1. ВА 331 ЗАХИРГААНЫ ЭРХ ЗҮЙ
Өмнөх холбоо: РТМ 213
Кредит, улирал: 3,0 намар
Хичээл заах багш: багш А.Оюунгэрэл
Өрөө: 411
Емайл: a_oyungerel@yahoo.com
1 долоо хоногт:
хичээллэх цаг: 2 : 2 : 5 /лекц, семинар, бие даалт/
Хичээлийн зорилго: Оюутанд Захиргааны эрх зүй хичээлийн зорилго,
судлах зүйл, судалгааны арга, бусад салбар эрх
зүйгээс ялгагдах онцлог, Төрийн гүйцэтгэх эрх
мэдлийн байгууллага, тэдгээрийн гүйцэтгэх үүрэг,
түүнчлэн захиргааны зөрчил, хариуцлагын талаар
цэгцтэй мэдлэг олгох.
Үндсэн сурах бичиг: 1. Б.Чимид. БНМАУ-ын “Захиргааны эрх зүй” УБ, 1988
2. Ж.Долгорсүрэн. “Захиргааны эрх зүй” УБ, 1999
3. Ж.Сүхбаатар. “Захиргааны эрх зүй” УБ,2000
4. Ж.Долгорсүрэн. “Захиргааны албадлага” УБ, 1999
5. Ж.Долгорсүрэн. “Захиргааны зөрчил” /хамтарсан бүтээл/, УБ,
1999.
6. Ж.Долгорсүрэн. “Захиргааны хариуцлага” УБ, 1999
7. Өргөдөл, гомдлоо хэрхэн гаргах вэ? Иргэдэд зориулсан гарын
авлага. Хамтын бүтээл. УБ., 2006
8. Д.М.Овсенко. “Административное право” Учебник, М., 1999
9. “Административное право” Учебник, под.ред
Ю.М.Козлова, М., Юристь, 2001
10. “Захиргааны хэргийн шүүх” цуврал гарын авлага. ХЗҮТ, 2004-
Нэмэлт материал: 1. МУ-ын Үндсэн Хууль 1992
2. МУ-ын Засгийн газрын тухай хууль. 1995
3. МУ-ын Захиргааны хариуцлагын тухай хууль. 1992
4. МУ-ын ЗЗНДН түүний удирдлагын тухай хууль. 1992
5. МУ-ын Төрийн албаны тухай хууль. 1995
6, МУ-ынМУ-ын Төрийн бус байгууллагын тухай хууль
7. Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан
өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай МУ-ын хууль. 1995
8. МУ-ын Иргэний эрхийг хохироосон төрийн байгууллага албан
тушаалтны хууль зөрчсөн үйл ажиллагааны талаар шүүхэд
гомдол гаргах журмын тухай хууль
9. Бусад холбогдох ном зохиол, интернетийн мэдээлэл
Дүгнэх журам: Нийт 70 оноо. Үүнд:
- Ирц, идэвх 15 оноо
- Семинарын ажлын гүйцэтгэл 15 оноо
- Бие даалт 20 оноо
- Илтгэл 5 оноо
- Сорил 15
Тайлбар: 1. Оюутан мэдлэгээ дээр нэр дурдсан сурах бичгээс
гадна бусад их дээд сургууль, эрдэм шинжилгээний
байгууллагын болон гадаад хэл дээр хэвлэгдсэн ном
зохиол, ялангуяа интернетээс сүүлийн үеийн мэдээлэл
зэргийг ашиглан гүнзгийрүүлнэ.
2. Лекц, семинарын хичээлүүд дээр асуудал дэвшүүлэн хөндсөн
сэдвүүдээр оюутан бүр 1-ээс доошгүй удаа илтгэл тавьж
хэлэлцүүлнэ
3. Үндсэн мэдлэгийг амаар болон тестээр улиралын явцад 2 удаа
шалгуулна.
4. Бие даалтыг төлөвлөгөөний дагуу багшид шалгуулах ба
хугацаа хожимдох, дутуу хийсэн ажлыг тооцохгүй.

2. Багшийн заах арга: Үндсэн ойлголт, онолын мэдлэгийг багш лекцээр өгөх ба оюутан
багшийн заасан лекцийг холбогдох сурах бичгээс нэмж дэлгэрүүлэн
судална. Семинар, бие даалтын хичээлээр олж авсан мэдлэгээ
баяжуулан бататгаж, харилцан ярилцан санал бодлоо солилцоно.
Лекцийн хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө
Долоо
Хоног Хичээлийн сэдэв Тэмдэглэл
I Захиргааны эрх зүйн тухай ойлголт бусад салбар эрх • зохицуулах зүйл, арга.
зүйгээс ялгагдах шинж, онцлог •
II Захиргааны эрх зүйн хэм хэмжээний тухай ойлголт,
онцлог шинж, Захиргааны ЭЗХХ-ний төрөл бүтэц, эх
сурвалж
III Захиргааны эрх зүйн харилцаа, түүний элементүүд
IV Төрийн удирдлага ба Захиргааны эрх зүй
Төрийн гүйцэтгэх байгууллагын тухай
V Захиргааны эрх зүйн субъект /иргэд, олон нийтийн
байгууллага, төрийн гүйцэтгэх байгууллага/ Гүйцэтгэх
засаглалын байгууллагын төрөл
VI Төрийн албаны тухай ойлголт
VII Төрийн албан хаагч, Төрийн албаны харилцаа
дуусгавар болох үндэслэл
VIII Төрийн Захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааны
хэлбэр.
IX Захиргааны эрх зүйн акт
X Захиргааны зөрчил
XI Захиргааны хариуцлага
XII Захиргааны албадлага
XIII Захиргааны зөрчилтэй хэрэг хянан шийдвэрлэх
ажиллагаа
XIV Захиргааны байгууллагын үйл ажиллагаанд гомдол
гаргах
XV Захиргааны байгууллагын үйл ажиллагаанаас иргэд
байгууллагад учирсан хохирлыг арилгах
XVI Дүгнэлт хичээл
Семинарын хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө
ВА 331
Долоо
хоног Хичээлийн сэдэв Хэлбэр
I Захиргааны эрх зүй хичээлийн тухай ярилцах санал бодлоо чөлөөтэй
солилцох
II Захиргааны эрх зүйн хэм хэмжээ, түүний бүтэц Жишээн дээр ярилцах,
бодлого бодох
III Захиргааны эрх зүйн харилцаа, хууль зүйн факт Бүлгээр ажиллах, харилцан
ярилцах
IY Төрийн удирдлага, төрийн гүйцэтгэх эрх мэдлийн тухай Схем дээр ярилцах
Y Иргэн, ОНБ, Төрийн байгууллага Захиргааны эрх зүйн Бүлгээр ажиллах, харилцан
субъект болох нь асуулт тавих
YI Төрийн албаны зөвлөлийн тухай Илтгэл хэлэлцүүлэх,
ярилцлага
YII Төрийн алба, төрийн албатай холбоотой эрх зүйн актууд Холбогдох актууд дээр
ярилцаж, санал бодлоо

3. хуваалцах
YIII Захиргааны акт Бүлгээр ажиллаж акт зохиох
IX Захиргааны зөрчлийн төрөл, онцлог Хуультай холбож ярилцах
X Хариуцлагын тухай ойлголт Жишээн дээр ярилцах,
Захиргааны хариуцлага, шийтгэл бодлого бодох
XI Захиргааны албадлагын төрөл Ярилцлага, жишээ
XII Захиргааны зөрчилтэй хэрэг хянан шийдвэрлэх Үе шатууд дээр санал
ажиллагаа бодлоо хуваалцах
XIII Захиргааны байгууллагын үйл ажиллагаанд гомдол Хуульд тулгуурлаж ярилцах,
гаргах бүлгээр ажиллах
XIY Захиргааны байгууллагын үйл ажиллагаанаас иргэд Тохиолдол дээр ажиллах
байгууллагад учирсан хохирлыг арилгах
XY Жишээн дээр ярилцах,
хуультай ажиллах
XYI Дүгнэлт хичээл Энэ хичээлээр олж авсан
мэдлэгээ дүгнэж ярилцах
Бие даалтын ажлын удирдамж
Бие даалтын ажлын зорилго
Оюутан Захиргааны эрх зүй хичээлийн хүрээнд олж авсан мэдлэгээ бататгах, түүнийг хэрэглэх,
мөн чанарыг нь мэдэхэд оршино.
Хичээлийн зорилт
• Салбар эрх зүй бүрийг хооронд нь харьцуулж, онцлогыг судлах
• Захиргааны эрх зүй ба бусад салбар эрх зүйн уялдаа холбоо, онцлог шинж, ялгааг танин
мэдэх
• Захиргааны байгууллага, нийтийн захиргааны ойлголт, шинж онцлогыг ялгах
• Гүйцэтгэх засаглал, Төрийн албаны талаар судалж ойлгох
• Захиргааны байгууллагын шийдвэр, үүнийг гаргах үе шат, онцлогтой танилцах
• Захиргааны байгууллагад өргөдөл гаргах
• Захиргааны хэрэг маргааны онцлогын судлах
• Захиргааны хэргийн шүүхийн тогтолцоог судлах
Бие даалтын ажлын хамрах хугацаа:
Намрын улирлын хичээлийн 3-15 дахь долоо хоногийн турш нийт 10 бие даалтын ажлыг хийж
гүйцэтгэнэ.
Бие даалтын ажлын цагийн багтаамж: 80 цаг
Бие даалтын ажлыг гүйцэтгэх журам:
Оюутан бие даалтын ажлыг хийж гүйцэтгэхдээ төлөвлөгөөнд заасан хуваарийн дагуу бие даалт
бүрийг гүйцэтгэж багшид цагт нь шалгуулж үнэлгээ авна. Хугацаа хэтэрсэн бие даалтыг нөхөн
шалгахгүй. Оюутан нь бие даалтын ажлыг гүйцэтгэхдээ холбогдох сурах бичиг, сонин сэтгүүл,
Монгол улсын хууль, интернетийн мэдээлэл, шүүхийн шийдвэрийн эмхэтгэл гэх зэрэг эх
үүсвэрүүдийг ашиглаж болно. Түүнчлэн багшаас зөвлөгөө авах, номын санд суух, төрийн
байгууллагын үйл ажиллагааны онцлогыг судлах замаар судалгаа хийх, мэргэжлийн хүмүүсээс
лавлагаа авах хэлбэрээр бие даалтын ажлыг үр дүнтэй гүйцэтгэнэ. Бие даалтын ажил бүрийг
компьютертшивж, хэвлэмэл байдлаар шалгуулна. Бие даалтын 10 ажлыг бүрэн гүйцэтгэсний
эцэст бие даалтын ажлын тайланг бичиж бие даалтаа хураалгана.
Бие даалтын ажлыг үнэлэх журам:
Бие даалтын ажил нь нийт 20 оноотой байх ба оноог хуваарьт долоо хоног бүрт дүгнэж тавина.
Бие даалтын ажлыг онолын сэдвүүдийн хүрээнд тодорхой объектыг судлан шинжилж, дүгнэлт

4. гарган бичгийн хэлбэрээр хийх бөгөөд өөрийн хийсэн зүйлээ амаар хамгаалж оноог авна.
Оюутан бие даалтын ажлыг өгөгдсөн даалгаврын дагуу гүйцэтгэх бөгөөд даалгаврын агуулга
бүрэн гаргасан, шаардлагатай мэдээ, баримтыг үндэслэн өөрийн боломжийн хүрээнд судалгаа,
шинжилгээ, харьцуулалтыг хийсэн эсэхийг харгалзан бие даалтын ажлыг дүгнэнэ. Мөн оюутан
бие даалтын ажлыг гүйцэтгэх явцдаа бие даан мэдлэгээ дээшлүүлсэн хэлбэр, ашигласан
материал, судалсан судалга шинжилгээ зэргийг харгалзан оюутны гүйцэтгэсэн ажлыг
төлөвлөгөөнд заасан оноогоор дүгнэнэ.
Бие даалтын ажлын төлөвлөгөө
Бие Дүгнэх
даалт Сэдэв Оноо хугацаа
I Үзсэн эрх зүйн хичээл бүрээр харьцуулалт хийх.
Харьцуулалт хийх үзүүлэлт:
1. салбар эрх зүйн онцлог
2. салбар эрх зүйн зохицуулах зүйл, 2 3 долоо хоног
зохицуулалтын арга
3. харилцаанд оролцогч субъект, түүний
онцлог
4. эх сурвалж, түүний төрөл
5. салбар эрх зүйн зохицуулах харилцаа,
түүний онцлог
II “Захиргаа, Захиргааны эрх зүй, Нийтийн захиргаа”
гэсэн ижил төстэй үгийн тайлбар хийх. Тайлбарыг
өөрийн орны эрдэмтдийн тодорхойлолт, ном
зохиолыг ашиглахаас гадна 2-оос доошгүй гадаад 2 4 долоо хоног
хэл дээр бичигдсэн тухайлбал, англи, орос, герман
г.м. ном, интернетийн мэдээллийг орчуулан
харьцуулсан тайлбар хийнэ.
III Захиргааны эрх зүйн хэм хэмжээний онцлогийг
жишээн дээр тайлбарлаж бичих. Жишээ нь:
захиргааны эрх зүйн хэм хэмжээг хэлбэрээр нь:
а. эрх олгосон хэм хэмжээ 2 5 долоо хоног
б. үүрэг болгосон хэм хэмжээ
в. хориглосон хэм хэмжээ гэж ангилдаг. Эрх
олгосон хэм хэмжээний жишээ: “Сүм хийд
байгуулах тухай иргэдээс гаргасан өргөдлийг
дүрмийн хамт аймаг, нийслэлийн ИТХ хянан үзэж,
зөвшөөрөл олгох эсэхийг шийдвэрлэнэ. (Төр, сүм
хийдийн харилцааны тухай хууль. 9.1)
IV Захиргааны эрх зүйн харилцааны бодит жишээ 5
ширхэгийг олж ирэх. Үүнээс 2 нь захиргааны
харилцааг үүсгэсэн байна. Энэ даалгаврыг
гүйцэтгэхдээ амьдрал дээр бодитойгоор бий 2 6, 7 долоо хоног
болсон жишээг сонин сэтгүүл, интернетийн
мэдээллээс хайн олж, таны бодлоор уг харилцаа
нь яагаад захиргааны эрх зүйн харилцаа болж
байгаа эсэх тухай тайлбарлана. Ингэхдээ
захиргааны эрх зүйн харилцаа гэж үзэж байгаа 2
жишээ нь нөгөө 3 жишээгээс юугаараа онцлогтой
байгааг эрх зүйн үүднээс тайлбар өгнө
V 4 дэх бие даалтанд сонгон авсан бодит 2 жишээн
дээрээ үндэслэн захиргааны байгууллагад 2
өргөдөл, гомдлын аль нэгийг бичнэ. 8 долоо хоног
VI Захиргааны эрх зүйн харилцааг зохицуулж буй эх
сурвалжийг жагсааж бичнэ. Энэ даалгаврыг
гүйцэтгэхдээ эх сурвалж бүрийн онцлогийг товч,
тодорхой бичсэн байна 2 9, 10 долоо хоног
VII Захиргааны акт, түүний ангилал, захиргааны хууль

5. бус актын талаар тайлбарлана. Мөн захиргааны
хууль бус актад хэрхэн гомдол гаргах тухай 2 11 долоо хоног
хуулийн үндэслэлийг тайлбарлан бичнэ
VIII Захиргааны байгуулагад 5 ш өргөдөл бичнэ. Үүнд:
өргөдөл нь гомдлын, мэдэгдлийн, мэдээллийн,
саналын, шаардлагын шинжтэй байна
2 12 долоо хоног
IX Төрийн захиргааны ямар нэг байгууллагыг сонгон
авч, тухайн байгууллагын үйл ажиллагааны тухай
судална. Тухайлбал, тухайн байгууллагын онцлог,
танилцуулга, үйл ажиллагааны чилэл, иргэдэд 2 13 долоо хоног
үзүүлэх үйлчилгээ г.м.
X Бие даалтын ажлын тайлан бичнэ. Тайланд
захиргааны эрх зүй хичээлийн бие даалтыг хийж
гүйцэтгэхдээ хаанаас ямар эх сурвалж ашигласан,
ямар даалгаврыг гүйцэтгэхэд хэцүү, эсхүл хялбар 2 14 долоо хоног
байсан, яагаад гэсэн асуултад хариулт өгнө. Мөн
цаашид энэ хичээлийн хүрээнд юуг нэмж орох
шаардлагатай, бие даалтын ажлаар ямар зүйлийг
хийх хэрэгтэй, хэрэггүй байсан г.м. өөрийн санал
хүсэлтийг тодорхой бичсэн байна.
Нийт 20