ Ü ÚÝï ±¢H¢ Ý¢ñ Á¢±¢Ý
S¢-ÎÜG¢ ÎïÝï S¢ï ÜGÏ¢í Üè x¢Ú}¢è ÎêÚ ã¢ï¼è ãñ
Ú¢ãï ¶Gé΢ }¢ï´ ¶GÓ¢ü Ü èçÁ¢²ï
¥ÐÝï S¢-ÎÜG¢¼ ΢’±¼ï §SH¢}¢è Ü¢ï ÎèçÁ¢²ï
¶Gy}¢ Ý ã¢ïÝï ±¢Hï 7 ¥G¢}¢¢H
§GË}¢ ÜG Ï¢í }¢ï´ S¢¢‰¢ Úãïx¢¢
¥¢ñH¢Î Ü¢ï §GË}¢ï ÎèÝ çS¢¶¢Ýï Üè Ï¢-Ú-ܼ
}¢éS¢Ë}¢¢Ý Üï çÎH }¢ï´ ¶Géà¢è ΢ç¶GH
ÜÚÝï Ü¢ S¢±¢Ï¢
çÜS¢è Üï çÎH }¢ï´ ¶Géà¢è ΢ç¶GH ÜÚÝï
Üï Ó¢‹Î Ü ¢}¢
¥GÁ¢G¢Ï¢ï ÜGÏ¢í S¢ï }¢ãGÈGêÁ¢G ÚãÝï ±¢Hï ¶Géà¢
ÝS¢èÏ¢
à¢ãèÎ ¥GÁ¢G¢Ï¢ï ÜGÏ¢í S¢ï }¢ãGÈGêÁ¢G Úã¼¢ ãñ
ÐïÅ Üï }¢ÚÁ¢G }¢ï´ }¢ÚÝï ±¢H¢
Á¢é}¢é¥G¢ Üï çÎÝ ÈG ¢ñ¼ ã¢ïÝï ±¢H¢
ÜG Ï¢í }¢ï´ ±ãGìࢼ Ý ã¢ïx¢è
81
82
82
82
83
84
84
85
86
86
86
87
88
89
89
90
90
91
ÜGÏ¢í }¢ï´ ¶Géࢠ¶GÏ¢Úè ТÝï ±¢H¢ï´ Üè çãGÜ¢²¢¼
Ü çH}¢» à¢ã¢Î¼ Ü è ¼SÎèÜG Ü ÚÝï
±¢Hï Ü è Ï¢çwGà¢à¢ ã¢ï x¢§ü
¥Á¢G¢Ý Üï Á¢±¢Ï¢ Üè ÈGÁ¢GèH¼
3 Ü Ú¢ïÇG 24 H¢¶ ÝïçÜ ²¢æ Ü }¢¢§²ï
¥Á¢G¢Ý ± §ÜG¢}¢¼ Üï Á¢±¢Ï¢ Ü¢ ¼GÚèÜG¢
S¢êÚ» Ü ãìÈG Ü è ç¼H¢±¼ Ü è Ï¢-Ú-Ü ¼
ÜGÏ¢í }¢ï´ H¢»Ï¢íïÚè
à¢ñ¶GñÝ Üï Îè±¢Ýï Ü è ÝÁ¢¢¼
¥¢ñçH²¢ Üï Ý¢}¢ Hï±¢ Ü è ÝÁ¢¢¼
Ï¢ïà¢Ü }¢éÛ¢ï ΢ï Á¢‹Ý¼ï´ ¥G¼G¢ Üè x¢§æü
Î-ÚÁ¢¢¼ }¢ï´ ÈG ÜG ü
}¢éçzG¼²ï ΢’±¼ï §SH¢}¢è Üè Á¢Ï¢ ÜGÏ¢í ¶éHè
ÜGÏ¢í }¢ï´ }¢çIJ¼ Üï S¢¢‰¢ ¼Ï¢ÚéüÜ¢¼ Ú網ï
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥}¢èÚï }¢é¥G¢ç±²¢
Üè ±çS¢Ä²¼
¼Ï¢ÚéüÜ ¢¼ Ú¶Ýï Ü ¢ ¼GÚèÜG ¢
ÜG Ï¢í ÐÚ ¼ËÜG èÝ Ü ¢ ¼GÚèÜG ¢
ÜG Ï¢í ÐÚ ¥Á¢G¢Ý ÎèçÁ¢²ï
Ü ÈG Ý Üï çH²ï ¼èÝ ¥Ý}¢¢ïH ¼¢ïãGÈGï
}¢¢¶GÁ¢G }¢Ú¢Á¢ï¥G
¥H }¢ÎèݼéH §GçË}¢Ä²¢ Ü è Üé ¼éÏ¢
± ÚS¢¢§H
91
91
93
93
94
96
97
97
97
98
100
101
104
104
105
105
106
107
109
111
©G‹±¢Ý „È GãG¢
Ý}Ï¢Ú ©G‹±¢Ý „È GãG¢
Ý}Ï¢Ú
8

14. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
ÎéMÎ à¢ÚèÈG Ü è ÈG Á¢GèH¼
Ï¢ïÓ¢ñÝ çÎH¢ï´ Üï Ó¢ñÝ, ÚãG}¢¼ï ΢ÚñÝ, ¼¢Á¢Î¢Úï ãG-Ú}¢ñÝ, S¢Ú±Úï Ü¢ñÝñÝ
Ü¢ ÈGÚ}¢¢Ýï ÚãG}¢¼ çÝà¢¢Ý ãñ : Á¢Ï¢ Á¢é}¢¢’Ú¢¼ Ü¢ çÎÝ
¥¢¼¢ ãñ ¥ËH¢ã çÈGçÚà¼¢ï´ Ü¢ï |¢ïÁ¢¼¢ ãñ çÁ¢Ý Üï ТS¢ Ó¢¢æÎè Üï
Ü¢x¢GÁ¢G ¥¢ñÚ S¢¢ïÝï Üï ÜGH}¢ ã¢ï¼ï ãñ´ ±¢ïã çH¶¼ï ãñ´, Ü¢ñÝ ²¢ñ}¢ï Á¢é}¢¢’Ú¢¼
¥¢ñÚ à¢Ï¢ï Á¢é}¢é¥G¢ }¢éÛ¢ ÐÚ ÜS¢Ú¼ S¢ï ÎéMÎï Ð¢Ü ÐÉG¼¢ ãñ J
©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJ-μéÝ¢ ¥G¢§à¢¢ çS¢gèÜG ¢
S¢ï }¢Ú±è ãñ çÜ »Ü çÎÝ ÝêÚ Üï ÐñÜÚ, ¼}¢¢}¢ ÝçÏ¢²¢ï´ Üï
S¢Ú±Ú, S¢é˼G¢Ýï Ï¢ãGÚ¢ï Ï¢Ú Ýï S¢ãG¢Ï¢» çÜ Ú¢}¢
S¢ï ÎÚ²¢zG¼ ÈGÚ}¢¢²¢ : “¼é}¢ Á¢¢Ý¼ï ã¢ï çÜ ¼é}ã¢Úè, ¼é}ã¢Úï
¥ãH¢ï ¥G²¢H, }¢¢H ¥¢ñÚ ¥¢’}¢¢H Üè ç}¢S¢¢H ÜñS¢è ãñ ?” ¥GÁ¢Gü Üè :
“ ²¢’Ýè ¥ËH¢ã ¥¢ñÚ ©S¢ Ü ¢ ÚS¢êH
Ï¢ïã¼Ú Á¢¢Ý¼ï ãñ´ J” §à¢¢üÎ ÈGÚ}¢¢²¢ : “¼é}ã¢Úè, ¼é}ã¢Úï
9
ÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
à¢ñ¼G¢Ý ¥¢Ð Ü ¢ï H¢¶ S¢éS¼è çÎH¢» }¢x¢Ú ¥¢Ð ²ïã çÜ ¼¢Ï¢ ÐÉG
HèçÁ¢²ï, ÜG Ï¢í ± ãGàÚ Ü è ¼Ä²¢Úè Ü ¢ Á¢GïãìÝ Ï¢Ýïx¢¢,

15. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼ 10
¥ãH¢ï ¥G²¢H, }¢¢H ¥¢ñÚ ¥¢’}¢¢H Üè ç}¢S¢¢H ©S¢ à¢wGS¢ Üè ¼GÚãG ãñ
çÁ¢S¢ Üï ¼èÝ |¢¢§ü ã¢ï´, Á¢Ï¢ ©S¢ Üè }¢¢ñ¼ Ü¢ ±vG¼ ÜGÚèÏ¢ ¥¢» ¼¢ï ±¢ïã
¥ÐÝï ¼èÝ¢ï´ |¢¢§²¢ï´ Ü¢ï Ï¢éH¢» ¥¢ñÚ »Ü S¢ï Üãï : “¼é}¢ }¢ïÚè ãG¢H¼ Îï¶
Úãï ã¢ï, ²ïã Ï¢¼¢¥¢ï çÜ ¼é}¢ }¢ïÚï çH²ï v²¢ Ü Ú S¢Ü ¼ï ã¢ï ?” ±¢ïã
Á¢±¢Ï¢ Îï : “}¢ñ´ ¼é}ã¢Úï çH²ï §¼Ý¢ ÜÚ S¢Ü¼¢ ãêæ çÜ çÈG HãG¢H ¼é}ã¢Úè
¼è}¢¢Ú ΢Úè ÜMæ, ¼é}ã¢Úï S¢¢‰¢ Úã ÜÚ ¼é}ã¢Úè ãG¢Á¢¢¼ ± Á¢GMçÚIJ¢¼ Ü¢ï
ÐêÚ¢ ÜMæ çÈÚ Á¢Ï¢ ¼é}ã¢Ú¢ §ç‹¼ÜG¢H ã¢ï Á¢¢» ¼¢ï ¼é}ãï´ xG¢éSH Îï ÜÚ ÜÈGÝ
ÐãÝ¢ªæ ¥¢ñÚ H¢ïx¢¢ï´ Üï S¢¢‰¢ ç}¢H ÜÚ ¼é}ã¢Ú¢ Á¢Ý¢Á¢G¢ ©Æ¢ªæ çÜ Ü|¢è }¢ñ´
Ü‹{¢ Îêæ ¼¢ï Ü|¢è Ü¢ï§ü ¥¢ñÚ à¢wGS¢, Á¢Ï¢ (¼é}ãï´ ÎzGÝ ÜÚ Üï) ±¢ÐS¢ ¥¢ªæ
¼¢ï Á¢¢ï Ü¢ï§ü ¼é}ã¢Úï Ï¢¢Úï }¢ï´ ÐêÀï ©S¢ Üï S¢¢}¢Ýï ¼é}ã¢Úè |¢H¢§ü ãè Ï¢²¢Ý
ÜMæ.” ²ïã |¢¢§ü ÎÚ ãGÜGèÜG¼ ©S¢ à¢wGS¢ Üï ¥ãH¢ï ¥G²¢H ãñ´ J ²ïã
ÈGÚ}¢¢Ýï Üï Ï¢¢’Î S¢ÚÜ¢Úï }¢ÎèÝ¢ Ýï S¢ãG¢Ï¢» çÜÚ¢}¢
S¢ï ÐêÀ¢ : “§S¢ Üï Ï¢¢Úï }¢ï´ ¼é}ã¢Ú¢ v²¢ ¶G²¢H ãñ ?” ¥GÁ¢Gü
Üè : “²¢ ÚS¢êHËH¢ã ! ã}¢ §S¢ }¢ï´ Ü¢ï§ü |¢H¢§ü
Ýãè´ Ð¢¼ï J” ¥¢Ð Ýï ÜH¢}¢ Á¢¢Úè Ú¶¼ï ãé» §à¢¢üÎ
ÈGÚ}¢¢²¢ : çÈÚ ±¢ïã ¥ÐÝï ÎêS¢Úï |¢¢§ü S¢ï Üãï : “¼é}¢ |¢è }¢ïÚè ãG¢H¼ Îï¶
Úãï ã¢ï, }¢ïÚï çH²ï v²¢ ÜÚ S¢Ü¼ï ã¢ï ?” ¼¢ï ±¢ïã Á¢±¢Ï¢ }¢ï´ Üãï : “}¢ñ´ ©S¢
±vG¼ ¼Ü ¼é}ã¢Ú¢ S¢¢‰¢ Îêæx¢¢ Á¢Ï¢ ¼Ü ¼é}¢ çÁ¢G‹Î¢ ã¢ï, Á¢êæãè ¼é}¢ Î鋲¢ S¢ï
LwGS¢¼ ã¢ïx¢ï ã}¢¢Úï Ú¢S¼ï Á¢é΢ ã¢ï Á¢¢»æx¢ï v²êæ çÜ ¼é}¢ ÜG Ï¢í }¢ï´ ÐãéæÓ¢
Á¢¢¥¢ïïx¢ï ¥¢ñÚ }¢ñ´ ²ãè´ Î鋲¢ }¢ï´ Úã Á¢¢ªæx¢¢ J” ²ïã |¢¢§ü ¥SH }¢ï´ ©S¢
à¢wGS¢ Ü¢ }¢¢H ãñ, §S¢ Üï Ï¢¢Úï }¢ï´ ¼é}ã¢Ú¢ v²¢ ¶G²¢H ãñ ? S¢ãG¢Ï¢»

16. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
çÜÚ¢}¢ Ýï ¥GÁ¢Gü Üè : “²¢ ÚS¢êHËH¢ã !
ã}¢ §S¢ï |¢è ¥ÓÀ¢ Ýãè´ S¢}¢Û¢¼ï J” }¢-ÎÝè ¥¢ÜG¢ Ýï
}¢Á¢GèÎ §à¢¢üÎ ÈGÚ}¢¢²¢ : çÈÚ ±¢ïã à¢wGS¢ ¥ÐÝï ¼èS¢Úï |¢¢§ü S¢ï Üãï :
“²ÜGèÝÝ ¼é}¢ |¢è }¢ïÚè ãG¢H¼ Îï¶ Úãï ã¢ï ¥¢ñÚ ¼é}¢ Ýï }¢ïÚï ¥ãH¢ï ¥G²¢H
¥¢ñÚ }¢¢H Ü¢ Á¢±¢Ï¢ |¢è S¢éÝ çH²¢ ãñ, Ï¢¼¢¥¢ï ¼é}¢ }¢ïÚï çH²ï v²¢ ÜÚ
S¢Ü¼ï ã¢ï ?” ±¢ïã ©S¢ï ¼S¢ËHè Îï¼ï ãé» Üãï : “}¢ïÚï |¢¢§ü ! }¢ñ´ ¼¢ï ÜG Ï¢í }¢ï´
|¢è ¼é}ã¢Úï S¢¢‰¢ Úãêæx¢¢ ¥¢ñÚ ¼é}ãï´ ±ãGìࢼ S¢ï Ï¢Ó¢¢ªæx¢¢ ¥¢ñÚ Á¢Ï¢ ²¢ñ}¢ï
çãGS¢¢Ï¢ ¥¢»x¢¢ ¼¢ï }¢ñ´ ¼ïÚï }¢èÁ¢G¢Ý }¢ï´ Á¢¢ Ï¢ñÆêæx¢¢ ¥¢ñÚ ©S¢ï ±ÁGÝ Î¢Ú Ü Ú
Îêæx¢¢ J” ²ïã ©S¢ Ü¢ ¥G}¢H ãñ, §S¢ Üï Ï¢¢Úï ¼é}ã¢Ú¢ v²¢ ¶G²¢H ãñ ?
S¢ãG¢Ï¢» çÜ Ú¢}¢ Ýï ¥GÁ¢Gü Ü è : “²¢ ÚS¢êHËH¢ã
! ²ïã ¼¢ï Ï¢ãé¼ ¥ÓÀ¢ ΢ïS¼ ãñ J” ãGéÁG¢êÚï ÐéÚÝêÚ, ࢢÈGï »G
²¢ñ}¢é‹Ýéà¢êÚ Ýï §à¢¢üÎ ÈGÚ}¢¢²¢ : “ ²¢’Ýè
²ïãè ãGÜGèÜG¼ ãñ J”
±ÈG ¢Î¢Ú Ü ¢ñÝ ?
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ¥¢Ð Ýï }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ÈGÚ}¢¢²¢ çÜ
ã}¢¢Úï ¥¢ÜG¢, }¢vÜè }¢-ÎÝè }¢éS¼GÈG¢ Ýï »Ü ¥¢S¢¢Ý
ç}¢S¢¢H Üï Á¢GÚè»G ¥G}¢H Üè ¥ãç}}¢Ä²¼ Ü¢ï Ï¢²¢Ý ÈGÚ}¢¢²¢ J ²ÜGèÝÝ
}¢¢H, ¥ãH¢ï ¥G²¢H ¥¢ñÚ ¥¢’}¢¢H }¢ï´ S¢ï ã}¢¢Ú¢ S¢Ï¢ S¢ï ±ÈG¢Î¢Ú ΢ïS¼
11

17. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
“¥G}¢H” ãñ Á¢¢ï ÜGÏ¢í ± ãGàÚ }¢ï´ |¢è ã}¢¢Ú¢ }¢ÎÎx¢¢Ú ã¢ïx¢¢ J
¼ê ¥ÐÝè }¢¢ñ¼ Ü¢ï }¢¼ |¢êH ÜÚ S¢¢}¢¢Ý Ó¢HÝï Ü¢ Á¢G}¢è´ Üè ¶G¢Ü ÐÚ S¢¢ïÝ¢ ãñ §æüÅ¢ï´ Ü¢ çS¢Úã¢Ý¢ ãñ
Ý Ï¢ñHè ã¢ï S¢Üï |¢¢§ü Ý Ï¢ïÅ¢ Ï¢¢Ð ¼ï }¢¢§ü ¼ê v²êæ çÈÚ¼¢ ãñ S¢¢ñ΢§ü ¥G}¢H Ýï Ü¢}¢ ¥¢Ý¢ ãñ
ã}¢ çÜ S¢ ÐÚ }¢ïãÚÏ¢¢Ý ãñ´ ?
§‹S¢¢Ý ±ÈG¢Î¢Ú ΢ïS¼ Ü¢ ÜGÎíÎ¢Ý ¥¢ñÚ ©S¢è ÐÚ çÁ¢G²¢Î¢ }¢ïãÚÏ¢¢Ý
ã¢ï¼¢ ãñ, §S¢è Ï¢¢¼ Üï Ðïà¢ï ÝÁ¢GÚ ã}¢ï´ çÁ¢G²¢Î¢ ¥ãç}}¢Ä²¼ “ÜGÏ¢í ± ãGàÚ }¢ï´
Ü¢}¢ ¥¢Ýï ±¢Hï ΢ïS¼” ²¢’Ýè ¥G}¢H Ü¢ï ÎïÝè Ó¢¢çã²ï ‰¢è }¢x¢Ú ¥zGS¢¢ïS¢ !
»ïS¢¢ Ýãè´ ãñ, ã}¢ }¢ï´ S¢ï ÜéÀ H¢ïx¢ }¢¢H Ü¢ï çÁ¢G²¢Î¢ ¥ã}¢ S¢}¢Û¢¼ï ãñ´
ãG¢H¢æ çÜ ²ïã ©S¢ ±vG¼ ¼Ü ã}¢¢Ú¢ S¢¢‰¢ Îï¼¢ ãñ Á¢Ï¢ ¼Ü ã}¢¢Úè S¢¢æS¢ï´
Ï¢ãG¢H ãñ´, ¥¢æ¶ï´ Ï¢‹Î ã¢ï¼ï ãè ã}¢ï´ À¢ïÇG ÜÚ ã}¢¢Úï ±¢çÚS¢¢ï´ Üï ТS¢ Ó¢H¢
Á¢¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ÜGÏ¢í }¢ï´ “ÈêÅè Ü¢ïÇGè” |¢è ã}¢¢Úï S¢¢‰¢ Ýãè´ Á¢¢¼è v²êæ çÜ
Ü ÈG Ý }¢ï´ ‰¢ïHè ã¢ï¼è ãñ Ý ÜGÏ¢í }¢ï´ ç¼Á¢¢ïÚè ! Á¢GMçÚIJ¢¼ï çÁ¢G‹Îx¢è Üè
¼v}¢èH Üï çH²ï }¢¢H Üè ¥ãç}}¢Ä²¼ S¢ï §‹Ü¢Ú Ýãè´ }¢x¢Ú ¥¢Á¢ ã}¢¢Úè
x¢G¢çHÏ¢ ¥vS¢çÚIJ¼ }¢¢H ± ΢ñH¼ Üè }¢ãGÏÏ¢¼ }¢ï´ »ïS¢è x¢çÚzG¼¢Ú ãñ çÜ
çÁ¢G²¢Î¢ S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ }¢¢H Ü}¢¢Ýï Üè {éÝ }¢ï´ ãGÚ¢}¢ ± Ý¢ Á¢¢§Á¢G Á¢GÚ¢»¥G Ï¢ï
ÎÚïx¢G §çS¼’}¢¢H çܲï Á¢¢¼ï ãñ´ }¢-S¢HÝ çÚà±¼ ¥¢ñÚ S¢êΠܢ HñÝ ÎñÝ
çܲ¢ Á¢¢¼¢ ãñ, Á¢G¶GèÚ¢ ¥‹Î¢ïÁ¢Gè Üè Á¢¢¼è ãñ, Á¢G}¢èÝ¢ï´ ÐÚ ÜG ÏÁ¢Gï çܲï
Á¢¢¼ï ãñ´, H¢ïx¢¢ï´ Üï ÜG Á¢Gïü ÎÏ¢¢» Á¢¢¼ï ãñ´, ¥}¢¢Ý¼ }¢ï´ ç¶G²¢Ý¼ Üè Á¢¢¼è ãñ,
±vGÈG Üï ¥}±¢H }¢ï´ wG¢éÎü Ï¢éÎü Üè Á¢¢¼è ãñ, Ó¢¢ïÚè Üè Á¢¢¼è ãñ, Ç¢Ü ¢
}¢¢Ú¢ Á¢¢¼¢ ãñ, çÓ¢çn²¢æ |¢ïÁ¢ ÜÚ H¢ïx¢¢ï´ S¢ï |¢œ¢¢ ±éS¢êH çܲ¢ Á¢¢¼¢ ãñ,
}¢¢HÎ¢Ú¢ï´ Ü¢ï ¼¢±¢Ý Üè ¶G¢ç¼GÚ §xG±¢ çܲ¢ Á¢¢¼¢ ãñ, ¥H x¢GÚÁ¢G ç¼Á¢¢ïÚè
Ü¢ï LÐñ ÐñS¢ï ¥¢ñÚ S¢¢ïÝ¢ Ó¢¢æÎè S¢ï |¢ÚÝï Üï çH²ï Ý¢}¢» ¥¢’}¢¢H Ü¢ï wG¢êÏ¢
12

18. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
x¢éÝ¢ã¢ï´ S¢ï |¢Ú¢ Á¢¢¼¢ ãñ J »ïS¢¢ ÜÚÝï ±¢H¢ï´ Üï çÎH ± çÎ}¢¢x¢G ÐÚ çãGS¢ü ±
H¢HÓ¢ Ü¢ §¼Ý¢ x¢G-HÏ¢¢ ã¢ï Á¢¢¼¢ ãñ çÜ ©‹ãï´ ²ïã »ãGS¢¢S¢ ¼Ü Ýãè´ ã¢ï¼¢
çÜ »Ü çÎÝ S¢Ï¢ ²ãè´ À¢ïÇG Á¢¢Ý¢ ãñ, Á¢ñS¢¢ çÜ
ÐèÀï v²¢ À¢ïÇG¢ ?
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ãéÚñÚ¢ S¢ï }¢ÚÈGê ¥GÝ }¢Ú±è
ãñ : “Á¢Ï¢ Ü¢ï§ü à¢wGS¢ }¢Ú Á¢¢¼¢ ãñ ¼¢ï çÈGçÚà¼ï Üã¼ï ãñ´ çÜ §S¢ Ýï ¥¢x¢ï
v²¢ |¢ïÁ¢¢ ? ¥¢ñÚ H¢ïx¢ ÐêÀ¼ï ãñ´ : §S¢ Ýï ÐèÀï v²¢ À¢ïÇG¢ ?”
}¢éÈG çSS¢Úï à¢ãèÚ ãGÜ è}¢éH ©}}¢¼ ãGÁ¢GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú
¶G¢Ý §S¢ ãGÎèS¢ï Ð¢Ü Üï ¼ãGì¼ ÈGÚ}¢¢¼ï ãñ´ : “²¢’Ýè }¢Ú¼ï
±vG¼ ©S¢ Üï ±¢çÚS¢èÝ ¼¢ï À¢ïÇGï ãé» }¢¢H Üè çÈG R }¢ï´ ã¢ï¼ï ãñ´ çÜ v²¢ À¢ïÇGï
Á¢¢ Ú㢠ãñ ? ¥¢ñÚ Á¢¢ï }¢H¢»Ü¢ (²¢’Ýè çÈGçÚà¼ï) ©S¢ Üè ÜGÏÁ¢Gï MãG ±x¢GñÚ¢
Üï çH²ï ¥¢¼ï ãñ´ ±¢ïã ©S¢ Üï ¥¢’}¢¢H ± ¥GÜG¢§Î Ü¢ çãGS¢¢Ï¢ Hx¢¢¼ï ãñ´ J”
(ç}¢Ú¥¢¼éH }¢Ý¢Á¢èãG, çÁ¢. 7, S¢. 84)
΢ñH¼ï Î鋲¢ Üï ÐèÀï ¼ê Ý Á¢¢ ¥¢ç¶GÚ¼ }¢ï´ }¢¢H Ü ¢ ãñ Ü ¢}¢ v²¢
çÎH S¢ï Î鋲¢ Ü è }¢ãGÏÏ¢¼ ÎêÚ Ü Ú çÎH ÝÏ¢è Üï §GàÜG S¢ï }¢¢’}¢êÚ Ü Ú
H‹ÎÝ¢ï ÐïçÚS¢ Üï S¢ÐÝï À¢ïÇG Îï
Ï¢S¢ }¢ÎèÝï ãè S¢ï çÚ༢ Á¢¢ïÇG Hï
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 375)
13

19. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
¥ãH¢ï ¥G²¢H Ü ¢ï ¥ÐÝ¢ S¢Ï¢ Üé À S¢}¢Û¢Ýï ±¢Hï
ã}¢ Î鋲¢ }¢ï´ ¼‹ã¢ ¥¢» ‰¢ï ¥¢ñÚ ¼‹ã¢ ãè H¢ñÅ Á¢¢»æx¢ï, HïçÜÝ §S¢
Î鋲¢ }¢ï´ ã}¢ ¼‹ã¢ Ýãè´ Úã¼ï Ï¢çËÜ Ï¢ãé¼ S¢ï ¥zGڢΠ}¢-S¢HÝ }¢¢æ Ï¢¢Ð,
Ï¢ãÝ |¢¢§ü, Ï¢è±è Ï¢ÓÓ¢ï, ¥GÁ¢GèÁ¢G¢ï ¥ÜG¢çÚÏ¢ ¥¢ñÚ Î¢ïS¼ ¥ãGÏ¢¢Ï¢ ±x¢GñÚ¢ ã}¢¢Úè
çÁ¢G‹Îx¢è Ü¢ çãGSS¢¢ ã¢ï¼ï ãñ´, ±¢ïã ã}¢¢Ú¢ ¥¢ñÚ ã}¢ ©Ý Ü¢ ¶G²¢H Ú¶¼ï ãñ´
¥¢ñÚ Ú¶Ý¢ |¢è Ó¢¢çã²ï v²êæ çÜ à¢Úè¥G¼ Ýï |¢è §Ý Üï ãGéÜGêÜG Ï¢²¢Ý çܲï ãñ´ J
çÈG~¢Gè ¼G¢ñÚ ÐÚ ã}¢ï´ §Ý S¢ï }¢ãGÏÏ¢¼ ã¢ï¼è ãñ }¢x¢Ú ¥vS¢Ú H¢ïx¢ ¥ÐÝï ¥ãH¢ï
¥G²¢H Üè }¢ãGÏÏ¢¼ }¢ï´ »ïS¢¢ x¢é}¢ ã¢ï Á¢¢¼ï ãñ´ çÜ çÈÚ ©‹ãï´ ÜGÏ¢í ²¢Î Úã¼è
ãñ Ý }¢ñ΢Ýï }¢ãGà¢Ú, çÁ¢S¢ Ü¢ ݼèÁ¢¢ ²ïã çÝÜH¼¢ ãñ çÜ }¢é¥çÁGÁ¢GÝ
Ý}¢¢Á¢G Üï çH²ï Ï¢éH¢ Ú㢠ã¢ï¼¢ ãñ }¢x¢Ú ²ïã Í¢Ú ±¢H¢ï´ S¢ï ¶Géࢠx¢çŒÐ²¢ï´ }¢ï´
»ïS¢ï }¢x¢Ý ã¢ï¼ï ãñ´ çÜ |¢Úè }¢ãGçÈGH À¢ïÇG ÜÚ }¢çSÁ¢Î Ü¢ L¶G ÜÚÝï Ü¢ï
§Ý Ü¢ Á¢è Ýãè´ Ó¢¢ã¼¢, ©Ý Üï Ï¢ÓÓ¢¢ï´ Ü¢ çÜS¢è Üï Ï¢ÓÓ¢¢ï´ S¢ï Û¢x¢ÇG¢ ã¢ï
Á¢¢» ¼¢ï ¥ÐÝè ¥¢ñH¢Î Ü¢ ÜGéS¢êÚ ã¢ïÝï Üï Ï¢¢ ±éÁ¢êÎ }¢é¥G¢ÈGè }¢¢æx¢Ýï Üï Ï¢Á¢¢»
¼ê ¼éÜ¢Ú Ï¢çËÜ }¢¢Ú{¢ÇG ÐÚ ©¼Ú ¥¢¼ï ãñ´, à¢Úè¥G¼ ¥G¢ñÚ¼ S¢ï ÐÎïü Ü¢
¼ÜG¢Á¢G¢ ÜÚ¼è ãñ }¢x¢Ú ²ïã ¥ÐÝï ࢢïãÚ Ü¢ï Ú¢Á¢Gè Ú¶Ýï Üï çH²ï Ï¢ï ÐÎüx¢è
Ü¢ §çà¼ã¢Ú Ï¢Ý ÜÚ Úã Á¢¢¼è ãñ, §S¢è ¼GÚãG Ï¢¢’Á¢G Ý¢Î¢Ý ¥ÐÝï Í¢Ú ±¢H¢ï´
Üè ÈGÚ}¢¢§à¢ï´ ¥¢ñÚ Á¢GMÚ¼ï´ ÐêÚè ÜÚÝï Üï çH²ï }¢¢Hï ãGÚ¢}¢ Ü¢ ±Ï¢¢H |¢è
¥ÐÝï S¢Ú Hï Hï¼ï ãñ´ Á¢¢ï çÜ S¢Ú¢S¢Ú ¶GS¢¢Úï Ü¢ S¢¢ñ΢ ãñ, Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï
¥ÐÝï ¥¢Ð Ü ¢ï ãH¢Ü ¼ }¢ï´ Ç¢HÝï ±¢H¢ ϢΠÝS¢èÏ¢
ã}¢¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜG¢, ¼}¢¢}¢ ÝçÏ¢²¢ï´ Üï S¢Ú±Ú, ΢ï Á¢ã¢æ Üï ¼¢Á¢±Ú
Ýï §à¢¢üÎ ÈGÚ}¢¢²¢ : “H¢ïx¢¢ï´ ÐÚ »Ü Á¢G}¢¢Ý¢ »ïS¢¢
¥¢»x¢¢ çÜ }¢¢ïç}¢Ý Ü¢ï ¥ÐÝ¢ ÎèÝ Ï¢Ó¢¢Ýï Üï çH²ï »Ü Ðã¢ÇG S¢ï ÎêS¢Úï
14

20. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Ðã¢ÇG ¥¢ñÚ »Ü x¢G¢Ú S¢ï ÎêS¢Úè x¢G¢Ú Üè ¼GÚÈG |¢¢x¢Ý¢ ÐÇGïx¢¢ ¼¢ï ©S¢ ±vG¼
Ú¢ïÁ¢Gè ¥ËH¢ã Üè Ý¢Ú¢Á¢Gè ãè S¢ï ãG¢çS¢H Üè Á¢¢»x¢è çÈÚ Á¢Ï¢
»ïS¢¢ Á¢G}¢¢Ý¢ ¥¢ Á¢¢»x¢¢ ¼¢ï ¥¢Î}¢è ¥ÐÝï Ï¢è±è Ï¢ÓÓ¢¢ï´ Üï 㢉¢¢ï´ ãH¢Ü
ã¢ïx¢¢, ¥x¢Ú ©S¢ Üï Ï¢è±è Ï¢ÓÓ¢ï Ý ã¢ï´ ¼¢ï ±¢ïã ¥ÐÝï ±¢çHÎñÝ Üï 㢉¢¢ï´
ãH¢Ü ã¢ïx¢¢, ¥x¢Ú ©S¢ Üï ±¢çHÎñÝ Ý ãé» ¼¢ï ±¢ïã çÚà¼ïÎ¢Ú¢ï´ ¥¢ñÚ ÐÇG¢ïçS¢²¢ï´
Üï 㢉¢¢ï´ ãH¢Ü ã¢ïx¢¢ J” S¢ãG¢Ï¢» çÜÚ¢}¢ Ýï ¥GÁ¢Gü Üè : “²¢
ÚS¢êHËH¢ã ! ±¢ïã ÜñS¢ï ?” ÈGÚ}¢¢²¢ : “±¢ïã ©S¢ï
}¢¢H Üè Ü}¢è Ü¢ ¼G¢’Ý¢ Îï´x¢ï ¼¢ï ¥¢Î}¢è ¥ÐÝï ¥¢Ð Ü¢ï ãH¢Ü¼ }¢ï´ Ç¢HÝï
±¢Hï Ü¢}¢¢ï´ }¢ï´ }¢S¢MÈG ÜÚ Îïx¢¢ J” (¼¢ï x¢¢ï²¢ §‹ãè´ Üï 㢉¢¢ï´ ãH¢Ü ãé±¢)
¥ÐÝï Í¢Ú ±¢H¢ï´ Ü¢ï ãGÚ¢}¢ Ü}¢¢ ÜÚ ç¶H¢Ýï ±¢H¢ï´ Ü¢ï S¢æ|¢H
Á¢¢Ý¢ Ó¢¢çã²ï çÜ }¢ñ΢Ýï }¢ãGà¢Ú }¢ïæ çÜ Á¢ã¢æ »Ü »Ü ÝïÜè Üè S¢wG¼ ãG¢Á¢¼
ã¢ïx¢è, ²ïãè “¥ÐÝï” §S¢ S¢ï v²¢ S¢éHêÜ ÜÚï´x¢ï ? ²ïã Á¢¢ÝÝï Üï çH²ï ÝèÓ¢ï
Îè x¢§ü çÚ±¢²¼ Ï¢¢Ú Ï¢¢Ú ÐçÉG²ï, Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï
çÜG ²¢}¢¼ Üï çÎÝ ¥ãH¢ï ¥G²¢H Ü ¢ ΢’±¢
}¢Ú±è ãñ çÜ “}¢Îü S¢ï ¼¥GËHéÜG Ú¶Ýï ±¢H¢ï´ }¢ï´ ÐãHï ©S¢ Üè
Á¢G¢ñÁ¢¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Üè ¥¢ñH¢Î ãñ, }¢x¢Ú ²ïã S¢Ï¢ (²¢’Ýè Ï¢è±è, Ï¢ÓÓ¢ï
çÜG²¢}¢¼ }¢ï´) ¥ËH¢ã Üè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ï´ ¥GÁ¢Gü ÜÚï´x¢ï : “»ï ã}¢¢Úï ÚÏ¢
! ã}¢ï´ §S¢ à¢wGS¢ S¢ï ã}¢¢Ú¢ ãGÜG Hï ÜÚ Îï, v²êæ çÜ §S¢ Ýï Ü|¢è ã}¢ï´
ÎèÝè ©}¢êÚ Ýãè´ çS¢¶¢» ¥¢ñÚ ²ïã ã}¢ï´ ãGÚ¢}¢ ç¶H¢¼¢ ‰¢¢ çÁ¢S¢ Ü¢ ã}¢ï´
15

21. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
§GË}¢ Ýãè´ ‰¢¢ J” Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï ©S¢ à¢wGS¢ S¢ï ©Ý Ü¢ Ï¢ÎH¢ çH²¢ Á¢¢»x¢¢ J”
»Ü ¥¢ñÚ çÚ±¢²¼ }¢ï´ ãñ çÜ “Ï¢‹Îï Ü¢ï }¢èÁ¢G¢Ý Üï ТS¢ H¢²¢ Á¢¢»x¢¢,
çÈGçÚà¼ï Ðã¢ÇG Üï Ï¢Ú¢Ï¢Ú ©S¢ Üè Ýïçܲ¢æ H¢»æx¢ï ¼¢ï ©S¢ S¢ï ©S¢ Üï
¥G²¢H Üè ¶GÏ¢Ú x¢èÚè ¥¢ñÚ ç¶GÎ}¢¼ Üï Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H ã¢ïx¢¢ ¥¢ñÚ }¢¢H
Üï Ï¢¢Úï }¢ï´ ÐêÀ¢ Á¢¢»x¢¢ çÜ Ü ã¢æ S¢ï ãG¢çS¢H çÜ ²¢ ? ¥¢ñÚ Ü ã¢æ ¶GÓ¢ü
çÜ ²¢ ? ãGœ¢¢ çÜ ©S¢ Üï ¼}¢¢}¢ ¥¢’}¢¢H ©Ý Üï }¢é¼G¢-HÏ¢¢¼ }¢ï´ ¶GÓ¢ü ã¢ï
Á¢¢»æx¢ï ¥¢ñÚ ©S¢ Üï çH²ï Ü¢ï§ü ÝïÜè Ï¢¢ÜGè Ýãè´ Úãïx¢è, ©S¢ ±vG¼ çÈG çÚà¼ï
¥¢±¢Á¢G Îï´x¢ï : “²ïã ±¢ïã à¢wGS¢ ãñ çÁ¢S¢ Ü è ÝïçÜ ²¢æ §S¢ Üï ¥ãH¢ï
¥G²¢H Hï x¢» ¥¢ñÚ ±¢ïã ¥ÐÝï ¥¢’}¢¢H Üï S¢¢‰¢ çx¢Ú±è ãñ J”
ã}¢¢Úè çÏ¢x¢ÇGè ãé§ü ¥G¢Î¼ï´ çÝÜ H Á¢¢»æ ç}¢Hï x¢éÝ¢ã¢ï´ Üï ¥}¢Ú¢Á¢G S¢ï çà¢ÈG ¢ ²¢ ÚÏ¢
Úãï´ |¢H¢§ü Ü è Ú¢ã¢ï´ }¢ï´ x¢¢}¢Á¢GÝ ãÚ Î}¢ Ü Úï´ Ý L¶G }¢ïÚï Т©æ x¢éÝ¢ã Ü ¢ ²¢ ÚÏ¢
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 56)
v²êæ Ú¢ï¼ï ã¢ï ?
»Ü à¢wGS¢ à¢ÎèΠϢè}¢¢Ú ‰¢¢, »ïS¢¢ Hx¢¼¢ ‰¢¢ çÜ Î鋲¢ }¢ï´ ÜéÀ
ãè ÎïÚ Ü¢ }¢ïã}¢¢Ý ãñ J ©S¢ Üï Ï¢ÓÓ¢ï, Á¢G¢ñÁ¢¢ ¥¢ñÚ }¢¢æ Ï¢¢Ð §Îü çx¢Îü ¶ÇGï
¥¢æS¢ê Ϣ㢠Úãï ‰¢ï J ©S¢ Ýï ¥ÐÝï ±¢çHÎ S¢ï ÐêÀ¢ : “¥ÏÏ¢¢Á¢¢Ý ! ¥¢Ð Ü¢ï
çÜS¢ Ó¢èÁ¢G Ýï LH¢²¢ ?” ÜãÝï Hx¢ï : “}¢ïÚï çÁ¢x¢Ú Üï ÅéÜÇGï ! Á¢é΢§ü Ü¢
x¢G}¢ LH¢ Ú㢠ãñ, ¼é}ã¢Úï }¢ÚÝï Üï Ï¢¢’Î ã}¢¢Ú¢ v²¢ Ï¢Ýïx¢¢ ?” ©S¢ à¢wGS¢
16

22. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Ýï ¥ÐÝè ±¢çH΢ S¢ï ÐêÀ¢ : “Œ²¢Úè ¥}}¢èÁ¢¢Ý ! ¥¢Ð v²êæ Ú¢ï Úãè ãñ´ ?” }¢¢æ
Ýï Á¢±¢Ï¢ çβ¢ : “}¢ïÚï H¢H ! Î鋲¢ S¢ï ¼ïÚè LwGS¢¼è Ü¢ S¢¢ïÓ¢ ÜÚ Ú¢ï Úãè ãêæ,
}¢ñ´ ¼ïÚï çÏ¢x¢GñÚ ÜñS¢ï Úã Тªæx¢è ?” çÈÚ ¥ÐÝè Ï¢è±è S¢ï ÐêÀ¢ : “¼é}ãï´ çÜS¢
Ó¢èÁ¢G Ýï Ú¢ïÝï ÐÚ }¢Á¢Ï¢êÚ çܲ¢ ?” ©S¢ Ýï |¢è Ü㢠: “}¢ïÚï S¢Ú¼¢Á¢ ! ¥¢Ð
Üï çÏ¢x¢GñÚ ã}¢¢Úè çÁ¢G‹Îx¢è ¥Á¢èÚÝ ã¢ï Á¢¢»x¢è, Á¢é΢§ü Ü¢ x¢G}¢ }¢ïÚï çÎH Ü¢ï
Í¢¢§H ÜÚ Ú㢠ãñ, ¥¢Ð Üï Ï¢¢’Î }¢ïÚ¢ v²¢ Ï¢Ýïx¢¢ ?” çÈÚ ¥ÐÝï Ú¢ï¼ï ãé»
Ï¢ÓÓ¢¢ï´ Ü¢ï ÜGÚèÏ¢ Ï¢éH¢²¢ ¥¢ñÚ ÐêÀ¢ : “}¢ïÚï Ï¢ÓÓ¢¢ï ! ¼é}ãï´ çÜS¢ Ó¢èÁ¢G Ýï
LH¢²¢ ãñ ?” Ï¢ÓÓ¢ï ÜãÝï Hx¢ï : “¥¢Ð Üï ç±S¢¢H Üï Ï¢¢’Î ã}¢ ²¼è}¢ ã¢ï
Á¢¢»æx¢ï, ã}¢¢Úï S¢Ú S¢ï Ï¢¢Ð Ü¢ S¢¢²¢ ©Æ Á¢¢»x¢¢, ¥¢Ð Üï Ï¢¢’Î ã}¢¢Ú¢ v²¢
Ï¢Ýïx¢¢ ?” ©Ý S¢Ï¢ Üè ²ïã Ï¢¢¼ï´ S¢éÝ ÜÚ ±¢ïã à¢wGS¢ ÜãÝï Hx¢¢ : “¼é}¢
S¢Ï¢ ¥ÐÝè Î鋲¢ Üï çH²ï Ú¢ï Úãï ã¢ï, ¼é}¢ }¢ï´ S¢ï ãÚ à¢wGS¢ }¢ïÚï çH²ï Ýãè´
Ï¢çËÜ ¥ÐÝ¢ ÝzG¥G ¶Gy}¢ ã¢ï Á¢¢Ýï Üï ¶G¢ñÈG S¢ï Ú¢ï Ú㢠ãñ, v²¢ ¼é}¢ }¢ï´ S¢ï
Ü¢ï§ü »ïS¢¢ |¢è ãñ çÁ¢S¢ï §S¢ Ï¢¢¼ Ýï LH¢²¢ ã¢ï çÜ }¢ÚÝï Üï Ï¢¢’Î ÜGÏ¢í }¢ï´ }¢ïÚ¢
v²¢ ãG¢H ã¢ïx¢¢, ¥G‹ÜGÚèÏ¢ }¢éÛ¢ï ±ãGìࢼ Ý¢Ü, ¼æx¢¢ï ¼¢ÚèÜ ÜGÏ¢í }¢ï´ À¢ïÇG çβ¢
Á¢¢»x¢¢, v²¢ ¼é}¢ }¢ï´ S¢ï Ü¢ï§ü §S¢ Ï¢¢¼ ÐÚ |¢è ڢﲢ çÜ }¢éÛ¢ï }¢ÚÝï Üï Ï¢¢’Î
}¢é‹Ü Ú ÝÜ èÚ (²¢’Ýè ÜGÏ¢í }¢ï´ S¢é±¢H¢¼ ÜÚÝï ±¢Hï çÈGçÚ༢ï´) S¢ï ±¢çS¢¼G¢
ÐÇGïx¢¢ ! v²¢ ¼é}¢ }¢ï´ S¢ï Ü¢ï§ü §S¢ ¶G¢ñÈG S¢ï |¢è ڢﲢ çÜ }¢éÛ¢ï }¢ïÚï ÐÚ±Îü x¢¢Ú
Üï S¢¢}¢Ýï çãGS¢¢Ï¢¢ï çܼ¢Ï¢ Üï çH²ï ¶ÇG¢ çܲ¢ Á¢¢»x¢¢ ! ¥¢ã ! ¼é}¢
}¢ï´ S¢ï Ü¢ï§ü |¢è }¢ïÚè ©wGÚ±è ÐÚïࢢçݲ¢ï´ Üè ±Á¢ã S¢ï Ýãè´ Ú¢ï²¢ Ï¢çËÜ ãÚ
»Ü ¥ÐÝè Î鋲¢ Üè ±Á¢ã S¢ï Ú¢ï Ú㢠ãñ J” §S¢ x¢ézG¼-x¢ê Üï ÜéÀ ãè ÎïÚ
Ï¢¢’Î ©S¢ Üè MãG ÜG -ÈG S¢ï ©G‹S¢éÚè S¢ï ÐÚ±¢Á¢G ÜÚ x¢§ü J
17

23. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! §S¢ çãGÜ¢²¼ }¢ï´ ã}¢¢Úï çH²ï
§GÏ¢í¼ ãè §GÏ¢í¼ ãñ çÜ ±¢ïã ¥ãH¢ï ¥G²¢H çÁ¢Ý Üï »ïGà¢¢ï ¥¢Ú¢}¢ Üï çH²ï ã}¢
¥ÐÝè Ýè´Îï´ ÜGéÚÏ¢¢Ý ÜÚ Îï¼ï ãñ´, çÁ¢‹ãï´ ¥¢S¢¢§à¢ï´ ÎïÝï Üï çH²ï ã}¢ Ï¢ÇGè
¶Géà¢è S¢ï }¢à¢vGÜG¼ï´ Ï¢Ú΢༠ÜÚ¼ï ãñ´, çÁ¢Ý Üè Ú¢ãG¼¢ï´ Üï çH²ï ã}¢ ¶GéΠܢï
x¢G}¢¢ï´ Üï ãG±¢Hï ÜÚ Îï¼ï ãñ´, Á¢êæãè ã}¢¢Ú¢ S¢ÈGÚï çÁ¢G‹Îx¢è ¶Gy}¢ ã¢ï¼¢ ãñ §‹ãï´ ã}¢¢Úè
Ýãè´ ¥ÐÝè çÈGR S¢¼¢Ýï Hx¢¼è ãñ çÜ §S¢ Üï Á¢¢Ýï Üï Ï¢¢’Î ã}¢¢Ú¢ v²¢
Ï¢Ýïx¢¢ ? ܢࢠ±¢ïã ²ïã |¢è S¢¢ïÓ¢¼ï çÜ }¢ÚÝï Üï Ï¢¢’Î §S¢ Ü¢ v²¢ Ï¢Ýïx¢¢ ?
¥¢ñÚ ã}¢¢Úï çH²ï Îé¥G¢» }¢çxGÈGÚ¼ ± §üS¢¢Hï S¢±¢Ï¢ Üè ÜS¢Ú¼ ÜÚ¼ï J
Á¢Ï¢ çÜ ÐñÜï ¥Á¢H MãG Hï Á¢¢»x¢¢ çÁ¢S}¢ï Ï¢ï Á¢¢æ ¼ÇGÐ Ü Ú ÆãÚ Á¢¢»x¢¢
HãGìÎ }¢ï´ Ü ¢ï§ü ¼ïÚè Ýãè´ ¥¢»x¢¢ ¼éÛ¢ Ü ¢ï ÎzGÝ¢ Üï ãÚ §Ü ÐHÅ Á¢¢»x¢¢
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 355)
¥G}¢H Ýï Ü ¢}¢ ¥¢Ý¢ ãñ
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ÎêS¢Ú¢ï´ Üè Î鋲¢ Ú¢ïà¢Ý ÜÚÝï Üï
çH²ï ¥ÐÝè ÜGÏ¢í }¢ï´ ¥æ{ïÚ¢ }¢¼ ÜèçÁ¢²ï, ΢ñH¼ ± }¢¢H ¥¢ñÚ ¥ãH¢ï
¥G²¢H Üè }¢ãGÏÏ¢¼ }¢ï´ Ýïçܲ¢æ À¢ïçÇG²ï Ý x¢éÝ¢ã¢ï´ }¢ï´ ÐçÇG²ï çÜ §Ý S¢Ï¢ Ü¢
S¢¢‰¢ ¼¢ï ¥¢æ¶ Ï¢‹Î ã¢ï¼ï ãè ÀêÅ Á¢¢»x¢¢ Á¢Ï¢ çÜ Ýïçܲ¢æ
ÜG Ï¢í ± ¥¢ç¶GÚ¼ Ï¢çËÜ Î鋲¢ }¢ï´ |¢è Ü¢}¢ ¥¢»æx¢è, }¢x¢Ú ¥zGS¢¢ïS¢ ! çÜ
¥¢Á¢ ã}¢¢Úè ¥vS¢çÚIJ¼ Üè ¼é±¢Ý¢§²¢æ S¢éÏãG S¢ï Hï ÜÚ à¢¢}¢ ¼Ü ¥ÐÝè
Î鋲±è çÁ¢G‹Îx¢è Ü¢ï ãè Ï¢ïã¼Ú S¢ï Ï¢ïã¼Ú ¥¢ñÚ }¢Á¢GïÎ¢Ú Ï¢Ý¢Ýï Üè ΢ñÇG {êÐ
}¢ï´ S¢ÈGü ã¢ï Úãè ãñ´, S¢¢}¢¢Ýï ¥¢ç¶GÚ¼ Üè çÈGR Ï¢ãé¼ Ü}¢ çζ¢§ü Îï¼è ãñ,
18

24. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
²¢Î Ú網ï ! ÝïÜ ¥¢’}¢¢H Üè ÜGÎí ¥¢Á¢ Ýãè´ ¼¢ï ÜH Á¢GMÚ }¢¢’Hê}¢ ã¢ï
Á¢¢»x¢è }¢x¢Ú ©S¢ ±vG¼ çS¢±¢» ãGS¢Ú¼ Üï ÜéÀ 㢉¢ Ý ¥¢»x¢¢, Á¢ñS¢¢ çÜ
}¢éÎïü Ü è ãGS¢Ú¼ !
΢’±¼ï §SH¢}¢è Üï §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢Ü-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ Üï
}¢yGÏ¢ê¥G¢ 32 S¢ÈGãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÚS¢¢Hï “ÜG Ï¢í Ü ¢ §ç}¼ãG¢Ý” Üï
S¢ÈGãG¢ 4 ÐÚ à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜG¼ ¥}¢èÚï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
}¢éãG}}¢Î §Ë²¢S¢ ¥Gœ¢G¢Ú ÜG¢çÎÚè ÝvGH ÜÚ¼ï ãñ´ : ãGÁ¢GÚ¼ï
S¢çIJÎéÝ¢ ¥G¼G¢ çÏ¢Ý ²S¢¢Ú ÈGÚ}¢¢¼ï ãñ´ : “Á¢Ï¢ }¢çIJ¼ Ü¢ï
ÜGÏ¢í }¢ï´ Ú¶¢ Á¢¢¼¢ ãñ ¼¢ï S¢Ï¢ S¢ï ÐãHï ©S¢ Ü¢ ¥G}¢H ¥¢ ÜÚ ©S¢ Üè Ï¢¢§æü
Ú¢Ý Ü¢ï ãG-Ú-ܼ Îï¼¢ ¥¢ñÚ Üã¼¢ ãñ : }¢ñ´ ¼ïÚ¢ ¥G}¢H ãêæ J ±¢ïã }¢é΢ü ÐêÀ¼¢
ãñ : “}¢ïÚï Ï¢¢H Ï¢ÓÓ¢ï Üã¢æ ãñ´ ? }¢ïÚè Ýï’}¢¼ï´, }¢ïÚè ΢ñH¼ï´ Üã¢æ ãñ´ ?” ¼¢ï
¥G}¢H Üã¼¢ ãñ : “²ïã S¢Ï¢ ¼ïÚï ÐèÀï Úã x¢» ¥¢ñÚ }¢ïÚï çS¢±¢ ¼ïÚè ÜGÏ¢í }¢ï´
Ü¢ï§ü Ýãè´ ¥¢²¢ J” ±¢ïã }¢é΢ü ãGS¢Ú¼ S¢ï Üã¼¢ ãñ : “»ï ܢࢠ! }¢ñ´ Ýï ¥ÐÝï
Ï¢¢H Ï¢ÓÓ¢¢ï´, ¥ÐÝè Ýï’}¢¼¢ï´ ¥¢ñÚ Î¢ñH¼¢ï´ Üï }¢éÜG¢Ï¢Hï }¢ï´ ¼éÛ¢ï ¼ÚÁ¢èãG Îè
ã¢ï¼è v²êæ çÜ ¼ïÚï çS¢±¢ }¢ïÚï S¢¢‰¢ Ü¢ï§ü Ýãè´ ¥¢²¢ J”
Í¢éÐ ¥æ{ïÚè ÜG Ï¢í }¢ï´ Á¢Ï¢ Á¢¢»x¢¢ Ï¢ï ¥G}¢H ! Ï¢ï §ç‹¼ã¢ Í¢Ï¢Ú¢»x¢¢
Ü ¢}¢ }¢¢H¢ï Á¢GÚ ±ã¢æ Ý ¥¢»x¢¢ x¢G¢çÈG H §‹S¢¢æ ²¢Î Ú¶ ÐÀ¼¢»x¢¢
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 376)
19

25. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
ÝïÜ ± ϢΠ΢ïÝ¢ï´ Ü ¢ï ãGS¢Ú¼ ã¢ïx¢è
}¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï Á¢GéH Á¢H¢H, S¢¢çãGÏ¢ï Á¢ê΢ï ݱ¢H, ÐñÜÚï ãGéSÝ¢ï
Á¢}¢¢H Ýï ÈGÚ}¢¢²¢ : Á¢¢ï |¢è ²ã¢æ S¢ï }¢Ú ÜÚ Á¢¢¼¢
ãñ Ý¢çÎ}¢ Á¢GMÚ ã¢ï¼¢ ãñ J S¢ãG¢Ï¢» çÜÚ¢}¢ Ýï ¥GÁ¢Gü Üè : “²¢
ÚS¢êHËH¢ã ! Ý΢}¢¼ çÜ S¢ Ï¢¢¼ Ü è ?”
ÈG Ú}¢¢²¢ : ¥x¢Ú ±¢ïã ÝïÜ ã¢ï ¼¢ï Ý¢çÎ}¢ ã¢ï¼¢ ãñ çÜ Ü¢à¢ ÜéÀ ¥¢ñÚ ÝïÜè
ÜÚ Hï¼¢ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ¶G¼G¢Ü¢Ú ã¢ï ¼¢ï Ý΢}¢¼ ¥¢ñÚ ãGS¢Ú¼ ÜÚ¼¢ ãñ çÜ ±¢ïã
(x¢éÝ¢ã¢ï´ S¢ï) v²êæ Ï¢¢Á¢G Ý ¥¢²¢ J
}¢éÈG çSS¢Úï à¢ãèÚ ãGÜ è}¢éH ©}}¢¼ ãGÁ¢GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú
¶G¢Ý “ç}¢Ú¥¢¼éH }¢Ý¢Á¢èãG” çÁ¢ËÎ 7 Üï S¢ÈGãG¢ 378
ÐÚ §S¢ ãGÎèS¢ Üï ¼ãGì¼ çH¶¼ï ãñ´ : çHã¢Á¢G¢ ãÚ à¢wGS¢ Ü¢ï Ó¢¢çã²ï çÜ }¢¢ñ¼
S¢ï ÐãHï çÁ¢G‹Îx¢è Ü¢ï, Ï¢è}¢¢Úè S¢ï ÐãHï ¼‹ÎéLS¼è Ü¢ï, }¢àxG¢êçHIJ¼ S¢ï
ÐãHï ÈGÚ¢x¢G¼ Ü¢ï x¢GÝè}¢¼ Á¢¢Ýï çÁ¢¼Ý¢ }¢¢ñÜG¥G ç}¢Hï (ÝïÜè) ÜÚ x¢éÁ¢GÚï
©¼Ú¼ï Ó¢¢æÎ ÉH¼è Ó¢¢æÎÝè Á¢¢ï ã¢ï S¢Üï Ü Ú Hï ¥æ{ïÚ¢ Т¶ ¥¢¼¢ ãñ ²ïã ΢ï çÎÝ Ü è ©Á¢¢Hè ãñ
§S¢ Î鋲¢ Ü¢ »Ü ãè ÈñÚ¢ }¢éÇG Ýãè´ ¥¢Ý¢ ÎêÁ¢è ±¢Ú Á¢¢ï Ü ÚÝ¢ ãñ Ü Ú Hï ²¢Ú ! ã¢ï Á¢¢ S¢}¢Û¢Î¢Ú
ãGœ¢¢ çÜ ¥x¢Ú Ü¢ï§ü à¢wGS¢ ¥ÐÝè S¢¢Úè çÁ¢G‹Îx¢è S¢Á΢ S¢éÁ¢êÎ }¢ï´
x¢éÁ¢G¢Ú Îï ±¢ïã ²ïã Üãïx¢¢ çÜ }¢ïÚè ©G}¢í ¥¢ñÚ çÁ¢G²¢Î¢ v²êæ Ý ãé§ü çÜ }¢ñ´ S¢ÁÎï
S¢éÁ¢êÎ ¥¢ñÚ çÁ¢G²¢Î¢ ÜÚ Hï¼¢ ¥¢ñÚ ¥¢Á¢ §S¢ S¢ï |¢è ªæÓ¢¢ Î-ÚÁ¢¢ Т¼¢ !
§S¢ ÈGÚ}¢¢Ý }¢ï´ ÜézGÈG¢Ú ¥¢ñÚ x¢éÝãx¢¢Ú S¢Ï¢ ΢ç¶GH ãñ´, ÜézÈG¢Ú Ü¢ï à¢Úç}¢‹Îx¢è
ã¢ïx¢è çÜ ã}¢ }¢éS¢Ë}¢¢Ý v²êæ Ý Ï¢Ýï ? x¢éÝãx¢¢Ú¢ï´ Ü¢ï à¢Úç}¢‹Îx¢è ã¢ïx¢è, ã}¢
ÝïÜêÜ¢Ú ÐÚãïÁ¢G x¢¢Ú v²êæ Ý Ï¢Ýï ? x¢éÝ¢ã¢ï´ S¢ï Ï¢¢Á¢G v²êæ Ý ¥¢», }¢x¢Ú
20

26. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
ÜézGÈG¢Ú Ü¢ï ©S¢ ±vG¼ Üè ²ïã Ý΢}¢¼ Ü¢}¢ Ý Îïx¢è J
(ç}¢Ú¥¢¼éH }¢Ý¢Á¢èãG, çÁ¢. 7, S¢. 378)
ã}¢ |¢è ¼é}ã¢Úï ÐèÀï ¥¢Ýï ±¢Hï ãñ´
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! §S¢ Î鋲¢ }¢ï´ Ú¢ïÁ¢G¢Ý¢ }¢é-¼¥GgÎ
Ï¢ÓÓ¢ï Ðñ΢ ã¢ï¼ï ãñ´ ¼¢ï ÜéÀ §‹S¢¢Ý ²ã¢æ S¢ï LwGS¢¼ |¢è ã¢ï¼ï ãñ´, ²êæ ¥¢Ý¢ Á¢¢Ý¢
Hx¢¢ Úã¼¢ ãñ, §S¢ çH²ï ²ïã S¢}¢Û¢Ý¢ ݢ΢Ýè ãñ çÜ ã}¢ ã}¢ïࢢ ÎêS¢Ú¢ï´ Üï
Á¢Ý¢Á¢Gï ãè Îﶼï Úãï´x¢ï, |¢êçH²ï }¢¼ ! »Ü çÎÝ ±¢ïã |¢è ¥¢»x¢¢ çÜ ã}¢¢Ú¢
|¢è Á¢Ý¢Á¢G¢ ©Æ¢²¢ Á¢¢»x¢¢ J ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ãéÚñÚ¢
Á¢Ï¢ Ü¢ï§ü Á¢Ý¢Á¢G¢ Îï¶¼ï ¼¢ï ÈGÚ}¢¢¼ï : “Ó¢H¢ï ã}¢ |¢è ¼é}ã¢Úï ÐèÀï ¥¢Ýï
±¢Hï ãñ´ J” ±¢ÜGï§Gü ¥¢» çÎÝ
©ÆÝï ±¢Hï Á¢Ý¢Á¢Gï ã}¢¢Úï çH²ï ¶G¢}¢¢ïࢠ}¢éÏ¢çËHx¢G Üè ãGñçS¢Ä²¼ Ú¶¼ï ãñ´ J
Á¢Ý¢Á¢G¢ ¥¢x¢ï ¥¢x¢ï Ü ã Ú㢠ãñ »ï Á¢ã¢æ ±¢H¢ï
}¢ïÚï ÐèÀï Ó¢Hï ¥¢¥¢ï ¼é}ã¢Ú¢ ÚãÝé}¢¢ }¢ñ´ ãêæ
{¢ïÜï }¢ï´ Ý Úçã²ï
Á¢êæ Á¢êæ çÎÝ, }¢ãèÝï ¥¢ñÚ S¢¢H x¢éÁ¢GÚ¼ï Á¢¢ Úãï ãñ´ çÁ¢G‹Îx¢è ã}¢ S¢ï ÎêÚ
¥¢ñÚ }¢¢ñ¼ ÜGÚèÏ¢ ¼Ú ã¢ï¼è Ó¢Hè Á¢¢ Úãè ãñ, çHã¢Á¢G¢ ¥ÐÝè S¢¢æS¢¢ï´ Ü¢ï
x¢GÝè}¢¼ Á¢¢çÝ²ï ¥¢ñÚ x¢éÝ¢ã¢ï´ S¢ï ¼¢ñÏ¢¢ ÜÚ Üï Ýïçܲ¢æ Ü}¢¢Ýï }¢ï´ }¢S¢MÈG ã¢ï
Á¢¢§²ï, çܼÝï ãè H¢ïx¢ »ïS¢ï ãñ´ Á¢¢ï ¥¢Ýï ±¢Hï ÜH Üï }¢é‹¼çÁ¢GÚ ã¢ï¼ï ãñ´ çÜ
21

27. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
“²ïã ÜÚï´x¢ï ±¢ïã ÜÚï´x¢ï” çÈÚ ±¢ïã “ÜH” ¼¢ï ¥¢¼¢ ãñ }¢x¢Ú ©S¢ Ü¢
§ç‹¼Á¢G¢Ú ÜÚÝï ±¢Hï ¥ÐÝè ÜG Ï¢í }¢ï´ ©¼Ú Ó¢éÜï ã¢ï¼ï ãñ´, Á¢ñS¢¢ çÜ ãGÁ¢GÚ¼ï
S¢çIJÎéÝ¢ }¢‹S¢êÚ çÏ¢Ý ¥G}}¢¢Ú Ýï »Ü Ý¢ñ Á¢±¢Ý Ü¢ï
ÝS¢èãG¼ ÜÚ¼ï ãé» Ü㢠: “»ï Ý¢ñ Á¢±¢Ý ! ¼éÛ¢ï ¼ïÚè Á¢±¢Ýè {¢ïÜï }¢ï´ Ý
Ç¢Hï, çܼÝï ãè Á¢±¢Ý »ïS¢ï ‰¢ï çÁ¢‹ã¢ï´ Ýï ¼¢ñÏ¢¢ }¢ï´ ¼¢¶GèÚ Üè ¥¢ñÚ H}Ï¢è
H}Ï¢è ©}}¢èÎï´ Ï¢¢æ{ Hè´, }¢¢ñ¼ Ü¢ï |¢éH¢ ÜÚ ²ïã Üã¼ï Úãï çÜ ÜH ¼¢ñÏ¢¢
ÜÚ Hï´x¢ï, ÐÚS¢¢ï´ ¼¢ñÏ¢¢ ÜÚ Hï´x¢ï ²ã¢æ ¼Ü çÜ §S¢è x¢GzGH¼ Üè ãG¢H¼ }¢ï´ ©‹ãï´
}¢¢ñ¼ ¥¢ x¢§ü ¥¢ñÚ ±¢ïã ¥æ{ïÚè ÜG Ï¢í }¢ï´ Á¢¢ S¢¢ï», ©‹ãï´ ©Ý Üï }¢¢H, x¢GéH¢}¢¢ï´,
¥¢ñH¢Î ¥¢ñÚ }¢¢æ Ï¢¢Ð Ýï Ü¢ï§ü ÈG¢»Î¢ Ý çβ¢, ÈGÚ}¢¢Ýï §H¢ãè ãñ :
¼Ú-Á¢-}¢» Ü ‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : çÁ¢S¢ çÎÝ
Ý }¢¢H Ü¢}¢ ¥¢»x¢¢ Ý Ï¢ïÅï }¢x¢Ú ±¢ïã
Á¢¢ï ¥ËH¢ã ( ) Üï ãGéÁG¢êÚ ãG¢çÁ¢GÚ
ãé±¢ S¢H¢}¢¼ çÎH Hï ÜÚ J
¥¢ã ! ãÚ H}ãG¢ x¢éÝã Ü è Ü SÚ¼¢ï |¢Ú}¢¢Ú ãñ x¢G-H-Ï¢» à¢ñ¼G¢Ý ãñ ¥¢ñÚ ÝzGS¢ï ϢΠ¥yG±¢Ú ãñ
çÁ¢G‹Îx¢è Ü è ࢢ}¢ ÉH¼è Á¢¢ Úãè ãñ 㢻 ÝzGS¢ ! x¢}¢ü Ú¢ïÁ¢G¢ï à¢Ï¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ Ü ¢ ãè Ï¢S¢ Ï¢¢Á¢G¢Ú ãñ
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 47)
22

28. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
ÜG Ï¢í Ü è ÐéÜ ¢Ú
}¢¢ïãG¼Ú}¢ ÝÏ¢è, }¢vÜ è }¢-ÎÝè, }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï x¢GÝè
Ü¢ ÈGÚ}¢¢Ýï §GÏ¢í¼ çÝà¢¢Ý ãñ : “ÜG Ï¢í Ú¢ïÁ¢G¢Ý¢ ÐéÜ¢Ú
ÜÚ Üã¼è ãñ çÜ }¢ñ´ }¢éS¢¢-ÈGÚ¼ Ü¢ Í¢Ú ãêæ, }¢ñ´ ¼‹ã¢§ü Ü¢ Í¢Ú ãêæ, }¢ñ´ ç}¢^è Ü¢
Í¢Ú ãêæ ¥¢ñÚ }¢ñ´ ÜèÇG¢ïæ Ü¢ Í¢Ú ãêæ J” Á¢Ï¢ }¢¢ïç}¢Ý Ï¢‹Î¢ ÎzGÝ¢²¢ Á¢¢¼¢ ãñ ¼¢ï
ÜG Ï¢í Üã¼è ãñ : “}¢ÚãGÏ¢¢ ! ¼ê ¥ÐÝï ãè Í¢Ú ¥¢²¢ ! }¢ïÚè ÐèÆ ÐÚ Ó¢HÝï
±¢H¢ï´ }¢ï´ S¢ï ¼é}¢ }¢éÛ¢ï çÁ¢G²¢Î¢ }¢ãGÏ¢êÏ¢ ã¢ï, ¥¢Á¢ Á¢Ï¢ ¼é}¢ }¢ïÚï ãG±¢Hï ÜÚ
çβï x¢» ã¢ï ¼¢ï ¼é}¢ ¥G‹ÜGÚèÏ¢ Îﶢïx¢ï }¢ñ´ ¼é}¢ S¢ï v²¢ (¥ÓÀ¢) S¢éHêÜ ÜÚ¼è
ãêæ J” Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï ÜGÏ¢í ©S¢ Üï çH²ï ãGgï çÝx¢¢ã ¼Ü Üéࢢ΢ ã¢ï Á¢¢¼è ãñ ¥¢ñÚ
©S¢ Üï çH²ï Á¢‹Ý¼ Ü¢ ÎÚ±¢Á¢G¢ ¶¢ïH çβ¢ Á¢¢¼¢ ãñ J }¢x¢Ú Á¢Ï¢ x¢éÝãx¢¢Ú
²¢ Ü¢çÈGÚ ¥¢Î}¢è ÎzGÝ çܲ¢ Á¢¢¼¢ ãñ ¼¢ï ÜG Ï¢í Üã¼è ãñ : “Ý ¼¢ï ¼éÛ¢ï
}¢éÏ¢¢ÚÜ ã¢ï ¥¢ñÚ Ý ãè ²ïã ¼ïÚ¢ Í¢Ú ãñ J }¢ïÚè ÐèÆ ÐÚ Ó¢HÝï ±¢H¢ï´ }¢ï´ S¢ï }¢ïÚï
ÝÁGÎèÜ ¼ê S¢Ï¢ S¢ï Ï¢éÚ¢ ãñ, ¥¢Á¢ Á¢Ï¢ çÜ ¼ê }¢ïÚï çS¢ÐéÎü çܲ¢ x¢²¢ ¼¢ï
¥G‹ÜGÚèÏ¢ ¼ê Îï¶ïx¢¢ }¢ñ´ ¼ïÚè ÜñS¢è ¶GÏ¢Ú Hï¼è ãêæ !” ²ïã Üã ÜÚ ÜG Ï¢í ©S¢ï
§S¢ ¼GÚãG ÎÏ¢¢¼è ãñ çÜ }¢éÎïü Üè ÐçSH²¢æ »Ü ÎêS¢Úï }¢ï´ Ðñ±S¼ ã¢ï Á¢¢¼è ãñ´ J
Ú¢±è Üã¼ï ãñ´ : ²ïã Ï¢¢¼ ÈGÚ}¢¢¼ï ãé» ÚS¢êHéËH¢ã Ýï
¥ÐÝï 㢉¢¢ï´ Üè ©æçxH²¢ï´ Ü¢ï »Ü ÎêS¢Úï }¢ï´ Ç¢H¢, çÈÚ ÈGÚ}¢¢²¢ : “©S¢ Üï
çH²ï S¢œ¢Ú ¥ÁGÎãï }¢éS¢ËH¼G ÜÚ çβï Á¢¢¼ï ãñ´ çÜ ¥x¢Ú ©Ý }¢ï´ S¢ï »Ü |¢è
Á¢G}¢èÝ ÐÚ ÈêæÜ }¢¢Ú Îï ¼¢ï Úã¼è Î鋲¢ ¼Ü Á¢G}¢èÝ S¢ï ÜéÀ Ý ©x¢ï, ²ïã ¥ÁGÎãï
©S¢ï ÇS¢¼ï ¥¢ñÚ Ý¢ïÓ¢¼ï Úãï´x¢ï ²ã¢æ ¼Ü çÜ ©S¢ï çãGS¢¢Ï¢ Üï çH²ï Hï Á¢¢²¢
Á¢¢» J”
23

29. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! 㢻 ã}¢¢Ú¢ v²¢ Ï¢Ýïx¢¢ ! ã}¢ ¼¢ï
¥ÐÝè ÜG Ï¢í Ü ¢ï ²vS¢Ú |¢êHï ãé» ãñ´ J ÈG yãGéH Ï¢¢Úè }¢ï´ ãñ :
“ ²¢’Ýè Ï¢ïà¢Ü Ï¢ÚÁ¢G¶G ¥¢ç¶GÚ¼ Üè Ðïà¢x¢¢ï§ü ãñ J”
¥¢ã ! ã}¢¢Úè x¢GzGH¼ çÜ
ÝÁG¥G Üè S¢çwG¼²¢ï´, ÜGÏ¢í Üï ¥æ{ïÚ¢ï´, §S¢ }¢ï´ }¢¢ñÁ¢êÎ ÜèÇGï }¢Ü¢ïÇG¢ï´, }¢é‹ÜÚ
ÝÜèÚ Üï S¢wG¼ HãÁ¢ï }¢ï´ çܲï Á¢¢Ýï ±¢Hï S¢é±¢H¢ï´, Ï¢¢ïS¢è΢ ã¢ï Á¢¢Ýï ±¢Hè
ãça²¢ï´, ¥GÁ¢G¢Ï¢ï ÜGÏ¢í Üè çà¢g¼¢ï´ S¢ï ¥¢x¢¢ã ã¢ïÝï Üï Ï¢¢ ±éÁ¢êÎ Ýïçܲ¢æ
Ü}¢¢Ýï Üè Á¢éS¼-Á¢ê Ýãè´ ÜÚ¼ï !
x¢¢ï Ðïà¢ï ÝÁ¢GÚ ÜG Ï¢í Ü ¢ ÐéÚã¢ñH x¢ÉG¢ ãñ ¥zGS¢¢ïS¢ }¢x¢Ú çÈÚ |¢è ²ïã x¢GzGH¼ Ýãè´ Á¢¢¼è
»ï ÚãG}¢¼ï Ü ¢ñÝñÝ ! Ü }¢èÝï Ðï Ü Ú}¢ ã¢ï 㢻 ! Ýãè´ Á¢¢¼è Ï¢éÚè ¶GSH¼ Ýãè´ Á¢¢¼è
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 135)
¼‹ã¢§ü ãè Ü ¢ÈG è ãñ
çÏ¢HÈGÁ¢Gü ¥x¢Ú ÜGÏ¢í }¢ï´ Ü¢ï§ü ¥GÁ¢G¢Ï¢ Ý |¢è ã¢ï ¼¢ï ¼æx¢¢ï ¼¢ÚèÜ
ÜGÏ¢í }¢ï´ ¼G±èH ¥GS¢ïü ¼Ü ¼‹ã¢ ÚãÝ¢ ãè à¢ÎèÎ ¥¢ÁG}¢¢§à¢ ãñ v²êæ çÜ ã}¢¢Úè
Ý¢Á¢GéÜ ç}¢Á¢G¢Á¢è Ü¢ ¼¢ï ²ïã ¥G¢H}¢ ãñ çÜ ¥x¢Ú ã}¢ï´ ¼}¢¢}¢ ¼Ú S¢ãêçH²¢¼
± ¥¢S¢¢§à¢¢¼ S¢ï ¥¢Ú¢S¼¢ ± ÐñÚ¢S¼¢ ¥G¢Hèà¢¢Ý Ï¢æx¢Hï ²¢ Ü¢ïÆè }¢ï´ ÜéÀ
çÎÝ¢ï´ Üï çH²ï ¼‹ã¢ ÜGñÎ ÜÚ çβ¢ Á¢¢» ¼¢ï ͢Ϣڢ Á¢¢»æ J
Ü ã Úãè ãñ ࢢã¢ï´ S¢ï ÜG Ï¢í Ü è ²ïã ¼‹ã¢§ü
¼¢Á¢¢ï ¼wG¼ Üï }¢¢çHÜ ¥¢Á¢ v²êæ ¥Üï Hï ãñ´
24

30. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Î鋲¢ S¢ï Á¢¢Ýï ±¢H¢ï´ Ü ¢ï ²¢Î Ü èçÁ¢²ï
à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜG ¼ ¥}¢èÚï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ ÈGÚ}¢¢¼ï ãñ´ :
“}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! Ü|¢è Ü|¢è ¼‹ã¢§ü }¢ï´ çÎH Ü¢ï ãÚ ¼GÚãG Üï
Î鋲¢±è ¶G²¢H¢¼ S¢ï Ð¢Ü ÜÚ Üï ¥ÐÝï ©Ý Î¢ïS¼¢ï´, çÚà¼ïÎ¢Ú¢ï´ Ü¢ï ²¢Î
ÜèçÁ¢²ï Á¢¢ï ±ÈG¢¼ Т Ó¢éÜï ãñ´, ¥ÐÝï ÜGéÏ¢¢ïü Á¢±¢Ú }¢ï´ ÚãÝï ±¢Hï ÈG¢ñ¼ à¢éÎx¢¢Ý
}¢ï´ S¢ï »Ü »Ü Ü¢ï ²¢Î ÜèçÁ¢²ï ¥¢ñÚ ¼S¢Ã±éÚ ãè ¼S¢Ã±éÚ }¢ï´ ©Ý Üï Ó¢ïãÚï
S¢¢}¢Ýï H¢§²ï ¥¢ñÚ ¶G²¢H ÜèçÁ¢²ï çÜ ±¢ïã çÜS¢ ¼GÚãG Î鋲¢ }¢ï´ ¥ÐÝï ¥ÐÝï
}¢‹S¢Ï¢ ± Ü¢}¢ }¢ï´ }¢àxG¢êH ‰¢ï, H}Ï¢è H}Ï¢è ©}}¢èÎï´ Ï¢¢æ{ï Î鋲¢±è ¼¢’Hè}¢
Üï Á¢GÚè»G }¢éS¼çvGÏ¢H Üè Ï¢ïã¼Úè Üï çH²ï Ü¢ïà¢¢æ ‰¢ï ¥¢ñÚ »ïS¢ï Ü¢}¢¢ï´ Üè
¼ÎÏ¢èÚ }¢ï´ Hx¢ï ‰¢ï Á¢¢ï ࢢ²Î S¢¢H㢠S¢¢H ¼Ü }¢éÜ}}¢H Ý ã¢ï S¢Üï´,
Î鋲¢±è Ü¢Ú¢ïÏ¢¢Ú Üï çH²ï ±¢ïã ¼GÚãG ¼GÚãG Üè ¼vHèÈGïæ ¥¢ñÚ }¢à¢vGÜG¼ï´
Ï¢Ú΢༠çܲ¢ ÜÚ¼ï ‰¢ï, ±¢ïã çS¢ÈGü §S¢ Î鋲¢ ãè Üï çH²ï Ü¢ïçà¢à¢¢ï´ }¢ï´
}¢S¢MÈG ‰¢ï, §S¢è Üè ¥¢S¢¢§à¢ï´ ©‹ãï´ }¢ãGÏ¢êÏ¢ ¥¢ñÚ §S¢è Ü¢ ¥¢Ú¢}¢ ©‹ãï´
}¢ÚxG¢êÏ¢ ‰¢¢ J ±¢ïã ²êæ çÁ¢G‹Îx¢è x¢éÁ¢G¢Ú Úãï ‰¢ï x¢¢ï²¢ ©‹ãï´ Ü|¢è }¢ÚÝ¢ ãè Ýãè´,
Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï ±¢ïã }¢¢ñ¼ S¢ï x¢G¢çÈGH, ¶Géçࢲ¢ï´ }¢ï´ ϢΠ}¢S¼ ¥¢ñÚ ¶ïH ¼}¢¢à¢¢ï´ }¢ï´
}¢x¢Ý ‰¢ï J ©Ý Üï Ü ÈG Ý Ï¢¢Á¢G¢Ú }¢ï´ ¥¢ Ó¢éÜï ‰¢ï HïçÜÝ ±¢ïã §S¢ S¢ï Ï¢ï ¶GÏ¢Ú
Î鋲¢ Üè Úæx¢èçݲ¢ï´ }¢ï´ x¢é}¢ ‰¢ï J ¥¢ã ! §S¢è Ï¢ï ¶GÏ¢Úè Üï ¥G¢H}¢ }¢ï´ ©‹ãï´
²Ü¢²Ü }¢¢ñ¼ Ýï ¥¢ çH²¢ ¥¢ñÚ ±¢ïã ÜGÏ¢í¢ï´ }¢ï´ ÐãéæÓ¢¢ çβï x¢» J ©Ý Üï }¢¢æ
Ï¢¢Ð x¢G}¢ S¢ï çÝÉ¢H ã¢ï x¢», ©Ý Üè Ϣﱢ»æ Ï¢ï ãG¢H ã¢ï x¢§æü, ©Ý Üï Ï¢ÓÓ¢ï
çÏ¢Hv¼ï Úã x¢», }¢éS¼çvGÏ¢H Üï ãGS¢èÝ wG±¢Ï¢¢ï´ Ü¢ ¥¢§üÝ¢ Ó¢vÝ¢ Ó¢êÚ ã¢ï
x¢²¢ J ©}}¢èÎï´ }¢çH²¢ }¢ñÅ ã¢ï x¢§æü, ©Ý Üï Ü¢}¢ ¥{êÚï Úã x¢», Î鋲¢ Üï çH²ï
©Ý Üè S¢Ï¢ }¢ïãGÝ¼ï´ Ú¢»x¢¢æ x¢§æü J ±é-ÚS¢¢ ©Ý Üï ¥}±¢H ¼vGS¢è}¢ ÜÚ Üï
25

31. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
}¢Á¢Gï S¢ï ¶¢ Úãï ãñ´ ¥¢ñÚ ©Ý Ü¢ï |¢êH Ó¢éÜï ãñ´ J
Á¢Ï¢ §S¢ Ï¢ÁG}¢ S¢ï ©Æ x¢» ΢ïS¼ ¥vS¢Ú ¥¢ñÚ ©Æ¼ï Ó¢Hï Á¢¢ Úãï ãñ´ ϢڢϢÚ
²ïã ãÚ ±vG¼ Ðïïà¢ï ÝÁ¢GÚ Á¢Ï¢ ãñ }¢‹Á¢GÚ ²ã¢æ ÐÚ ¼ïÚ¢ çÎH Ï¢ãH¼¢ ãñ v²êæÜ Ú
Á¢x¢ã Á¢è Hx¢¢Ýï Ü è Î鋲¢ Ýãè´ ãñ
²ïã §GÏ¢í¼ Ü è Á¢¢ ãñ ¼}¢¢à¢¢ Ýãè´ ãñ
»Ü çÎÝ }¢ÚÝ¢ ãñ ¥¢ç¶GÚ }¢¢ñ¼ ãñ
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! çÎÝ ¥¢ñÚ Ú¢¼ x¢¢ï²¢ ΢ï S¢é±¢çÚ²¢æ
ãñ´ çÁ¢Ý ÐÚ ã}¢ Ï¢¢Úè Ï¢¢Úè S¢é±¢Ú ã¢ï¼ï ãñ´, ²ïã S¢é±¢çÚ²¢æ }¢éS¢ËS¢H ¥ÐÝ¢
S¢ÈGÚ Á¢¢Úè Ú¶ï ãé» ãñ´ ¥¢ñÚ ã}¢ï´ }¢¢ñ¼ Üè }¢ç‹Á¢GH ÐÚ ÐãéæÓ¢¢ ÜÚ ãè Î}¢
Hï´x¢è, v²¢ Ü|¢è ¥¢Ð Ýï x¢G¢ñÚ çܲ¢ çÜ ã}¢ çÎÝ Üï x¢éÁ¢GÚÝï ¥¢ñÚ Ú¢¼ Üï
ÜÅÝï ÐÚ Ï¢ãé¼ ¶Géࢠã¢ï¼ï ãñ´ ãG¢H¢æ çÜ ã}¢¢Úè çÁ¢G‹Îx¢è Ü¢ »Ü çÎÝ ²¢ »Ü
Ú¢¼ Ü}¢ ã¢ï Á¢¢¼è ãñ ¥¢ñÚ ã}¢ }¢¢ñ¼ Üï }¢Á¢GèÎ ÜGÚèÏ¢ ã¢ï Á¢¢¼ï ãñ´, ã}¢¢Úè
ãGñçS¢Ä²¼ ¼¢ï ©S¢ Ï¢ËÏ¢ Üè S¢è ãñ çÁ¢S¢ Üè S¢¢Úè ӢܢӢ¢ñæÎ ¥¢ñÚ ¼é±¢Ý¢§ü
ŒH¢çSÅÜ Üï »Ü Ï¢ÅÝ }¢ï´ ÀéÐè ã¢ï¼è ãñ, ©S¢ Ï¢ÅÝ ÐÚ ÐÇGÝï ±¢H¢ ©æx¢Hè
Ü¢ ãHÜ¢ S¢¢ ÎÏ¢¢± ©S¢ Üè Ú¢ïà¢çݲ¢æ x¢éH ÜÚ Îï¼¢ ãñ, §S¢è ¼GÚãG }¢¢ñ¼
Ü¢ ±vG¼ ¥¢Ýï ÐÚ ã}¢¢Ú¢ Ó¢¢Ü¢ï Ó¢¢ñÏ¢‹Î çÁ¢S}¢ §¼Ý¢ Ï¢ïÏ¢S¢ ã¢ï Á¢¢¼¢ ãñ
çÜ ã}¢ ¥ÐÝè }¢ÚÁ¢Gè S¢ï 㢉¢ |¢è Ýãè´ çãH¢ S¢Ü¼ï, ¥x¢Ó¢ïü ²ïã ¼Gñ ãñ çÜ
»Ü çÎÝ ã}¢ï´ |¢è }¢ÚÝ¢ ãñ }¢x¢Ú ã}¢ Ýãè´ Á¢¢Ý¼ï çÜ }¢¢ñ¼ }¢ï´ çܼݢ ±vG¼
Ï¢¢ÜGè ãñ ? v²¢ }¢¢’Hê}¢ çÜ ¥¢Á¢ Ü¢ çÎÝ ã}¢¢Úè çÁ¢G‹Îx¢è Ü¢ ¥¢ç¶GÚè
26
(±èÚ¢Ý }¢ãGH, S¢. 17)

32. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
çÎÝ ²¢ ¥¢Ýï ±¢Hè Ú¢¼ ã}¢¢Úè çÁ¢G‹Îx¢è Üè ¥¢ç¶GÚè Ú¢¼ ã¢ï ! Ï¢çËÜ ã}¢¢Úï
ТS¢ ¼¢ï §S¢ Üè |¢è Á¢G}¢¢Ý¼ Ýãè´ çÜ »Ü Üï Ï¢¢’Î ÎêS¢Ú¢ S¢¢æS¢ Hï S¢Üï´x¢ï
²¢ Ýãè´ ? v²êæ çÜ S¢¢æS¢ ÈïÈÇG¢ï´ }¢ï´ Á¢¢¼ï ¥¢ñÚ Ï¢¢ãÚ çÝÜH¼ï ±vG¼ §‹S¢¢Ý Üï
§çwG¼²¢Ú }¢ï´ Ýãè´ ã¢ï¼¢ ¥¢ñÚ Ý ãè §S¢ ÐÚ »’ç¼Ï¢¢Ú çܲ¢ Á¢¢ S¢Ü¼¢ ãñ, »ïGÝ
}¢éç}ÜÝ ãñ çÜ Á¢¢ï S¢¢æS¢ ã}¢ Hï Úãï ãñ´ ±¢ïãè ¥¢ç¶GÚè ã¢ï ÎêS¢Ú¢ S¢¢æS¢ HïÝï Üè
Ý¢ñÏ¢¼ ãè Ý ¥¢» ! v²¢ ¶GÏ¢Ú ²ïã S¢éyG¢êÚ ÐÉGÝï Üï ΢ñÚ¢Ý ãè }¢-HÜéH }¢¢ñ¼
ã}¢¢Úè MãG ÜGÏÁ¢G ÈGÚ}¢¢ Hï´ ! ¥¢» çÎÝ ²ïã ¶GÏ¢Úï´ ã}¢ï´ S¢éÝÝï Ü¢ï
ç}¢H¼è ãñ´ çÜ ÈGéH¢æ §SH¢}¢è |¢¢§ü ¥ÓÀï ¶G¢S¢ï ‰¢ï, Ï¢ Á¢G¢çãÚ ©‹ãï´ Ü¢ï§ü }¢ÚÁ¢G
|¢è Ý ‰¢¢, HïçÜÝ ¥Ó¢¢ÝÜ ã¢Åü ÈGïH ã¢ï Á¢¢Ýï Üè ±Á¢ã S¢ï Ó¢‹Î ç}¢ÝÅ Üï
¥‹ÎÚ ¥‹ÎÚ ©Ý Ü¢ §ç‹¼ÜG¢H ã¢ï x¢²¢, ²êæãè çÜS¢è |¢è H}ãGï ã}¢ï´ §S¢ Î鋲¢
S¢ï LwGS¢¼ ã¢ïÝ¢ ÐÇG S¢Ü¼¢ ãñ v²êæ çÜ Á¢¢ï Ú¢¼ ÜG Ï¢í }¢ï´ x¢éÁ¢GÚÝè ãñ ±¢ïã Ï¢¢ãÚ
Ýãè´ x¢éÁ¢GÚ S¢Ü¼è J
Ï¢ ±vG¼ï ÝÁG¥G S¢H¢}¢¼ Úãï }¢ïÚ¢ §ü}¢¢æ
}¢éÛ¢ï ÝS¢èÏ¢ ã¢ï Ü çH}¢¢ ãñ §ç˼Á¢¢ ²¢ ÚÏ¢
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 55)
}¢¢ñ¼ Ü ¢ï ²¢Î Ü ÚÝï Ü ¢ ÈG ¢»Î¢
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥ÝS¢ çÏ¢Ý }¢¢çHÜ S¢ï çÚ±¢²¼
ãñ çÜ S¢ÚÜ¢Úï }¢ÎèÝ¢, Ú¢ãG¼ï ÜGËÏ¢¢ï S¢èÝ¢ Ýï §à¢¢üÎ
ÈGÚ}¢¢²¢ : “çÁ¢S¢ï }¢¢ñ¼ Üè ²¢Î ¶G¢ñÈGÁ¢G΢ ÜÚ¼è ãñ ÜG Ï¢í ©S¢ Üï çH²ï
Á¢‹Ý¼ Ü¢ Ï¢¢x¢G Ï¢Ý Á¢¢»x¢è J”
¥ÐÝè }¢¢ñ¼ Ü ¢ï ²¢Î Ü èçÁ¢²ï
Á¢GÚ¢ ¼S¢Ã±éÚ Üè çÝx¢¢ã S¢ï Îï網ï çÜ }¢ïÚè }¢¢ñ¼ Ü¢ ±vG¼ ¥¢Ý
27

33. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
ÐãéæÓ¢¢ ãñ, }¢éÛ¢ ÐÚ x¢Gà¢è ¼G¢Úè ã¢ï Ó¢éÜè ãñ, H¢ïx¢ Ï¢ï Ï¢S¢è Üï ¥G¢H}¢ }¢ï´ }¢éÛ¢ï
}¢¢ñ¼ Üï }¢éæã }¢ï´ Á¢¢¼¢ ãé±¢ Îï¶ Úãï ãñ´ }¢x¢Ú ÜéÀ ÜÚ Ýãè´ S¢Ü¼ï, ÝÁG¥G Üè
S¢çwG¼²¢æ |¢è à¢éM¥G ã¢ï x¢§æü }¢x¢Ú }¢ñ´ ¥ÐÝè ¼vHèÈG çÜS¢è Ü¢ï Ï¢¼¢ Ýãè´
S¢Ü¼¢ v²êæ çÜ ãÚ ±vG¼ Ó¢ãvÝï ±¢Hè Á¢GÏ¢¢Ý ¥Ï¢ ¶G¢}¢¢ïࢠã¢ï Ó¢éÜè ãñ,
S¢wG¼ Œ²¢S¢ }¢ãGS¢êS¢ ã¢ï Úãè ãñ }¢x¢Ú çÜS¢è S¢ï ΢ï Í¢êæŠТÝè Ýãè´ }¢¢æx¢
S¢Ü¼¢, §S¢è ΢ñÚ¢Ý Ü¢ï§ü }¢éÛ¢ï ¼ËÜGèÝ ÜÚÝï (²¢’Ýè }¢ïÚï S¢¢}¢Ýï ÜçH}¢»
Ð¢Ü ÐÉGÝï) Hx¢¢, çÈÚ ÚzG¼¢ ÚzG¼¢ S¢¢}¢Ýï Üï }¢Ý¢çÁ¢GÚ {éæÎHï ã¢ïÝï Hx¢ï,
x¢Hï S¢ï ¶GÚ-¶GÚ¢ãÅ Üè ¥¢±¢Á¢Gï´ ¥¢Ý¢ à¢éM¥G ã¢ï x¢§æü ¥¢ñÚ çÏ¢H ¥¢ç¶GÚ
MãG Ýï çÁ¢S}¢ Ü¢ S¢¢‰¢ À¢ïÇG çβ¢ ²¢’Ýè }¢ïÚ¢ §ç‹¼ÜG¢H ã¢ï x¢²¢ J
¥GÁ¢GèÁ¢G¢ï ¥ÜG¢çÚÏ¢ ÐÚ çx¢²¢ü ¼G¢Úè ã¢ï x¢²¢ J ¥ãH¢ï ¥G²¢H }¢-S¢HÝ Ï¢è±è
Ï¢ÓÓ¢¢ï´, Ï¢ãÝ |¢¢§ü, }¢¢æ Ï¢¢Ð ±x¢GñÚ¢ Üè ¥¢æ¶ï´ çà¢g¼ï x¢G}¢ S¢ï Ý}¢ ãñ´ J çÜS¢è
Ýï ¥¢x¢ï Ï¢ÉG ÜÚ }¢ïÚè ¥¢æ¶ï´ Ï¢‹Î ÜÚ Îè´, Т©æ Üï ΢ïÝ¢ï´ ¥æx¢êÆï ¥¢ñÚ Î¢ïÝ¢ï´
Á¢Ï¢ÇG¢ï´ Ü¢ï ÜÐÇGï Üè Ð^è S¢ï Ï¢¢æ{ ÜÚ }¢éÛ¢ ÐÚ Ó¢¢ÎÚ ©ÉG¢ Îè x¢§ü J }¢ïÚè
}¢¢ñ¼ Üï »’H¢Ý¢¼ ã¢ïÝï Hx¢ï, çÚà¼¢Î¢Ú¢ï´ ¥¢ñÚ Î¢ïS¼¢ï´ Ü¢ï §çœ¢GH¢¥G¢¼ Îè
Á¢¢Ýï Hx¢è´ J Üé À H¢ïx¢ }¢ïÚè ¼vÈG èÝ ± ¼ÎÈG èÝ Üï §ç‹¼Á¢G¢}¢¢¼ }¢ï´ Hx¢
x¢» J x¢GéSH Ü¢ §ç‹¼Á¢G¢}¢ ã¢ïÝï ÐÚ }¢éÛ¢ï ¼wG¼» x¢GéSH ÐÚ çHÅ¢ ÜÚ x¢GéSH
çβ¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ ÜÈGÝ ÐãÝ¢ ÜÚ }¢ïÚè }¢çIJ¼ ¥¢ç¶GÚè ÎèÎ¢Ú Üï çH²ï Ú¶
Îè x¢§ü J }¢ïÚï Ó¢¢ãÝï ±¢H¢ï´ Ýï ¥¢ç¶GÚè }¢Ú¼Ï¢¢ }¢éÛ¢ï Îﶢ çÜ ²ïã Ó¢ïãÚ¢ ¥Ï¢
Î鋲¢ }¢ï´ ΢ïÏ¢¢Ú¢ ã}¢ï´ çζ¢§ü Ý Îïx¢¢, Í¢Ú Üè ÈGÁ¢G¢ S¢¢ïx¢-±¢Ú ãñ ¥¢ñÚ ÎÚ¢ï
Îè±¢Ú ÐÚ ©Î¢S¢è À¢§ü ãé§ü ãñ J çÈÚ }¢ïÚï Ý¢Á¢G ©Æ¢Ýï ±¢H¢ï´ Ýï }¢ïÚ¢ Á¢Ý¢Á¢G¢
¥ÐÝï Ü‹{¢ï´ ÐÚ ©Æ¢ çH²¢ ¥¢ñÚ Á¢Ý¢Á¢G¢ x¢¢ã Üè ¼GÚÈG Ï¢ÉGÝ¢ à¢éM¥G ã¢ï
x¢» J ±ã¢æ ÐãéæÓ¢ ÜÚ }¢ïÚè Ý}¢¢Á¢Gï Á¢Ý¢Á¢G¢ ¥Î¢ Üè x¢§ü ¥¢ñÚ }¢ïÚï Á¢Ý¢Á¢Gï Ü¢
L¶G ©S¢ ÜGçÏ¢íS¼¢Ý Üè ¼GÚÈG ÜÚ çβ¢ x¢²¢ Á¢ã¢æ }¢éÛ¢ï ¥ÐÝè çÁ¢G‹Îx¢è }¢ï´
Ú¢¼ Üï ±vG¼ ¼‹ã¢ ¥¢Ýï Üè çã}}¢¼ Ýãè´ ã¢ï¼è ‰¢è }¢x¢Ú ¥Ï¢ Ý Á¢¢Ýï çܼÝè
28

34. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Ú¢¼ï´ §S¢ ÜGçÏ¢íS¼¢Ý }¢ï´ x¢éÁ¢G¢ÚÝè ã¢ï´x¢è ! ²ïã ±¢ïãè ÜGçÏ¢íS¼¢Ý ãñ Á¢¢ï ¥ÐÝï Ý»
}¢ÜèÝ¢ï´ Ü¢ }¢é‹¼çÁ¢GÚ ã¢ï¼¢ ãñ, Á¢ã¢æ ÐÚ §‹S¢¢Ý¢ï´ Üï S¢¢‰¢ ©Ý Üè wG±¢çãࢢ¼
|¢è ÎzGÝ ã¢ï Á¢¢¼è ãñ´ J H¢ïx¢¢ï´ Ýï }¢ïÚè H¢à¢ Ü¢ï Ó¢¢ÚТ§ü S¢ï ©Æ¢ ÜÚ ©„ ÜG Ï¢í
}¢ï´ }¢é‹¼çÜGH ÜÚ çβ¢ çÁ¢S¢ Üï Ï¢¢Úï }¢ï´ ãGÎèS¢ï Ð¢Ü }¢ï´ ¥¢²¢ çÜ Á¢‹Ý¼ Ü¢
»Ü Ï¢¢x¢G ãñ... ²¢... ΢ïÁ¢G¶G Ü¢ x¢ÉG¢ !
ÜG Ï¢í ÐÚ ç}¢^è Ç¢H ÜÚ Á¢Ï¢ }¢ïÚï S¢¢‰¢ ¥¢Ýï ±¢Hï H¢ñÅ ÜÚ Ó¢Hï ¼¢ï }¢ñ´ Ýï
©Ý Üï ÜGÎ}¢¢ï´ Üè Ó¢¢Ð S¢éÝè, ©Ý Üï Á¢¢Ýï Üï Ï¢¢’Î ÜG Ï¢í }¢éÛ¢ S¢ï ã}¢ ÜH¢}¢
ãé§ü ¥¢ñÚ ÜãÝï Hx¢è : »ï ¥¢Î}¢è ! v²¢ ¼êÝï }¢ïÚï ãG¢H¢¼ Ý S¢éÝï ‰¢ï ? v²¢ }¢ïÚè
¼æx¢è, Ï¢ÎÏ¢ê, ã¢ïHÝ¢Üè ¥¢ñÚ ÜèÇG¢ïæ S¢ï ¼éÛ¢ï Ýãè´ ÇÚ¢²¢ x¢²¢ ‰¢¢ ? ¥x¢Ú
»ïS¢¢ ‰¢¢ ¼¢ï çÈÚ ¼êÝï v²¢ ¼Ä²¢Úè Üè ?
ÜGÏ¢í }¢ï´ }¢éÛ¢ Ü¢ï çHÅ¢ ÜÚ ¥¢ñÚ ç}¢^è Ç¢H ÜÚ Ó¢H çβï S¢¢‰¢è Ý Ð¢S¢ ¥Ï¢ Ü¢ï§ü çÚà¼ïÎ¢Ú ãñ
wG±¢Ï¢ }¢ï´ |¢è »ïS¢¢ ¥‹{ïÚ¢ Ü|¢è Îﶢ Ý ‰¢¢ Á¢ñS¢¢ ¥‹{ïÚ¢ ã}¢¢Úè ÜGÏ¢í }¢ï´ S¢ÚÜ¢Ú ãñ
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 74)
ã}¢ ÐÚ v²¢ x¢éÁ¢GÚïx¢è ?
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! §‹S¢¢Ý Üï ΢ï Í¢Ú ã¢ï¼ï ãñ´ : »Ü
Á¢G}¢èÝ Üï ªÐÚ ¥¢ñÚ »Ü Á¢G}¢èÝ Üï ¥‹ÎÚ (²¢’Ýè ÜGÏ¢í), ¥¢Á¢ ã}¢ ¥ÐÝï
Í¢Ú Ü¢ï ¥¢Ú¢}¢ Îïã ± ÐéÚ S¢éÜêÝ Ï¢Ý¢Ýï Üï çH²ï ÜñS¢ï ÜñS¢ï Á¢¼Ý ÜÚ¼ï ãñ´,
¥æ{ïÚï Ü¢ï ÎêÚ ÜÚÝï Üï çH²ï Á¢x¢ã Á¢x¢ã Ï¢ËÏ¢ Ú¢ïà¢Ý ÜÚ¼ï ãñ´, x¢Ú}¢è }¢ï´
Æ‹ÇÜ Üï çH²ï »Ú Ü‹ÇèàÝÚ (Air conditioner) ¥¢ñÚ S¢Îèü Üï }¢¢ñçS¢}¢ }¢ï´
S¢Îèü S¢ï Ï¢Ó¢Ýï Üï çH²ï ãèÅÚ (Heater) ¼Ü Hx¢±¢¼ï ãñ´, çÏ¢Á¢Hè Ó¢Hè
29

35. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Á¢¢» ¼¢ï }¢é-¼Ï¢¢çÎH §ç‹¼Á¢G¢}¢ Üï ¼G¢ñÚ ÐÚ Á¢ÝÚïÅÚ ¥¢ñÚ ²ê.Ðè.»S¢ (ups)
¼Ä²¢Ú Ú¶¼ï ãñ´, }¢x¢Ú »Ü çÎÝ S¢Ï¢ ÜéÀ À¢ïÇG À¢ÇG ÜÚ ¶G¢Hè 㢉¢ ÎêS¢Úï
Í¢Ú ²¢’Ýè ÜG Ï¢í }¢ï´ }¢é‹¼çÜGH ã¢ï Á¢¢»æx¢ï J S¢¢ïçÓ¢²ï ¼¢ï S¢ãè ©S¢ ±vG¼ ã}¢
ÐÚ v²¢ x¢éÁ¢GÚïx¢è Á¢Ï¢ ÜG Ï¢í Üè ±ãGìࢼ¢ï´, x¢ãÚè ¼¢Úèçܲ¢ï´ ¥¢ñÚ ¥Á¢ÝÏ¢è
}¢¢ãG¢ïH Üè ©Î¢çS¢²¢ï´ }¢ï´ ¼‹ã¢ ã¢ï´x¢ï, Ü¢ï§ü ã}¢ÎÎü Ý }¢ÎÎx¢¢Ú, çÜS¢è Ü¢ï
Ï¢éH¢ S¢Üï´ Ý ¶GéÎ Üãè´ Á¢¢ S¢Üï´, ã}¢ ÐÚ ÜñS¢è ͢ϢڢãÅ ¼G¢Úè ã¢ïx¢è !
¥æ{ïÚ¢ ܢŠ¶¢¼¢ ãñ ¥ÜïHï ¶G¢ñÈG ¥¢¼¢ ãñ ¼¢ï ¼‹ã¢ ÜGÏ¢ í }¢ï´ v²êæÜÚ Úãêæx¢¢ ²¢ ÚS¢êHËH¢ã
ÝÜèÚñÝ §ç}¼ãG¢æ HïÝï Ü¢ï Á¢Ï¢ ¥¢»æx¢ï ¼éÚÏ¢¼ }¢ï´ Á¢±¢Ï¢¢¼ ©Ý Ü¢ï ¥¢ÜG¢ ÜñS¢ï Îêæx¢¢ ²¢ ÚS¢êHËH¢ã
Ï¢Ú¢» Ý¢}¢ ÎÎïü S¢Ú S¢ã¢ Á¢¢¼¢ Ýãè´ }¢éÛ¢ S¢ï ¥GÁ¢G¢Ï¢ï ÜGÏ¢í ÜñS¢ï S¢ã S¢Üêæx¢¢ ²¢ ÚS¢êHËH¢ã
²ã¢æ Ó²êæÅè |¢è ¼ÇGТ Îï }¢éÛ¢ï ¼¢ï ÜGÏ¢í Üï ¥‹ÎÚ à¢ã¢ çÏ¢ÓÀê Üï ÇæÜ ÜñS¢ï S¢ãêæx¢¢ ²¢ ÚS¢êHËH¢ã
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 140)
}¢éÎïü Üï S¢Î}¢ï
΢’±¼ï §SH¢}¢è Üï §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢Ü-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ Üè
}¢yGÏ¢ê¥G¢ “ÈGñÁ¢G¢Ýï S¢é‹Ý¼” çÁ¢ËÎ 2 Üï 499 S¢ÈGãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H Ï¢¢Ï¢,
“x¢GèÏ¢¼ Ü è ¼Ï¢¢ã Ü ¢çÚ²¢æ” S¢ÈGãG¢ 67 ÐÚ ãñ : ¥Ã±H ¼¢ï }¢¢ñ¼ Üï
S¢Î}¢ï Ü¢ ¼S¢Ã±éÚ ãè Á¢¢Ý Ü¢ï Í¢éH¢Ýï ±¢H¢ ãñ ¥¢ñÚ ªÐÚ S¢ï wG¢é΢ ±
}¢éS¼GÈG ¢ Üè Ý¢Ú¢Á¢Gè Üè S¢êÚ¼ }¢ï´ ¥GÁ¢G¢Ï¢
ãé±¢ ¼¢ï ÜñS¢ï Ï¢Ú΢༠ã¢ï S¢Üïx¢¢ ! }¢éÎïü Üï S¢Î}¢ï Ü¢ ÝvGࢢ ¶è´Ó¢¼ï ãé»
}¢ïÚï ¥¢ÜG¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼, }¢¢ñH¢Ý¢ ࢢ㠧}¢¢}¢
¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý ÈGÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ±¢ïã }¢¢ñ¼ Ü¢ ¼¢Á¢G¢
30

36. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
S¢Î}¢¢ ©Æ¢» ãé» MãG (çÜ çÝÜH¼ï ±vG¼) çÁ¢S¢ Ü¢ ¥ÎÝ¢ Û¢ÅÜ¢ S¢¢ï Á¢GÏ¢ïü
à¢}¢à¢èÚ (²¢’Ýè ¼H±¢Ú Üï S¢¢ï ±¢Ú) Üï ϢڢϢÚ, çÁ¢S¢ Ü¢ S¢Î}¢¢ ãÁ¢G¢Ú Á¢GÏ¢ïü
¼ñx¢G (²¢’Ýè ¼H±¢Ú Üï ãÁ¢G¢Ú ±¢Ú) S¢ï S¢wG¼ ¼Ú, Ï¢çËÜ }¢-HÜéH }¢¢ñ¼
( ) Ü¢ Îï¶Ý¢ ãè ãÁ¢G¢Ú ¼H±¢Ú Üï S¢Î}¢ï S¢ï Ï¢ÉG ÜÚ J ±¢ïã ݧü
Á¢x¢ã, ±¢ïã çÝÚè ¼‹ã¢§ü, ±¢ïã ãÚ ¼GÚÈG |¢²¢ÝÜ Ï¢ï ÜS¢è À¢§ü, §S¢ ÐÚ ±¢ïã
ÝÜèÚñÝ (²¢’Ýè }¢é‹ÜÚ ÝÜèÚ) Ü¢ ¥Ó¢¢ÝÜ ¥¢Ý¢, ±¢ïã S¢wG¼ ãñÏ¢¼ Ý¢Ü
S¢êÚ¼ï´ çζ¢Ý¢ çÜ ¥¢Î}¢è çÎÝ Ü¢ï ãÁ¢G¢Ú¢ï´ Üï }¢Á}¢¥G }¢ï´ Îï¶ï ¼¢ï ãG±¢S¢ Ï¢Á¢¢ Ý
Úãï´, Ü¢H¢ Úæx¢, ÝèHè ¥¢æ¶ï´ Îïx¢¢ï´ Üï Ï¢Ú¢Ï¢Ú Ï¢ÇGè, ¥Ï¢ÚÜG (Ó¢}¢ÜèHè {¢¼)
Üè ¼GÚãG ࢢï’H¢ Á¢GÝ, S¢¢æS¢ Á¢ñS¢ï ¥¢x¢ Üè HÐÅ, Ï¢ñH Üï S¢è´x¢¢ï´ Üè ¼GÚãG
H}Ï¢ï Ý¢ïÜÎ¢Ú ÜèHï (²¢’Ýè ¥x¢Hï ΢æ¼), Á¢G}¢èÝ ÐÚ çÍ¢S¢Å¼ï S¢Ú Üï ÐïÓ¢è΢
Ï¢¢H, ÜG΢ï ÜG¢}¢¼ çÁ¢S}¢ ± Á¢S¢¢}¢¼ Ï¢H¢ ± çÜG²¢}¢¼ çÜ »Ü ࢢÝï
(²¢’Ýè Ü‹{ï) S¢ï ÎêS¢Úï (Ü‹{ï) ¼Ü }¢ç‹Á¢GH¢ï´ (²¢’Ýè Ï¢ï à¢é}¢¢Ú çÜH¢ï }¢èÅÁ¢Gü)
Ü¢ ÈG¢çS¢H¢, 㢉¢¢ï´ }¢ï´ H¢ïãï Ü¢ ±¢ïã x¢éÁ¢Gü (²¢’Ýè ㉢¢ïÇG¢) çÜ ¥x¢Ú »Ü
Ï¢S¼è Üï H¢ïx¢ Ï¢çËÜ çÁ¢‹Ý ± §‹S¢ Á¢}¥G ã¢ï ÜÚ ©Æ¢Ý¢ Ó¢¢ãï´ Ý ©Æ¢ S¢Üï´,
±¢ïã x¢ÚÁ¢ ÜÇGÜ Üè ã¢ïHÝ¢Ü ¥¢±¢Á¢Gï´, ±¢ïã Î¢æ¼¢ï´ S¢ï Á¢G}¢èÝ Ó¢èÚ¼ï Á¢G¢çãÚ
ã¢ïÝ¢, çÈÚ §Ý ¥¢ÈG¢¼ ÐÚ ¥¢ÈG¼ ²ïã çÜ S¢è{è ¼GÚãG Ï¢¢¼ Ý ÜÚÝ¢, ¥¢¼ï
ãè Û¢‹Û¢¢ïÇG Ç¢HÝ¢, }¢¢ïãH¼ Ý ÎïÝ¢, ÜÇGv¼è çÛ¢ÇGv¼è ¥¢±¢Á¢G¢ï´ }¢ï´ §ç}¼ãG¢Ý
HïÝ¢ J
(¼ÚÁ¢}¢¢ :
¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ( ) ã}¢¢Úï çH²ï Ü ¢ÈG è ãñ ¥¢ñÚ ±¢ïã S¢Ï¢ S¢ï Ï¢ÇG¢ Ü ¢ÚS¢¢Á¢G
ãñ J »ï ÜÚ}¢ ÈGÚ}¢¢Ýï ±¢Hï ! ã}¢¢Úè Ü}¢Á¢G¢ïÚè ÐÚ ÚãG}¢¢ï ÜÚ}¢ ÈGÚ}¢¢, »ï ÚÏÏ¢ï
31

37. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Á¢}¢èH ! ÎéM΢ï S¢H¢}¢ |¢ïÁ¢ ÝçϢIJï ÚãG}¢¼ ( ) ÐÚ ¥¢ñÚ
§Ý Üè §GÁGÁ¢G¼ ±¢Hè ¥¢H ¥¢ñÚ Ï¢çÜG IJ¢ ¼}¢¢}¢ ©}}¢¼ ÐÚ J ÜGÏ¢êH ÈGÚ}¢¢,
ÜGÏ¢êH ÈGÚ}¢¢, »ï S¢Ï¢ S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ ÚãG}¢¢ï ÜÚ}¢ ÈGÚ}¢¢Ýï ±¢Hï !)
(ÈG¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 9, S¢. 934 ¼¢ 937)
32
Í¢éÐ ¥æ{ïÚ¢ ãè v²¢ ±ãGìࢼ Ü¢ Ï¢S¢ïÚ¢ ã¢ïx¢¢
x¢Ú ÜÈGÝ È¢ÇG Üï S¢¢æÐ¢ï´ Ýï Á¢}¢¢²¢ ÜGÏÁ¢G¢
ÇæÜ }¢ÓÀÚ Ü¢ |¢è }¢éÛ¢ S¢ï ¼¢ï S¢ã¢ Á¢¢¼¢ Ýãè´
x¢Ú ¼ê Ý¢Ú¢Á¢G ãé±¢ }¢ïÚè ãH¢Ü¼ ã¢ïx¢è
ÜGÏ¢í }¢ï´ ÜñS¢ï ¥ÜïH¢ }¢ñ´ Úãêæx¢¢ ²¢ ÚÏ¢ !
㢻 Ï¢ÚÏ¢¢Îè ! Üã¢æ Á¢¢ Üï ÀéÐêæx¢¢ ²¢ ÚÏ¢ !
ÜGÏ¢í }¢ï´ çÏ¢ÓÀê Üï ÇæÜ ÜñS¢ï S¢ãêæx¢¢ ²¢ ÚÏ¢ !
㢻 ! }¢ñ´ Ý¢Úï Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ Á¢Hêæx¢¢ ²¢ ÚÏ¢ !
¥GzG± ÜÚ ¥¢ñÚ S¢Î¢ Üï çH²ï Ú¢Á¢Gè ã¢ï Á¢¢
x¢Ú ÜÚ}¢ ÜÚ Îï ¼¢ï Á¢‹Ý¼ }¢ï´ Úãêæx¢¢ ²¢ ÚÏ¢ !
(x¢GèÏ¢¼ Ü è ¼Ï¢¢ã Ü ¢çÚ²¢æ, S¢. 67)
ÜG Ï¢í ±¢Hï çÜ S¢ ÐÚ ÚàÜ Ü Ú¼ï ãñ´ ?
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥GÏ¢ÎéËH¢ã çÏ¢Ý ©G}¢Ú S¢ï }¢Ú±è
ãñ : “Ü¢ï§ü çÎÝ »ïS¢¢ Ýãè´ çÜ çÁ¢S¢ }¢ï´ }¢-HÜéH }¢¢ñ¼ ( ) ÜGçÏ¢íS¼¢Ý
}¢ï´ ²ïã »’H¢Ý Ý ÜÚ¼ï ã¢ï´ : “»ï ÜGÏ¢í ±¢H¢ï ! ¥¢Á¢ ¼é}ãï´ çÜÝ H¢ïx¢¢ï´ ÐÚ
ÚàÜ ãñ ?” ¼¢ï ±¢ïã Á¢±¢Ï¢ Îï¼ï ãé» Üã¼ï ãñ´ : “ã}¢ï´ }¢çSÁ¢Î ±¢H¢ï´ ÐÚ
ÚàÜ ãñ çÜ ±¢ïã }¢çSÁ¢Î¢ïæ }¢ï´ Ý}¢¢Á¢G ÐÉG¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ ã}¢ Ý}¢¢Á¢G Ýãè´ ÐÉG
S¢Ü¼ï J ±¢ïã Ú¢ïÁ¢Gï Ú¶¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ ã}¢ Ýãè´ Ú¶ S¢Ü¼ï J ±¢ïã S¢-ÎÜG ¢ ÜÚ¼ï
ãñ´ ¥¢ñÚ ã}¢ Ýãè´ ÜÚ S¢Ü¼ï J ±¢ïã ¥ËH¢ã Ü¢ çÁ¢GR ÜÚ¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ

38. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
ã}¢ Ýãè´ ÜÚ S¢Ü¼ï J” çÈÚ ¥ãHï ÜGÏ¢í ¥ÐÝï x¢éÁ¢G༢ Á¢G}¢¢Ýï ÐÚ Ý¢çÎ}¢
(²¢’Ýè à¢}¢ü-S¢¢Ú) ã¢ï¼ï ãñ´ J”
±¢ïã ãñ »ïGà¢¢ï §Gà¢Ú¼ Ü¢ Ü¢ï§ü }¢ãGH |¢è Á¢ã¢æ ¼¢Ü }¢ï´ ãÚ Í¢ÇGè ã¢ï ¥Á¢H |¢è
Ï¢S¢ ¥Ï¢ ¥ÐÝï §S¢ Á¢ãìH S¢ï ¼ê çÝÜH |¢è ²ïã Á¢èÝï Ü¢ ¥‹Î¢Á¢G ¥ÐÝ¢ Ï¢ÎH |¢è
Á¢x¢ã Á¢è Hx¢¢Ýï Üè Î鋲¢ Ýãè´ ãñ
²ïã §GÏ¢í¼ Üè Á¢¢ ãñ ¼}¢¢à¢¢ Ýãè´ ãñ
¥|¢è S¢ï ¼Ä²¢Úè Ü Ú HèçÁ¢²ï
à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜG¼ ¥}¢èÚï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ ã}¢ï´ ÜGÏ¢í ±
ãGàÚ Üè ¼Ä²¢Úè Ü¢ Á¢GïãìÝ ¥G¼G¢ ÜÚ¼ï ãé» ÈGÚ}¢¢¼ï ãñ´ : “}¢èÆï }¢èÆï
§SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ±¢ÜGï§Gü ¥GvGH }¢‹Î ±¢ïãè ãñ Á¢¢ï }¢¢ñ¼ S¢ï ÜGÏH }¢¢ñ¼ Üè
¼Ä²¢Úè ÜÚ¼ï ãé» Ýïçܲ¢ï´ Ü¢ Á¢G¶GèÚ¢ §Ün¢ ÜÚ Hï ¥¢ñÚ S¢é‹Ý¼¢ï´ Ü¢ }¢-ÎÝè
Ó¢Ú¢x¢G ÜG Ï¢í }¢ï´ S¢¢‰¢ Hï Á¢¢» ¥¢ñÚ ²êæ ÜG Ï¢í Üè Ú¢ïà¢Ýè Ü¢ §ç‹¼Á¢G¢}¢ ÜÚ Hï,
±ÚÝ¢ ÜG Ï¢í ãÚçx¢Á¢G ²ïã çHãG¢Á¢G Ý ÜÚïx¢è çÜ }¢ïÚï ¥‹ÎÚ Ü¢ñÝ ¥¢²¢ ?
¥}¢èÚ ã¢ï ²¢ ÈGÜGèÚ, ±Á¢GèÚ ã¢ï ²¢ ©S¢ Ü¢ }¢éà¢èÚ, ãG¢çÜ}¢ ã¢ï ²¢ }¢ãGÜê}¢,
¥zGS¢Ú ã¢ï ²¢ Ó¢ÐÚ¢S¢è, S¢ïÆ ã¢ï ²¢ }¢éH¢çÁ¢G}¢, Ç¢õvÅÚ ã¢ï ²¢ }¢ÚèÁ¢G,
ÆïÜïÎ¢Ú ã¢ï ²¢ }¢Á¢GÎêÚ J ¥x¢Ú çÜS¢è Üï S¢¢‰¢ |¢è ¼¢ïࢻ ¥¢ç¶GÚ¼ }¢ï´ Ü}¢è
Úãè, Ý}¢¢Á¢Gï´ ÜGSÎÝ ÜGÁ¢G¢ Üè´, Ú-}¢Á¢G¢Ý à¢ÚèÈG Üï Ú¢ïÁ¢Gï çÏ¢H¢ ©GÁ¢íGï à¢Ú-§Gü
Ý Ú¶ï, ÈGÁ¢Gü ã¢ï¼ï ãé» |¢è Á¢GÜ¢¼ Ý Îè, ãGÁ¢ ÈGÁ¢Gü ‰¢¢ }¢x¢Ú ¥Î¢ Ý çܲ¢, Ï¢¢
±éÁ¢êÎï ÜGéÎÚ¼ à¢Ú-§Gü Ð΢ü Ý¢çÈGÁ¢G Ý çܲ¢, }¢¢æ Ï¢¢Ð Üè Ý¢ ÈGÚ}¢¢Ýè Üè,
33

39. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Û¢êÅ, x¢GèÏ¢¼, Ó¢éx¢GHè Üè ¥G¢Î¼ Úãè, çÈGË}¢ï´, çÇÚ¢}¢ï Îﶼï Úãï, x¢¢Ýï Ï¢¢Á¢ï
S¢éݼï Úãï, ΢ÉGè }¢éæDZ¢¼ï ²¢ »Ü }¢énè S¢ï ͢Ţ¼ï Úãï J ¥H x¢GÚÁ¢G wG¢êÏ¢
x¢éÝ¢ã¢ï´ Ü¢ Ï¢¢Á¢G¢Ú x¢}¢ü Ú¶¢ ¼¢ï ¥ËH¢ã ¥¢ñÚ ©S¢ Üï ÚS¢êH
Üè Ý¢ Ú¢Á¢Gx¢è Üè S¢êÚ¼ }¢ï´ çS¢±¢» ãGS¢Ú¼ ± Ý΢}¢¼
Üï ÜéÀ 㢉¢ Ý ¥¢»x¢¢ J çÁ¢S¢ Ýï ÈGÚ¢§Á¢G Üï S¢¢‰¢ S¢¢‰¢ ݱ¢çÈGH Üè |¢è
ТϢ‹Îè Üè, Ú-}¢Á¢G¢ÝéH }¢éÏ¢¢ÚÜ Üï §GH¢±¢ ÝzGHè Ú¢ïÁ¢Gï |¢è Ú¶ï, ÜêÓ¢¢
ÜêÓ¢¢, x¢Hè x¢Hè ÝïÜè Üè ΢’±¼ Üè {ê}¢ï´ }¢Ó¢¢§æü, ÜGéÚ¥¢Ýï Ð¢Ü Üè
¼¢’Hè}¢ Ý çS¢ÈGü ¶éÎ ãG¢çS¢H Üè Ï¢çËÜ ÎêS¢Ú¢ï´ Ü¢ï |¢è Îè, Ó¢¢ñÜ ÎS¢ü ÎïÝï
}¢ï´ çãÓ¢çÜÓ¢¢ãÅ }¢ãGS¢êS¢ Ý Üè, Í¢Ú ÎS¢ü Á¢¢Úè çܲ¢, S¢é‹Ý¼¢ï´ Üè ¼ÚçϢIJ¼
Üï }¢-ÎÝè ÜG ¢çÈG H¢ï´ }¢ï´ Ï¢¢ ÜG¢§GÎx¢è S¢ï S¢ÈGÚ ÜÚÝï Üï S¢¢‰¢ S¢¢‰¢ Îèx¢Ú
}¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ Ü¢ï |¢è §S¢ Üè ¼Úx¢GèÏ¢ çÎH¢§ü, Ú¢ïÁ¢G¢Ý¢ }¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼
Ü¢ çÚS¢¢H¢ ÐéÚ ÜÚ Üï ãÚ }¢¢ã ¥ÐÝï çÁ¢G}}¢¢Î¢Ú Ü¢ï Á¢}¥G ÜÚ±¢²¢
¥ËH¢ã ¥¢ñÚ ©S¢ Üï Œ²¢Úï ÚS¢êH Üï ÈGÁGH¢ï
ÜÚ}¢ S¢ï §ü}¢¢Ý S¢H¢}¢¼ Hï ÜÚ Î鋲¢ S¢ï LwGS¢¼è ãé§ü ¼¢ï ©S¢
Üè ÜG Ï¢í }¢ï´ ãGàÚ ¼Ü ÚãG}¢¼¢ï´ Ü¢ ÎçÚ²¢ }¢¢ñÁ¢ï´ }¢¢Ú¼¢ Úãïx¢¢ ¥¢ñÚ ÝêÚï
}¢éS¼GÈG¢ Üï Ó¢à}¢ï HãÚ¢¼ï Úãï´x¢ï J
ÜGÏ¢í }¢ï´ HãÚ¢»æx¢ï ¼¢ ãGàÚ Ó¢à}¢ï ÝêÚ Üï
Á¢Ë±¢ ÈGÚ}¢¢ ã¢ïx¢è Á¢Ï¢ ¼GË¥G¼ ÚS¢êHéËH¢ã Üè
(Ï¢¢Îࢢã¢ï´ Ü è ãça²¢æ, S¢. 17)
34
(ãG΢§ÜGï Ï¢çwGà¢à¢)

40. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Á¢‹Ý¼ Ü ¢ Ï¢¢x¢G ²¢ Á¢ã‹Ý}¢ Ü ¢ x¢ÉG¢
¥ËH¢ã Üï }¢ãGÏ¢êÏ¢, ΢ݢ» xG¢é²êÏ¢, }¢éÝÁGÁ¢GãéÝ ¥GçÝH
©G²êÏ¢ Ü¢ ÈGÚ}¢¢Ýï §GÏ¢í¼ çÝà¢¢Ý ãñ : ÜGÏ¢í ²¢ ¼¢ï
Á¢ã‹Ý}¢ Ü¢ x¢ÉG¢ ãñ ²¢ Á¢‹Ý¼ Üï Ï¢¢x¢G¢ï´ }¢ï´ S¢ï »Ü Ï¢¢x¢G J
ÜG Ï¢í Ü ¢ï Á¢ã‹Ý}¢ Ü ¢ x¢ÉG¢ ϢݢÝï ±¢Hï ¥¢’}¢¢H
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ²êæ ¼¢ï ãÚ x¢éݢ㠥GÁ¢G¢Ï¢ï ÜGÏ¢í Ü¢
S¢Ï¢Ï¢ Ï¢Ý S¢Ü¼¢ ãñ }¢x¢Ú Ó¢‹Î »ïS¢è çÚ±¢²¢¼ ± çãGÜ¢²¢¼ }¢éH¢-ãGÁ¢G¢
ÜèçÁ¢²ï çÁ¢Ý }¢ï´ ¥GÁ¢G¢Ï¢ï ÜGÏ¢í }¢ï´ }¢éϼH¢ ÜÚÝï ±¢Hï x¢éÝ¢ã¢ï´ Ü¢ ¶GéS¢êçS¢Ä²¼
Üï S¢¢‰¢ çÁ¢GR ãñ :
(1) Ó¢éxG¢éH ¶G¢ïÚè
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ §ÏÝï ¥GÏÏ¢¢S¢ S¢ï }¢Ú±è ãñ çÜ
S¢ÚÜ ¢Úï Î¢ï ¥G¢H}¢, ÝêÚï }¢éÁ¢SS¢}¢ ΢ï ÜGÏ¢í¢ï´ Üï
ТS¢ S¢ï x¢éÁ¢GÚï (¼¢ï x¢GñÏ¢ Üè ¶GÏ¢Ú Îï¼ï ãé») ÈGÚ}¢¢²¢ : ²ïã ΢ïÝ¢ï´ ÜG Ï¢í ±¢Hï
¥GÁ¢G¢Ï¢ çβï Á¢¢ Úãï ãñ´ ¥¢ñÚ çÜS¢è Ï¢ÇGè Ó¢èÁ¢G }¢ï´ (çÁ¢S¢ S¢ï ϢӢݢ Îéà±¢Ú ã¢ï)
¥GÁ¢G¢Ï¢ Ýãè´ çβï Á¢¢ Úãï Ï¢çËÜ »Ü ¼¢ï ÐïࢢϢ Üï Àè´Å¢ï´ S¢ï Ýãè´ Ï¢Ó¢¼¢ ‰¢¢
¥¢ñÚ ÎêS¢Ú¢ Ó¢éxG¢éH ¶G¢ïÚè çܲ¢ ÜÚ¼¢ ‰¢¢ çÈÚ ¥¢Ð Ýï
¶Á¢êÚ Üè ¼¢Á¢G¢ ÅãÝè }¢æx¢±¢§ü ¥¢ñÚ ©S¢ï ¥¢{¢ï´ ¥¢{ Ó¢èÚ¢ ¥¢ñÚ ãÚ »Ü Üè
ÜG Ï¢í ÐÚ »Ü »Ü çãGSS¢¢ x¢¢ÇG çβ¢ ¥¢ñÚ ÈGÚ}¢¢²¢ : Á¢Ï¢ ¼Ü ²ïã ¶GéàÜ Ý
ã¢ï´ ¼Ï¢ ¼Ü §Ý ΢ïÝ¢ï´ Üï ¥GÁ¢G¢Ï¢ }¢ï´ ¼wGÈG èÈG ã¢ïx¢è J
35

41. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
ÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢x¢ |¢ÇGÜ Úãè ‰¢è
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥G}¢í çÏ¢Ý ÎèÝ¢Ú Ü ã¼ï ãñ´ çÜ
}¢ÎèÝ» ¼GçIJϢ¢ }¢ï´ »Ü à¢wGS¢ Úã¼¢ ‰¢¢ çÁ¢S¢ Üè Ï¢ãÝ }¢ÎèÝï Üï ݱ¢ãG }¢ï´
Úã¼è ‰¢è J ±¢ïã Ï¢è}¢¢Ú ãé§ü ¼¢ï ²ïã à¢wGS¢ ©S¢ Üè ¼è}¢¢Ú ΢Úè }¢ï´ Hx¢¢ Úã¢
}¢x¢Ú ±¢ïã ©S¢è }¢ÚÁ¢G }¢ï´ §ç‹¼ÜG¢H ÜÚ x¢§ü J ©S¢ à¢wGS¢ Ýï ¥ÐÝè Ï¢ãÝ Üè
¼ÁãèÁ¢G ± ¼vÈGèÝ Ü¢ §ç‹¼Á¢G¢}¢ çܲ¢, Á¢Ï¢ ÎzGÝ ÜÚ Üï ±¢ÐS¢ ¥¢²¢ ¼¢ï
©S¢ï ²¢Î ¥¢²¢ çÜ ±¢ïã ÚÜG }¢ Ü è »Ü ‰¢ïHè ÜG Ï¢í }¢ï´ |¢êH ¥¢²¢ ãñ J ©S¢
Ýï ¥ÐÝï »Ü Î¢ïS¼ S¢ï }¢ÎÎ ¼GHÏ¢ Üè ΢ïÝ¢ï´ Ýï Á¢¢ ÜÚ ©S¢ Üè ÜG Ï¢í ¶¢ïÎ
ÜÚ ‰¢ïHè çÝÜ¢H Hè J ¼¢ï ©S¢ Ýï ΢ïS¼ S¢ï Ü㢠: “Á¢GÚ¢ ãÅÝ¢ }¢ñ´ Îï¶êæ ¼¢ï
S¢ãè }¢ïÚè Ï¢ãÝ çÜS¢ ãG¢H }¢ï´ ãñ ?” ©S¢ Ýï HãGÎ }¢ï´ Û¢¢æÜ ÜÚ Îﶢ ¼¢ï
±ã¢æ ¥¢x¢ |¢ÇGÜ Úãè ‰¢è, ±¢ïã Ó¢éÐÓ¢¢Ð ±¢ÐS¢ Ó¢H¢ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ }¢¢æ S¢ï
ÐêÀ¢ : “v²¢ }¢ïÚè Ï¢ãÝ }¢ï´ Ü¢ï§ü ¶GڢϢ ¥G¢Î¼ ‰¢è ?” }¢¢æ Ýï Ü㢠: “¼ïÚè
Ï¢ãÝ Üè ¥G¢Î¼ ‰¢è çÜ ±¢ïã ã}¢S¢¢²¢ï´ Üï ÎÚ±¢Á¢G¢ï´ S¢ï Ü ¢Ý Hx¢¢ Ü Ú
©Ý Ü è Ï¢¢¼ï´ S¢éÝ¼è ‰¢è ¥¢ñÚ Ó¢éxG¢éH ¶G¢ïÚè çÜ ²¢ Ü Ú¼è ‰¢è J”
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! H¢ïx¢¢ï´ }¢ï´ ÈGS¢¢Î ÜÚ±¢Ýï Üï çH²ï
©Ý Üè Ï¢¢¼ï´ »Ü ÎêS¢Úï ¼Ü ÐãéæÓ¢¢Ý¢ Ó¢éx¢GHè ãñ J
Ó¢éxG¢éH ¶G¢ïÚ }¢ãGÏÏ¢¼¢ï´ Ü ¢ Ó¢¢ïÚ ãñ, ¥¢Á¢ ã}¢¢Úï }¢é¥G¢-à¢Úï }¢ï´ }¢ãGÏÏ¢¼¢ï´
Üè ÈGÁ¢G¢ ¥¢Hê΢ ã¢ïÝï Ü¢ »Ü Ï¢ÇG¢ S¢Ï¢Ï¢ Ó¢éx¢GéH ¶G¢ïÚè |¢è ãñ, H¢ïx¢¢ï´ Üï
ÎÚç}¢²¢Ý Ó¢éçxGH²¢æ ¶¢ ÜÚ ÈGS¢¢Î Ï¢ÚТ ÜÚ Üï ¥ÐÝï ÜHïÁ¢ï }¢ï´ Æ‹ÇÜ
}¢ãGS¢êS¢ ÜÚÝï ±¢Hï Ü¢ï ÜH Á¢ã‹Ý}¢ Üè |¢ÇGv¼è ãé§ü ¥¢x¢ }¢ï´ Á¢HÝ¢
ÐÇGïx¢¢, ¥x¢Ú Ü|¢è çÁ¢G‹Îx¢è }¢ï´ ²ïã x¢éÝ¢ã ãé±¢ ã¢ï ¼¢ï ¼¢ñÏ¢¢ Ü Ú Üï ²ïã
36

42. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
çÝIJ¼ Ü Ú HèçÁ¢²ï çÜ ã}¢ Ó¢éx¢GHè ¶¢»æx¢ï Ý S¢éÝï´x¢ï,
S¢éÝêæ Ý ÈG¢ïãGìࢠÜH¢}¢è Ý x¢GèÏ¢¼¢ï Ó¢éx¢GHè
¼ïÚè ÐS¢‹Î Üè Ï¢¢¼ï´ ÈGÜG¼G S¢éÝ¢ ²¢ ÚÏ¢
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 54)
(2) x¢GèÏ¢¼
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥Ï¢è Ï¢vÚã ÈGÚ}¢¢¼ï ãñ´ çÜ }¢ñ´
ÝçϢIJï Ü Úè}¢, ÚªÈGé ÚüãGè}¢ Üï S¢¢‰¢ Ó¢H Ú㢠‰¢¢
¥¢ñÚ ¥¢Ð Ýï }¢ïÚ¢ 㢉¢ ‰¢¢}¢¢ ãé±¢ ‰¢¢ J »Ü ¥¢Î}¢è
¥¢Ð Üï Ï¢¢§æü ¼GÚÈG ‰¢¢ J §S¢è ΢ñÚ¢Ý ã}¢ Ýï ¥ÐÝï
S¢¢}¢Ýï ΢ï ÜG Ï¢íï´ Ð¢§æü ¼¢ï ÝéÏ¢éñ¼ Üï ¥¢zG¼¢Ï¢, Á¢Ý¢Ï¢ï çÚS¢¢H¼ }¢¥¢Ï¢
Ýï ÈGÚ}¢¢²¢ : “§Ý ΢ïÝ¢ï´ Ü¢ï ¥GÁ¢G¢Ï¢ ã¢ï Ú㢠ãñ ¥¢ñÚ
çÜS¢è Ï¢ÇGï ¥}¢í Üè ±Á¢ã S¢ï Ýãè´ ã¢ï Úã¢, ¼é}¢ }¢ï´ S¢ï Ü¢ñÝ ãñ Á¢¢ï }¢éÛ¢ï »Ü
ÅãÝè H¢ Îï J” ã}¢ Ýï »Ü ÎêS¢Úï S¢ï ¥¢x¢ï Ï¢ÉGÝï Üè Ü¢ïçà¢à¢ Üè ¼¢ï }¢ñ´
S¢ÏÜG¼ Hï x¢²¢ ¥¢ñÚ »Ü ÅãÝè (²¢’Ýè ࢢ¶G) Hï ÜÚ ãG¢çÁ¢GÚï ç¶GÎ}¢¼ ã¢ï
x¢²¢ J ¥¢Ð Ýï ©S¢ Üï ΢ï ÅéÜÇGï ÜÚ çÎ²ï ¥¢ïÚ Î¢ïÝ¢ï´
ÜGÏ¢í¢ï´ ÐÚ »Ü »Ü ÅéÜÇG¢ Ú¶ çβ¢ çÈÚ §à¢¢üÎ ÈGÚ}¢¢²¢ : “²ïã Á¢Ï¢ ¼Ü
¼Ú (²¢’Ýè S¢ÏÁ¢G ± ¼Ú¢ï ¼¢Á¢G¢) Úãï´x¢ï §Ý ÐÚ ¥GÁ¢G¢Ï¢ }¢ï´ Ü}¢è Úãïx¢è ¥¢ñÚ §Ý
΢ïÝ¢ï´ Ü¢ï x¢GèÏ¢¼ ¥¢ñÚ ÐïࢢϢ Üè ±Á¢ã S¢ï ¥GÁ¢G¢Ï¢ ã¢ï Ú㢠ãñ J”
37

43. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
x¢GèÏ¢¼ çÜ S¢ï Ü ã¼ï ãñ´ ?
S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜG ã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è
}¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è Ýï x¢GèÏ¢¼ Ü è ¼¢’ÚèÈG
§S¢ ¼GÚãG Ï¢²¢Ý Üè ãñ : “çÜS¢è à¢wGS¢ Üï Тïà¢è΢ »ïGÏ¢ Ü¢ï ©S¢ Üè Ï¢éÚ¢§ü
ÜÚÝï Üï ¼G¢ñÚ ÐÚ çÁ¢GR ÜÚÝ¢ J” (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çãGSS¢¢ : 16, S¢. 175)
¥vS¢çÚIJ¼ x¢GèÏ¢¼ Ü è HÐïÅ }¢ï´ ãñ
à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜG¼ ¥}¢èÚï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ ãGÁ¢GÚ¼ ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
}¢éãG}}¢Î §Ë²¢S¢ ¥Gœ¢G¢Ú ÜG¢çÎÚè çH¶¼ï ãñ´ : }¢¢æ Ï¢¢Ð,
|¢¢§ü Ï¢ãÝ, ç}¢²¢æ Ï¢è±è, S¢¢S¢ Ï¢ãê, S¢éS¢Ú ΢}¢¢Î, Ý‹Î |¢¢±Á¢ Ï¢çËÜ
¥ãHï ¶G¢Ý¢ ± ¶G¢ÝÎ¢Ý ÝèÁ¢G ©S¼¢Á¢G ± ࢢçx¢Îü, S¢ïÆ ± Ý¢ïÜÚ, ¼¢çÁ¢Ú ±
x¢¢ãÜ, ¥zGS¢Ú ± }¢Á¢GÎêÚ, }¢¢HÎ¢Ú ± ݢ΢Ú, ãG¢çÜ}¢ ± }¢ãGÜê}¢, Î鋲¢Î¢Ú
± ÎèÝ΢Ú, Ï¢êÉG¢ ã¢ï ²¢ Á¢±¢Ý ¥H x¢GÚÁ¢G ¼}¢¢}¢ ÎèÝè ¥¢ñÚ Î鋲±è
ࢢï’Ï¢¢ï´ S¢ï ¼¥GËHéÜG Ú¶Ýï ±¢Hï }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ Ü è |¢¢Úè ¥vS¢çÚIJ¼
§S¢ ±vG¼ x¢GèÏ¢¼ Ü è ¶G¢ñÈG Ý¢Ü ¥¢ÈG ¼ Ü è HÐïÅ }¢ï´ ãñ, ¥zGS¢¢ïS¢ !
S¢Î ÜÚ¢ïÇG ¥zGS¢¢ïS¢ ! Ï¢ï Á¢¢ 좆 좆 Üè ¥G¢Î¼ Üï S¢Ï¢Ï¢ ¥¢Á¢ÜH
ã}¢¢Úè Ü¢ï§ü }¢Á¢çHS¢ (Ï¢ñÆÜ) ©G}¢ê}¢Ý x¢GèÏ¢¼ S¢ï ¶G¢Hè Ýãè´ ã¢ï¼è J
x¢GèÏ¢¼¢ï Ó¢éx¢GHè Üè ¥¢ÈG¼ S¢ï Ï¢Ó¢ï´ ²ïã ÜÚ}¢ ²¢ }¢éS¼GÈG¢ ÈGÚ}¢¢§²ï
Á¢G¢çãÚ¢ï Ï¢¢ç¼GÝ ã}¢¢Ú¢ »Ü ã¢ï ²ïã ÜÚ}¢ ²¢ }¢éS¼GÈG¢ ÈGÚ}¢¢§²ï
(x¢GèÏ¢¼ Ü è ¼Ï¢¢ã Ü ¢çÚ²¢æ, S¢. 25)
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! x¢GèÏ¢¼ Üï Ï¢¢Úï }¢ï´ }¢Á¢GèÎ }¢¢’Hê}¢¢¼
38

44. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
¥¢ñÚ §S¢ S¢ï Ï¢Ó¢Ýï Ü ¢ Á¢GïãìÝ Ï¢Ý¢Ýï Üï çH²ï ¥}¢èÚï ¥ãHï S¢é‹Ý¼
Üè çܼ¢Ï¢ “x¢GèÏ¢¼ Ü è ¼Ï¢¢ã Ü ¢çÚ²¢æ” Ü¢ Á¢GMÚ
}¢é¼G¢-H¥G¢ ÜèçÁ¢²ï, x¢GèÏ¢¼ Üï ç¶GH¢ÈG »’H¢Ýï Á¢æx¢ |¢è ÜèçÁ¢²ï çÜ “x¢GèÏ¢¼
Ü Úï´x¢ï Ý S¢éÝï´x¢ï, J”
(3) Ý}¢¢Á¢G Ý ÐÉGÝ¢
΢’±¼ï §SH¢}¢è Üï §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï “}¢Ü-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢” Üè
}¢yGÏ¢ê¥G¢ 853 S¢ÈGãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çܼ¢Ï¢ “Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ Hï Á¢¢Ýï ±¢Hï
¥¢’}¢¢H” çÁ¢ËÎ ¥Ã±H Üï S¢ÈGãG¢ 444 ÐÚ ãñ : “Ï¢ï Ý}¢¢Á¢Gè Ü¢ï ÜGÏ¢í }¢ï´
Îè Á¢¢Ýï ±¢Hè S¢Á¢G¢»æ ²ïã ãñ´ (1) ©S¢ Üè ÜGÏ¢í Ü¢ï §¼Ý¢ ¼æx¢ ÜÚ çβ¢
Á¢¢»x¢¢ çÜ ©S¢ Üè ÐçSH²¢æ »Ü ÎêS¢Úï }¢ï´ Ðñ±S¼ ã¢ï Á¢¢»æx¢è (2) ©S¢ Üè
ÜGÏ¢í }¢ï´ ¥¢x¢ |¢ÇGÜ¢ Îè Á¢¢»x¢è çÈÚ ±¢ïã çÎÝ Ú¢¼ ¥æx¢¢Ú¢ï´ ÐÚ H¢ïŠТïÅ
ã¢ï¼¢ Úãïx¢¢ ¥¢ñÚ (3) ÜGÏ¢í }¢ï´ ©S¢ ÐÚ »Ü ¥ÁGÎ㢠}¢éS¢ËH¼G ÜÚ çβ¢
Á¢¢»x¢¢ çÁ¢S¢ Ü¢ Ý¢}¢ ¥àà¢éÁ¢¢©GH ¥vGÚ¥G ãñ, ©S¢ Üè ¥¢æ¶ï´ ¥¢x¢ Üè
ã¢ï´x¢è Á¢Ï¢ çÜ Ý¢¶GéÝ H¢ïãï Üï ã¢ï´x¢ï, ãÚ Ý¢¶GéÝ Üè H}Ï¢¢§ü »Ü çÎÝ Üè
}¢S¢¢ÈG ¼ ¼Ü ã¢ïx¢è, ±¢ïã }¢çIJ¼ S¢ï Ü H¢}¢ Ü Ú¼ï ãé» Ü ãïx¢¢ : “}¢ñ´
¥àà¢éÁ¢¢©GH ¥vGÚ¥G ²¢’Ýè x¢‹Á¢¢ S¢¢æÐ ãêæ J” ©S¢ Üè ¥¢±¢Á¢G ÜÇGÜ
Î¢Ú çÏ¢Á¢Hè Üè S¢è ã¢ïx¢è, ±¢ïã Üãïx¢¢ : “}¢ïÚï ÚÏ¢ Ýï }¢éÛ¢ï ãGév}¢ çβ¢
ãñ çÜ Ý}¢¢Á¢Gï ÈG Á¢í Á¢G¢»¥G ÜÚÝï ÐÚ ¼GéHê»G ¥¢zG¼¢Ï¢ Üï Ï¢¢’Î ¼Ü }¢¢Ú¼¢
Úãêæ ¥¢ñÚ Ý}¢¢Á¢Gï Á¢G¢ïãÚ Á¢G¢»¥G ÜÚÝï ÐÚ ¥GSÚ ¼Ü }¢¢Ú¼¢ Úãêæ ¥¢ñÚ Ý}¢¢Á¢Gï
¥GSÚ Á¢G¢»¥G ÜÚÝï ÐÚ }¢x¢GçÚÏ¢ ¼Ü }¢¢Ú¼¢ Úãêæ ¥¢ñÚ Ý}¢¢Á¢Gï }¢x¢GçÚÏ¢ Á¢G¢»¥G
ÜÚÝï ÐÚ §Gࢢ ¼Ü }¢¢Ú¼¢ Úãêæ ¥¢ñÚ Ý}¢¢Á¢Gï §Gࢢ Á¢G¢»¥G ÜÚÝï ÐÚ ÈGÁ¢í ¼Ü
}¢¢Ú¼¢ Úãêæ J” Á¢Ï¢ |¢è ±¢ïã ©S¢ï }¢¢Úïx¢¢ ¼¢ï ±¢ïã 70 㢉¢ ¼Ü Á¢G}¢èÝ }¢ï´ {æS¢
39

45. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
Á¢¢»x¢¢ ¥¢ñÚ ±¢ïã çÜG²¢}¢¼ ¼Ü §S¢ ¥GÁ¢G¢Ï¢ }¢ï´ }¢éϼH¢ Úãïx¢¢ J
»ï ÈG Á¢í Üï ±vG¼ x¢GzGH¼ Ü è Ó¢¢ÎÚ ¼¢Ý Ü Ú x¢ãÚè Ýè´Î S¢¢ïÝï
±¢H¢ï ! ã¢ïࢠ}¢ï´ ¥¢¥¢ï, »ï Á¢G¢ïãÚ Üï ±vG¼ }¢çSÁ¢Î Ü¢ L¶G ÜÚÝï Ï¢Á¢¢»
¥ÐÝï Ü¢Ú¢ïÏ¢¢Ú ¥¢ñÚ Ý¢ïÜÚè }¢ï´ }¢x¢Ý ÚãÝï ±¢H¢ï ! }¢ÚÝï Üï Ï¢¢’Î ¼é}ã¢Úï
ТS¢ ÈGéÚS¢¼ ãè ÈGéÚS¢¼ ã¢ïx¢è }¢x¢Ú Ýïçܲ¢æ ÜÚÝï Üè }¢¢ïãH¼ ¶Gy}¢ ã¢ï
Ó¢éÜè ã¢ïx¢è ! ¥GSÚ ¥¢ñÚ }¢x¢GçÚÏ¢ Üè Ý}¢¢Á¢G ÐÚ ¥ÐÝï Ü¢}¢Ü¢Á¢ Ü¢ï
¼ÚÁ¢èãG ÎïÝï ±¢H¢ï ! »Ü çÎÝ ¼é}ã¢Úè çÁ¢G‹Îx¢è Üè ࢢ}¢ ÉH Á¢¢»x¢è, Í¢Ú
±¢H¢ï´ ¥¢ñÚ ²¢Ú ΢ïS¼¢ï´ Üè Ï¢ñÆÜ }¢ï´ çÎH Hx¢¢ ÜÚ §Gࢢ Üè Ý}¢¢Á¢G À¢ïÇG
ÎïÝï ±¢H¢ï ! x¢éÝ¢ã¢ï´ Üè ¼¢ÚèÜè ¼é}ã¢Úè ÜGÏ¢í Ü¢ï }¢Á¢GèÎ ¼¢ÚèÜ ÜÚ Îïx¢è, »ï
Î鋲¢ Ü¢ ãÚ Ü¢}¢ ТϢ‹Îè S¢ï ÜÚÝï }¢x¢Ú S¢¢H㢠S¢¢H S¢ï Ý}¢¢Á¢G¢ï´ S¢ï }¢éæã
}¢¢ïÇGÝï ±¢H¢ï ! ¥ÐÝè ¥¢ç¶GÚ¼ Üè çÈGR ÜÚ¢ï, §S¢ S¢ï ÐãHï çÜ }¢¢ñ¼ ¼é}¢
S¢ï çÁ¢G‹Îx¢è ÀèÝ Hï, Á¢ËÎè ÜÚ¢ï, çÁ¢¼Ýè Ý}¢¢Á¢Gï´ ÜGÁ¢G¢ ãé§ü ãñ´, ¼¢ñÏ¢¢ |¢è ÜÚ¢ï
¥¢ñÚ §Ý Ü¢ çãGS¢¢Ï¢ Hx¢¢ ÜÚ ¥Î¢ ÜÚ H¢ï J
çS¢²¢ã ¶GÓÓ¢Ú Ýé}¢¢ çÏ¢ÓÀê
}¢‹ÜGê H ãñ, Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ »Ü ±¢Îè ãñ çÁ¢S¢ Ü¢ Ý¢}¢ “H}¢H}¢”
ãñ, ©S¢ }¢ï´ ªæÅ Üè x¢ÚÎÝ Üè ¼GÚãG }¢¢ïÅï }¢¢ïÅï S¢¢æÐ ãñ´, ãÚ S¢¢æÐ Üè
H}Ï¢¢§ü »Ü }¢¢ã Üè }¢S¢¢ÈG¼ Üï Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ J Á¢Ï¢ ²ïã S¢¢æРϢï Ý}¢¢Á¢Gè
Ü¢ï ÇS¢ïx¢¢ ¼¢ï ©S¢ Ü¢ Á¢GãìÚ ©S¢ Üï çÁ¢S}¢ }¢ï´ S¢œ¢Ú S¢¢H ¼Ü Á¢¢ïà¢
}¢¢Ú¼¢ Úãïx¢¢ ¥¢ñÚ Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ »Ü ±¢Îè ãñ çÁ¢S¢ Ü¢ Ý¢}¢ “Á¢ÏÏ¢éH
ãGéÁGÝ” ãñ §S¢ }¢ï´ Ü ¢Hï ¶GÓÓ¢Ú Üè }¢¢çÝ‹Î çÏ¢ÓÀê ãñ´ J §S¢ Üï S¢œ¢Ú ÇæÜ
40

46. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
ãñ´ ¥¢ñÚ ãÚ ÇæÜ }¢ï´ Á¢GãìÚ Üè ‰¢ïHè ãñ J ±¢ïã çÏ¢ÓÀê Á¢Ï¢ Ï¢ï Ý}¢¢Á¢Gè Ü¢ï ÇæÜ
}¢¢Ú¼¢ ãñ ¼¢ï ©S¢ Ü¢ Á¢GãìÚ ©S¢ Üï S¢¢Úï çÁ¢S}¢ }¢ï´ S¢Ú¢²¼ ÜÚ Á¢¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ
©S¢ Á¢GãìÚ Üè x¢Ú}¢è »Ü ãÁ¢G¢Ú S¢¢H ¼Ü Úã¼è ãñ J §S¢ Üï Ï¢¢’Î ©S¢ Üè
ãça²¢ï´ S¢ï x¢¢ï༠ۢÇG¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ©S¢ Üè à¢}¢üx¢¢ã S¢ï ÐèРϢãÝï Hx¢¼è ãñ ¥¢ñÚ
¼}¢¢}¢ Á¢ã‹Ý}¢è ©S¢ ÐÚ H¢’ݼ |¢ïÁ¢¼ï ãñ´ J
Ï¢ï Ý}¢¢Á¢Gè ¼ïÚè ࢢ}¢¼ ¥¢»x¢è ÜGÏ¢í Üè Îè±¢Ú Ï¢S¢ ç}¢H Á¢¢»x¢è
¼¢ïÇG Îïx¢è ÜGÏ¢í ¼ïÚè ÐçSH²¢æ ΢ïÝ¢ï´ 2
㢉¢¢ï´ Üè ç}¢Hï´ Á¢êæ ©æçxH²¢æ
©G}¢í }¢ï´ ÀêÅè ãñ x¢Ú Ü¢ï§ü Ý}¢¢Á¢G Á¢ËÎ ¥Î¢ ÜÚ Hï ¼ê ¥¢ x¢GzGH¼ S¢ï Ï¢¢Á¢G
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 377)
Ý}¢¢Á¢G Üï ¼zGS¢èHè }¢S¢¢§H Á¢¢ÝÝï Üï çH²ï }¢Ü-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢
Üè }¢yGÏ¢ê¥G¢ 499 S¢ÈGãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çܼ¢Ï¢ “Ý}¢¢Á¢G Üï ¥ãGÜ ¢}¢”
Ü¢ }¢é¼G¢-H¥G¢ ÜèçÁ¢²ï J
(4) ±¢çHÎñÝ Ü è Ý¢ ÈG Ú}¢¢Ýè
ãGéÁG¢êÚ ÝçϢIJï Ð¢Ü , S¢¢çãGÏ¢ï H¢ñH¢Ü , S¢Ä²¢ãGï ¥zGH¢Ü
Ü¢ ÈGÚ}¢¢Ýï §GÏ¢í¼ çÝà¢¢Ý ãñ : “çÁ¢S¢ Ýï ±¢çHÎñÝ Ü è
Ý¢ ÈG Ú}¢¢Ýè Ü è ©S¢ Ýï ¥ËH¢ã ¥¢ñÚ ©S¢ Üï ÚS¢êH
Üè Ý¢ ÈGÚ}¢¢Ýè Üè, ¥¢ñÚ ±¢çHÎñÝ Üï Ý¢ ÈGÚ}¢¢Ý Ü¢ï
Á¢Ï¢ ÜGÏ¢í }¢ï´ ÎzGÝ ÜÚ çβ¢ Á¢¢»x¢¢ ¼¢ï ÜGÏ¢í ©S¢ Ü¢ï §S¢ ¼GÚãG ÎÏ¢¢»x¢è çÜ
41

47. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
©S¢ Üè ÐçSH²¢æ ÅêÅ ÈêÅ ÜÚ »Ü ÎêS¢Úï }¢ï´ Ðñ±S¼ ã¢ï Á¢¢»æx¢è J”
ÚñæÜ Ýï ±¢H¢ x¢{¢
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥G±¢}¢ çÏ¢Ý ãG¢ñà¢Ï¢ ÈGÚ}¢¢¼ï ãñ´
»Ü }¢Ú¼Ï¢¢ }¢ñ´ »Ü ÜGÏ¢èHï }¢ï´ x¢²¢, ±ã¢æ ÐÚ »Ü ¼GÚÈG ÜéÀ ÜGÏ¢íï´ ‰¢è´,
¥GSÚ Üï Ï¢¢’Î ©S¢ ÜGçÏ¢íS¼¢Ý Üè »Ü ÜGÏ¢í ÈÅ¼è ¥¢ñÚ ©S¢ S¢ï »Ü à¢wGS¢
Ýé}¢êÎ¢Ú ã¢ï¼¢ çÁ¢S¢ Ü¢ S¢Ú x¢{ï ¥¢ñÚ çÁ¢S}¢ §‹S¢¢Ý Üè ¼GÚãG ã¢ï¼¢ ‰¢¢ ±¢ïã
¼èÝ Ï¢¢Ú x¢{ï Ü è S¢è ¥¢±¢Á¢G çÝÜ ¢H Ü Ú çÈ Ú ÜG Ï¢í }¢ï´ x¢G¢§Ï¢ ã¢ï Á¢¢¼¢
‰¢¢ J }¢ñ´ Ýï ©S¢ Ï¢¢Úï }¢ï´ H¢ïx¢¢ï´ S¢ï ÎÚ²¢zG¼ çܲ¢ ¼¢ï ©‹ã¢ï´ Ýï Ï¢¼¢²¢ çÜ ²ïã
à¢Ú¢Ï¢ Ü ¢ ¥G¢Îè ‰¢¢, Á¢Ï¢ ²ïã à¢Ú¢Ï¢ Ðè¼¢ ¼¢ï ©S¢ Üè }¢¢æ Üã¼è çÜ
“Ï¢ïÅï ! ¥ËH¢ã S¢ï ÇÚ !” ¼¢ï ±¢ïã Á¢±¢Ï¢ Îï¼¢ : “¼ê x¢{ï Üè
¼GÚãG Úñæܼè Úã¼è ãñ J” çÈÚ ¥GSÚ Üï Ï¢¢’Î ±¢ïã }¢Ú x¢²¢, ¥Ï¢ ãÚ Ú¢ïÁ¢G
¥GSÚ Üï Ï¢¢’Î çÝÜH¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ¼èÝ }¢Ú¼Ï¢¢ Úñ´Ü ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ çÈÚ x¢G¢§Ï¢ ã¢ï
Á¢¢¼¢ ãñ J
¥ÐÝï ±¢çHÎñÝ Üè à¢zGÜG¼ï´, }¢ãGÏÏ¢¼ï´ ¥¢ñÚ §GÝ¢²¼ï´ |¢éH¢ ÜÚ ©Ý
Üï S¢¢}¢Ýï Á¢GÏ¢¢Ý ÎÚ¢Á¢Gè Ï¢çËÜ ÎS¼ ÎÚ¢Á¢Gè Üè Á¢éÚ¥¼ ÜÚÝï ±¢Hï §S¢
çÚ±¢²¼ S¢ï §GÏ¢í¼ ÐÜÇGï´ ¥¢ñÚ ÜGÏ¢í ± ãGàÚ ¥¢ñÚ Î鋲¢ Üè ÐÚïࢢçݲ¢ï´ S¢ï
Ï¢Ó¢Ýï Üï çH²ï çÁ¢¼Ýè Á¢ËÎè ã¢ï S¢Üï ¥ÐÝï ±¢çHÎñÝ S¢ï }¢é¥G¢ÈGè }¢¢æx¢ï´,
㢉¢ Á¢¢ïÇG ÜÚ Ð¢©æ ÐÜÇG ÜÚ Ú¢ï Ú¢ï ÜÚ ©Ý Ü¢ï }¢Ý¢ Hï´ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú }¢¢æ Ï¢¢Ð
΢ïÝ¢ï´ ²¢ §Ý }¢ï´ S¢ï Ü¢ï§ü »Ü ÈG¢ñ¼ ã¢ï Ó¢éÜ¢ ã¢ï ¼¢ï ãÚ Á¢é}¢é¥G¢ Ü¢ï ©Ý Üè
ÜGÏ¢í ÐÚ ãG¢çÁ¢GÚè ÎïÝï Üè Ü¢ïçà¢à¢ ÜÚï´, S¢ÚÜ ¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú, Î¢ï ¥G¢H}¢ Üï
}¢¢çHÜ¢ï }¢éwG¼¢Ú, à¢ã‹à¢¢ãï ¥Ï¢Ú¢Ú Ü¢ ÈGÚ}¢¢Ýï
42

48. Ðïà¢Üà¢:}¢Á¢çHS¢ï¥H}¢Îè-ݼéH§GçË}¢Ä²¢(΢’±¼ï§SH¢}¢è)
¼Ü ÏÏ¢éÚÜG Ï¢í }¢ï´ ¥¢Ýï ±¢H¢ ΢ïS¼
¶Géࢠx¢±¢Ú ãñ, Á¢¢ï ¥ÐÝï }¢¢æ Ï¢¢Ð ΢ïÝ¢ï´ ²¢ »Ü Üè ÜG Ï¢í ÐÚ ãÚ Á¢é}¢é¥G¢ Üï
çÎÝ çÁ¢G²¢Ú¼ Ü¢ï ãG¢çÁ¢GÚ ã¢ï, ¥ËH¢ã ©S¢ Üï x¢éÝ¢ã Ï¢wGࢠÎï ¥¢ñÚ
}¢¢æ Ï¢¢Ð Üï S¢¢‰¢ ¥ÓÀ¢ Ï¢Ú¼¢± ÜÚÝï ±¢H¢ çH¶¢ Á¢¢» J
çÜ Ý Ï¢¢¼¢ï´ }¢ï´ §¼G¢¥G¼ Ü è Á¢¢»x¢è ?
²¢Î Úãï çÜ §¼G¢¥G¼ çS¢ÈGü Á¢¢§Á¢G Ï¢¢¼¢ï´ }¢ï´ Üè Á¢¢»x¢è Á¢ñS¢¢ çÜ
¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼ §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý ÈG Ú}¢¢¼ï ãñ´ :
Á¢¢§Á¢G Ï¢¢¼¢ï´ }¢ï´ ±¢çHÎñÝ Üè §¼G¢¥G¼ ÈGÁ¢Gü ãñ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ±¢ïã çÜS¢è Ý¢
Á¢¢§Á¢G Ï¢¢¼ Ü¢ ãGév}¢ Îï´ ¼¢ï §S¢ }¢ï´ ©Ý Üè §¼G¢¥G¼ Á¢¢§Á¢G Ýãè´ J (ÈG¼¢±¢
Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 12, S¢. 751) }¢-S¢HÝ ¥x¢Ú ±¢çHÎñÝ Ý}¢¢Á¢G Ý ÐÉGÝï, ÈGÁ¢Gü
Ú¢ïÁ¢G¢ çÏ¢H¢ ©GÁ¢íGï à¢Ú-§Gü ¼Üü ÜÚÝï ²¢ ΢ÉGè }¢éæÇ¢Ýï Ü¢ ãGév}¢ Îï´ ¼¢ï ¥Ï¢ ©Ý
Üè Ï¢¢¼ Ý }¢¢ÝÝï ±¢Hï Ü¢ï Ý¢ ÈGÚ}¢¢Ý Ýãè´ Ü㢠Á¢¢»x¢¢ Ï¢çËÜ »ïS¢è Ï¢¢¼ï´
}¢¢ÝÝï ±¢H¢ à¢Úè¥G¼ Ü¢ Ý¢ ÈGÚ}¢¢Ý ÜGÚ¢Ú Ð¢»x¢¢ J
x¢éÝ¢ã¢ï´ S¢ï }¢éÛ¢ Ü¢ï Ï¢Ó¢¢ ²¢ §H¢ãè Ï¢éÚè ¥G¢Î¼ï´ |¢è ÀéÇG¢ ²¢ H¢ãè
}¢é¼Gè¥G ¥ÐÝï }¢¢æ Ï¢¢Ð Ü¢ ÜÚ }¢ñ´ ©Ý Ü¢ ãÚ §Ü ãGév}¢ H¢ªæ Ï¢Á¢¢ ²¢ §H¢ãè
(±S¢¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, S¢. 47, 48)
(5) Á¢GÜ ¢¼ Ý ÎïÝï Ü ¢ ±Ï¢¢H
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý ²êS¢éÈG ÈGÚ²¢Ï¢è
Üã¼ï ãñ´ : “ã}¢ ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥Ï¢è çS¢Ý¢Ý Üï S¢¢‰¢ ©Ý
Üï ã}¢S¢¢» Üè ¼¢’çÁ¢GIJ¼ Üï çH²ï x¢» ¼¢ï Îﶢ çÜ ©S¢ Ü¢ |¢¢§ü Ï¢ãé¼
¥¢ã¢ï Ï¢éÜ ¢ ÜÚ Ú㢠‰¢¢, ã}¢ Ýï ©S¢ï Ü¢ÈGè ¼S¢çËH²¢æ Îè´, S¢Ï¢í Üè ¼ËÜGèÝ
43