1. GRUPA 6: Da li se po građi razlikuju sjemenka jednosupnica i sjemenka dvosupnica?
(Ema, Una, Amra)
Općenito o grahu i kukuruzu:
Grah-biljka iz porodice leptirnjača (Fabaceae). To su zeljaste biljke i grmovi sa sastavljenim
listovima, cvjetovima skupljenim u grozdaste cvatove. Ovom rodu pripada oko 150 vrsta.
Najpoznatiji je obični grah (Phaseolus vulgaris). Plodovi su mahune dužine od 10 do 20 cm
sadrže od 2 do 9 sjemenki.
Kukuruz-(Poaceae). Jednogodišnja biljka, porijeklom iz Meksika. Ima žiličast korijenov sistem,
oko 2,5 m visoku stabljiku, člankovitu, s linearnim listovima i odvojenim muškim i ženskim
cvatovima.Plod je zrno, uglavnom žute boje. Muški cvijet se nalazi na vrhu stabljike, a ženski
cvat u pazušcu listova.
Neke od osnovnih razlika između jednosupnica i dvosupnica se očituju kako po fiziologiji,
morfologiji, tako i po hemijskom sastavu. Razlike su očite na stablu, korijenu i listu. Na osnovu
ovih razlika možemo zaključiti da se razlikuju i plodovi jednosupnica i dvosupnica. Zrno graha i
pšeno kukuruza.

2. Sjeme-reproduktivni biljni organ, prisutan samo kod golosjemenjača i skrivenosjemenjača koji
omogućava preživljavanje biljke u nepovoljnim uslovima. Unutar njega se nalazi klica, začetak
nove biljke.
-Razvija se iz sjemenog zametka, nakon oplodnje.Ono čini početnu i završnu fazu razvića biljaka.
Njegova obilježja su određena genetičkom informacijom za sve pripadnike jedne vrste, koja
kontroliše sadržaj neophodnog biološkog minimuma za razviće nove generacije.
Sjemeni zametak se razvija u plodniku i iz njega posle oplođenja nastaje sjeme. Dio plodnika
za koga je pričvršćen (jedan ili više)sjemeni zametak naziva se placenta. Sastoji se
od nucelusa (unutrašnji deo) i jedan ili dva omotača (integumenti) koji ga obavijaju.
Integumenti ne zatvaraju potpuno nucelus, već na vrhu ostaje otvor – mikropila. U nucelusu se
obrazuje embrionova kesica. Iz nucelusa se izdvoji jedna ćelija, koja se deli mejozom dajući
haploidne ćelije. Jedro jedne od tih ćelija se dalje tri puta mitotički dijeli čime nastane 8 jedara.
Jedra se grupišu tako da se na krajevima nalaze po tri, a u sredini su dva jedra. Oko jedara se
obrazuju ćelijski zidovi tako da nastane 7 ćelija (jedna, ona u centru, je sa dva jedra). Tri ćelije na
jednom kraju embrionove kesice su antipode, tri na drugom grade jajni aparat (jajna ćelija i dve
sinergide), a u sredini je ćelija sa dva jedra nazvana centralna ćelija embrionove kesice.
Polenova zrna na različite načine dospevaju na žig tučka i to predstavlja oprašivanje . Polenova
zrna prvo upijaju vodu, a zatim luče proteine koji služe za prepoznavanje vrste. Ukoliko se polen
nađe na cvetu druge vrste, tada on ne klija.
Polenovo zrno zatim klija u polenovu cev koja prodire kroz stubić tučka ka plodniku. Za to
vreme se generativna ćelija podeli na dve spermatične ćelije. Polenova cev prolazi kroz mikropilu
semenog zametka i spermatične ćelije se oslobađaju u embrionovoj kesici. Jedna spermatična
ćelija se spoji sa jajnom ćelijom dajući zigot, a druga sa centralnom ćelijom (sekundarnom
jezgrom). Tako, nastaju diploidan zigot (2n) i triploidna ćelija (3n), koja je posledica spajanja
centralne ćelije (2n) i spermatične ćelije (n). Diobom te triploidne ćelije nastaje endosperm,
hranljivo tkivo za ishranu klice (embriona). Izvršena je dvojna oplodnja.

4. -Da bi se zaštitilo od negativnih efekata spoljašnje sredine, sjeme sadrži minimalne količine vode.
Glavninu sjemena čine rezervne materije, koje se nalaze u endospermu, kotiledonima i
perispermu. Rezervne materije su: ugljikohidrati, proteini, masti, NK, vitamini, enzimi.
Građa sjemena
Osnovni dijelovi sjemena su:
-Sjemenjača
-Jezgro
Jezgro sadrži klicu i endosperm. Klica nastaje prvom oplodnjom zigota (2n). A endosperm je
triploidno tijelo bogato rezervnim materijama.

5. Klijanje sjemena:
Klijanje se sastoji od 2 faze:
1.Bubrenje (dormancija)
2. Transformacija rezervnih materija u gradivne komponente, koje su neophodne za razvoj klice i
koleotila.
Dok sjeme ne dobije povoljne uslove za klijanje, ono se nalazi u stanju dormancije (dormir-spavati)
ili mirovanja. . Dormantnost sjemena je jako važna, jer pomaže sjemenu da se očuva
tijekom nepovoljnih vremenskih uvjeta
Neke biljke imaju dug period dormancije, a uzrok može biti nepropustljivost sjemenjače za
gasove (O2 i CO2). Prekidanje dormantnosti – izlaganje niskim temperaturama i vlazi.
• Klijanje sjemena može biti onemogućeno zbog debljine ljuske, odnosno nepropusnost za vodu i
plinove pa se primjenjuje skarifikacija skarifikacija - plitak uzdužni rez sjemene ljuske, tako da
voda može ući u sjeme i potaknuti klijanje.
Sjemenje i plodovi također mogu sadržavati različite inhibitore koji inhibiraju klijanje, a jedan
dobro poznat je i ABA ABA- - abscizinska abscizinska kiselina kiselina.
Klijanje započinje usvajanjem vode koje omogućuje hidrataciju koloida. Vraćanje ćelijskih
sadržaja na turgescentni nivo. Najbrže vodu upijaju makromoekule proteina I polimeri
ugljikohidrata koji sadrže hidrofilne grupe( NH 2, OH, COOH). Da bi proklijalo sjeme treba da
sadrži 30% vode.Sjeme neće klijati dok dovoljno ne nabubri, a kriterij za klijanje je rast radikula
kroz napuknutu sjemenu opnu. Na klijanje odmah utječe i aktivnost nekih enzima.
• Klijanjem sjeme se hrani heterotrofno, koristeći,
rezervne tvari sadržane u njemu.
Potreba za vodom ovisi od biljke do biljke. (Grah treba od 106% do 114% svoje težine).
FAKTORI KOJI UTIČU NA KLIJANJE SJEMENA
Vanjski
-temperatura
-voda
-kisik
-period dormancije
-hemijski faktori
Unutrašnji

6. -zdrava sjemenka
-ne prestara
-zrela
-Temperatura utječe na klijanje kao i na rast biljke. Klijanje se javlja pri određenim
temperaturama, a najvažniji je njihov utjecaj na filogenetsku adaptaciju vrste, npr., minimalne,
optimalne i maksimalne temperature.
Temperatura potrebna za klijanje obično je nešto niža, nego
optimalna temperatura u kasnijem rastu, to znači da biljke trebaju niže temperature u početnim
fazama rasta.
. Dormantnost sjemena je jako važna, jer pomaže sjemenu da se očuva tijekom nepovoljnih
vremenskih uvjeta
-Voda je neophodna za klijanje. Usvajanje vode očituje se
bubrenjem sjemena, to je čisti fizički proces, kada hidrolitičke grupe napadaju dipolnu
molekulu vode i stvaraju hidratacijski omotač oko sjemena. Pri klijanju, bubrenje prati usvajanje
vode, ali daljnje usvajanje vode
nakon toga povezano je a diobom stanica i rastom.
Najbrže bubre makromolekule proteina i polimeri ugljikohidrata koji sadrže hidrofilne grupe
(NH2,OH, COOH).Da bi proklijalo sjeme treba da sadrži 30% vode.
• Kisik je obično drugi važan faktor za klijanje, iako
sjemenje nekih biljaka stvarno može klijati bez kisika.
Klijanje sjemenja drugih biljaka u močvarnim tlima je jako
otežano. Na proces klijanja može utjecati i dubina sijanja
(što je manje sjeme, to se treba sijati bliže površini).
-Na klijanje sjemena takođermogu utjecati različiti kemijski efekti.• Sjeme kopnenih biljaka
može biti stimulirano sa malom koncentracijom hidrolitičkih ili nitratnih kiselina.Neke
druge tvari također mogu stimulirati klijanje, npr., neke aminokiseline, glukotiokarbamid itd.
Suprotno, neki retardanti i visoke koncentracije soli u tlu mogu negativno utjecati na
klijanje.

7. U drugoj fazi klijanja, metabolizam se usmjerava na transformaciju rezervnih materija u gradivne
komponente, koje su neophodne za rast i razviće klice i koleoptila.
Skrob se transformiše putem enzima alfa-amilaze, beta-amilaze, maltaze i fosforilaze do
glukoze.Masti pomoću lipaze do masnih kiselina i glicerina, a proteini pomoću peptidaza do
aminokiselina.
Povećanje DNK i RNK.
(Ema Džafić)
DVOSUPNICE
Očito je da dikotiledoni imaju dva kotiledona/supke, a monokotiledoni jedan kotiledon/supku.
• Kod dikotiledona nema listića i gotovo sav
endosperm je pomaknut u kotiledone. To bi bio tipičan član porodice graha.
-Sjemenka graha nastaje u plodu,biljnom organu koji nastaje iz cvijeta. Jedan plod može
sadržavati više sjemenki, a njihova osnovna uloga je rasprostranjivanje biljne vrste.Iz sjemenke
se razvija mlada biljka.
Gra đa sjemenke dvosupnica
Sjemenka ima bubrežast oblik.
Osnovni dijelovi sjemenke su: sjemena lupina, supke, klica.
U udubljenom dijelu postoji pupak, a na njemu mali otvor koji omogućava ulaz vode s
mineralnim tvarima.
Sjemena lupina je omotač koji štiti sjemenku od loših vanjskih utjecaja.
Ispod lupine se nalaze 2 supke, u kojima se nalaze rezerve hrane.
Kica ima: klicin korjenčić i klicin pupoljak.
Od korjenčića nastaje hipokotil. A iz pupoljka izdanak.

8. Klijanje sjemena dvosupnica
• Primarni korijen niče kroz sjemenu
ljusku, dok je sjeme još zakopano u tlu. Hipokotil raste iz sjemene ljuskice, gurajući je probija
sebi put u tlo. To je vršni izdanak u obliku kuke. Dva kotiledona štite primarnu strukturu
epikotilaplumule- od mehaničkih oštećenja.
Kada jednom hipokotilna kuka izbije iz tla, isteže se kao odgovor na oba svjetla ( crvena
svjetlost, apsorbira je fitokrom i plavu svjetlost). Kotiledoni se razdvajaju
izdižući epikotil koji sadrži dva primarna lista i apikalni meristerm.
• U mnogih dikotiledona, kotiledoni nisu samo rezerva hrane za razvoj pupa, nego kad pozelene i
postižu još hrane fotosintezom dok ne otpadnu.
MONOKOTILEDONI (JEDNOSUPNICE)

9. Građa sjemenke jednosupnica
Pšeno kukuruza se počinje formirati nakon oplodnje.
Sastoji se od 3 osnovna dijela: omotač ploda, koji omotava plod i štitinjegovu unutrašnjost, u
njegovim stanicama se nalaze pigmenti koji daju boju zrnu (crvena, žuta...); endosperma koja se
nalazi ispod omotača i u njoj se nalaze stanice škroba; i klica kao najvažniji dio, smještena je na
bazi endosperme, na prednjoj strani zrna.
Klica se sastoji od središnje osovine, koja završava početkom primarnog korijena (radikula), koji
je omotan korijenovim omotačem.
Primarna sabljika se sastoji od 5-6 kratkih članaka, a na svakom se nalazi po jedan list.Prvi list je
poznat kao štitić, ali on služi kao membrana koja dijeli endospermu i klicu i nikad se ne razvija u
list. Drugi list je štitni listić i služi za ostali dio pupoljčića primarne sabljike prilikom probijanja
kroz tlo u toku nicanja, on zatim raspukne i štitić izbija van. Nakon toga se listići primarne
stabljike razvijaju.
Klijanje sjemenke jednosupnica
• Kada sjeme trave (kao kukuruz i pšenica) klija,
primarno korijenje probija sjemenu (i plod) ljusku i
raste prema dolje. Primarni listovi biljke rastu prema gore. Oni su zaštićeni kako se probijaju kroz
tlo prema gore, koleoptilama.
• Jednom kada klijanac izraste iznad površine, koleoptile prestaju rasti i primarni ih listovi
probijaju.

10. RAST I RAZVOJ KUKURUZA
Agrotehničkim mjerama može se utjecati na te uvjete, a to znači i na biljke kukuruza. Tako se
mogu stvarati manje ili više povoljni uvjeti za njihov rast i
razvitak.
Nicanje - Nakon sjetve kukuruza, u povoljnim uvjetima najprije upija vodu iz tla i nabubri. U
njemu tada počinje razgradnja rezervnih tvari (škroba, bjelančevina, masti) na jednostavnije
sastojke koje prelaze u klicu
Škrob pomoću alfa-amilaze, beta-amilaze, maltaze i fosforilaze se razlaže do glukoze.Masti se
hidroliziraju pomoću lipaze do masnih kiselina i glicerina, a bjelančevine pomoću peptidaza i
proteinaza do aminokiselina. Klica tada počinje rasti i koristi ih za svoj rast. Započinje klijanje.
Obično 2 do 3 dana nakon sjetve prvotni korijen klice ili glavni klicin korijen probija omotač
sjemena i izlazi van. Za 1 do 2 dana potom iz sjemena izlaze ostali klicini korjenčići te prvi listići
obavijeni i zaštićeni za prodiranje kroz tlo jednom tubastom tvorevinom. Ova tvorevina, koja se
naziva koleoptila, raspukne se kada dođe na površinu tla i prvi listići mogu izbiti van. Tako se
događa nicanje kukuruza. Koleoptila, 3 do 5 listića, glavni i postrani klicini korjenčići imaju
svoje začetke u klici sjemena. Oni se dakle samo razrastu u procesu klijanja, nicanja i prvih dana
nakon nicanja.
Između sjemena i podnožja prvih listića u tlu, gdje se kasnije počinju razvijati glavni korijenovi,
nalazi se još jedan dio mlade biljčice, a naziva se mezokotil. On je vrlo važan za nicanje
kukuruza s obzirom na dubinu sjetve. Pri normalnim dubinama sjetve od 5 do 7 cm mezokotil se
obično izduži za oko polovicu od te dubine, a za drugu polovicu izduži se koleoptila i tako se
iznesu prvi listići na površinu tla.
Pored povoljne vlažnosti tla u površinskom sloju u vrijeme sjetve, za brzinu klijanja i nicanja
najvažnija je temperatura. Najniža ili minimalna temperatura pri kojoj se može odvijati klijanje
jest oko 10 °C. Povećanjem temperature tla iznad 10 °C klijanje se ubrzava i kukuruz prije nikne.
Zato je u polju najpovoljnija (optimalna) temperatura za klijanje i nicanje od 15 do 20 °C. Pri
normalnoj dubini sjetve i dovoljnoj vlažnosti tla od sjetve do nicanja prođe:
 - 5 do 6 dana ako je temperatura 21 °C;
 - 8 do 10 dana ako je temperatura 15,5 do 18 °C;
 - 12 dana ako je temperatura 14 °C;
 - čak 18 do 20 dana ako je temperatura 10 do 13 °C;

11. (Sabljaković Una)
Eksperiment
Izvagale smo 100 sjemenki graha, čija težina je bila 41,86 g i 100 sjemenki kukuruza, čija je
težina bila 40,08 g. Stavile smo sjemenke u čaše i nalile toliko vode koliko je bilo potrebno da
sjemenke budu potpuno potopljenje. Sa spoljašne strane smo markerom označile visinu do koje
su se nalazile sjemenke. Ostavile smo čaše sa sjemenkama na sobnoj temperature preko noći .
Ujutro smo primjetile da se nivo vode u čaši sa sjemenkama graha povećao, te da su sjemenke
graha nabubrile, a nivo vode u čaši sa sjemenkama kukuruza je ostao nepromijenjen. Uzele smo
čaše se sjemenkama i odstranile vodu kojom su bile natopljenje. Sjemenke smo posušile.
Zatim smo sjemenke graha i kukuruza ponovo ih izvagale. Težina sjemenki graha se povećala na
75,44 g, jer je došlo do bubrenja, što znači da se masa graha povećala za33,58g. Sjemenke graha
imaju tzv. pupak kroz koji propuštaju vodu. Težina sjemenki kukuruza se povećala na 51,88 g, tj.
11,8 g. Sjemenke kukuruza sadrže tzv. kapicu, voda je ušla i u sjemenke kukuruza, ali s obzirom
da je kukuruz građen ponajviše od škroba koji nije podložan potpunom rastvaranju u vodi (manja
mu je hidrofilnost), masa kukuruza se nije povećala koliko se povećala masa graha koji je građen
od bjelančevina. Bjelančevine su hidrofilne molekule koje imaju svojstvo da za sebe vežu I
otpuštaju vodu.
Navlažene sjemenke graha i kukurza smo zatim stavile na papir i skinule im sjemenjaču.
Sjemenke smo prepolovile na dva dijela. Dodale smo nekoliko kapljica Lugolovog rastvora
(mrkocrveni rastvor Joda , koristi se za dokazivanje prisustva škroba u organskim smjesama).
Sjemenka kukuruza je dobila tamnoplavu boju, a sjemenka graha je požutjela. To se desilo zbog
toga što sjemenke kukuruza sadrže više škroba, a sjemenke graha više bjelančevina.

12. Značaj sjemenke i ploda za preživljavanje nepovoljnih uslova života
Sjemenka je najznačajniji dio biljke, jer predstavlja početnu i završnu fazu života biljke.
Sjeme se nalazi u plodu, a osnovna uloga sjemena jeste održavanje života jedne biljne vrste.
Osnovna uloga ploda jeste zaštita sjemenke od nepovoljnih vanjskih uticaja, raznošenje sjemena,
rasprostranjenje vrste.
Plod nastaje u plodnici, otpadnu prašnici i latice. Unutar ploda nastaje sjemenka od sjemenog
zametka (ako se radi o voćkama npr.). Plod jedino stvaraju skrivenosjemenjače. U zametanju
ploda posebno je značajan auksin koji prezalzi iz polena bogatog vitaminima, šećerima...

13. Sposobnost cvijeta(tučka) da primi polen je ograničen na samo nekoliko sati (mango) ili nekoliko
sedmica (paradajz). U slučaju da nema dovoljno faktora koji utječu na oprašivanje, može doći do
pojave partenokarpije. Nastajanje ploda bez sjemenke. Kada plod sazrijeva dolazi do promjene
boje, okusa, i čvrstoć ploda.Proces sazrijevanja polda je praćen specifičnim klimakteričnim
disanjem.
Unutar ploda je skrivena sjemenka, plod ima zaštitnu ulogu pri dozrijevanju sjemenke.
Plod, također ima ulogu pri raznošenju sjemenki.
Vrste plodova:
Prosti, složeni, zbirni.
Postoje načini na koje se vrši rasprostranjivanje vrste:
Samooprašivanje-osušena i zgrčena mahuna pukne i iz nje ispadaju sjemenke koje kad dođu u
povoljan položaj za razvoj nove biljke, klijaju, razvija se nova biljka.
Zoohorija-raznošenje sjemenki pomoću životinja
Anemohorija-vjetar
Hidrohorija-voda
Antropohorija-čovjek
Ako prestane proces nastajanja novih sjemenki, dolazi do potpunog nestanka određene biljne
vrste sa planete Zemlje,jer ako nema mlade sjemenke, nema nastanka nove biljke koja će donijeti
nove sjemenke...
(Karahodžić Amra)