1. TIPTA İLERİ KONULARA BİYOFİZİKSEL
YAKLAŞIMLAR
ABİDİN EMRE DIRNAKSIZ / YAVUZ SELİM ONAT
23.11.2016
*BİYOTERÖR POTANSİYELİ
TAŞIYAN
VİRÜS,BAKTERİ,TOKSİN
VE KİMYASALLAR
2. *BİYOTERÖRİZM NEDİR ?
*Siyasal, dini veya ekonomik hedefler gözeterek mevcut yerel
yönetime, hükümetlere ya da sivil halka karşı şiddet kullanımı,
temel hak ve özgürlükleri kısıtlama eylemleri olarak
tanımlayabileceğimiz terörün sinsi bir boyutu da biyoterörizmdir.
*Biyoterörizm, mikroorganizmalar ya da toksinlerinin, tüm
canlılarda ölümlere sebebiyet vermek, panik oluşturmak, hastalık
meydana getirmek gibi amaçlarla kişi veya gruplarca kullanılmasına
denilmektedir.
*Kitle imha silahları arasında yer alan biyolojik silahlar, içerdiği
hastalık yapma ve hızla yayılma yetisine sahip mikroorganizmalarla
büyük tehlikeler oluşturma potansiyeline sahiptir.
3. *İnsanlarda, hayvanlarda ve bitkilerde hastalık oluşturan ve
ölümlere yol açan bakteriler, virüsler ve bunların yan ürünleri
vb. mikroorganizmalara biyolojik ajan denilmektedir.
*Biyolojik ajanlar, bulaşıcılık kapasiteleri, hastalık yapabilme
yetenekleri ve gerekirse çeşitli genetik değişiklikler de
yapılarak kullanılabilmeleri sayesinde biyolojik silah olarak
ilgi çekmektedirler.
*Biyolojik saldırı ise biyolojik ajanların insanlar üzerinde
kullanılması ve salgın hastalık meydana getirme amacının
güdülmesine denilmektedir. Bu tanımlardan yola çıkarak
biyolojik silahların, profesyonel ordular tarafından askeri
hedeflere yönelik kullanılması biyolojik savaş; terör
örgütlerinin sivil halkı hedef aldıkları saldırılara ise
biyoterörizm denilebilir.
4. *BİYOLOJİK SİLAH ETKENLERİ
*İdeal biyolojik silah etkenleri dayanıklı, kolayca üretilebilen ve
yayılabilen (örneğin aeresol şeklinde), akciğere penetrasyonu iyi
olan (1-5 µm partikül), insanlar arası bulaşıcılığı yüksek, bilinen
antibiyotiklere dirençli ve aşılamanın etkisiz olduğu ajanlardır.
*Hastalık gelişiminde biyolojik ajanın
dayanıklılığı, virülansı , inkübasyon
periyodu (kuluçka süresi), bulaşıcılığı,
bulaşma yolları ve enfeksiyon yapma riski,
konakçının immünolojik ve genel sağlığı ;
çevrenin temizliği, sıcaklık, suyun kalitesi
ve nüfus özellikleri önemlidir.
5. *BİYOLOJİK SİLAHLARIN
SINIFLANDIRILMASI
*Biyolojik silahlar, hedeflerin ne olduğuna göre değişmekle birlikte
bazen kalabalık insan kitlelerinin bulunduğu ve ortaklaşa kullandığı
su, hava ve beslenme araçlarına yönelebilmekte, bazen de zamana
yayılıp süreklilik arz ederek psikolojik etkilenmelere neden
olabilecek yöntemler seçilebilmektedir.(RADYASYON)
*Amerika Birleşik Devletlerinde bulunan Hastalık Kontrol ve
Korunma Merkezi (The Centers for Disease Control and
Prevention; CDC) biyolojik ajanları; bitkiler, hayvanlar ve
insanlarda ölüm ya da hastalık oluşturabilme potansiyelini
(toplumda oluşturduğu riskleri) dikkate alarak kategorilere
ayırmıştır.
*Bulaşıcılık, virülans, kamu algılarının derinliği ve etkisi, maliyetleri
gibi faktörler sınıflandırmada belirleyicidir.
6. *Biyoterör veya biyolojik silah ajanı olarak kullanılabilecek
biyolojik ajanlar CDC tarafından üç kategoride (Kategori A,
B, C) gruplandırılmıştır. Bu liste oluşturulurken;
*1) Toplum sağlığı üzerine etkisinin ciddiyeti ve insandan
insana bulaşma ihtimali,
2) Biyolojik silah olarak yayılma potansiyeli,
3) Mikroorganizmaya karşı hazırlanmış aşı veya ilaçların
depolanması için özel hazırlık gerekmesi veya izolasyon
için özel laboratuvar tekniklerini gerektirmesi,
4) Toplumda korku ve panik oluşturma olasılığı göz önüne
alınarak hazırlanmıştır.
*Grup A en yüksek risk grubu olarak değerlendirilirken,
Grup C ise yalnızca hastalık etkeni olarak görülmektedir
7. *KATEGORİ A
*En önemli grup kategori A’dır. A Kategorisinde “En tehlikeli, ideal
biyolojik silah tanımına en yakın, ortama yayılması en kolay
sağlanabilen, öldürme oranı yüksek, halk arasında panik ve sosyal
patlamalara yol açması beklenen” hastalık etkenleri bulunur.
*İstihbarat kaynaklarına göre, bu sınıftaki ajanlar gelecekte bir
saldırıda kullanılma olasılığı en yüksek olanlardır ki biyolojik açıdan
silahlanma ve araştırmalarda geliştirilmeye çalışılan organizmalar
da bunlardır.
* A grubu tehdit unsuru etkenler arasında; Antraks (Bacillus
Anthracis), Botulism (Clostridium Botulinum Toxin) , Veba (Yersinia
Pestis) , Çiçek (Variola Major), Tularemi (Francisella Tularensis),
Viral hemorajik ateşler (Filovirüsler; örneğin, Ebola, Marburg) ve
Arenavirüsler (örneğin, Lassa, Machupo) sayılabilir. Yaptıkları
hastalıklara ise şarbon, botulismus, veba, tularemi, çiçek
hastalığı ve viral kanamalı ateş (hantavirus ve ebola) örnek olarak
verilebilir.
8. *KATEGORİ B
*Toplumda orta derecede risk oluşturan biyolojik ajanlar CDC
tarafından B kategorisinde değerlendirilmiştir. Bunlar ılımlı
derecede kolay yayılabilir ve orta şiddette hastalıklara sebep
olabilirler. Bu ajanlar ikincil yüksek öneme sahiptirler. Sular ve
yiyeceklerle bulaşabilirler. Yayılımı göreceli olarak kolay
olduğundan sürveyans sistemlerine ihtiyaç duyulabilir ve tanı
kapasitesini artırmak gerebilir.
*B kategorisinde bulunan hastalıklarda daha düşük morbidite ve
mortalite oranları söz konusudur. Kısmen yayılabilme yetenekleri,
kısmen hastalık oluşturma olasılıkları ve düşük ölüm oranları
vardır.
* B grubu tehdit unsuru etkenlere; Bruselloz (Brucella türleri),
Clostridium Perfringens’in epsilon toksini, yiyecek güvenliğini
tehdit edenler (örneğin Salmonella türleri, E. Coli, Shigella), Ruam
(Burkholderia Mallei), Melioidosis (Ruam benzeri hastalık,
Burkolderia Pseudomallei), örnek olarak şunlar gösterilebilir.
9. *KATEGORİ C
*Kategori C’de bulunan ajanlarsa kolay üretilebilme ve yayılma
özelliklerine sahiptirler. “Bugün az, gelecekte daha çok tehlikeli”
olabileceği varsayılan etkenler yer alır. Bu kategoride yer alan
özellikle Kırım Kongo kanamalı ateş virüsü ve Hantavirus gibi
mikroorganizmalarla tanı amaçlı ülkemiz laboratuvarlarında da
çalışılmaktadır.
*Üçüncü derecede yüksek öneme sahip olan bu ajanlar gelecekte
kitlesel yayılım için kolaylıkla geliştirilebilecek sık görülen
patojenleri kapsarlar. Basitçe ulaşılabilir, yüksek morbidite ve
mortalite oranlarına ulaşma potansiyeline sahiptirler ve ana halk
sağlığı sorunu oluşturabilirler.
*C grubu tehdit unsuru etkenler arasında; Q humması (Coxiella
Burnetii), Ricinus Communis'in Ricin toksini (Keneotu tohumu),
Stafilokoksal Enterotoksin B, Tifüs Humması (Rickettsia
Prowazekii), Viral Ensefalit (Alfavirusler; örneğin, Venezuella
ensefaliti, doğu at ensefaliti, batı at ensefaliti), su güvenliğini
tehdit edenler (örneğin Vibrio Cholerae, Cryptosporidium Parvum) vardır.
10.
11. *Biyolojik savaş ajanları etkenlerine göre şu şekilde de
sınıflanabilir;
*Bakteriler: Anthraks, Plague(veba), Brusella Türleri, Kolera,
Clostridium Perfinges Toksini, Stafilokoksal Enterotoksin B,
Melioidosis, Tularemia
*Virüsler: Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Ebola Hemorajik Ateşi,
Small Pox (Variola Virüs-Çiçek Hastalığı), Rift Vadisi
Humması, Venezüella At Ensefalit Virüsü
*Mantarlar: Trichothecene Mycotoxin
*Rickettsialar: Q Humması
*Çeşitli: Saxitoksin (doğada deniz dinoflajellileri tarafından
üretilir), Ricin Toksini
12. *ANTHRAKS
(KATEGORİ A / BAKTERİ)
*Şarbon veya antraks; Bacillus anthracis adlı bakteri
nedeniyle oluşan bulaşıcı bir hastalıktır.
*Otobur hayvanlarda ani olarak ortaya çıkan ve insanlara da
geçebilen bir hastalıktır.
* İnsanlara doğrudan hayvanlarla temastan veya hayvan
ürünlerinden geçebilir.
Şarbon bulaşmış mikroplu etlerin yenmesi ağır bağırsak
hastalıkları yapar.
13. *İnsanlarda akciğer , deri ve sindirim sistemi şarbonu olmak
üzere 3 tip şarbon hastalığı vardır.
* Akciğer şarbonunda; solunum yoluyla alınan mikrop,
akciğerlere yerleşir. Burada yara oluşur ve nefes almada
problemler ortaya çıkar.
*Akciğer şarbonuna yakalanan kişiler, erken tedavi
edilmediği takdirde menenjit tablosu ortaya çıkar.
Antibiyotik kullanılması bir işe yaramaz. Hastalığın ortaya
çıkması en az 10 bin bakterinin vücuda girdiğini
göstermektedir. (Hastalık oluşturmada mikrop miktarı.)
14. *Mikroorganizma insanlara deriden girerse ödemle birlikte
kara çıban denilen karakteristik bölgesel bir çıban; kan
dolaşımına karışması ile de sepsis (kan zehirlenmesi) ve iç
organ yaraları meydana gelir.
17. *BRUSELLA
(KATEGORİ B / BAKTERİ)
*Aslen bir hayvan hastalığı olan bruselloz insanlarda da
görülen zoonoz bir hastalıktır.
*Solunum yoluyla da bulaşabilen hastalık genelde deri
ve/veya mukoza yoluyla bulaşır. Hayvanlar için özellikle
Brucella abortus'tan ileri gelen atık materyaller,
bulaşmada önemli rol oynar.
*İnsanlara, mikrop içeren veya sterilize edilmemiş süt
ürünlerinden veya hasta hayvanlara temas ile bulaşır.
*Bu sebeple hastalığa yakalanan insanlar çoğunlukla
veteriner hekimler, hayvan yetiştiricisi, çoban, sütçü,
mezbaha çalışanı gibi hayvanlar ve hayvan ürünleriyle
yakın temasta bulunan insanlardır.
21. *KOLERA
(KATEGORİ C / BAKTERİ)
*Kolera; vibrio kolera adlı
bakterilerin insanların ince
bağırsaklarında parazitlenmeleriyle
gelişen bir bulaşıcı hastalıktır.
*İlk Hindistan’da ortaya çıkmıştır.
1827 den itibaren dünyaya
yayılmaya başlamıştır.
* Yalnızca insanlarda görülür. Kusma
ve dışkı yoluyla bulaşır. Sonralarda
ise su yoluyla bulaşma önem
taşımıştır. Genelde yaz aylarında
görülür.
* Hastanın sıvı ve elektrik kaybı
sonucu ölümle sonuçlanabilir.
22. *Vibrio kolera ince bağırsakta “enterioksin” denilen protein
yapısında bir zehir maddesi üretir. Bu madde bağırsaklardaki
epitelyum hücrelerinde adenil sikloz adlı enzimi uyarır. Sikloz
enderozinin 3,5 monofosfat adlı maddenin çoğalmasına yol
açar böylece bağırsaktaki epitelyum hücreleri vücut sıvısının
boşluğa geçmesine neden olup hastanın sıvı ve elektrik
kaybına yol açar. Çünkü bağırsaklardan geçen sıvı ve
elektrolitler, ağır ve sürekli ishalle vücut dışına atılır.
23.
24. *Kırım Kongo Kanamalı Ateşi
(KATEGORİ C / VİRÜS)
*Bu hastalığın kaynakları yabani hayvanlar, domuzlar,
tavşanlar, muhtemelen kuşlardır.
*Hastalık Hyolomma kenelerinin kan emmesiyle bulaştırılır.
Olgunlaşmamış keneler virüsü hayvanlardan alır ve erişkin
hale geldikten sonra kan emdikleri insanlara bulaştırırlar.
*Bulaştırıcı virüsler RNA’lı, sarmal simetrili nükleokapsitli,
zarlı ve toparlak olup 90 – 100 nm(nanometre)
büyüklüğündedir.
25. *Kırım kanamalı ateşi, kırsal bölgelerde çalışan insanlarda
ilkbahar ve yazları özellikle Haziran – Eylül arasında görülen
bir infeksiyondur.
26.
27.
28. *VEBA
(KATEGORİ A / BAKTERİ)
*Veba, Yersinia pestis adındaki bakteri tarafından
oluşturulan enfeksiyon hastalıklarına verilen genel
isimdir.
*Antik Çağlar'dan itibaren tanınmış bir hastalıktır. Lakabı
¨Kara Ölüm¨dür. Bulaşıcı ve öldürücüdür.
*Orta Çağ'da 1347-1353 arasında, Avrupa nüfusunun üçte
birinin kaybedilmesinden sorumludur. (Ayrıca bu hastalık
1347-1348 yılları arasında Venedik nüfusu 130.000 iken
70.000'e düşmesine neden olmuştur.)
29. *Vebanın farelerden bulaştığı kanısı yaygındır, ancak
gerçekte bakteriyi yayan bir tür piredir ve fareler de bu
hastalığın kurbanıdırlar.
*Tarihte veba salgınlarından önce şehirlerde büyük
miktarda fare ölümlerinin meydana geldiği görülmüş, ölü
farelerle temas eden insanların, pire ısırması nedeniyle
bu hastalığa maruz kaldıkları tespit edilmiştir.
30. *Modern antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
*Gelişmiş ülkelerin tamamında ve gelişmekte olan
ülkelerin pek çoğunda ortadan kaldırılmış olmasına
rağmen Asya ve Afrika kıtalarının bazı bölgelerinde
hâlen görülebilmektedir.
32. *BOTULİZM
(KATEGORİ A / BAKTERİ)
*Çok ender rastlanan bir gıda zehirlenmesidir.
*NEDENİ: Clostridium botulinum adlı bakteri, bulaşmış olan
yiyecek maddesinde, çok kuvvetli bir zehir oluşturur. Bu
organizma, alçak ısı derecelerinde, oksijensiz
büyümektedir ve sporları da ısı ve kaynatmaya karşı
dirençlidir.
33. *BELİRTİLERİ: Toksin (zehir) bağırsaklarda emilmekte ve
merkezi sinir sistemini etkilemektedir. Buradaki etkisiyle,
gözkapakları düşmekte, çift görme, göz-bebekleri
genişlemesi, yüz felci, yutma güçlüğü belirmekte ve
sonunda da solunum kasları felce uğramakta ve kalp
durmaktadır. Vakaların yarısından fazlası ölümle
sonuçlanır.
34. *TEDAVİ: Yıkımı yapan, bakterinin kendisi değil, ürettiği
toksindir. Bundan ötürü, antibiyotikler işe yaramaz. En etkili
tedavi, emetik (kusturucu) ilaç ve mümkünse antitoksin
vermektir. En iyisi, korunma önlemlerinin dikkatle alın-
masıdır.
*Piyasadaki konservelerden bu tip zehirlenmeye pek
rastlanmaz. Bilinen vakalarda, yiyecek maddesi evde ha-
zırlanmış ve korunmuştur. Toksin, kaynamayla
bozulduğundan, evde hazırlanan konserve yiyeceklerin
yeniden kaynatılması uygundur. Zaten, bulaşmış gıda
maddelerinin, kokularıyla bozuk oldukları anlaşılır.
39. *TULAREMİ(Tavşan Humması)
(KATEGORİ A / BAKTERİ)
*Oldukça bulaşıcı, Francisella
tularensis’ in (Pasteurella
tularensis) neden olduğu,
doğrudan veya kenelerle yayılan,
şiddetli seyirli, ateşli bir hastalık.
*Mikroorganizma doğada çok
yaygın olarak bulunur, birçok evcil
hayvanı, insanı ve yabani
kemiriciyi enfekte eder.
*Hastalık hayvanlardan doğrudan
temasla geçebildiği gibi sinek ve
kenelerle de taşınabilir. Kuluçka
devresi, üç gündür. Önemli bir
zoonoz etkenidir
40. *Hastalık yeri tespit edilemeyen genel mikroplanmalara
sebep olabileceği gibi, deride, gözde, akciğerlerde, ve
sindirim yolunda da yerleşebilir.
*İç tularemide, akciğer tüberkülozu ya da bağırsak
nezlesine benzeyen bir seyir izler. Böylece, vücuttaki
tüm lenf bezleri şişip ağrıyabilir. Ateş durumu çok
değişkendir. Çoğu kez kızamığa benzer deri döküntüleri
ateşi izler. Tedavi edilmeyen hastalık 2-4 hafta sürer.
En sık görülen yan etkisi lenf bezlerinin
iltihaplanmasıdır.
41. *Dış tularemide ise bulaşmanın başladığı yerler eller,
gözler ve ağızdır. Buralarda önce küçük bir kabarcık
oluşur, sonra ur şeklinde büyüyerek parçalanır. Bulaşma
yeri nedeniyle bu bölgelerdeki lenf bezleri şişer ve
ağrır.
42.
43. *Q HUMMASI
(KATEGORİ B / RİKETSİYA)
*Q ateşi Coxiella burnetii’nin neden olduğu bir zoonozdur.
Bu bakteri tüm dünyada yaygındır.
* Sığır, koyun ve keçiler C.burnetii için yaygın rezervuarlar
olup bakterinin yayılımından sorumludurlar. Q ateşi
salgınları genellikle veterinerlerde, et işleme ünitelerinde
çalışanlarda ve çiftçilerde ortaya çıkar.
*Bakteri çok enfeksiyöz olup ısıya, kuruluğa ve birçok
dezenfektana dirençlidir
44. *Etken enfekte hayvanların dışkıları, çıkartıları ile
kontamine olmuş tozları içeren havanın solunmasıyla
insana bulaşır.
* Duyarlı bir bireyde 1-10 kadar az sayıda bakteri hastalığa
yol açabilir. Enfekte süt ve süt ürünlerinin ağız yoluyla
alınması ile de bulaşma olabilmektedir.
*Mikroorganizma ayrıca biyolojik silah olma potansiyeli de
taşımaktadır.
46. *Örn, Salmonella typhi sindirim yolu ile alınırsa vücudu
istila edebilir ve hastalık meydana getirebilir. Deriden
girerse çok nadiren vücuda yayılabilir. Buna karşın
grup A hemolitik streptokoklar deriden girerek yayılma
kabiliyetine sahiptirler.
47. *Toksinler, yaşayan organizmalar tarafından üretilen kimyasal
maddelerdir. Biyoterörizmle ilgili toksinler, risin, botulinum,
Clostridium perflikon epsilson toksini, conotoxins, shigatoxins,
saxitoxins, tetrodotoxins, mikotoksinleri ve nikotini içerir.
*Patojenlerden farklı olarak toksinler enfeksiyon
oluşturmazlar. Etkilerini protein sentezini durdurarak, bazı
maddeleri bloke ederek, sodyum-potasyum kanallarını inhibe
ederek, hücre zarlarına zarar vererek gösterebilirler.
*Toksinler suda erirler. Bu yüzden bulundukları ortamda hızla
yayılırlar. Bakteriler dışında birtakım hayvanlar da ekzotoksin
yapar. Toksinler oldukça şiddetli zehirlerdir. Sıvı halde ve
beklemekle aktivitelerini kısmen kaybederler. Clostridum
botulinum toksini yeryüzünde bilinen en kuvvetli toksindir.
*TOKSİNLER
48. *Aşırı derecede yüksek toksik etkisi sebebiyle biyoterör
ajanları listesinde en üst sırayı almaktadır.
*Anaeorobik bir bakteri olan Clostridium Botulinum isimli
bakteri tarafından üretilen dünyanın en potent
toksinidir.
*Etkisini, kasların kasılmasında etkili olan asetilkolin
isimli maddenin kas-sinir aralığına geçişini engelleyerek
göstermektedir.
*Bu toksin değişik oranlarda seyreltilerek ilaç haline
getirilmiştir ve bugün bir çok hastalık tedavisinde
kullanılmaktadır.
*BOTULİNUM
49. *Hint yağı bitkisi tohumlarının işlenmesiyle elde
edilir. Bitkinin tohumlarında bulunan risin maddesi,
kobra yılanı zehrinden 2 kat, siyanürden 6 bin kat
daha öldürücüdür.
*Risin bulunduğu vücuttaki ribozomların etkinliğini
azaltarak çoklu organ toksisitesine sebep olan bir
enzim inhibitörüdür.
*Hızlı bir biçimde öldürmesi, otopside fark
edilememesi nedeniyle ülkelerin gizli servisleri
tarafından geçmişte pek çok kez kullanılmıştır.
*RİSİN
50. *7 Eylül 1978’de, Bulgar yazar Georgi Ivanov Markov Bulgar
Gizli Servisi’nin planladığı bir suiskast ile yaşamını
yitirmiştir. Seçtikleri yöntem ise bir hayli ilginçtir. Bir
şemsiyenin içine gizledikleri mekanizma, risin dolu bilyeyi
vücuda saplayacak ve kana karışan zehir çok geçmeden
kurbanı öldürecektir.
*Bulgar yazar, otobüs durağında beklerken yanından geçen
pardösülü biri elindeki şemsiyeyi bacağına doğrultmuştu.
Markov, baldırında bir acı hissetmiş ve dönüp baktığında
adam şemsiyeyi yerden almış, bir taksiye binip
uzaklaşıyordu. 4 gün sonra yazar ölmüştü. Otopsi
yapıldığında ilk önce fark edemediler ama biyolojik ve
kimyasal silahlar uzmanı kişilerin dikkatli davranmasıyla,
Markov’un zehirlendiği ortaya çıkarıldı.
* Günümüzde ise Enzim İmmunoassay tekniği ile risin
antikorları saptanıyor.
*RİSİN
51. * Bugün; Markov’un cinayetinde kullanılan şemsiye,
Amerika Washington DC’de bulunan Uluslararası Casus
Müzesi’nde sergilenmektedir.
52. *Konotoksin, bir deniz salyangozu olan Genus Conus’un
zehrinden bir kısım nörotoksik peptitlerin izole
edilmesiyle elde edilir.
*10 ila 30 amino asit tortusundan(amino acid residues)
oluşan peptitler olan konotoksinler tipik olarak bir veya
daha fazla disülfid bağı içerir.
*Konotoksinlerin çoğunun, belirlenemeyen çeşitli eylem
mekanizmaları vardır. Bununla birlikte, bu peptidlerin
nöronlarda iyon kanallarını bloke ettiği görülmektedir.
*KONOTOKSİN
Omega conotoxin Alpha conotoxin
53. *KİMYASAL MADDELER
Kimyasal maddeler ise kabaca aşağıdaki gibi gruplandırılabilir.
*1-Sinir gazları: Sinir iletimini engellediklerinden, kısa sürede
ölüme yol açarlar.
*2-Yakıcı, tahriş edici gazlar: Gözler, cilt ve solunum yolu dokuları
ilk etkilenen bölgelerdir.
*3-Boğucu gazlar: Solunum yollarını ağır olarak tahrip edip, akciğer
ödemine neden olurlar.
*4-Kan zehirleri: Öldürücüdürler. Siyanür örnektir. Hitler’in gaz
odalarında da bir siyanür bileşiği kullanılmıştır.
*5- Kapasite bozucular: LSD, BZ gibi davranış bozukluğuna neden
olanlar ya da CA, CN, CS gibi göz, cilt ve solunum yolları tahrişine
yol açanlardır.
54. *1-SİNİR GAZLARI
*ETKEN: Sinir gazları (sinir ajanları) G ve V olmak üzere 2’ye
ayrılır. G grubunda (GA) tabun, (GB) sarin, (GD) soman
gazları, V grubunda ise Vx gazı bulunur. Kişinin sinir sistemini
doğrudan etkiler ve hayati fonksiyonları felce uğratırlar.
*PENETRASYON GÜCÜ: Sıvı ve buharları normal kumaştan
kolaylıkla geçerler. Deri eşyalar da insan derisi gibi
geçirgendirler. Ancak butil lastik ve polyester gibi sentetik
maddeler dirençlidir.
*ETKİ MEKANİZMASI: Sinir ajanları, öncelikle asetilkolin esteraz
enziminin etkisinin dönüşümsüz olarak ortadan kaldırılmasına
yol açmaktadır. Enzimin etkisinin ortadan kaldırılması ile,
zehirleyici düzeyde asetilkolin birikimi sonucu sinirlerden
kaslara uyarıların gitmesi engellenmektedir.
55. *VÜCUDA GİRİŞİ: Göz, deri, solunum yolu, sindirim sistemi
yoluyla vücuda girerler. Gaz halinde ise solunum yolu ile,
sıvı haldeyse temasla veya elbiselerden geçerek deride
bir tahribat yapmadan vücuda girer.
*TEDAVİ: Son basamak(etki mekanizmasında) oluşmadan
önce obidoksim veya pralidoksim klorid gibi nükleofilik
oksim preparatlarının uygulanması enzimin tekrar aktive
olmasını sağlarken daha sonra uygulanması etkili
olmamaktadır.
* Son basamak olan dönüşümsüz etkinin oluşum hızı, sinir
ajanlarının türlerine göre geniş bir dağılım
göstermektedir. Örneğin, bu reaksiyon Soman gazına
maruziyetten sonra dakikalar içinde gelişirken, Sarin ile 5
saat, Tabun ve Vx ile 40 saat kadar sonra meydana
gelmektedir.
*1-SİNİR GAZLARI
56. *1995’te Tokyo’da bir metroda sarin gazıyla saldırı yapıldı
ve olayda 13 kişi yaşamını yitirirken 6 binden fazla kişi
zehirlendi.
57. *2-Yakıcı, tahriş edici gazlar
*Hardal gazı(Mustard) ve lewisit örnektir.
*MUSTARD: Deride su toplama, körlük ve solunması durumunda da
akciğerlerde ödem oluşturarak maruz kalan kişide ağır tahribat
yapar.
* Su ile tepkimesinden oluşan HCl’nin de bulunduğu dokuda tahriş
edici etkisi görülmektedir. Yapılan araştırmalarda beyaz kan
hücrelerini öldürdüğü de gözlenmiştir.
*DNA’ya bağlanma özelliği de bulunduğundan, ölümle sonuçlanmayan
maruziyetlerde kanser vakalarının görülmesi oldukça olasıdır.
*Saddam'ın 1980’lerde Halepçe`de Kürtler üzerinde kullanmasının
ardından bölgede görülen kanser vakalarında korkunç bir artış
görülmüştür. Kısa vadeli etkilerinin yanında orta ve uzun vadeli
problemler oluşturması yönüyle de mustard grubu kimyasallar
popülaritesi azalmayan kimyasal savaş ajanlarıdır.
59. *Fosgen, klor, kloropikrin örnek olarak verilebilir.
*FOSGEN: Fosgen gazı renksizdir veya açık sarı bulut renginde
görünebilir. Fosgen I’nci Dünya Savaşı esnasında boğucu
kimyasal madde (ajan) olarak kullanılmıştır. Savaşta
kullanılan kimyasallar arasında en çok ölüme neden olan
fosgen maddesi olmuştur.
*KLOR: Akciğerlere ulaşır ulaşmaz yüzeyinde nemli tabakayla
reaksiyona girer ve hidroklorik asiti oluşturur ve akciğerlerin
oksijeni alma yeteneğini bitirir.
*Gözle temasında da körlük yaptığı bilinmektedir (WW-II).
*KLOROPİKRİN: Soluma, yutma ve derinin maruz kalmasıyla
ilgili bölgelere kuvvetli etki eder. Askeri kullanımı
yasaklanmıştır.
*3-BOĞUCU GAZLAR
60. *4-KAN ZEHİRLERİ
*Kan ajanları; kanın oksijeni dokulara taşımasını engeller.
*Siyanür en bilinen örnektir. Ancak havadan hafif olmasıyla
hemen dağılabilir ve etkili bir kimyasal ajan değildir. Naziler
gaz odalarında hidrojen siyanür formunu kullanmıştır.
*Siyanür, ETS’de sitokrom a ve sitokrom a-3 arasında elektron
taşınımını engeller ve hücresel hipoksiye neden olur. Solunan
siyanürün miktarı ve konsantrasyonuna göre dakikalar yahut
saniyeler içinde ölüm gerçekleşebilir. Ayrıca mental değişim,
felç, bilinç kaybı, apneye sebep olur.
*Maruz kalınması durumunda tedavi asetilkolinesteraz
enziminin kısa sürede bu ajandan kurtarılmasıyla olur.
61. *LSD: Çok kuvvetli bir uyuşturucu maddedir. CIA, 1950'lerde
LSD‘nin kimyasal silah ve akıl kontrolü için uygulanabilir
olduğunu düşündü ve MKULTRA araştırma programı
kapsamında genç askerler ve öğrenciler üzerinde denedi.
Sonrasında Batı dünyasındaki genç neslin eğlence amacıyla
kullanmasıyla yasaklandı.
*5-KAPASİTE BOZUCULAR
62. *LSD’nin etkisi altındayken beyindeki görsel, dikkat, hareket ve
duysal ağları birbirine daha fazla bağlanıyor ve beyin daha
kompleks çalışmaya başlıyor. Fakat bir yandan da bunların
dışında kalan bölgelerde kopmalar oluyor. Taramalarda özellikle
parahipokampal jirüs ve retrosplenal korteksin, beynin geri
kalanı ve birbiriyle iletişiminin kesildiği gözlemleniyor. Bu iki
bölüm de daha çok insanlarda mekan algısı ve mekansal hafızaya
yönelik bölgeler olmaktadır. (Mekan algısının değişmesi)
*5-KAPASİTE BOZUCULAR
