Tijdens deze sessie wordt het nieuwe educatieve aanbod van FryskLab gepresenteerd en hebben we een bijzondere gast; Rick Companje van Doodle3D. Een Kennissessie over maken zou niet compleet zijn, zonder zelf aan de slag te gaan. BSF daagt je dan ook uit om middels laagdrempelige maakopdrachten zelf kennis te máken. Zo kun je later thuis of op de werkvloer laten zien wat maakonderwijs kan opleveren. Deze Kennissessie is interessant voor bibliotheken, docenten in het basis- en voortgezet onderwijs, beleidsmedewerkers, innovators en andere belangstellenden. Attendeer anderen gerust op de sessie door het doorsturen van deze uitnodiging. Sprekers • Rick Companje // Doodle3D Vele scholen en bibliotheken die werken met 3D printers maken gebruik van Doodle3D. Met deze eenvoudige ontwerptool wordt het voor kinderen heel gemakkelijk om kennis te maken met ontwerpen en 3D printen. Het brein achter Doodle3D, dat onlangs wederom een succesvolle Kickstartercampagne afrondde, is Rick Companje. Rick is verder mede-oprichter van FabLab Amersfoort en docent Creative Coding aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Hij vertelt ons over zijn drijfveren en over de nieuwe versie van zijn geesteskind: Doodle3D Transform. • Jeroen de Boer // FryskLab Jeroen de Boer is projectleider van FryskLab bij BSF en voorzitter van Stichting FabLab Benelux. Jeroen presenteert het nieuwe educatieve aanbod van FryskLab. Ook informeert hij ons over het ambitieuze initiatief om een Europees netwerk van bibliotheekmakerspaces te realiseren: het Future Library Europe Network. BSF is partner in dit netwerk, wat ook mogelijkheden biedt voor de Friese bibliotheken. Daarnaast licht Jeroen een tipje van de sluier op van aanstaande FryskLab-projecten en pilots, onder andere binnen de onlangs vastgestelde visie Mediawijsheid van de KB. Praktijk Deelnemers aan de Kennissessie kunnen al doende kennismaken met het nieuwe educatieve aanbod van FryskLab. Vanzelfsprekend kun je ook zelf aan de slag met Doodle3D Transform!

1. Frysklab.nl
FryskLabHet mobiele FabLab van Fryslân
Frysklab.nl
FryskLabHet mobiele FabLab van Fryslân
Frysklab.nl
FryskLabHet mobiele FabLab van Fryslân
www.frysklab.nl
2D
Programmeren3D
Maken Electronica
21st Century Skills /
digitale geletterdheid
FryskLabHet mobiele FabLab van Fryslân
Kennissessie Makersbeweging en Makerspaces
Bibliotheekservice Fryslân, 6 december 2016

2. Makers brengen de DIY-beweging naar het web - “het publieke
maken” - wat leidt tot grootschalige netwerkeffecten
Er is sprake van een gedeelde waarde om deze ontwerpen online te delen en met
anderen samen te werken
Het gebruiken van standaard ontwerpbestanden stelt iedereen in staat
de ontwerpen door (commerciële) derden te laten produceren, of dit
zelf te doen, thuis of in een FabLab/makerspace
Er wordt gebruik gemaakt van digitale computertools om nieuwe ontwerpen en
prototypes te maken (“digital DIY”)
Chris Anderson: Makers, The New Industrial Revolution, p. 21
Makersbeweging

4. FabLabs/Makerspaces:
Stellen individuele makers in staat om gebruik te maken van
gedeelde voorzieningen;
Zijn plekken waar ervaren makers hun kennis overbrengen en waar nieuwe makers
begeleid worden;
Maken het delen van ideeën en ontwerpen mogelijk, ook voor de
buitenwereld;
Stellen makers in staat om met elkaar samen te werken door meerdere
perspectieven en vaardigheden samen te brengen;
Motiveren makers om te experimenten en te ontdekken door te klooien met
technologie en gereedschappen en brengen het spelelement in het maakproces.
Mark Hatch, The Maker Movement Manifesto: Rules for Innovation in the New World of Crafters, Hackers, and Tinkerers (New York: McGraw-Hill Education, 2014), 1-2.

5. Electronica
Design en programmeren
3D printen
Frasen
Video conferencing
Laser cutting
GietwerkFrasen
FabLab?

6. 994 FabLabs wereldwijd

7. Bibliotheekmakerspace?
Makerspaces en FabLabs zijn creatieve DIY-plekken waar mensen
samenkomen om te maken, uit te vinden en te leren. In
bibliotheken bestaat het aanbod vaak uit 3D printers, ontwerp- en
programmeersoftware, elektronica en wordt gefaciliteerd op het
terrein van hardware, gereedschappen en meer.

8. De basis
Digitale geletterdheid

9. Lawrence Lessig
“The importance is that technique
has been democratized. These tools
of creativity have become tools of
speech. It is a literacy for this
generation. This is how our kids
speak. It is how our kids think. It is
what your kids are as they
increasingly understand digital
technologies and their relationship
to themselves.”

10. David Lankes
“The mission of librarians is to
improve society through
facilitating knowledge creation in
their communities”

11. Doug Belshaw
“My belief is that the concept of 'remix'
is at the heart of digital literacies.”
Doug Belshaw, The Essential Elements of Digital Literacies:
http://dougbelshaw.com/ebooks/digilit/

12. Doug Belshaw, The Essential Elements of Digital Literacies, TEDxWarwick:
https://www.youtube.com/watch?v=A8yQPoTcZ78

13. Doug Belshaw, The Essential Elements of Digital Literacies, TEDxWarwick:
https://www.youtube.com/watch?v=A8yQPoTcZ78

14. Bibliotheeklabactiviteiten
John Burke: http://www.ala.org/acrl/sites/ala.org.acrl/files/content/conferences/confsandpreconfs/2015/Burke.pdf

15. Aanbod BSF/FryskLab
• FryskLab Elements
• Fab the Library
• Pilots mediawijsheid KB
• Micro:bit
• MediawijzerMakers
• Slimme Trapper
• Landelijk trekker digitale geletterdheid
SPN
• Platform Maker Education
• Internationale samenwerking

16. www.frysklab.nl/educatie
2D
Programmeren3D
Maken Electronica
21st Century Skills /
digitale geletterdheid
EDUCATIEF AANBOD VOOR SCHOLEN
FryskLab
FryskLab Elements

17. Fab the Library

18. 6 7
FryskLab Elements bootcamp training
(introductie-workshop)
Leer de basisvaardigheden die je nodig hebt
om aan de slag te kunnen in een FabLab!
met bus
FryskLab
In deze serie leer je alles over FabLab FryskLab. Wat is het en wat
kun je er? Welke machines vind je er? En wat moet je weten om
zelf aan de slag te gaan? In een serie van vier mini-opdrachten
krijg je te maken met de basisvaardigheden je nodig hebt om
in een FabLab aan de slag te gaan: 1. elektronica maken; 2.
zelf programmeren; 3. lasersnijden; 4. 3d-printen. Een heuse
bootcamp training dus, die jou alle facetten van werken in
een FabLab laat zien. Na afloop kun je zelf aan de slag in één
van de FabLabs in Friesland en weet je wat je moet doen als je
thuis of op school verder wilt oefenen met de de verschillende
technieken. Bovendien ga je ook nog eens naar huis met jouw
zelfgemaakte, high-tech creatie!
Energy Savers!
Word uitvinder en verzin jouw eigen
energiebesparende creatie!
met bus
FryskLab
Deze workshop heeft als thema energie. Energie vind je overal
en kan van de ene vorm overgezet worden naar de andere. In
deze workshop leer je alle ins en outs: Welke vormen zijn er?
Hoe kun je energie van de ene vorm overzetten in de andere?
En hoe kun je energie opvangen in een accu? Je gaat aan de
slag met meten van stroom met de multimeter. Vervolgens
ga je helemaal zelf je eigen energiebesparende uitvinding
verzinnen, óf wie weet verzin jij zelfs een uitvinding die
juist energie opwekt! Nadat je je idee hebt bedacht ga je de
uitvinding écht produceren. Hiervoor staan de machines van
het FabLab tot jouw beschikking.
Enige voorbereiding voorafgaand aan deze workshop is
gewenst. Er is een speciale leskist beschikbaar waarmee de
les alvast in de klas kan worden voorbereid. Verder is het aan
te raden om met de klas alvast enkele naslagwerken voor
software en de machines door te nemen, die zijn opgesteld
door FryskLab. Deze worden binnenkort online beschikbaar
gesteld op onze website: http://www.frysklab.nl/onderwijs/.
EDUCATIEF AANBOD
Waterpistool
Ontwerp het beste waterpistool dat er is!
met bus
FryskLab
Deze workshop heeft maar één doel: Het beste waterpistool
ontwerpen dat er is. Deze workshop is vooral geschikt voor
leerlingen en studenten die houden van een technische
uitdaging en die al enige ervaring met ontwerpen in
Tinkercad of Google Sketchup.
6
8 9
Grunt en de Ultimaatjes
Bedenk je eigen droomfiguur, 3D print deze en
maak hiermee je eigen stop-motion animatie!
Kinderen gaan aan de slag met Doodle 3D. Met deze tool is het
heel erg gemakkelijk om met een iPad of computer ontwerpen
te maken die door de 3D printer kunnen worden uitgeprint.
Deze ontwerpen worden vervolgens gebruikt in een
stop-motion animatie.
Challenge
Verzin oplossingen en maak prototypes
voor vragen van échte opdrachtgevers!
met bus
FryskLab
Tijdens een FryskLab Challenge wordt een externe
opdrachtgever ingeschakeld. Deze opdrachtgever formuleert
een specifiek probleem of uitdaging waar hij/zij tegenaan
loopt. De leerlingen worden uitgedaagd om in teamverband
oplossingen aan te dragen. Naast een hands-on gedeelte,
waarin een eerste prototype tot ontwikkeling wordt gebracht,
vervolgt de workshop met een een business-gedeelte. Hierin
wordt nagedacht over het businessmodel en marketingplan.
Aan het einde van de dag pitchen aan de leerlingen hun idee
aan de opdrachtgever.
Er is geen technische ervaring vereist om deel te nemen aan
deze workshop.
Workshops rondom specifieke thema's
Brainstormen, design-thinking, 3D-printen,
lasersnijden, Scratch, Arduino, elektronica.
met bus
FryskLab
Naast onze kant en klare workshop is het tevens mogelijk om
workshops af te nemen rondom specifieke thema's. Heeft jouw
school een 3D printer aangeschaft en zou je graag meer willen
weten over wat je er mee kunt? Of wil je heel graag samen met
jouw klas aan de slag met leuke elektronicaprojecten? Dan
kun je er voor kiezen om een training af te namen rondom
een speciale vaardigheid. De workshops kunnen individueel,
of eventueel in combinatie van twee worden afgenomen.
Maximaal kunnen 15 leerlingen per training deelnemen. Indien
gekozen wordt om de workshops af te nemen in een combinatie
kan het aantal leerlingen worden opgevoerd tot 30. Wij kunnen
de volgende workshops verzorgen:
Maker Party/MediawijzerMakers
Je pakt met onze Maker Boxes letterlijk en
figuurlijk digitale geletterdheid uit en leert
omgaan met nieuwe maaktechnologie en
hoe dingen gemaakt zijn!
Tijdens een Maker Party wordt intensief
fysiek samengewerkt. Binnen deze sessies
ontdekken deelnemers spelenderwijs hoe
nieuwe maaktechnologie werkt, maar wordt
vooral gereflecteerd op de rol ervan op het
eigen werk. Hiervoor zetten we onze set Maker
Boxes in. Deze gaan niet over de technologie
zelf, maar over de onderliggende acht digitale
geletterdheidcompetenties zoals beschreven door
Doug Belshaw in zijn boek The Essential Elements of
Digital Literacies.
Het is vervolgens de bedoeling dat de deelnemers
deze kennis overdragen aan collega’s en leerkrachten
door ook zelf Maker Parties te organiseren,
bijvoorbeeld voor leerlingen.
10 11
MAATWERK
Workshops op maat
Staat jouw ideale workshop er niet tussen? Informeer dan naar
de mogelijkheden. Wij verzorgen geregeld workshops op maat,
bijvoorbeeld in het kader van activiteiten als de Kinderboekenweek of
Girls Day. Ook wanneer je al een specifiek project in gedachten hebt
voor je klas waarbij je graag technische ondersteuning zou willen
dan kunnen wij jou ondersteunen. Informeer naar de mogelijkheden.
Docententrainingen
Er bestaat tevens de mogelijkheid om als docententeam een
Frysklab-workshop af te nemen. Om zelf meer te weten te komen
over maakonderwijs, digitale geletterdheid & mediawijsheid, als
teambuildingactiviteit, of gewoon omdat het leuk is. De FryskLab
Elements bootcamp training en de workshops rondom specifieke
thema's zijn hiervoor zeer geschikt, evenals onze workshop Maker
Party/MediawijzerMakers.
Wil je graag meer weten over de mogelijkheden om als team een
training te volgen? Neem dan contact op!
FryskLab is een
programma van:
Bibliotheekservice Fryslân
Zuiderkruisweg 4,
8903 JM Leeuwarden
www.frysklab.nl
Voor meer informatie
over de programma’s en
maatwerk kunt u contact
opnemen met:
Jeroen de Boer,
projectleider van FryskLab
j.deboer@bfrl.nl
10
www.frysklab.nl/educatie
www.frysklab.nl
twitter.com/frysklab
facebook.com/frysklab

19. Pilots mediawijsheid KB
1. Impact door Connectie op School
2. MediawijzerMakers
3. Kennisnet Hype Cycle digitale
geletterdheid binnen dBos

20. Pilots mediawijsheid KB
1. Impact door Connectie op School
Hoe adopteren kinderen nieuwe ontwikkelingen en technologie zo
gemakkelijk mogelijk om daarmee lokale impact te realiseren?

21. Pilots mediawijsheid KB
2. MediawijzerMakers
Uitrollen van MediawijzerMakers in Nederlandse
bibliotheken door:
Het samenstellen van tien
MediawijzerMakers Maker Box-kits;
Het aanbieden van teach-the-teacher
workshops bij elke POI;
Het opleveren van een website/Wiki
met daarop opdrachten en
resultaten.

22. 3. Kennisnet Hype Cycle Digitale geletterdheid
binnen dBos (1)
Uit het Kennisnet Technologiecompas voor het onderwijs:
“In het PO bieden DIY en maker education allerlei mogelijkheden om
knutselen en hand- vaardigheid opnieuw vorm te geven, mede omwille
van digitale geletterdheid.
In het VO kan vakoverstijgend projectmatig onderwijs met behulp van
DIY vorm krijgen, waarbij 21e eeuwse vaardigheden op een
vanzelfsprekende manier een rol krijgen. Samen een project realiseren
vraagt immers overleg, afstemming, conflicthantering en de inzet van
diverse soorten kennis van leerlingen om tot succesvolle afronding te
komen.
In het MBO krijgen vaardigheden al veel aandacht, vaak in samenwerking
met het bedrijfsleven. DIY-technologie maakt dit betaalbaarder en
breder toepasbaar. Kortom, in alle sectoren kunnen DIY en maker
education benut worden als aanjagers van (vernieuwing van) het
onderwijs.”
Pilots mediawijsheid KB
https://www.kennisnet.nl/artikel/trendrapport-helpt-scholen-navigeren-tussen-trends-en-hypes/

23. 3. Kennisnet Hype Cycle Digitale geletterdheid
binnen dBos (2)
Selecteren van bibliotheek- en schoolbesturen
die actief participeren;
Organiseren van aantal sessies waarbij de Hype
Cycle-methode wordt geduid en op basis
waarvan keuzes gemaakt en beslissingen
genomen worden;
Implementeren van keuzes binnen een dBos-
programma van één of meerdere deelnemers;
Documenteren van het proces/werkwijze in een
toolkit.
Hoe gaan scholen en bibliotheken op een verantwoorde wijze
investeringen aan die betrekking hebben op digitale geletterdheid?
Pilots mediawijsheid KB

24. Micro:bit

25. MediawijzerMakers

27. Slimme Trapper

28. Digitale geletterdheid SPN

29. Internationale
samenwerking
Interreg: Moments
Creative Europe: Future
Library Europe Network

30. Internationale
samenwerking
Interreg: Moments
Het bouwen van een Nederlands/Duits
netwerk van universiteiten / scholen /
bibliotheken / FabLabs, met als doel een
netwerk te vormen ter bevordering van de
digitale geletterdheid / 21st century skills in
de regio.

31. Internationale
samenwerking
Creative Europe: Future
Library Europe Network
FLE will carry out a range of actions designed to
create a Europe-wide professional community
capable of mainstreaming the implementation of
makerspaces in public libraries.

32. Platform Maker
Education

34. Aanbod BSF/FryskLab
• FryskLab Elements
• Fab the Library
• Pilots mediawijsheid KB
• Micro:bit
• MediawijzerMakers
• Slimme Trapper
• Landelijk trekker digitale geletterdheid
SPN
• Platform Maker Education
• Internationale samenwerking

35. Leestips:
★ John Burke: Makerspaces: A
Practical Guide for Librarians
★ Chris Anderson: Makers
★ Sylvia Libow Martinez & Gary
Stager: Invent to Learn
★ Cory Doctorow: Makers

36. Vragen?
Jeroen de Boer
Projectleider innovatie @ Bibliotheekservice Fryslân
Voorzitter @ Stichting FabLab Benelux
http://www.twitter.com/jtdeboer