2. Nje cikel zhvillimi bujqesor iNje cikel zhvillimi bujqesor i
ndjekur nga nje tejshfrytezim indjekur nga nje tejshfrytezim i
tokes, eshte perseritur shumetokes, eshte perseritur shume
here ne histori.here ne histori.
Ne disa zona, mbi 90% eNe disa zona, mbi 90% e
vegjetacionit autokton eshtevegjetacionit autokton eshte
zhdukurzhdukur
3. Ajo qe ka mbetur eshte njeAjo qe ka mbetur eshte nje
vegjetacion i copezuar “patchwork”-vegjetacion i copezuar “patchwork”-
nje peisazh i fragmentuarnje peisazh i fragmentuar
Dy efekte primare:Dy efekte primare:
1. Ndryshimi i1. Ndryshimi i mikroklimesmikroklimes brenda dhebrenda dhe
rreth asaj cka ka mbeturrreth asaj cka ka mbetur
2.2. IzolimiIzolimi i cdo zone nga pjeset e mbeturai cdo zone nga pjeset e mbetura
4. Ndryshimet ne MikroklimeNdryshimet ne Mikroklime
Flukset RrezatuesFlukset Rrezatues
1.1. Ekuilibri energjitik i nje peisazhi te fragmentuar do teEkuilibri energjitik i nje peisazhi te fragmentuar do te
ndryshoje ndjeshem-temperaturat ditore jane me tendryshoje ndjeshem-temperaturat ditore jane me te
larta dhe temperaturat e nates me te ulta se nelarta dhe temperaturat e nates me te ulta se ne
zonat me vegjetacion natyror;zonat me vegjetacion natyror;
2.2. Efektet skajore-ndikojne mbi shkallen e rritjes seEfektet skajore-ndikojne mbi shkallen e rritjes se
rrezatimit diellor ne zonat natyrore te mbetura.rrezatimit diellor ne zonat natyrore te mbetura.
5. Flukset e RrezatimitFlukset e Rrezatimit
3.3. Lartesia – ndikon mbi sasine e rrezatimitLartesia – ndikon mbi sasine e rrezatimit
renes – ne lartesi te medha, aty ku kendetrenes – ne lartesi te medha, aty ku kendet
solare jane te vegjel, skajet e pjeseve tesolare jane te vegjel, skajet e pjeseve te
mbetura te natyres mund te marrembetura te natyres mund te marre
sinjifikativisht me shume rrezatim diellorsinjifikativisht me shume rrezatim diellor
6. Pasojat e rritjes se rrezatimit diellor,Pasojat e rritjes se rrezatimit diellor,
ne skajet e mbetura te natyres, nukne skajet e mbetura te natyres, nuk
jane te qartajane te qarta
1. Rritja sekondare mund t’a fiksoje pjeset1. Rritja sekondare mund t’a fiksoje pjeset
e mbetura dhe te ruaje nje mjedis tee mbetura dhe te ruaje nje mjedis te
ngjashem me ate qe ka ekzistuar parangjashem me ate qe ka ekzistuar para
fragmentimit- sigurisht eshte njefragmentimit- sigurisht eshte nje
proces qe kerkon koheproces qe kerkon kohe
2. Fragmentimi pasohet menjehere me2. Fragmentimi pasohet menjehere me
ndryshime drastike ne temperaturendryshime drastike ne temperature
dhe lageshtine relativedhe lageshtine relative
7. Flukset e Rrezatimit dhe Ndikimet eFlukset e Rrezatimit dhe Ndikimet e
tyre mbi Organizmattyre mbi Organizmat
1. Llojet hije-toleruese kufizohen (restriktohen) ne1. Llojet hije-toleruese kufizohen (restriktohen) ne
pjeset e brendeshme te mbetura (lloje te ndryshmepjeset e brendeshme te mbetura (lloje te ndryshme
me kerkesa te ndryshme ne largesine nga skajet);me kerkesa te ndryshme ne largesine nga skajet);
2. Proceset e ciklimit te lendeve ushqyese2. Proceset e ciklimit te lendeve ushqyese
modifikohen nga rritja e nxehtesise se tokes, e cilamodifikohen nga rritja e nxehtesise se tokes, e cila
ndikon mbi llojet, ndryshimet dhe veprimtarite endikon mbi llojet, ndryshimet dhe veprimtarite e
mikroorganizmave dhe invertebroreve te tokes, temikroorganizmave dhe invertebroreve te tokes, te
cilet nga ana e tyre modifikojne dekompozimin ecilet nga ana e tyre modifikojne dekompozimin e
mbeturinave-shoqerimet bimore mycorrhizalembeturinave-shoqerimet bimore mycorrhizale
8. Flukset Rezatues dheFlukset Rezatues dhe
Ndikimet mbi OrganizmatNdikimet mbi Organizmat
3. Ndryshimet ne ekuilibrin rrezatues ndikojne3. Ndryshimet ne ekuilibrin rrezatues ndikojne
jo drejtepersedrejti dhe ndjeshem faunenjo drejtepersedrejti dhe ndjeshem faunen
duke modifikuar perberjen bimore, rritjen eduke modifikuar perberjen bimore, rritjen e
bimeve dhe fenologjine e tyrebimeve dhe fenologjine e tyre
9. EraEra
1. Demtim i drejteperdrejte fizik-keputja apo1. Demtim i drejteperdrejte fizik-keputja apo
flakja nga era shkakton formimin eflakja nga era shkakton formimin e
hapsirave rigjeneruese-gje qe lejon rikthiminhapsirave rigjeneruese-gje qe lejon rikthimin
e llojeve pioniere apo drite-dashesee llojeve pioniere apo drite-dashese
2. Ritje te transpirimit avullues, i cili do te2. Ritje te transpirimit avullues, i cili do te
reduktoje lageshtine dhe do te rrite thatesinereduktoje lageshtine dhe do te rrite thatesine
3. Rritje te shpejtesise se eres ne skajet e3. Rritje te shpejtesise se eres ne skajet e
pjeseve mbetese te natyres, e cila do te rritepjeseve mbetese te natyres, e cila do te rrite
transferimin e pluhurit dhe farave jo-nativetransferimin e pluhurit dhe farave jo-native
nga mjedisi rrethuesnga mjedisi rrethues
10. EraEra
4. Rritje e transferimit te insekteve dhe4. Rritje e transferimit te insekteve dhe
organizmave infektues ne zonat eorganizmave infektues ne zonat e
mbetura te natyresmbetura te natyres
11. Fluksi i Ujit -Fluksi i Ujit -
Modifikimi i Perberesve teModifikimi i Perberesve te
Ciklit HidrologjikCiklit Hidrologjik
Eliminimi i vegjetacionit nativEliminimi i vegjetacionit nativ
ndryshon ritmin e rreshjeve,ndryshon ritmin e rreshjeve,
transpirimin evaporativ , dhetranspirimin evaporativ , dhe
nivelet e lageshtise se tokesnivelet e lageshtise se tokes
12. Fluksi i UjitFluksi i Ujit
1. Zevendesimi i llojeve shumevjecare me rrenje te1. Zevendesimi i llojeve shumevjecare me rrenje te
thella, me lloje te barishtore ose lloje te kullotave, conthella, me lloje te barishtore ose lloje te kullotave, con
ne nje reduktim te ndjeshem te transpirimitne nje reduktim te ndjeshem te transpirimit
evaporativ, rritjes se siperfaqes dhe rrjedhjeveevaporativ, rritjes se siperfaqes dhe rrjedhjeve
nentokesore- te cilat cojne nga ana e tyre ne rritjen enentokesore- te cilat cojne nga ana e tyre ne rritjen e
erozionit dhe transportit te sedimenteve, lendeveerozionit dhe transportit te sedimenteve, lendeve
ushqyese dhe pesticideveushqyese dhe pesticideve
2. Rritjet ne prurjet ujore sjellin rritje ne permbajtjen ne2. Rritjet ne prurjet ujore sjellin rritje ne permbajtjen ne
kripera ne siperfaqe, gje qe ka ndikime tekripera ne siperfaqe, gje qe ka ndikime te
konsiderueshme mbi pjesen e mbetur dhe mjedisinkonsiderueshme mbi pjesen e mbetur dhe mjedisin
bujqesorbujqesor
13. Fluksi i UjitFluksi i Ujit
3. Depozitimi i materialeve te pasur me lende3. Depozitimi i materialeve te pasur me lende
ushqyese vepron si nje pike invazioni nga llojet qeushqyese vepron si nje pike invazioni nga llojet qe
kerkojne terren te perzier dhe/ose te pasur mekerkojne terren te perzier dhe/ose te pasur me
lende ushqyese per nje stabilizim te suksesshemlende ushqyese per nje stabilizim te suksesshem
4. Ndryshimet ne nivelin e lageshtise se tokes mund4. Ndryshimet ne nivelin e lageshtise se tokes mund
te cojne ne ndryshime ne ritmin e dekompozimit,te cojne ne ndryshime ne ritmin e dekompozimit,
te karakteristikave te shtratit bimor dhe ndryshimete karakteristikave te shtratit bimor dhe ndryshime
te habitatit per organizmat banues te tokeste habitatit per organizmat banues te tokes
14. Pervec ndikimeve fizike,Pervec ndikimeve fizike,
fragmentimi i habitatit ka dyfragmentimi i habitatit ka dy
pasoja te rendesishme perpasoja te rendesishme per
biotenbioten
Pasojat Biologjike tePasojat Biologjike te
FragmentimitFragmentimit
15. IzolimiIzolimi
1. Nje reduktim ne siperfaqen totale te1. Nje reduktim ne siperfaqen totale te
habitatit te lire (disponibel)habitatit te lire (disponibel)
2. Habitati coptohet ne pjese te izoluara2. Habitati coptohet ne pjese te izoluara
ne shkalle te ndryshmene shkalle te ndryshme
16. Pergjigjja biotike ndaj fragmentimitPergjigjja biotike ndaj fragmentimit
percaktohet kryesisht nga:percaktohet kryesisht nga:
••Koha e izolimitKoha e izolimit
•• Largesia ndermjetLargesia ndermjet
mbetjeve fqinje, dhembetjeve fqinje, dhe
•• Shkalles se lidhjes midisShkalles se lidhjes midis
mbetjevembetjeve
17. Perjashtimi FillestarPerjashtimi Fillestar
Nje nga ndikimet me te shpejte dhe me teNje nga ndikimet me te shpejte dhe me te
dukshem te fragmentimit te habitatit eshtedukshem te fragmentimit te habitatit eshte
eliminimi i llojeve te gjendura ne numer teeliminimi i llojeve te gjendura ne numer te
kufizuar ne peisazhin e shkaterruar nga zhvillimi.kufizuar ne peisazhin e shkaterruar nga zhvillimi.
Nje pjese e madhe e llojeve te ralle jane endemike,Nje pjese e madhe e llojeve te ralle jane endemike,
me nje perhapje shume te ngushte dhe qeme nje perhapje shume te ngushte dhe qe
gjenden vetem ne nje apo pak “njolla” tegjenden vetem ne nje apo pak “njolla” te
habitateve te pershtatshemhabitateve te pershtatshem
18. Gjate izolimit, nje vegjetacion mbetes ka teGjate izolimit, nje vegjetacion mbetes ka te
ngjare te kete me shume lloje nga sa mundngjare te kete me shume lloje nga sa mund
te jete i afte te mbaje, dhe llojet do tete jete i afte te mbaje, dhe llojet do te
zhduken nga fakti se ndryshimet qe ndodhinzhduken nga fakti se ndryshimet qe ndodhin
nga fragmentimi, pesojne efektinnga fragmentimi, pesojne efektin
““relaksimit llojorrelaksimit llojor””
Efekti i Mases (Grupit)Efekti i Mases (Grupit)
19. Llojet me te ndjeshme ndajLlojet me te ndjeshme ndaj
zhdukjes lokale dhe rajonalezhdukjes lokale dhe rajonale
1. Llojet e ralle ne natyre – densitet te ulet1. Llojet e ralle ne natyre – densitet te ulet
popullate dhe perhapje gjeografike te kufizuarpopullate dhe perhapje gjeografike te kufizuar
apo me “njolla”apo me “njolla”
2. Lloje me perhapje te gjere2. Lloje me perhapje te gjere
3. Lloje te paafte perhapjeje3. Lloje te paafte perhapjeje
4. Lloje me fekonditet te ulet4. Lloje me fekonditet te ulet
5. Lloje te varur nga “njollat” apo burime te5. Lloje te varur nga “njollat” apo burime te
paparashikueshmepaparashikueshme
20. Llojet me te prekur ngaLlojet me te prekur nga
zhdukjazhdukja
6. Llojet e brendeshem (shmangie e6. Llojet e brendeshem (shmangie e
kufijve anesore)kufijve anesore)
7. Lloje te prekshem nga shfrytezimi prej7. Lloje te prekshem nga shfrytezimi prej
njeriutnjeriut
21. Efektet skajoreEfektet skajore
Nje zone ndikimi, qe varion gjeresisht sipasNje zone ndikimi, qe varion gjeresisht sipas
asaj qe matet, ose zone ndryshimi iasaj qe matet, ose zone ndryshimi i
karakteristikave klimatike dhe perberjeskarakteristikave klimatike dhe perberjes
llojorellojore
22. Barierat dhe IzolimiBarierat dhe Izolimi
Izolimi i habitateve nga levizja e barierave eshte njeIzolimi i habitateve nga levizja e barierave eshte nje
ndikim i fragmentimit, po aq i rendesishem sandikim i fragmentimit, po aq i rendesishem sa
reduktimi i madhesise se habitatit. Llojet ereduktimi i madhesise se habitatit. Llojet e
kufizuar ne disa lloje habitatesh mund te varenkufizuar ne disa lloje habitatesh mund te varen
nga konstelacioni i “njollave” te habitatit nenga konstelacioni i “njollave” te habitatit ne
afersi te tyre, ne rastet kur nje habitat i vetem nukafersi te tyre, ne rastet kur nje habitat i vetem nuk
mund t’i plotesoje nevojat e individeve apomund t’i plotesoje nevojat e individeve apo
grupeve. Perberja e barieres levizese eshtegrupeve. Perberja e barieres levizese eshte
specifike per llojinspecifike per llojin
23. Koha qe ka kaluar nga IzolimiKoha qe ka kaluar nga Izolimi
Kur diskutojme larmine llojore ne pjesetKur diskutojme larmine llojore ne pjeset
e natyres se mbetur, bejme gabim tee natyres se mbetur, bejme gabim te
marim ne konsiderate vetem numrin emarim ne konsiderate vetem numrin e
llojeve dhe jo perberjen e tyre- pjesetllojeve dhe jo perberjen e tyre- pjeset
natyrore te izoluara prej shume koheshnatyrore te izoluara prej shume kohesh
pritet te kene humbur nje pjese tepritet te kene humbur nje pjese te
madhe te llojeve fillestare dhe te kenemadhe te llojeve fillestare dhe te kene
fituar lloje invaduesfituar lloje invadues
24. Pranohet gjeresisht, se ne nje farePranohet gjeresisht, se ne nje fare
stadi, pjesa natyrore mbetese ri-stadi, pjesa natyrore mbetese ri-
ekilibrohet me peisazhin rrethuesekilibrohet me peisazhin rrethues
Gjithesesi, eshte e diskutueshme neseGjithesesi, eshte e diskutueshme nese
arrihet nje ekuiliber i qendrueshem-arrihet nje ekuiliber i qendrueshem-
procesi i ekuilibrit pritet te prishet ngaprocesi i ekuilibrit pritet te prishet nga
ndryshimet qe vijne nga mjedisindryshimet qe vijne nga mjedisi
rrethues, shqetesimet dhe futjet errethues, shqetesimet dhe futjet e
llojeve te rinj invazivellojeve te rinj invazive
25. Ekuilibri final, ndoshtaEkuilibri final, ndoshta
mendohet si nje fund imendohet si nje fund i
idealizuar, i cili nuk mund teidealizuar, i cili nuk mund te
arrihet kurre, ashtu sikursearrihet kurre, ashtu sikurse
konceptohet klimaksi klimatikkonceptohet klimaksi klimatik
sot, ne teorine e suksesionevesot, ne teorine e suksesioneve
26. LauranceLaurance etjetj.. 20022002. Shkaterrimi i. Shkaterrimi i
Ekosistemit te Fragmenteve pyjore teEkosistemit te Fragmenteve pyjore te
Amazones: nje kerkim 22-vjecar.Amazones: nje kerkim 22-vjecar.
Conservation Biology 16:605-618Conservation Biology 16:605-618
27.
28.
29.
30. Ne shume ishuj habitatesh kaNe shume ishuj habitatesh ka
nje tendence te faunes se tyrenje tendence te faunes se tyre
per te formuarper te formuar mikrofaunamikrofauna
D.m.th., brenda nje arkipelagu,D.m.th., brenda nje arkipelagu,
perberja llojore e faunes seperberja llojore e faunes se
vogel tenton te jete pjesevogel tenton te jete pjese
perberese e faunave me teperberese e faunave me te
medhamedha
31. Patterson & AtmarPatterson & Atmar (1986) dhe(1986) dhe
PattersonPatterson (1987) e emertuan(1987) e emertuan
kete skemekete skeme
“modeli i mikrofaunave”“modeli i mikrofaunave”
AA A BA B
A BA B
CC
A BA B
C DC D
Ishulli 1Ishulli 1 Ishulli 2Ishulli 2
Ishulli 3 Ishulli 4Ishulli 3 Ishulli 4
32. Nje shembull hipotetikNje shembull hipotetik
600 21 A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U600 21 A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U
425 16 A B C D E F G H I J K L M N O P425 16 A B C D E F G H I J K L M N O P
120 10 A B C D E F G H I J120 10 A B C D E F G H I J
65 7 A B C D E F G65 7 A B C D E F G
20 5 A B C D E20 5 A B C D E
5 3 A B C5 3 A B C
33. Shembull nga ShpendetShembull nga Shpendet
Folezues ne Grumbujt Pyjore teFolezues ne Grumbujt Pyjore te
Ruajtur (Woodlots) ne- IllinoisinRuajtur (Woodlots) ne- Illinoisin
lindoro-qendror –lindoro-qendror – Blake (1991)Blake (1991)
35. Rezultatet e Vrojtuar vs. teRezultatet e Vrojtuar vs. te
PriturPritur
SimulationSimulation
Year Sp Observed No Index Mean Ni SD Min Max t = P <Year Sp Observed No Index Mean Ni SD Min Max t = P <
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1979 46 59 127.4 11.17 91 152 6.09 0.0011979 46 59 127.4 11.17 91 152 6.09 0.001
1980 49 65 133.1 11.57 105 159 5.86 0.0011980 49 65 133.1 11.57 105 159 5.86 0.001
36. PattersonPatterson tregoi se natyra jotregoi se natyra jo
rastesore e zhdukjes mund terastesore e zhdukjes mund te
beje qe perberja llojore ebeje qe perberja llojore e
fragmenteve te vegjel te habitatitfragmenteve te vegjel te habitatit
te konvergjoje me kalimin ete konvergjoje me kalimin e
kohes, me mbijetese te llojevekohes, me mbijetese te llojeve
gjeneraliste me perhapje te gjeregjeneraliste me perhapje te gjere
dhe zhdukjen e llojeve te rralle,dhe zhdukjen e llojeve te rralle,
lokalelokale
37. Kjo ka nje rendesi te vecante perKjo ka nje rendesi te vecante per
Ruajtjen ne kuptimin e debatitRuajtjen ne kuptimin e debatit
SLOSSSLOSS (Species Loss) ne(Species Loss) ne
dizenjimin e rezervatevedizenjimin e rezervateve
Strategjia me e mire per ruajtjenStrategjia me e mire per ruajtjen
e llojeve te rralle, qe kane nevojee llojeve te rralle, qe kane nevoje
per mbrojtje te vecante, eshteper mbrojtje te vecante, eshte
ekzistenca e rezervateve teekzistenca e rezervateve te
medhenj, dhe jo ajo e shumemedhenj, dhe jo ajo e shume
rezervateve e vegjelrezervateve e vegjel
38. Disa argumentojne se debatiDisa argumentojne se debati
SLOSS eshte zgjidhur bazuarSLOSS eshte zgjidhur bazuar
ne modelin ene modelin e mikrofaunave!mikrofaunave!
Ne duhet te favorizojmeNe duhet te favorizojme
rezervatet e medhenj!rezervatet e medhenj!
39. Boecklen, W.J. 1997Boecklen, W.J. 1997..
MikrofaunaMikrofauna, teoria, teoria
biogjeografike dhe dizenjimi ibiogjeografike dhe dizenjimi i
rezervateve natyrore.rezervateve natyrore.
Oecologia 112:123-142Oecologia 112:123-142..
40. BoecklenBoecklen tregoi se nese nje biotetregoi se nese nje biote
popullohet plotesisht, dhe nesepopullohet plotesisht, dhe nese
pasuria ne lloje rritet uniformishtpasuria ne lloje rritet uniformisht
me territorin, atehere nje rezervatme territorin, atehere nje rezervat
i madh i vetem gjithmone do tei madh i vetem gjithmone do te
ruante me shume lloje se saruante me shume lloje se sa
shume rezervate te vegjel, me teshume rezervate te vegjel, me te
njejten madhesi totalenjejten madhesi totale
41. Debati i varesise se numritDebati i varesise se numrit
te pergjithshem te llojeve ngate pergjithshem te llojeve nga
siperfaqja e nje zone tesiperfaqja e nje zone te
mbetur apo “ishulli natyror”mbetur apo “ishulli natyror”
nuik ka kuptim kur flitet pernuik ka kuptim kur flitet per
zona te gjeresive te ndryshmezona te gjeresive te ndryshme
gjeografike apo me perberje tegjeografike apo me perberje te
ndryshme habitateshndryshme habitatesh
42. Popullimi llojor per 148 biotaPopullimi llojor per 148 biota
te izoluarate izoluara
X = 0.47 + 0.019
131/148 = 89%
significant
44. Mardhenia ndermjetMardhenia ndermjet
SLOSS dhe popullimit llojorSLOSS dhe popullimit llojor
faunistikfaunistik
SLOSSSLOSS
INDEXINDEX
NESTEDNESSNESTEDNESS
INDEXINDEX
RR22
= 7-26%= 7-26%
SS
SL
45. SimberloffSimberloff dhedhe GotelliGotelli (1984)(1984)
– te dhena mbi bimet nga– te dhena mbi bimet nga
mbetjet e “praireve” dhe pyjetmbetjet e “praireve” dhe pyjet
e perendimit qendror te SHBAe perendimit qendror te SHBA
46. Ata treguan se:Ata treguan se:
1. Arkipelaget e zonave te vogla tentojne te1. Arkipelaget e zonave te vogla tentojne te
mbajne me shume lloje se sa nje arkipelag imbajne me shume lloje se sa nje arkipelag i
vetem i madh, me te njejten siperfaqe totalevetem i madh, me te njejten siperfaqe totale
2. Asnje lloj nuk ishte larguar nga zonat e vogla2. Asnje lloj nuk ishte larguar nga zonat e vogla
3. Llojet e rralle gjenden me shpesh ne zonat e3. Llojet e rralle gjenden me shpesh ne zonat e
voglavogla
4. Nuk ka te dhena per asnje nga keto zona, qe4. Nuk ka te dhena per asnje nga keto zona, qe
numri i llojeve eshte i stabilizuarnumri i llojeve eshte i stabilizuar
47. BoecklenBoecklen konkludoi se numri ikonkludoi se numri i
llojeve tregon pak ne lidhje mellojeve tregon pak ne lidhje me
planifikimin dhe menaxhimin eplanifikimin dhe menaxhimin e
rezervateve, dhe duket serezervateve, dhe duket se
eshte nje instrument i dobeteshte nje instrument i dobet
per ruajtjeper ruajtje
