สุขภาพดีด้วยโปรไบโอติก ผู้เขียน ไชยวัฒน์ ไชยสุต หนังสือเล่มนี้จัดทำขึ้นโดยมีเนื้อหาประกอบด้วย ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับความสำคัญของระบบทางเดินอาหาร ระบบขับถ่าย กับแนวทางในการดูแลรักษาสุขภาพให้เกิดความสมดุลโดยเริ่มตั้งแต่การดูแลระบบทางเดินอาหารไปจนถึงระบบขับถ่าย และแนวทางเลือกสำหรับผู้ที่ต้องการดูแลสุขภาพในเชิงป้องกันมากกว่าการบำบัดรักษา ซึ่งเป็นเรื่องที่ทุกคนควรให้ความสนใจมาก

1. สุขภาพดีด้วยโปรไบโอติก
หนังสือชุด สุขภาพดีและความงามเริ่มจากข้างใน

2. สุขภาพดีด้วยโปรไบโอติก
หนังสือชุด สุขภาพดีและความงามเริ่มจากข้างใน
ผู้เขียน ผศ.ดร. ไชยวัฒน์ ไชยสุต
บรรณาธิการ ศศิธร เทศน์อรรถภาคย์ อุไรพรรณ ปรางอุดมทรัพย์ และจินตนา นาคสมบูรณ์
ISBN 978-616-12-0074-9
พิมพ์ครั้งที่ 1 มิถุนายน 2553
จำนวน 3,000 เล่ม
ราคา 90 บาท
รูปเล่มและปก ศิลปวัตร วิศาลศักดิ์
ผู้ผลิต ศูนย์หนังสือ สวทช. สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
111 อุทยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย ถนนพหลโยธิน ตำบลคลองหนึ่ง
อำเภอคลองหลวง ปทุมธานี 12120
โทรศัพท์ 0 2564 7000 โทรสาร 0 2564 7015
อีเมล์ cyberbookstore@nstda.or.th
ผู้จัดพิมพ์ บริษัท ไทยเอฟเฟคท์ สตูดิโอ จำกัด
5/80 หมู่ที่ 1 บางบอน กรุงเทพมหานคร 10150
ผู้จัดจำหน่าย บริษัท โอเชี่ยน บุ๊ค มาร์ท จำกัด โทรศัพท์ 0 2417 1133
สงวนลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2553 ตาม พ.ร.บ. ลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 โดยสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยีแห่งชาติ
ไชยวัฒน์ ไชยสุต
สุขภาพดีด้วยโปรไบโอติก / ผู้เขียน: ไชยวัฒน์ ไชยสุต ; บรรณาธิการ: ศศิธร เทศน์อรรถ
ภาคย์ อุไรพรรณ ปรางอุดมทรัพย์ และจินตนา นาคสมบูรณ์. ปทุมธานี : ศูนย์วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
เพื่อสังคม สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ, 2553.
หน้า : ภาพประกอบ - - (ชุดสุขภาพดีและความงามเริ่มจากข้างใน) ; เล่ม 1
ISBN: 978-616-12-0074-9
1.สุขภาพ 2.ระบบทางเดินอาหาร 3.ระบบขับถ่าย 4.โปรไบโอติก I.ศศิธรเทศน์อรรถภาคย์
II. อุไรพรรณ ปรางอุดมทรัพย์ III. จินตนา นาคสมบูรณ์ IV. สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่ง
ชาติ. ศูนย์วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อสังคม V. ชื่อชุด: สุขภาพดีและความงามเริ่มจากข้างใน
613 RA773

3. คำนำ สวทช.
มนุษย์ทุกคนล้วนมุ่งหวังที่จะมีสุขภาพที่ดีแต่ขณะเดียวกันการใช้ชีวิตของคนใน
ปัจจุบันกลับไม่ใส่ใจในเรื่องสุขภาพเท่าที่ควร มักแสวงหาอาหารการกินที่อร่อยและถูกปาก
ใช้ชีวิตอย่างรีบเร่งและเคร่งเครียด จนกระทั่งเมื่อมีสัญญาณบ่งบอกถึงความผิดปกติทาง
ร่างกาย จึงจะเริ่มหาหนทางแก้ไข อันเป็นการแก้ที่ปลายเหตุ ซึ่งปัญหาสุขภาพต่างๆ นี้
ล้วนเป็นปัญหาระดับโลกที่เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ
ความเป็นจริงแล้วการมีสุขภาพดีมักจะเริ่มต้นจากข้างในระบบภายในร่างกาย
หากได้ทำความเข้าใจถึงสภาพภายในจิตใจและร่างกายซึ่งมีความสัมพันธ์กัน โดยเฉพาะ
อย่างยิ่งหากได้เรียนรู้และเข้าใจถึงระบบการทำงานของร่างกายที่มุ่งเน้นการดูแลสุขภาพ
ของลำไส้ ระบบทางเดินอาหารที่มีผลต่อสุขภาพโดยรวม ตลอดจนเข้าใจการทำงานของ
สิ่งมีชีวิตเล็กๆ ที่เรียกว่า “จุลินทรีย์โปรไบโอติก” ที่ช่วยเหลือเกื้อกูลและเป็นประโยชน์
ต่อสุขภาพมนุษย์ ก็จะช่วยให้เรารู้จักวิธีดูแลสุขภาพอย่างถูกต้องมากขึ้น
สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ(สวทช.)ตระหนักถึงความ
สำคัญของเรื่องดังกล่าวนี้ จึงได้จัดทำหนังสือชุด “สุขภาพดีและความงามเริ่มจากข้างใน”
ประกอบด้วย เล่มที่ 1 สุขภาพดีจากข้างใน และเล่มที่ 2 น้ำหมักชีวภาพ โดยเนื้อหาสาระของ
เล่มที่ 1 มุ่งเน้นให้ความรู้ ความเข้าใจ และความสำคัญเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร ระบบ
ขับถ่าย และจุลินทรีย์โปรไบโอติก นอกจากนี้ตอนท้ายของหนังสือยังได้รวบรวมผลการศึกษา
ที่เกี่ยวข้องซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการค้นคว้าและอ้างอิงต่อไป
สุดท้ายนี้ขอขอบคุณผศ.ดร.ไชยวัฒน์ไชยสุตและคณะที่ได้จัดทำต้นฉบับเพื่อ
เผยแพร่ และหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือเล่มนี้จะเป็นประโยชน์แก่ผู้ที่สนใจทั่วไป หรือนักเรียน
นักศึกษาเพื่อใช้เป็นข้อมูลประกอบการศึกษา และขอขอบคุณผู้ร่วมจัดทำหนังสือเล่มนี้จน
เสร็จสมบูรณ์ตามวัตถุประสงค์ที่วางไว้
(ศ.ดร.มรกต ตันติเจริญ)
ผู้อำนวยการศูนย์วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อสังคม
สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ

4. คำนำผู้เขียน
สุขภาพดีความไม่มีโรคคือสิ่งที่ทุกคนปรารถนาแต่ด้วยรูปแบบการดำรงชีวิตปัจจัย
แวดล้อมที่เปลี่ยนไปตามยุคสมัย และสภาวะทางสังคม ทำให้ระบบการทำงานของอวัยวะ
ต่างๆ ในร่างกายถดถอยลง จึงทำให้คนในยุคปัจจุบันมักพบกับปัญหาสุขภาพต่างๆ ติดตามมา
เป็นเงา แม้กระทั่งปัญหาสุขภาพที่เกี่ยวข้องกับระบบทางเดินอาหาร เช่น โรคกระเพาะอาหาร
โรคลำไส้ มะเร็งลำไส้ และความผิดปกติเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหารที่อาจส่งผลต่อปัญหา
สุขภาพของระบบอวัยวะอื่นๆ ตามมา นับเป็นปัญหาสุขภาพที่สำคัญและมีอัตราเพิ่มขึ้นทุกๆ ปี
ซึ่งแต่ก่อนนั้น โรคระบบทางเดินอาหารมักพบเป็นปัญหาสำคัญของประชากรในประเทศแถบ
ตะวันตก แต่ในปัจจุบันชาวโลกตะวันออกรวมทั้งคนไทยก็มักพบกับปัญหาสุขภาพในเรื่อง
ดังกล่าว เนื่องจากความนิยมมีพฤติกรรมการบริโภคตามอย่างชาวตะวันตก นิยมบริโภคอาหาร
จานด่วน อาหารขยะ อาหารที่มีไขมันและน้ำตาลสูง ซึ่งหาได้ง่ายยิ่งกว่าอาหารประเภทข้าว
และอาหารที่มีเส้นใยอาหารสูงเสียอีก ประกอบกับแนวทางการดูแลสุขภาพหรือแก้ไขปัญหา
สุขภาพของคนยุคนี้ มักจะเน้นรูปแบบที่ไม่ต้องอาศัยเวลามากนัก ทำให้กระแสความนิยม
ในการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมสุขภาพในรูปแบบต่างๆ ในปัจจุบันสูงขึ้นมากกว่าการหันมาใส่ใจ
ปรับปรุงรูปแบบการดำรงชีวิตให้มีความสมดุล ทั้งในเรื่องการออกกำลังกาย การปรับ
พฤติกรรมการบริโภคให้เหมาะสม การดูแลระบบขับถ่ายให้เป็นปกติ เพราะแท้ที่จริงแล้วระบบ
ทางเดินอาหารและระบบขับถ่ายนั้นมีอิทธิพลสูงต่อสุขภาพที่ดีและไม่ดีของคนเรา
เปรียบเสมือนคันฉ่องส่องสุขภาพได้เป็นอย่างดี
หนังสือเล่มนี้จัดทำขึ้นโดยมีเนื้อหาประกอบด้วยความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับความสำคัญ
ของระบบทางเดินอาหาร ระบบขับถ่าย กับแนวทางในการดูแลสุขภาพให้เกิดความสมดุลโดย
เริ่มตั้งแต่การดูแลระบบทางเดินอาหารไปจนถึงระบบขับถ่าย และแนวทางเลือกสำหรับผู้ที่
ต้องการดูแลสุขภาพในเชิงป้องกันมากกว่าการบำบัดรักษา ซึ่งเป็นเรื่องที่ทุกคนควรให้ความ
สนใจมากขึ้น
ท้ายนี้ผู้เขียนขอขอบคุณฝ่ายชุมชนและผู้ด้อยโอกาสศูนย์วิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยีเพื่อสังคม สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ที่ได้
สนับสนุนคณะทำงานโดยตลอด และขอขอบคุณ น.ส.ศศิธร ศิริลุน น.ส.ยศวีร์ ดวงจิตต์เจริญ
และ น.ส.นันทิยา พาหุมันโต นักศึกษาปริญญาเอก หน่วยวิจัยและพัฒนาผลิตภัณฑ์สุขภาพ
คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ที่ได้ทุ่มเทและเสียสละช่วยจัดเตรียมต้นฉบับจน
เสร็จสมบูรณ์
(ผศ.ดร. ไชยวัฒน์ ไชยสุต)

5. สารบัญ
ตอนที่ 1 อุจจาระกับสุขภาพ
มารู้จักกับลำไส้ของเราและสิ่งที่ซ่อนอยู่ในนั้นกันเถอะ 9
รู้หรือไม่ว่าอะไรดีหรือไม่ดีต่อลำไส้ของเรา 13
สารที่เกิดขึ้นในลำไส้ใหญ่ ส่งผลกระทบต่อร่างกายอย่างไร 15
มนุษย์ยังจะบริโภคอาหารประเภทโปรตีนได้อีกหรือ 17
สุขภาพดีและความงามของมนุษย์ เริ่มต้นที่ลำไส้ 20
ความงามเกี่ยวข้องกับสุขภาพลำไส้อย่างไร 21
การดูแลสุขภาพลำไส้ 22
คุณรู้จักอุจจาระดีแค่ไหน? 25
รูปลักษณ์ของอุจจาระส่องสุขภาพของเราอย่างไร 25
การเกิดมะเร็งลำไส้ใหญ่และการป้องกัน 29
ตอนที่ 2 โปรไบโอติก
จุลินทรีย์คืออะไร 36
จุลินทรีย์ไม่ได้น่ากลัวอย่างที่คิด 37
จุลินทรีย์เกี่ยวข้องกับเราอย่างไร 39
โปรไบโอติกคืออะไรกันแน่ 41
โปรไบโอติกหน้าตาเป็นแบบใด และจุลินทรีย์ทุกชนิดเป็นโปรไบโอติกได้หรือไม่? 46
ตัวอย่างแบคทีเรียโปรไบโอติกที่มีการนำมาใช้จริง 52
เมื่อโปรไบโอติกเป็นจุลินทรีย์ แล้วจะบริโภคด้วยวิธีใด? 53
โปรไบโอติกรักษาโรคอะไร 56
กลไกการทำงานของโปรไบโอติก 59
โปรไบโอติกที่ดีหาได้จากที่ไหน 60
คนที่มีสุขภาพดีจำเป็นต้องบริโภคโปรไบโอติกหรือไม่ 61
เหตุผลที่โปรไบโอติกช่วยส่งเสริมสุขภาพ 62
โปรไบโอติกมีประโยชน์ต่อผู้บริโภคอย่างไร 63
สมมติฐานของโปรไบโอติกต่อสุขภาพ 66
โปรไบโอติกใช้ในผลิตภัณฑ์ที่ได้จากพืชหรือผลิตภัณฑ์อื่นๆ ได้ไหม 71
เอกสารอ้างอิง 72

6. 16
การหมักย่อยสารอาหารในสภาวะที่ไม่ใช้อากาศแล้วได้
สารที่ทำให้เกิดกลิ่นเหม็น
ที่มา : ดัดแปลงจาก Mackie และคณะ (1998)
คาร์โบไฮเดรต
ไขมัน โปรตีน
กรดไขมัน
อินโดลและฟีนอล
สารที่มีซัลเฟอร์
เป็นองค์ประกอบ
เกิดการย่อย (degradation) และนำไปใช้ (utilization) ในการสร้างเป็นเซลล์จุลินทรีย์
เซล์จุลินทรีย์ แก๊สมีเทน แก๊สคาร์บอน
ไดออกไซด์
น้ำ
เกิดการสลาย
(ปฏิกิริยาไฮโดรไลซีส)
หรือเกิดการหมัก
(เฟอร์เมนเตชัน)
แอมโมเนียและเอมีน
ได้สารที่ทำให้เกิด
กลิ่นเหม็นและอาจ
เป็นพิษต่อร่างกายได้

7. 17
อุจจาระกับสุขภาพ
สุขภาพดี ด้วยโปรไบโอติก
มนุษย์ยังจะบริโภคอาหารประเภทโปรตีนได้อีกหรือ
ถ้าเราสามารถควบคุมให้ระบบทางเดินอาหารของเรามีปริมาณจุลินทรีย์ชนิดที่มี
ประโยชน์ (จุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย เรียกว่า โปรไบโอติก) ให้มีมากกว่าหรือ
สมดุลกับจุลินทรีย์ชนิดที่เป็นโทษได้ ควบคู่กับการบริโภคอาหารที่เป็นประโยชน์ต่อ
ร่างกาย ก็จะสามารถควบคุมปัญหาสุขภาพและการเกิดความเสื่อมต่อระบบทางเดิน
อาหารตลอดจนระบบอื่นๆ ของร่างกายให้มีสุขภาพดีได้
สารอินโดลเกิดจากการหมักย่อยกรดอะมิโนทริปโตแฟนโดยเอนไซม์ที่พบใน
แบคทีเรียบางชนิดที่อยู่ในลำไส้ เช่น แบคทีเรีย แบคเทอรอยเดส ทีต้าไอโอตาไมครอน
(Bacteroides thetaiotamicron) และยิ่งมีการบริโภคเนื้อมากขึ้นก็จะยิ่งเกิดสารอินโดล
เพิ่มมากขึ้นด้วย
กรดอะมิโนชนิดต่างๆ ที่เกิดจากการสลายโปรตีน
ไทโรซีน ฟีนิลอลานีน ทริปโตแฟน
ฟีนอล
พาราครีซอล กรดเบนโซอิก อินโดล สแกโตล
การหมักย่อยสารอาหารประเภทโปรตีนแล้วได้สารที่
ทำให้เกิดกลิ่นเหม็นและอาจเป็นสารพิษ
ที่มา : ดัดแปลงจาก Mackie และคณะ (1998)

8. 18
สารฟีนอลและพาราครีซอลเกิดจากการหมักย่อยกรดอะมิโนไทโรซีนโดย
เอนไซม์ที่พบในแบคทีเรียบางชนิดที่อยู่ในลำไส้ชนิดที่ต้องการอากาศและไม่ต้องการ
อากาศในการเจริญ ซึ่งฟีนอลสามารถเกิดจากการหมักย่อยโปรตีนโดยแบคทีเรีย
อี โคไล (E. coli) และพาราครีซอลเกิดจากการหมักย่อยโปรตีนโดยแบคทีเรีย แบคเทอรอยเดส
ฟราจิลิส (Bacteroides fragilis) และสารสแกโตลเกิดจากการหมักย่อยกรดอะมิโนทริป
โตแฟนด้วยเช่นกัน ดังนั้นหากยิ่งบริโภคเนื้อสัตว์มากขึ้นสารเหล่านี้จะถูกผลิตมากขึ้น
และจะลดลงเมื่อบริโภคเส้นใยมากขึ้น
กลิ่นของอุจจาระจะเป็นเสมือนดัชนีช่วยชี้บ่งการเกิดสาร
เหล่านี้ขึ้นภายในลำไส้ใหญ่ของมนุษย์
กินเนื้อทีไร เหม็น
ตลบอบอวลทุกที...
จะเป็นลม...
โอย...
ลำไส้ไม่สบาย

9. 19
อุจจาระกับสุขภาพ
สุขภาพดี ด้วยโปรไบโอติก
นอกจากนี้ยังมีสารเมแทบอไลท์(metabolites)ชนิดอื่นๆอีกมากมายที่ไม่ได้
เป็นประโยชน์หรือก่อให้เกิดผลเสียต่อร่างกาย ซึ่งเกิดจากสารอาหารประเภทโปรตีนและ
ไขมันที่ถูกย่อยโดยจุลินทรีย์บางชนิดในลำไส้ ทำให้เกิดแก๊สหรือสารต่างๆ เช่น แก๊ส
ไฮโดรเจนซัลไฟด์ (Hydrogen sulphide) หรือแก๊สไข่เน่า แก๊สมีเทน แก๊ส
คาร์บอนไดออกไซด์ กรดไขมันชนิดระเหย แอมโมเนีย เอมีน เป็นต้น ซึ่งสารเหล่านี้มัก
เป็นต้นเหตุทำให้เกิดกลิ่นเหม็น ทั้งที่ปนมากับอุจจาระ หรือออกมาทางลมหายใจ
ลมปาก (กลิ่นปาก) และทางผิวหนัง (กลิ่นตัว) สะท้อนถึงบุคลิกภาพภายนอกของคนเรา
ได้ด้วย นอกจากอาหารโปรตีน ไขมันแล้ว อาหารประเภทคาร์โบไฮเดรตบางชนิดที่
ร่างกายไม่สามารถย่อยได้และไม่มีจุลินทรีย์ชนิดที่เป็นประโยชน์ในลำไส้มาช่วยย่อย ก็
สามารถทำให้เกิดกลิ่นได้เช่นกัน
ทำไมกลิ่นปากแรงเหมือน
ผายลมทางปากแบบนี้นะ...

10. 20
สุขภาพดีและความงามของมนุษย์ เริ่มต้นที่ลำไส้
จากรูปแบบการดำรงชีวิตแบบขาดความสมดุลของคนในยุคปัจจุบันที่มีการ
แข่งขันอยู่ตลอดเวลา การดิ้นรนเพื่อความอยู่รอด ขาดการเอาใจใส่ในเรื่องสุขภาพ ส่งผล
ต่อพฤติกรรมการบริโภค มีความนิยมบริโภคที่เน้นไปทางตะวันตกมากขึ้น บริโภคอาหาร
ประเภทนม เนย เนื้อ ขนมปังขาว ซึ่งเรียกว่าเป็นอาหารขยะกันมากขึ้น โดยละเลยการ
รับประทานอาหารจำพวกที่มีเส้นใย ประกอบกับสภาวะกดดันต่างๆ จนเป็นที่มาของ
ปัญหาการทำงานของลำไส้ เกิดภาวะลำไส้ทำงานผิดปกติ เช่น ท้องผูกหรือท้องเสีย
เป็นประจำ ซึ่งถ้ามีอาการร้ายแรงก็อาจลามจนถึงขั้นเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่ได้ ปัจจุบัน
คนไทยเองเริ่มมีอัตราการเป็นโรคนี้เพิ่มขึ้น จนติดอันดับที่ 3 ของโรคมะเร็งต่างๆ การดูแล
สุขภาพลำไส้ และระบบทางเดินอาหารจึงมีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพโดยรวม
เป็นอะไรล่ะ ร้อง
ครวญครางเชียว
เจ้านายฉันนะสิ กินแต่ของ
ไม่มีประโยชน์ ขับถ่ายไม่เป็น
เวลา ขยะเต็มท้องของฉันแล้ว
เจ้านายฉัน
ทานผัก ผลไม้
ขับถ่ายเป็น
เวลา ฉันเลย
มีความสุข
นี่ถ้าได้ขูดเอาสิ่ง
ปฏิกูลไปกอง
รวมกันคงได้
หลายกิโล ฉัน
คงสบายตัว
และมีความสุข
อย่างเธอ

11. 21
อุจจาระกับสุขภาพ
สุขภาพดี ด้วยโปรไบโอติก
ความงามเกี่ยวข้องกับสุขภาพลำไส้อย่างไร
ลำไส้ใหญ่เปรียบเสมือนถังขยะในตัวเราคอยสะสมกากอาหารที่เหลือจากการ
ดูดซึมสารอาหารไปใช้ ซึ่งถ้าระบบการกำจัดขยะไม่มีประสิทธิภาพ อุจจาระที่เปรียบ
เสมือนขยะที่ต้องกำจัดก็จะคั่งค้างอยู่ในลำไส้ใหญ่ ประกอบกับการรับประทานอาหารที่
ไม่ได้สัดส่วน คือรับประทานอาหารประเภทโปรตีนจากเนื้อสัตว์ ไขมัน หรือแป้งมากเกิน
ไป เมื่อกากอาหารเหล่านี้ผ่านไปตามลำไส้ จะเกาะติดกับผนังลำไส้ และอาจติดค้าง
ทับถมจนหนาขึ้นเรื่อยๆ เป็นตะกรัน (Chronic dunk) ทำให้ช่องว่างระหว่างรอยพับใน
ลำไส้แคบลง ขัดขวางการดูดซึมสารอาหารที่ดี ทำให้กากอาหารที่ติดอยู่เกิดการบูดเน่า
และถูกเปลี่ยนเป็นสารที่เป็นโทษต่อร่างกายได้ เมื่อลำไส้ดูดซึมสารอาหารก็จะดูดเอาสาร
ที่เป็นโทษหรือสารพิษที่ตกค้างนี้กลับเข้าสู่ร่างกาย ทำให้เกิดปัญหาต่อสุขภาพ และเมื่อ
ร่างกายไม่ยอมให้สารพิษไหลเวียนอยู่ในกระแสเลือดร่างกายจะต้องการขับถ่ายส่วนเกิน
มาเป็นของเสียในรูปของเหงื่อ อุจจาระและปัสสาวะ เพื่อที่จะทำให้ร่างกายปลอดภัย ดัง
นั้นในผู้ที่มีอาการท้องผูก ไม่ขับถ่ายของเสียทุกวัน อาจมีผิวพรรณไม่ผ่องใส เกิดสิว และ
ปัญหาสุขภาพอื่นๆ ได้
เธอกับฉันมีหน้าที่คล้ายกันเลยนะ
ลำไส้ ถังขยะ