Luận Văn Phát triển bền vững nông nghiệp Quận Liên Chiểu, Thành phố Đà Nẵng.doc

Viết đề tài giá sinh viên – ZALO: 0917.193.864 -
VIETKHOALUAN.COM
Tải tài liệu tại kết bạn zalo : 0917.193.864
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
NGUYỄN THỊ HỒNG VÂN
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NÔNG NGHIỆP
QUẬN LIÊN CHIỂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
Chuyên ngành: Kinh tế phát triển
Mã số: 60.31.05
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Đà Nẵng – Năm 2013

VIETKHOALUAN.COM
Công trình được hoàn thành tại
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Võ Xuân Tiến
Phản biện 1: PGS. TS. Bùi Quang Bình
Phản biện 2: TS. Phan Văn Tâm
Luận văn đã được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt
nghiệp thạc sĩ kinh tế họp tại Đại học Đà Nẵng vào ngày 15 tháng
06 năm 2013
Có thể tìm hiểu luận văn tại:
- Trung tâm Thông tin – Học liệu, Đại học Đà Nẵng
- Thư viện trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Năng

VIETKHOALUAN.COM
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam là một nước nông nghiệp, lao động nông nghiệp
chiếm trên 70% lao động xã hội. Nông nghiệp không chỉ đảm bảo
đời sống và xã hội, ổn định tình hình chính trị mà còn tạo ra những
tiền đề vật chất cần thiết để mở mang phát triển công nghiệp và các
ngành kinh tế xã hội khác. Khi dân số gia tăng mạnh thì nhu cầu
lương thực, thực phẩm cho cuộc sống của con người càng tăng lên,
do vậy nông nghiệp có những tác động ngày càng to lớn đối với môi
trường. Chính vì vậy, phát triển nông nghiệp, đặc biệt phát triển bền
vững nông nghiệp đang là vấn đề hết sức quan trọng đặt ra cho các
nhà nghiên cứu kinh tế nông nghiệp.
Quận Liên Chiểu có ngành nông nghiệp đạt một số thành tựu
nhất định, tuy nhiên vẫn còn những vấn đề yếu kém và nhất là chưa
phát triển một cách bền vững. Thể hiện ở việc chưa khai thác đúng
mức và hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên; chất lượng tăng trưởng
thấp; việc ứng dụng khoa học kĩ thuật tăng năng suất, chất lượng cây,
con chưa đảm bảo yêu cầu…Vì vậy, việc phát triển bền vững nông
nghiệp là yêu cầu mang tính cấp thiết, do đó tôi chọn đề tài:
“Phát triển bền vững nông nghiệp quận Liên Chiểu, thành phố Đà
Nẵng” làm đề tài luận văn thạc sĩ.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên quan đến phát triển bền
vững nông nghiệp.
- Phân tích thực trạng phát triển bền vững nông nghiệp quận
Liên Chiểu trong thời gian qua.
- Đề xuất giải pháp để phát triển bền vững nông nghiệp quận
Liên Chiểu trong thời gian tới.

VIETKHOALUAN.COM
2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
a. Đối tượng nghiên cứu
Những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển bền vững nông
nghiệp.
b. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề lý
luận và thực tiễn về phát triển bền vững nông nghiệp.
- Về không gian: Các nội dung nghiên cứu được tiến hành tại
quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng.
- Về thời gian: Các giải pháp đề xuất trong luận văn có ý nghĩa
trong 5 năm tới.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên, đề tài sử dụng các
phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp phân tích thực chứng, phương pháp phân tích
chuẩn tắc.
- Phương pháp điều tra, khảo sát, chuyên gia.
- Phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa.
- Các phương pháp khác…
5. Bố cục của đề tài
Ngoài phần mục lục, mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo, đề
tài được chia thành 3 chương như sau:
Chương 1: Các vấn đề lý luận về phát triển bền vững nông nghiệp
Chương 2: Thực trạng phát triển bền vững nông nghiệp quận Liên
Chiểu, thành phố Đà Nẵng thời gian qua
Chương 3: Giải pháp phát triển bền vững nông nghiệp quận Liên
Chiểu, thành phố Đà Nẵng thời gian tới.
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu

VIETKHOALUAN.COM
3
CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN
BỀN VỮNG NÔNG NGHIỆP
1.1. KHÁI QUÁT VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NÔNG
NGHIỆP
1.1.1. Một số khái niệm
a. Nông nghiệp
- Theo nghĩa hẹp, nông nghiệp bao gồm ngành trồng trọt,
ngành chăn nuôi và ngành dịch vụ.
- Theo nghĩa rộng, nông nghiệp bao gồm cả ba nhóm ngành:
nông nghiệp thuần tuý, lâm nghiệp và ngư nghiệp.
b. Phát triển bền vững
- Phát triển bền vững là sự phát triển trong đó kết hợp chặt
chẽ, hợp lý và hài hòa giữa ba mặt của sự phát triển là kinh tế, xã hội
và môi trường trong nông nghiệp nông thôn nhằm thoả mãn được
nhu cầu của xã hội hiện tại nhưng không gây tổn hại cho khả năng ấy
của các thế hệ tương lai.
c. Phát triển bền vững nông nghiệp
- Phát triển nông nghiệp bền vững vừa đảm bảo thỏa mãn nhu
cầu hiện tại ngày càng tăng về sản phẩm nông nghiệp, vừa không
giảm khả năng đáp ứng những nhu cầu của nhân loại trong tương lai.
Mặt khác, phát triển nông nghiệp bền vững vừa theo hướng đạt năng
suất nông nghiệp cao hơn vừa bảo vệ và giữ gìn tài nguyên thiên
nhiên, đảm bảo sự cân bằng có lợi về môi trường.
1.1.2. Ý nghĩa của phát triển bền vững nông nghiệp
- Đáp ứng nhu cầu xã hội về sản phẩm nông nghiệp.
- Cung ứng hàng hoá xuất khẩu.

VIETKHOALUAN.COM
4
- Sử dụng có hiệu quả các nguồn lực: ruộng đất, lao động,
nguồn nhân lực…
- Giải quyết, nâng cao đời sống và xoá đói giảm nghèo cho
người dân.
- Rút ngắn khoảng cách giữa các nhóm dân cư trong xã hội.
- Sử dụng đúng các nguồn tài nguyên thiên nhiên mà không
làm tổn hại hệ sinh thái và môi trường.
- Giúp cho quá trình sản xuất được thực hiện lâu dài.
1.1.3. Đặc điểm của sản xuất nông nghiệp
- Đối tượng của sản xuất nông nghiệp bao gồm nhiều loại cây
trồng và gia súc có yêu cầu khác nhau về môi trường, điều kiện ngoại
cảnh để sinh ra và lớn lên.
- Đất đai là những tư liệu sản xuất chủ yếu, là môi trường sống
không thể thiếu của cây trồng và gia súc.
- Sản xuất nông nghiệp có tính thời vụ.
- Sản xuất nông nghiệp được phân bố trên một phạm vi không
gian rộng lớn và có tính khu vực.
1.2. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NÔNG
NGHIỆP 1.2.1. Phát triển bền vững về kinh tế
Phát triển bền vững về kinh tế trong nông nghiệp là sự tiến bộ
về mọi mặt của nền kinh tế thể hiện ở quá trình tăng trưởng kinh tế
cao, ổn định và sự thay đổi về chất của nền kinh tế, gắn với quá trình
tăng năng suất lao động, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và bảo vệ môi
trường theo hướng tiến bộ.
Phát triển bền vững nông nghiệp về kinh tế gồm các nội dung
cụ thể sau:

VIETKHOALUAN.COM
5
a. Nâng cao năng suất ruộng đất, năng suất cây trồng và vật
nuôi
Phát triển bền vững nông nghiệp cần phải áp dụng tiến bộ khoa
học công nghệ để thâm canh tăng năng suất ruộng đất và tăng năng
suất cây trồng, vật nuôi.
b. Sử dụng hiệu quả các nguồn lực
Việc khai thác, sử dụng hợp lý và hiệu quả nguồn tài nguyên
nhiên nhiên, đặc biệt là đất, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, khai
thác tối đa thế mạnh về lao động và có chính sách đào tạo nâng cao
chất lượng nguồn nhân lực nông thôn là yếu tố quyết định để nông
nghiệp phát triển bền vững.
c. Gia tăng kết quả của sản xuất nông nghiệp
- Sản xuất nông nghiệp làm tăng giá trị sản phẩm hàng hoá;
hàng hoá sản xuất ra đáp ứng một phần nhu cầu sử dụng của người
dân; chất lượng sản phẩm phù hợp với yêu ngày càng cao của thị
trường.
- Sản xuất nông nghiệp phải chú trọng tăng năng suất lao
động, năng suất ruộng đất và năng suất cây trồng, đảm bảo sản xuất
ra một khối lượng hàng hoá lớn, đóng góp đáng kể cho nền kinh tế,
tăng lợi nhuận.
d. Tiêu chí phản ánh phát triển bền vững nông nghiệp về
kinh tế
- Gia tăng năng suất ruộng đất, gia tăng năng suất cây trồng,
vật nuôi;
- Gia tăng năng suất lao động trong nông nghiệp;
- Gia tăng số lượng sản phẩm, gia tăng số lượng sản phẩm
hàng hóa;
- Gia tăng giá trị sản phẩm, gia tăng giá trị sản phẩm hàng hóa;

VIETKHOALUAN.COM
6
- Gia tăng phần đóng góp Nhà nước từ sản xuất nông nghiệp;
- Gia tăng lợi nhuận trong sản xuất nông nghiệp.
1.2.2. Phát triển bền vững về xã hội
Phát triển bền vững nông nghiệp về xã hội là sự đóng góp cụ
thể của nông nghiệp cho phát triển xã hội, đảm bảo sự công bằng
trong phát triển.
Phát triển bền vững nông nghiệp về xã hội gồm các nội dung
sau:
a. Tăng thu nhập cho người nông dân
Phát triển bền vững nông nghiệp phải tạo điều kiện cho nông
dân tăng thu nhập nhờ sản xuất nông nghiệp, ổn định đời sống. Từ
đó giúp nông dân xóa đói giảm nghèo, vươn lên làm giàu từ hoạt
động nông nghiệp.
b. Giải quyết công ăn việc làm
Phát triển bền vững nông nghiệp phải góp phần tạo ra nhiều
việc làm cho lao động nông thôn, giúp cải thiện đời sống người lao
động nông nghiệp. Ngoài công việc chính trong mùa vụ còn phải tạo
thêm nhiều công việc khác ở thời kì nông nhàn.
c. Thực hiện công bằng xã hội, giảm chênh lệch giàu nghèo
Phát triển bền vững nông nghiệp đòi hỏi phải gắn với công
bằng xã hội, mọi người đều có cơ hội tiếp cận một cách công bằng
đối với các dịch vụ cơ bản như: giáo dục, y tế, thông tin. Chính sách
an sinh xã hội luôn được đảm bảo công bằng. Tăng thu nhập của
người dân gắn với giảm dần khoảng cách giàu nghèo giữa các nhóm
dân cư.
d. Tiêu chí phản ánh phát triển bền vững nông nghiệp về xã hội
- Số lao động làm việc trong ngành nông nghiệp;
- Tỷ lệ lao động làm việc trong ngành nông nghiệp;

VIETKHOALUAN.COM
7
- Thu nhập bình quân đầu người;
- Số hộ nghèo, số khẩu nghèo;
- Số hộ cận nghèo;
- Tỷ lệ hộ nghèo, tỷ lệ khẩu nghèo trong tổng số hộ;
- Tỷ lệ hộ cận nghèo trong tổng số hộ.
1.2.3. Phát triển bền vững về môi trường
Phát triển bền vững về môi trường trong nông nghiệp là khai
thác hợp lý, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả tài nguyên thiên nhiên,
phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý và kiểm soát có hiệu quả ô nhiễm
môi trường.
Phát triển bền vững về môi trường trong nông nghiệp gồm
các nội dung sau:
a. Bảo vệ đất
Đất là tài nguyên quý giá, vì vậy để phát triển bền vững nông
nghiệp đảm bảo sử dụng đất một cách hợp lý, hiệu quả gắn với công
tác cải tạo, duy trì độ màu mỡ của đất.
b. Bảo vệ nguồn nước
Bảo vệ tài nguyên nước là nhiệm vụ cấp bách, nó không chỉ
đáp ứng các yêu cầu trước mắt mà còn tạo nền tảng vững chắc cho
công tác bảo vệ tài nguyên thiên niên và môi trường trong tương lai.
Vì vậy, trong nội dung của phát triển bền vững nông nghiệp gắn với
việc bảo vệ và sử dụng hợp lý, hiệu quả nguồn nước.
c. Bảo vệ môi trường sinh thái
Hoạt động sản xuất nông nghiệp phải giữ cho môi trường trong
lành, sạch sẽ, ngăn ngừa và hạn chế các tác động xấu đối với môi
trường; khắc phục ô nhiễm, suy thoái nguồn nước, đất và cải thiện
môi trường sinh thái, bảo vệ đa dạng sinh học.

VIETKHOALUAN.COM
8
d.Tiêu chí phản ánh phát triển bền vững nông nghiệp về môi
trường
- Diện tích đất bị thoái hóa;
- Độ màu mỡ của đất nông nghiệp;
- Dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật trong đất;
- Giá trị các thông số cơ bản trong nước;
- Tỷ lệ độ che phủ của rừng;
- Giá trị các thông số cơ bản về không khí.
1.3. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN
BỀN VỮNG NÔNG NGHIỆP
1.3.1. Những điều kiện tự nhiên
- Địa hình, đất đai, thổ nhưỡng
- Nguồn nước
- Khí hậu, thời tiết.
1.3.2. Những điều kiện về xã hội
- Dân số và mật độ dân số
- Dân tộc và tôn giáo
- Nhân tố con người
- Truyền thống lịch sử, văn hóa, tập quán.
1.3.3. Những điều kiện về kinh tế
- Nhân tố thị trường
- Nguồn vốn
- Nhân tố khoa học kỹ thuật và công nghệ
- Các chính sách.

VIETKHOALUAN.COM
9
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NÔNG NGHIỆP
QUẬN LIÊN CHIỂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG TRONG THỜI
GIAN QUA
2.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ, XÃ HỘI CỦA QUẬN
LIÊN CHIỂU THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên
- Địa hình bị chia cắt bởi đồi núi, đất dốc nên không thuận lợi
cho việc phát triển nông nghiệp quy mô lớn.
- Khí hậu nhiệt đới gió mùa, thường xuyên xảy ra thiên tai ảnh
hưởng không tốt đến sản xuất nông nghiệp và đời sống dân cư.
- Tài nguyên thiên nhiên phong phú, nhất là tài nguyên biển
thuận lợi cho phát triển ngư nghiệp.
2.1.2. Đặc điểm kinh tế
- Trong những năm gần đây, kinh tế quận Liên Chiểu có sự
tăng trưởng ổn định.
- Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và tương đối ổn định, bình
quân tăng trên 30%/năm. Kinh tế nông nghiệp, nông thôn giảm, có
năm tăng trưởng âm (năm 2011 là -20,93%); tốc độ tăng trưởng giá
trị sản xuất ngành nông nghiệp, thủy sản bình quân giảm 4%/năm;
công nghiệp-xây dựng tăng bình quân 45,7%/năm, thương mại-dịch
vụ tăng 30,4%/năm.
- Quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế, cơ cấu vùng
lãnh thổ kinh tế theo xu hướng ngày càng hợp lý, tăng tỷ trọng của
công nghiệp - dịch vụ, giảm tỷ trọng nông nghiệp và dần dần đưa
nông nghiệp vào ổn định.
2.1.3. Đặc điểm xã hội

VIETKHOALUAN.COM
- Tỷ lệ gia tăng dân số tự nhiên, tỷ lệ sinh, tỷ lệ chết của quận
nhìn chung có xu hướng giảm qua các năm.

VIETKHOALUAN.COM
10
- Mật độ dân số phân bố không đồng đều, dân số tập trung
đông tại hai phường Hòa Minh và Hòa Khánh Bắc (5.199 người/km2
và 4.445 người/km2), phường Hòa Hiệp Bắc mật độ dân số thấp nhất
chỉ có 333 người/km2.
- Số người trong độ tuổi lao động tăng đến năm 2011 là
103.377 người chiếm 72,5% dân số toàn quận. Lao động trong lĩnh
vực nông nghiệp giảm qua các năm, chất lượng nguồn lao động
nông nghiệp, nông thôn quận Liên Chiểu còn rất thấp. Hầu hết lao
động chưa qua đào tạo, năng suất lao động thấp, khả năng áp dụng
khoa học kỹ thuật không cao, thu nhập thực tế của lực lượng lao
động này thấp, đời sống gặp nhiều khó khăn.
- Tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh qua các năm, cụ thể năm 2006 là
11,75% tổng số hộ thì đến năm 2011 tỷ lệ hộ nghèo là 3,25% tổng số hộ.
2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NÔNG
NGHIỆP CỦA QUẬN LIÊN CHIỂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
2.2.1. Thực trạng phát triển bền vững nông nghiệp về kinh tế
a. Năng suất ruộng đất, năng suất cây trồng và vật nuôi
- Năng suất ruộng đất quận Liên Chiểu không ổn định, tốc độ
tăng năng suất ruộng đất bình quân giai đoạn 2007-2011 là giảm 5%.
Bảng 2.1 - Năng suất ruộng đất ngành nông nghiệp quận Liên
Chiểu qua các năm
Chỉ tiêu ĐVT 2007 2008 2009 2010 2011
Diện tích ha 345 340 343 364 238
GTSX Tr.đồng 3.048 2.940 3.120 3.334 1.650
Năng suất
Tr.đ/ha 8,83 8,65 9,10 9,16 6,93
ruộng đất
Nguồn: Niên giám thống kê quận Liên Chiểu năm 2010 và 2011

VIETKHOALUAN.COM
- Năng suất của các loại rau có xu hướng ổn định đạt 150 tạ/ha
năm 2011; Năng suất lúa nước tăng từ 43,5 tạ/ha năm 2007 lên 55,9
tạ/ha năm 2010, năm 2011 giảm còn 37,1 tạ/ha; năng suất khoai lang

VIETKHOALUAN.COM
11
tăng từ 21 tạ/ha năm 2007 lên 26 tạ/ha năm 2011, năng suất của lạc
là từ 10 tạ/ha năm 2007 lên 12 tạ/ha năm 2011.
- Năng suất vật nuôi thấp, ngành chăn nuôi vẫn chưa thực sự
được chú trọng đúng mức, chủ yếu là chăn nuôi nhỏ lẻ với hình thức
nuôi chăn thả. Bên cạnh đó, việc tận dụng diện tích để phát triển nuôi
trồng thủy sản nước ngọt còn nhiều hạn chế.
b. Sử dụng hiệu quả các nguồn lực
- Về sử dụng tài nguyên đất đai: việc khai thác sử dụng tài
nguyên đất đai ít có sự thay đổi, riêng tỷ lệ diện tích đất nông nghiệp
giảm dần, thay vào đó là diện tích đất phi nông nghiệp tăng lên. Hệ
số sử dụng đất nông nghiệp của quận trong giai đoạn 2006-2011
trung bình đạt 1,14.
- Về sử dụng tài nguyên nước: quận có vị trí giáp biển và có hệ
thống sông phong phú, thuận lợi trong việc đánh bắt xa bờ và nuôi
trồng thủy sản. Tuy nhiên, vì những khó khăn về vốn cũng như điều
kiện thời tiết mà sản lượng đánh bắt xa bờ cũng như diện tích nuôi
trồng thủy sản giảm qua các năm.
- Cơ cấu lao động cũng có sự chuyển dịch theo hướng hợp lý,
tăng tỷ trọng lao động của hai ngành CN-XD và TM-DV, tỷ trọng
lao động của ngành nông, lâm, thủy sản giảm qua các năm. Năm
2011, số lao động trong ngành công nghiệp chiếm tỷ trọng lớn nhất
là 53,08%, tiếp đến là ngành thương mại chiếm 41,14%, còn lại là
nông nghiệp chiếm 24,42%.Tỉ lệ thất nghiệp tăng dần qua các năm,
từ 4,02% năm 2007 lên 5,8% năm 2011.
- Nguồn vốn đầu tư cho phát triển nông nghiệp ở quận giảm đi,
chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng vốn và chưa được quan tâm đúng mức,
năm 2011 vốn đầu tư cho nông nghiệp chỉ chiếm hơn 4% trong tổng
số vốn đầu tư của quận.

VIETKHOALUAN.COM
12
- Quy hoạch đầu tư cơ sở hạ tầng đã được chú trọng, xây dựng
hệ thống giao thông, điện, nước sinh hoạt, chợ, trường học và bệnh
viện.
- Tình hình chuyển giao và áp dụng tiến bộ khoa học công
nghệ vào sản xuất nông nghiệp còn chậm.
- Thị trường tiêu thụ còn mang nặng tính nhỏ lẻ, manh mún,
chủ yếu là tiêu thụ trên địa bàn, các địa phương lân cận hoặc mua
bán thông qua tư thương.
d. Gia tăng kết quả của sản xuất nông nghiệp
- Hằng năm, sản xuất nông nghiệp đã cung cấp một khối lượng
đáng kể về lương thực, thực phẩm cung cấp cho thị trường và đáp
ứng nhu cầu của một bộ phận người dân, năm 2010 sản xuất ra 1.400
tấn lương thực (chủ yếu là lúa) và trên 900 tấn rau, củ quả các loại.
- Về nông nghiệp:
+ Trồng trọt:
Nhóm lương thực (lúa) có năng suất giảm; năng suất các loại
rau vẫn không đổi, hàng năm đạt 150tạ/ha; sản lượng 660 tấn; đậu
phụng (lạc), trung bình cho năng suất 12 tạ/ ha mỗi năm, năng suất
khoai lang bình quân mỗi năm đạt 26 tạ/ha.
+ Chăn nuôi
Do ảnh hưởng của dịch bệnh nên số lượng đàn gia súc, gia cầm có
sự biến động qua các năm. Ngành chăn nuôi còn mang tính nhỏ lẻ.
- Ngành Thủy sản
+ Việc đánh bắt gặp nhiều khó khăn, do giá dầu tăng đã kéo
theo chi phí chuyến biển tăng cao, thiếu lực lượng lao động đi tàu,
ngư trường đánh bắt còn nhiều hạn chế làm ảnh hưởng đến việc bám
biển sản xuất của ngư dân.

VIETKHOALUAN.COM
+ Về công tác nuôi trồng thủy sản chủ yếu là các loại cá nước
ngọt và tôm sú cũng gặp nhiều khó khăn; diện tích bị thu hẹp và

VIETKHOALUAN.COM
13
nguồn nước bị nhiễm mặn, ô nhiễm làm năng suất cũng như sản
lượng thủy sản giảm đi đáng kể. Diện tích nuôi tôm năm 2009 là hơn
64 ha nay chỉ còn 14 ha, giảm đi khoảng 5 lần.
- Ngành lâm nghiệp
Diện tích đất lâm nghiệp của quận là 3.022,1 ha; trong đó rừng
đặc dụng 2.544,2 ha; rừng sản xuất 477,9 ha. Vì đất lâm nghiệp chủ
yếu là rừng đặc dụng nên có giá trị bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ di tích
lịch sử, danh lam thắng cảnh phục vụ nghỉ ngơi du lịch kết hợp với
phòng hộ bảo vệ môi trường sinh thái.
2.2.2. Thực trạng phát triển bền vững nông nghiệp về xã hội
a. Tăng thu nhập của người nông dân
Thu nhập bình quân đầu người tính theo giá cố định tăng từ
2,57 triệu đồng/người/năm vào năm 2001 lên 17,82 triệu
đồng/người/năm vào năm 2011.
Với quyết tâm và cùng với các chương trình, cách làm sáng tạo
của các cán bộ quận tỷ lệ hộ nghèo đã được giảm một cách đáng kể,
dần đưa quận phát triển và bền vững hơn.
b. Vấn đề giải quyết việc làm
Hiện nay, trình độ lao động nông nghiệp còn thấp, đa số nông
dân chưa qua đào tạo, tỷ lệ lao động có trình độ chủ yếu là thanh
niên trẻ. Tỷ lệ lao động chưa đào tạo năm 2007 là 89,56% và có xu
hướng giảm qua các năm đến năm 2010 tỷ lệ này nhìn chung vẫn còn
cao 82,62%.
Công tác đào tạo nghề được quan tâm hơn, mạng lưới trường
lớp dạy nghề nhất là việc liên kết các địa phương lân cận, các trung
tâm, trường dạy nghề, tỷ lệ lao động qua đào tạo, bồi dưỡng, được
cải thiện qua hàng năm. Mỗi năm quận đào tạo và giải quyết cho hơn
5.000 lao động mỗi năm.

VIETKHOALUAN.COM
14
c. Giảm khoảng cách giàu nghèo
Số hộ nghèo ở quận đã được giảm xuống đáng kể, năm 2007 số
hộ nghèo toàn quận là 5.192 hộ với số khẩu là 20.768 khẩu, đến năm
2011 giảm còn 3.047 hộ nghèo với 15.824 khẩu, như bảng số liệu sau:
Bảng 2.2 - Số hộ nghèo, khẩu nghèo quận Liên Chiểu qua các năm
Năm 2007 2008 2009 2010 2011
Số hộ nghèo
5.192 4.845 4.922 4.641 3.047
(hộ)
Số khẩu
20.768 19.380 21.663 18.964 15.824
nghèo (khẩu)
Nguồn: Báo cáo LĐTBXH quận Liên Chiểu
Để giảm đói nghèo, quận Liên Chiểu đặc biệt chú trọng
chương trình hỗ trợ tiền, tặng quà cho người nghèo, cho vay vốn làm
ăn, hỗ trợ xóa nhà tạm, quỹ vì người nghèo góp phần giảm nghèo và
phân phối lại thu nhập để thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, nhất là
giữa các vùng thấp và vùng cao.
d. Các chính sách nông nghiệp
- Triển khai dự án nuôi heo rừng, nuôi các vật nuôi có giá trị
như nhím, ba ba, kì nhông.
- Đề án đào tạo nghề cho nông dân.
- Chương trình vay vốn giải quyết việc làm và phát triển kinh
tế vườn, kinh tế trang trại.
- Hỗ trợ giống cây trồng mới, vật nuôi mới cho năng suất cao.
- Chính sách khuyến nông, khuyến lâm: mô hình trồng nấm,
trồng rau sạch an toàn theo tiêu chuẩn VietGap.
2.2.3. Thực trạng phát triển nông nghiệp về môi
trường a. Bảo vệ đất

VIETKHOALUAN.COM
Việc sử dụng, bảo quản thuốc các loại thuốc trừ sâu, bảo vệ
thực vật, phân bón một cách bừa bãi làm ô nhiễm nguồn nước và đất.

VIETKHOALUAN.COM
15
Dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật trong đất vượt mức cho
phép. Ngoài ra còn tồn tại vấn đề chôn lấp rác ở bãi rác Khánh Sơn
còn chưa được xử lý một cách khoa học, dẫn đến ô nhiễm đất. Hàm
lượng kim loại nặng không có hoặc thấp, chủ yếu khu vực đất nông
nghiệp gần khu công nghiệp Hòa Khánh có hàm lượng kim loại nặng
do chất thải của các nhà máy thải trực tiếp ra làm ô nhiễm đất.
b. Bảo vệ nước
Nguồn ngước mặt hiện nay bị ô nhiễm nặng, nhất là các nguồn
nước gần các khu công nghiệp. Sông ngòi bị nhiễm mặn mỗi khi có
lũ lụt. Sông Cu đê có lượng dầu mỡ vượt từ 3 ÷ 10 lần, chất dinh
dưỡng (NO2-, NH4+, NO3-) vượt từ 1 ÷ 18 lần, vi sinh vật
(coliform) vượt từ 1 ÷ 24 lần, đột biến tăng 386 lần (năm 2006) và
kim loại nặng vượt từ 1 ÷ 10 lần. Cụ thể ở Bảng số liệu dưới đây:
Bảng 2.3- Chất Lượng nước mặt tại một số vị trí ở
quận Liên Chiểu năm 2010
BOD5 COD SS - Dầu mỡ Coliform
Vị trí (mg/l) (mg/l) (mg/l) NO3 (mg/l) (MPN/100ml)
Chất lượng
nước sông
Sông Cu Đê 21 27 36 0,29 0,97 9 x 106
Sông Phú Lộc 24 35 32 0,09 1,55 11 x 106
Chất lượng
nước hồ
Bàu Tràm 221 300 79 0,05 2,89 21 x 106
TCVN
5942-1995 <25 <35 80 15 0,3 10000
Nguồn: Tổng hợp số liệu Phòng TN-MT quận Liên Chiểu
Vấn đề ô nhiễm môi trường sinh thái đang trở nên cấp bách ở
quận Liên Chiểu, chính vì vậy công tác bảo vệ môi trường được

VIETKHOALUAN.COM
16
chính quyền và nhân dân ở đây rất quan tâm.
Môi trường không khí đang dần bị ô nhiễm do bụi từ các khu
công nghiệp, và tình trạng khai thác rừng bừa bãi, cháy rừng và nạn
lâm tặc, khai thác khoáng sản trái phép vẫn hoành hành, chưa có biện
pháp hữu hiệu.
Rừng đặc dụng, diện tích rừng trồng chưa đạt hiệu quả bảo vệ
môi trường. Bên cạnh công tác quản lý của các cấp chính quyền địa
phương trong việc kiểm soát nạn khai thác tài nguyên trái phép, là
các chính sách phát triển kinh tế, nhất là khai thác môi trường xung
quanh, môi trường sinh thái để phát triển các khu du lịch sinh thái,
tạo công ăn việc làm, tăng thêm thu nhập cho người dân bản địa.
Tỉ lệ che phủ rừng tăng qua các năm nhưng chưa đúng theo
quy định. Sự ô nhiễm của đất, nguồn nước và sự hủy hoại rừng đang
đe dọa môi trường sinh thái hiện nay, là nguy cơ tiệt chủng đối với
các nguồn động vật, thực vật quý hiếm.
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NÔNG
NGHIỆP CỦA QUẬN LIÊN CHIỂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
2.3.1. Ưu điểm và hạn chế
a. Ưu điểm
- Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo xu hướng phát triển của xã
hội, tốc độ tăng trưởng kinh tế tương đối cao và ổn định.
- Hệ thống thủy nông tương đối hoàn thiện. Các cơ quan chỉ
đạo với đội ngũ cán bộ kỹ thuật hùng hậu, Thị trường nông sản
phong phú, một số loại cây, con có giá trị thương phẩm cao được
nuôi trồng và phát triển phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu,
làm đa dạng hóa các sản phẩm nông nghiệp của quận.
- Đời sống vật chất, tinh thần của cư dân vùng nông thôn ngày
càng được cải thiện, xóa đói giảm nghèo đạt thành tựu nhất định.
- Quận có tiềm năng về du lịch sinh thái.

VIETKHOALUAN.COM
17
b. Hạn chế
- Đất nông nghiệp bị thu hẹp, có nguy cơ thoái hóa, xói mòn
do chưa sử dụng đúng phương pháp canh tác.
- Quy hoạch sử dụng đất còn chưa hợp lý gây hoang mang cho
người dân, tình trạng đất đai bỏ hoang vẫn còn tiếp diễn.
- Quá trình cơ giới hóa nông nghiệp và việc áp dụng các quy
trình kỹ thuật sản xuất tiên tiến diễn ra chậm..
- Việc điều tra, nghiên cứu và phát triển các giống cây con còn
chưa được thực hiện đầy đủ.
- Thị trường tiêu thụ nhỏ lẻ, manh mún, chủ yếu là thị trường
tiêu thụ nội địa hoặc thông qua tư thương.
- Kinh tế phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, vẫn còn
tồn tại những hộ nghèo trên địa bàn, thu nhập bình quân của người
dân thấp so với những vùng kinh tế khác.
- Tài nguyên nước và không khí bị khai thác và sử dụng không
đúng mức, dẫn đến tình trạng ô nhiễm nặng nề.
2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế
- Vị trị địa lý, địa hình không thuận lợi.
- Tình hình thiên tai lũ lụt ảnh hưởng đến sự phát triển và đời
sống của người dân.
- Xuất phát điểm kinh tế thấp.
- Áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, chuyển giao công nghệ còn
chậm.
- Việc tiếp cận thông tin của nông dân còn chậm và chưa đầy đủ.
- Sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế dẫn đến môi
trường sinh thái bị mất cân bằng.

VIETKHOALUAN.COM
- Sử dụng quá nhiều chất hóa học làm môi trường bị ô nhiễm.

VIETKHOALUAN.COM
18
CHƯƠNG 3
GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NÔNG NGHIỆP
QUẬN LIÊN CHIỂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
THỜI GIAN TỚI
3.1. CĂN CỨ ĐỂ XÂY DỰNG GIẢI PHÁP
3.1.1. Căn cứ vào xu hướng phát triển của nông nghiệp giai
đoạn hiện nay
Phát triển nông nghiệp, nông thôn giai đoạn hiện nay, phải
hướng tới các lĩnh vực chủ yếu: (1) Chuyển giao tiến bộ khoa học -
công nghệ, (2) Tập trung xây dựng các cơ sở hạ tầng cho nông
nghiệp và nông thôn, (3) Tạo môi trường đầu tư thuận lợi để phát
triển kinh tế nông thôn.
3.1.2. Căn cứ vào chiến lược phát triển của địa
phương a. Mục tiêu phát triển kinh tế bền vững
- Mục tiêu về kinh tế: đạt tốc độ phát triển cao và ổn định; tốc
độ tăng trưởng kinh tế bình quân cả giai đoạn 2011- 2020 từ 12 -
13%; chuyển dịch theo hướng công nghiệp - dịch vụ - nông nghiệp.
- Mục tiêu xã hội: tiếp tục phổ cập giáo dục, chống mù chữ,
nâng cao trình độ học vấn cho người dân; tăng cường công tác chăm
sóc sức khỏa cho người dân.
- Mục tiêu môi trường: 100% dân số trên địa bàn được sử dụng
nước sạch; 100% nước thải công nghiệp và sinh hoạt được xử lý
trước khi thải ra môi trường; tỉ lệ cây xanh bình quân đầu người đạt 9
-10m2
.
b. Phương hướng phát triển bền vững nông nghiệp
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng phù hợp.
Tạo nhiều việc làm phi nông nghiệp ở nông thôn; tăng cường phúc

VIETKHOALUAN.COM
19
lợi cho người dân nông thôn trên cơ sở mở rộng hệ thống dịch vụ xã
hội, đồng thời nâng cao dân trí cho dân cư.
- Về Nông nghiệp: Phát triển kinh tế nông - lâm - thuỷ sản
của quận theo hướng nuôi trồng, khai thác các cây - con có giá trị
kinh tế cao, an toàn, bền vững.
- Về thủy sản: Phát triển nuôi trồng thủy sản nhằm tăng thu
nhập, xoá đói giảm nghèo; gắn với bảo vệ môi trường sinh thái, bảo
vệ và tái tạo nguồn lợi thuỷ sản; đẩy mạnh nuôi trồng thuỷ sản đáp
ứng nhu cầu thực phẩm cho tiêu dùng, bảo đảm an ninh thực phẩm.
- Về lâm nghiệp: Tăng cường năng lực quản lý, bảo vệ và
phát triển rừng bền vững; tiếp tục phát triển trồng rừng trên diện tích
đồi trọc; gắn khai thác tài nguyên rừng với du lịch sinh thái; thực
hiện xã hội hoá trong công tác bảo vệ rừng.
3.1.3. Quan điểm có tính nguyên tắc khi xây dựng giải
pháp phát bền vững nông nghiệp
- Phát triển nông nghiệp mang lại hiệu quả kinh tế.
- Phát triển nông nghiệp trên cơ sở khai thác lợi thế so sánh.
- Phát triển nông nghiệp trên cơ sở khai thác nông nghiệp nhiệt đới.
- Phát triển nông nghiệp trên cơ sở nâng cao đời sống.
3.2. CÁC GIẢI PHÁP CỤ THỂ
3.2.1. Giải pháp phát triển bền vững kinh tế
a. Nâng cao năng suất ruộng đất, năng suất cây trồng và vật
nuôi
- Đẩy mạnh công tác lai tạo giống cây trồng, vật nuôi mới cho
năng suất cao, áp dụng các phương pháp canh tác hiện đại.

VIETKHOALUAN.COM
- Tăng cường cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp. Khuyến
khích các cơ sở sản xuất kinh doanh máy móc nông nghiệp. Có chính
sách hỗ trợ tín dụng để nông dân đầu tư các loại máy móc nông nghiệp.

VIETKHOALUAN.COM
20
- Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất; thu
hút nhân lực làm công tác nông nghiệp.
- Đào tạo, bồi dưỡng trình độ kỹ thuật cho nông dân đủ trình
độ ứng dụng khoa học kĩ thuật vào sản xuất nông nghiệp.
b. Nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực
- Đánh giá việc thâm canh sản xuất và hệ số sử dụng đất của
các hộ nông dân, nhất là các hộ được giao khoán đất, các trang trại…
- Khai thác tốt yếu tố thị trường đầu vào trong sản xuất nông
nghiệp.
- Chú trọng vai trò dự báo thị trường, tìm kiếm thị trường mới
cho sản phẩm nông nghiệp; tạo đầu ra ổn định cho nông sản phẩm
nông nghiệp.
- Tiếp tục hỗ trợ, mở lớp đào tạo nâng cao trình độ cho lao
động nông nghiệp.
c. Phát triển sản xuất nông nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu
ngày càng cao của thị trường
- Nghiên cứu, phân tích từ đó xác định nhu cầu thị trường tiêu
thụ sản phẩm nông nghiệp.
- Phát triển nhiều kênh phân phối sản phẩm nông sản, hạn chế
tình trạng tiểu thương ép giá như hiện nay.
- Thường xuyên tổ chức các hoạt động nhằm quảng bá, giới
thiệu một số sản phẩm nông nghiệp mà quận có thế mạnh thông qua
việc tổ chức các hội chợ, triễn lãm, tham quan mô hình thí điểm…
d. Gia tăng kết quả và lợi ích kinh tế trong sản xuất nông
nghiệp
- Mở rộng quy mô sản xuất nông nghiệp theo chiều rộng cũng
như chiều sâu nhằm gia tăng số lượng, chất lượng các sản phẩm
nông nghiệp.

VIETKHOALUAN.COM
21
- Nâng cao năng suất cây trồng vật nuôi, năng suất ruộng đất,
sử dụng hiệu quả các nguồn lực, mở rộng thị trường tiêu thụ sản
phẩm nông nghiệp; đổi mới công nghệ chế biến, bảo quản nông sản.
- Thường xuyên phân tích chi phí - lợi ích để đánh giá hiệu
quả đối với hoạt động sản xuất nông nghiệp.
- Có chính sách hỗ trợ vốn, tạo điều kiện cũng như hỗ trợ công
nghệ trong việc khai thác, đánh bắt thủy sản xa bờ.
3.2.2. Giải pháp phát triển bền vững xã hội
a. Nâng cao thu nhập cho người nông dân
- Giải quyết tốt chính sách đất đai, giải tỏa đền bù nhằm đảm
bảo đất canh tác, tạo tâm lý yên tâm đầu tư, phát triển sản xuất cho
các hộ nông dân, nâng cao thu nhập.
- Thực hiện các chính sách chương trình khuyến nông của Nhà
nước để tăng thêm nguồn lực sản xuất cho người nghèo nhằm tăng
thu nhập cải thiện mức sống.
- Thực hiện chính sách khuyến khích áp dụng khoa học kỹ
thuật vào sản xuất nhằm tăng khả năng sinh lợi của các sản phẩm
nông nghiệp.
b. Đẩy mạnh giải quyết việc làm
- Nâng cao nhận thức của việc dạy nghề đối với giải quyết
việc làm, tăng thu nhập. Tư vấn học nghề, giới thiệu việc làm và vận
động người lao động tham gia học nghề.
- Phát triển các làng nghề truyền thống như mây, tre, đan lát…
phát triển các mô hình kinh tế vườn, kinh tế trang trại nhằm tạo thêm
việc làm, tận dụng tối đa lao động nhàn rỗi trong nông nghiệp.
- Tổ chức các trung tâm, hội chợ giới thiệu việc làm trên địa
bàn quận nhằm giúp đỡ các lao động chuyển đổi sản xuất.

VIETKHOALUAN.COM
22
c. Giảm khoảng cách giàu nghèo giữa các nhóm dân cư
- Cần ưu tiên đầu tư cho công tác đào tạo nghề, thực hiện có
hiệu quả chương trình giải quyết việc làm, xuất khẩu lao động.
- Hỗ trợ cho người nghèo được tiếp cận và hưởng thụ các
chính sách xã hội; hỗ trợ phát triển sản xuất tăng thu nhập thông qua
tín dụng ưu đãi, hướng dẫn cách làm ăn, đào tạo nghề; xây dựng và
nhân rộng mô hình giảm nghèo.
- Tiếp tục triển khai thực hiện chương trình xoá đói giảm
nghèo gắn với các chương trình kinh tế, xã hội, môi trường.
- Hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội, thực hiện có hiệu quả các
giải pháp chống đói nghèo, giảm khoảng cách giàu nghèo giữa các
nhóm dân cư.
d. Thực hiện tốt các chính sách nhằm phát triển bền vững
nông nghiệp
- Chính sách đất đai;
- Chính sách hỗ trợ nguồn vốn;
- Chính sách khuyến nông, khuyến lâm;
- Nâng cao vai trò của chính quyền địa phương đối với phát
triển bền vững nông nghiệp.
3.2.3. Giải pháp phát triển bền vững môi trường
a. Bảo vệ đất
- Cần nêu cao trách nhiệm quản lý nhà nước về môi trường,
tăng cường công tác truyền thông tư vấn, hướng dẫn người dân để
hình thành thói quen sinh hoạt, tiêu dùng có lợi với môi trường.
- Sử dụng các chế phẩm sinh học hữu cơ có nguồn gốc tự
nhiên để cải thiện môi trường đất, làm tăng độ phì, giảm thiểu ô
nhiễm mà vẫn làm tăng năng suất và hiệu quả sử dụng.

VIETKHOALUAN.COM
- Tăng cường đầu tư trong việc ứng dụng những tiến bộ kỹ
thuật, công nghệ tiên tiến trong công tác quản lý và sử dụng đất.

VIETKHOALUAN.COM
23
- Tổ chức tập huấn nâng cao hiểu biết, tuyên truyền cho người
nông dân hiểu và áp dụng theo hướng sản xuất nông nghiệp hữu cơ.
b. Bảo vệ nước
- Xây dựng các công trình thủy lợi ổn định gắn với việc quy
hoạch khai thác, sử dụng nguồn nước hợp lý.
- Việc sử dụng các chế phẩm sinh học hữu cơ có nguồn gốc tự
nhiên sẽ là giải pháp đúng đắn để cải thiện môi trường đất, làm tăng
độ phì, giảm thiểu ô nhiễm mà vẫn làm tăng năng suất và hiệu quả sử
dụng.
- Tăng cường kiểm soát lưu thông trên các chế phẩm hoá học
có tính chất độc hại gây ô nhiễm nguồn nước.
- Rà soát quy hoạch lại ba loại rừng: phòng hộ, đặc dụng, sản
xuất theo hướng phát triển bền vững. Nâng cao nhận thức đầy đủ về
giá trị của rừng bao gồm lợi ích kinh tế, lợi ích sinh thái và các giá trị
phi sử dụng khác.
- Xây dựng và thực hiện các dự án quản lý rừng bền vững.
- Tăng cường thực hiện các chương trình trồng rừng theo kế
hoạch và có biện phòng chống cháy rừng, bảo vệ rừng có hiệu quả
nhằm mục đích chống xói mòn rửa trôi đất.
- Nâng cao năng lực của Ban phòng chống lụt bão, có chương trình
phòng chống lũ lụt, hạn hán giảm nhẹ các thiệt hại do thiên tai gây ra.
- Khuyến khích phát động các cuộc thi sáng tạo nhà nông
nhằm tìm ra những bí quyết, kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp có
lợi cho môi trường, nghiên cứu, chế tạo các loại máy móc, thiết bị
sản xuất nông nghiệp phù hợp.

VIETKHOALUAN.COM
24
- Trong quá trình sản xuất hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc
hoá học để diệt trừ sâu bệnh, cỏ dại, cần phát huy những cách canh
tác phòng chống sâu bệnh, cỏ dại mang tính tích cực.
- Đầu tư phát triển nền nông nghiệp sạch, nền nông nghiệp
hữu cơ.
KẾT LUẬN
Những năm gần đây, nông nghiệp quận Liên Chiểu đã đạt
được một số thành tựu, sản lượng thực đảm bảo nhu cầu người dân,
chăn nuôi, nuôi trồng thủy hải sản dần phát huy lợi thế và tạo thu
nhập cho người dân. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp quận phát triển
chưa bền vững, vấn đề nghèo đói vẫn còn tồn tại, thu nhập bình quân
thấp, tồn tại khoảng cách giàu nghèo giữa nhóm dân cư. Vấn đề môi
trường suy giảm trầm trọng đang là nguy cơ phá vỡ cân bằng sinh
thái, đe dọa khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững.
Do đó, để phát triển bền vững nông nghiệp, nông thôn quận
Liên Chiểu, cần phải:
- Thực hiện công tác quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch
nông, lâm nghiệp theo quan điểm và tiêu chí phát triển bền vững.
- Đầu tư khoa học - công nghệ, đây phải được xem là nhiệm vụ
hàng đầu của ngành nông nghiệp trong những năm tới để nông
nghiệp tiếp tục tăng trưởng và phát triển bền vững.
- Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế, xã hội nhằm cải thiện
và nâng cao mức sống của người dân.
- Phát triển mạnh ngành nghề phù hợp với xu hướng thời đại,
lấy phát triển bền vững về kinh tế làm trọng tâm để phát triển bền
vững về mặt xã hội và môi trường.

Luận Văn Phát triển bền vững nông nghiệp Quận Liên Chiểu, Thành phố Đà Nẵng.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Luận Văn Phát triển bền vững nông nghiệp Quận Liên Chiểu, Thành phố Đà Nẵng.doc

Similar to Luận Văn Phát triển bền vững nông nghiệp Quận Liên Chiểu, Thành phố Đà Nẵng.doc (20)

More from Dịch vụ viết đề tài trọn gói 0934.573.149

More from Dịch vụ viết đề tài trọn gói 0934.573.149 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Luận Văn Phát triển bền vững nông nghiệp Quận Liên Chiểu, Thành phố Đà Nẵng.doc