1. ARRAUTZAREN ALDAKETA
OSAGAIAK
- Arrautza bat.
- Alkohola duen ontzi bat.
ESPERIMENTUA
Arrautza hartu eta zuringoa eta gorringoa bereizi genituen. Zuringoa
prezipitatu ontzi batean jarri eta poliki poliki alkohola erantsi
genion. Prezipitatu ontzia estali eta 30 minutu itxaron genuen.
“ Zer gertatzen da? “
Arrautzaren zuringoan proteina bat dago albumina eta itxura gardena
eta likatsua du. Alkoholarekin nahasten denean proteina desnaturalizatu
egiten da eta horren eraginez, zuria eta gogorra bihurtzen da. Proteina
desnaturalizatzean molekularen barneko loturak apurtu egiten dira eta
berriak eratu eta ondorioz bere egitura aldatu egiten da.
Proteinak beste arrazoi batzuengatik ere desnaturaliza daitezke, esate
baterako, berotuz. Hori da arrautza egostean edo frijitzean gertatzen
dena.
1

2. DASTAMENA
Lehenbizi, azukrea hartu eta urarekin nahastu genuen. Gero berdina
egin genuen gatzarekin. Limoiaren zukua edalontzi batera bota genuen, eta
beste edalontzi baten kafea bota genuen.
Ondoren, kotoizko bastoitxo bat edalontzi batean sartu eta
mingainaren toki zehatz batzuetan emanda zaporea sentitzen genuen.
Adibidez, azukrea oso ondo bereizi genuen mihiaren puntan; eta kafea
mihiaren atzeko aldean. Baina beste zaporeekin ez zen oso ondo atera,
listuarekin nahastu egiten zitzaigulako. Baina orokorrean ondo atera
zitzaigun.
Baino behintzat uste dugu probaren helburua burutzen saiatu ginela
eta horrez gain garrantsitzuena lortu genuen, ondo pasatzea.
Ondorengo irudi horretan dituzue guk ataratako ondorioak
garratza
mingotsa
gazia
gozoa
2

3. Jogurta egitera!
Osagaiak
 Esnea
  Azukre gabeko jogurt naturala
  Beirazko ontzitxoak
  Koilara txiki bat
  Tapakia

Prozedura
 Koilarakadatxo bat jogurt ipini ontzi bakoitzean.
 Esnea berotu. Kontuz! Irakin gabe; lurruna botatzen hasten denean,
itzali.
 Ontziak esnez bete.Zenbat eta beteago egon, orduan eta aire
gutxiago izango dute. Beraz, bete itzazue ahal bezainbeste.
 Nahastu ondo esnea eta jogurta.
 Itxi, estali eta utz itzazue gutxienez 6 orduz (gau osoa, adibidez)
ahalik eta lekurik epelenean, berogailutik gertu, esaterako.
 Denbora hori igarota, kendu tapakia eta sartu hozkailuan, gutxienez 4
orduz. Egunetik egunera lodiago egongo da.
 Ontzia itxita utziz gero, 8-10 egun iraungo du jogurtak. Zabalik,
aldiz, 5. egunean lizuna agertzen hasiko da.
 Jogurta amaitzear dagoela? Geratzen den horrekin gehiago egin
dezakezue.
Oraingo hontan laborategira joan gara eta zuek emandako prozedurari
jarraituz jogurta egin dugu. Oso ongi atera zaigu, benetan goxoa zegoen.
Gutariko batzuk etxean ere egin dugu. Ez genekien jogurta egitea hain
erraza zenik.
3

4. Galderak:
1. Jogurta egiteko orduan, esnea hauts-esnearekin nahas daiteke. Askok
egiten dute. Badakizue zertarako?
Badirudi hori jogurtari sendotasuna emateko egiten dela, hauts-esnea
deshidratatua dago, eta beraz, gorputz gehiago hartuko du jogurtak eta
lehenago.
2. Jogurtak bakterioak ditu; ezinbestekoak eta onak, gainera! Zein dira? Zer
funtzio dute?
Bakterioak izaki bizidun zelulabakarrak dira. Zelula prokariotoz
eratuta daude eta egitura oso sinplea dute. Bakterioak edozein ingurune
motatan aurki ditzakegu eta nutrizioari dagokionez mota guztietakoak aurki
ditzakegu: autotrofoak nahiz heterotrofoak. Jogurta egiten duten
bakterioak heterotrofoak dira eta beraien bizi funtzioak egiteko behar
duten energia hartzidura prozesuen bidez lortzen dute.
Jogurta egiten dute bakterioak Streptococcus termophilus eta Lactobacillus
bulgaricus dira. Bakterio hauek esnearen azukrea (laktosa) azido laktiko
bihurtzen dute, eta horrek, azidotasuna ematen dio jogurtari.
3. Supermerkatuetan jogurt mota ezberdinak daude. Azken urteetan asko
zabaldu dira bifidus-ak dituztenak. Zer berezitasun dute?
Gizakiaren gorputzean, eta bereziki, hestean bakterio ugari bizi dira.
Bakterio horiek bi multzotan sailkatzen dira: onak eta txarrak. Bakterio
honen artean digestioa modu egokian egiten laguntzen dutenak daude, eta
baita, beharrezko zenbait bitamina ekoizten laguntzen dutenak ere.
Laktobaziloak bakteria onen artean daude.
Lactobacillus bifidus laktobaziloen artean aurkitzen da eta eta zenbait
entzima eta bitaminen sintesian eta laktosaren digestioan laguntzen du.
Lactobacillus bifidus oso ugaria da amaren esnearekin elikatzen diren
haurretan, baina adinean aurrera goazela, bakterio hauen kopurua txikitzen
joaten da eta horrek birus eta onddo kaltegarrien hazkuntza errazten du.
Beraz, badirudi bifidus jogurtak jateak hesteetako bakterio hauen kopurua
handitzea dakarrela eta hori oso osasungarria dela (infekzioen aurkako
borrokan laguntzen dute).
4

5. Presio-eltzea
Erabili, agian, ez duzue sekula erabili, baina ziur presio-eltzeak ikusi
dituzuela, eta eltze horietan egindako jakiak ere jan dituzuela. Nik ere
bai. Baina, oraindik ez dut ulertu zer magia klase egiten duten. Eltze
irekian 3 ordu behar dira babarrunak egiteko, eta presio-eltzean 20
minutuan prest daude.
 Nola liteke? Zuek badakizue?
Erantzuna:
Tapa itxita dagoenez eta airea ez denez pasatzen, berotzean presioa
asko handitzen da. Presioaren eraginez ura ez da 100ºC-tara
lurruntzen eta tenperatura igo egiten da 212ºCtaraino (presio-heltze
motaren arabera tenperatura altuago edo baxuagoak lortuko dira).
Tenperatura altu horietan janaria azkarrago egosten da.
Bada, ordea, badakidan gauza bat: eltze irekian egosteko ur gehiago
behar dela presio-eltzean baino. Eta emaitza, berriz, bestelakoa da!
Eltze irekian egiten diren babarrunek presio-eltzean egindakoek baino
salda lodiagoa izaten dute. Arrazoia azalduko al didazue?
Erantzuna:
Presio-eltzean ur-lurrunak irteteko aukera gutxiago du, eta beraz, ur
gutxiago gastatuko da.
Badakit kuxkuxeroa izatea dela, baina, zuek, bietako zein duzue nahiago?
Erantzuna:
Gure taldean denetarik dago. Batzuk nahiago dute presio-eltzean
egindako janaria, baina nik uste dut hori esaten dutela nire amonaren
babarrunak probatu ez dituztelako. Mundialak daude, benetan. Eta
berak, poliki-poliki egiten ditu (lehengo erara) eltze irekian.
5