1. Шидэт хэт
Огноо 2009­04­19 at 17:28 Боролдой
Эрт урьд цагт нэгэн цэрэг эр “Нэг хоёр, Нэг хоёр....” хэмээн гараа хаялан тоостойхон замаар
торолгүйхэн алхаж явав гэнэ. Аргагүй шүү дээ, тэр цэрэг аян дайнаас харьр яваа юм чинь. Гэтэл
замд нь доод уруул нь энгэрээ бүрхэн унжсан үзэшгүй муухай царайтай эмгэн шулам тааралдаж
гэнэ. Тэр эмгэн :
­Урт сэлэмтэй, уужим үүргэвчтэй цэрэг эрийн амрыг эрье. Харваас чи эрэлхэг эр байна. Ханатлаа
цэнгэж, хагартлаа баяжих мөнгө чамд хэрэгтэй байгаа биз дээ гэж гэнэ. Цэрэг ч:
­ Тэгэлгүй яах вэ, тэр их мөнгө чинь тэгээд хаана байгаа юм бэ? гэж асуужээ.
Эмгэн ойролцоох аварга том царс модыг заагаад:
­ Тэр царс модыг харж байна уу? Тэр мод дотроо хөндий юм. Чи мод руу авирч гараад
хөндийгөөр нь орж мухарт нь хүртэл явах хэрэгтэй. Бүсэлхийгээр чинь би олс уяя. Гарч ирэх
болохоороо намайг дуудаарай. Чамайг би татаж авна гэж гэнэ.
­ Би тийшээ ороод яах юм бэ? гэж цэрэг асуужээ.
­ Алт, мөнгө авахгүй юу? Доошоо ороход чинь нэг том хонгил угтана. Тэр хонгилыг олон зуун
дэнлүүгээр гэрэлтүүлсэн байгаа. Хонгилын төгсгөлд гурван хаалга бий. Хаалганд нь түлхүүр
зоолттой байгаа. Эхний хаалгаар ороход хоймрын том авдар дээр аягын чинээ нүдтэй нохой
хэвтэж байх вий. Битгий айгаарай. Чамд би хөх хормогч өгье. Түүнийг дэвсэж нохойг хэвтүүлээд
авдрыг нээ. Дүүрэн зэс зоос байгаа. Түүнээс хүссэнээрээ л ав. Мөнгөн зоостой болъё гэвэл хоёр
дахь хаалгыг нээгээрэй. Тээрмийн бул шиг том нүдтэй нохой тэнд хэвтэж байгаа. Айх хэрэггүй
шүү. Нохойг хормогчин дээрээ өргөж тавьчхаад авдрыг уудлаарай. Цалин цагаан мөнгөн
зоосноос чадлынхаа хэрээр аваарай.
Харин алттай болмоор санагдвал гурав дахь хаалгаар ороорой. Гэрийн тооно шиг том нүдтэй
нохой чамайг хараад хэвтэж байна. Айж сандрах хэрэггүй. Эр зоригтой хүн рүү дайрдаггүй юм
тэд чинь. Авч очсон хормогчин дээрээ хэвтүүлчхээд алтнаас нь хүссэнээрээ л аваарай гэж эмгэн
хэлж гэнэ.
Хэлснээр чинь болдог бол сайхан л хэрэг байна. Хариуд нь чи надаас юу хүсээд байгаа юм? гэж
цэрэг эр эмгэнээс асуужээ.
­ Би чамаас сохор зоос ч авахгүй. Хөгшин эх маань олон жилийн өмнө тэнд хэт цахиураа мартаад
гараад ирсэн юм. Түүнийг л надад аваад өгчих гэж эмгэн шулам хэлж гэнэ. Цэрэг эр:
­ Алив наад олсоо аваад аль гээд бүсэлхийгээрээ уячхаад мод руу авирах гэтэл эмгэн хөх
хормогч өгчээ.
Ингээд нөгөө цэрэг аварга том хөгшин царсны хонгилоор ороод явчихаж гэнэ дээ. Модны
хөндийгөөр доош буухад эмгэний хэлснээр хэдэн зуун дэн асаасан их том хөндий байх юм гэнэ.
Цэрэг айж эмээсэн ч үгүй. Эхний хаалгыг нээгээд оржээ. Өө тэгтэл чинь, аягын чинээ нүдтэй
нохой цэхийтэл хараад авдран дээр хэвтэж байна гэнэ.
“Чи ч ёстой сүрхий амьтан байна даа” гэж цэрэг эр хэлээд түүнийг эмгэний өгсөн хормогчин дээр
өргөөд тавьчихжээ. Тэгээд авдрыг онгойлгож зэс зоосноос нь үүргэвчээ дүүргээд авч гэнэ. Дараа
нь нохойг буцааж авдар дээр нь хэвтүүлчхээд хормогчоо аваад хоёр дахь хаалгыг нээхээр гарчээ.
Эмгэний хэлсэн бас л үнэн байлаа. Хоёр дахь танхимд тээрмийн бул шиг том нүдтэй нохой
хэвтэж байх юм гэнэ. Цэрэг эр:
“Намайг битгий бүлтийтэл ширтээд бай” гэчхээд нохойг нөгөө хормогч дээр суулгаж гэнэ.
Авдрыг уудалбал дүүрэн мөнгөн зоос байх юм гэнэ. Цэрэг эр өмнө авсан зэс зоосоо тэнд нь асгаж

2. орхиод үүргэвчээ мөнгөн зоосоор дүүргэж авчээ.
Дараа нь гурав дахь хаалга руу хүрч очиж дээ. Яваад ортол гэрийн тооно шиг том нүдтэй нохой
нүд нь эргэлдээр хэвтэж байна гэнэ. Цэрэг эр нохойны амар тэндийг эрснээ шуудхан нөгөө
хормогчоо дэвсээд дээр нь суулгачихжээ. Авдрыг нь нээгээд үзсэн чинь дүүрэн алт байх юм гэнэ.
Энэ их алтаар бүхэл бүтэн хотыг худалдан авсан ч хүрэлцэхээр санагджээ. Цэрэг эр ч үүргэвчээ
ханзартал алт мөнгө чихэж авчээ. Тэр алт мөнгөө дааж ядан байв гэнэ. Тэгээд нохойг буцааж
авдар дээр суулгаад үүдийг нь хаачхаад:
­ Хөгшин шулам минь намайг татаарай гээд хашгирчээ. Эмгэн хариуд нь:
­ Миний хэтийг авсан уу? гэж асуужээ.
­ Өө, тэрийг чинь мартчихаж гээд цэрэг эр эргэж хэтийг нь авч гэнэ.
Алт мөнгө нь асгарч цутгасан цэрэг эрийг эмгэн шулам арай чүү гэж татаж гаргажээ. Цэрэг:
­Энэ хэт чамд ямар хэрэгтэй юм бэ? гэж асуужээ. Эмгэн:
­Чамд огт хамаагүй хэрэг. Одоо чи мөнгөтэй болсон. Хэтийг минь нааш нь өгөөдөх гэж гэнэ.
­ Хэт ямар хэрэгтэйг хэлэхгүй бол хэдэн хэсэг болгоод цавчиж орхино шүү гэж цэрэг эр
эмгэнийг айлгаж гэнэ.
­ Үгүй, би чамд хэлэхгүй гээд эмгэн шулам хэтээ булаан авах гэтэл цэрэг эр:
­Энэ эмгэн шулам хүмүүс бидэнд ямар нэг муу юм хийх гэж байгаа биз гэж бодоод түүний
толгойг тас цавчиж орхижээ.
Ингээд цэрэг эр алт мөнгө нь асгарч хальсан үүргэвчээ дааж ядан үүрээд хот руу алхжээ. Их
сайхан хот байна гэнэ. Хотод очоод хамгийн тансаг, хамгийн үнэтэй буудалд бууж дуртай хоолоо
захиалж идээд ёстой л хөлгүй баян хүн шиг хөлбөрч гарч дээ.
Гэтэл нэг удаа түүний гутлыг арчиж цэвэрлэж байсан хүн:
­Та ийм баян хүн атлаа тааруухан гутал өмсөх юм гэжээ.
Цэрэг үүнийг сонсоод тэр өдөртөө гутал хувцасны дээдийг авч өмсөөд жинхэнэ баян эрхэм шиг
харагдах болжээ. Тэгтэл нөгөө үйлчлэгч бүр их хүндэлж хотын бүх сонин хачин, тэр байтугай
хаан болон түүний үзэсгэлэнт гүнжийн тухай ярьж өгчээ. Цэрэг:
­Үзэсгэлэнт тэг гүнжийг чинь үгүй дээ нэг харах юмсан гэжээ.
Зарц хариуд нь:
­Энэ боломжгүй зүйл. Урьд нэг төлөгч хүн хааны гүнжийг жирийн нэгэн цэрэг эртэй гэрлэх юм
байна гэсэн гэдэг. Хаанд энэ үг таалагдаагүй учир хэн ч нэвтэршгүй төмөр шилтгээнд охиныг
хорьж байх болсон юм. Хаан хатан хоёроос өөр хэн ч түүнтэй уулзах боломжгүй гэжээ.
Цэрэг эр театрт юм үзэж, хааны цэцэрлэгээр зугаалж мөнгөө үрсээр л байлаа. Тэр угаасаа мөнгө
төгрөгөөр дутагдаж гачигдаж өссөн болохоор ядууст мөнгөө баруун солгойгүй цацаж байжээ.
Цэрэг эр олон найз нөхөдтэй болж түүнийг хот даяараа л сайхан сэтгэлт баян эрхэм хэмээн
хүндлэн үзэх болжээ. Тэр мөнгөө үрж тараасаар эцэст нь хоёрхон зоостой үлджээ. Тэгээд
буудлаасаа гарч дээврийн хонгилд амьдрах болж гэнэ. Гутал хувцсаа өөрөө цэвэрлэж, онгорхой
цоорхойгоо ч оёж шиддэг болжээ. Анд нөхөд болон аврал тусламж хүсэн уулзаж байсан хүмүүс ч
түүнийг мартжээ. Тэр нэг өдөр дээврийн хонгилдоо бяцхан гэрэл гаргах санаатай нөгөө хэтээ
гаргаж ирэн цахиураар нь цахиж гэнэ. Гэтэл хэтийг цахимагц газар дороос аягын чинээ нүдтэй
нохой гарч ирээд:
­ Ноёнтон та юу хүсэж байна гэж гэнэ. Цэрэг эр ч:
­ Энэ хэт чинь ид шидтэй болж таарлаа гэж бодоод тэр нохойд:
­ Надад жаахан мөнгө хэрэгтэй байна гэж гэнэ. Нохой ч хэдхэн
Хормын дараа өмнө нь дүүрэн зэс зоостой уут зуучихсан зогсож байв гэнэ. Цэрэг эр хэтийг нэг
цахимагц зэс зоосны, хоёр цахимагц мөнгөн зоосны, гурав цахимагц алттай авдрын манаач ноход
гарч ирээд хамаг хүслийг нь биелүүлэх юм байна гэдгийг мэдэж авчээ. Тэр дахиад л баян болж

3. өмнөхөөсөө ч олон хүндлэн бишрэгч найз нөхөдтэй болжээ. Тэгээд нэг үдэш:
­ Би яагаад үзэсгэлэнт гүнжийг нэг удаа ч гэсэн харж болохгүй билээ. Хөөрхий гүнж яахаараа
адгийн тэр төмөр шоронд хоригдож байх ёстой юм бэ? гэж бодоод хэтээ цахин аягын чинээ нүдэт
нохойг дууджээ.
­ Би тэр гүнжийг харахыг маш их хүсэж байна гэхэд нохой гав гэж ганц ч дуугаралгүй гараад
явжээ. Гэтэл удаа ч үгүй байтал нөгөө нохой гүнжийг ор дэр юутай хүйтэй нь нуруун дээрээ
тээгээд унтаагаар нь аваад ирж гэнэ. Гүнж үнэхээр хүсгүй үзэсгэлэнтэй тул цэрэг эр түүнийг
хайрлан үнсэхгүй байж чадсангүй гэнэ. Ингээд гүнжийг баахан үнсчихээд сэрэхээс нь өмнө гэрт
нь хүргэж өгчээ. Гүнж өглөөний цайгаа уух зуураа хаан аав, хатан ээждээ урьд шөнө аягын чинээ
нүдтэй нохой унаж яваад алдартай нэгэн цэрэг эрд үнсүүлж байна хэмээн зүүдэллээ гэж ярьж
гэнэ. Ээж нь:
­ Ямар хачин зүүд вэ? гэж гайхахад аав нь зүүд мөн эсэхийг шалгах хэрэгтэй гэж бодож суужээ.
Тэгээд охиныхоо дэргэд ордны нэгэн хатагтайг нүд цавчилгүй сахиулан суулгах болжээ. Цэрэг эр
үдэш болмогц гүнжийг дахин харахыг тэсгэлгүй хүсжээ. Нохой ч урьдын адил гүнжийг аваад
шилтгээнээс гарч гэнэ. Харин ордын хатагтай араас нь дагасаар яваад орсон байшингийнх нь
хаалган дээр цэрдээр тодоос тод чагт тэмдэг тавьжээ. Мөнөөх нохой гүнжийг шилтгээнд нь
хүргэж өгчихөөд буцахдаа нөгөөх чагт тэмдгийг анзаарч бүх айлуудын хаалган дээр яг тийм
тэмдэг тавьж орхижээ. Маргааш нь хаан хатан албаттайгаа гүнжийн очсон байшинг олох гэж
явсан боловч айл бүхний үүдэн дээр тавьсан тэмдэг ижил байсан болохоор зорьсон хэрэг
бүтэлгүй болжээ.
Хатан ухаалаг сэргэлэн хүн болохоор нэгэн арга сэдэж хоргой торгоор олон жижиг уут оёод
будаагаар дүүргэж бяцхан нүх гаргаад охиныхоо хувцсанд бэхэлж орхижээ. Цэрэг эр гүнжийг
бүр ч их хүсэн мөрөөдөж түүнтэй гэрлэе гэж бодох болжээ. Тэгээд бас л нохойгоо явуулж
гүнжийг авчруулаад түүнийг таалан үнсэж гэнэ. Өглөө нь хаан, хааны албатууд будаа асгарсан
замыг даган явсаар цэрэг эрийн байшинд орж түүнийг баривчилжээ. Хаан цэргийг гянданд
хориод:
­ Чамайг маргааш дүүжлэх болно гэжээ.
­ Хэт надад байхад хэн ч намайг яаж ч чадахгүй дээ гэж цэрэг бодоод халаасаа тэмтэртэл
түүнийгээ буудалд орхисноо сая мэджээ. Ингээд харанхуй гянданд үхлээ хүлээн суух болж гэнэ.
Маргааш өглөөний нар ч манддагаараа манджээ. Гяндангийн төмөр сараалжин гэгээвчээр харахад
түүнийг дүүжилж алахыг үзэхээр хүмүүс цугларч байх юм гэнэ. Гэтэл гяндангийн хажуугаар
гүйж явсан хөвгүүний шаахай нь суга үсрээд төмөр сараалжин гэгээвчээр харж зогссон цэрэг
эрийн нүүр лүү золтой л дэлсчихсэнгүй. Цэрэг эр хүүг дуудаж:
­Чи тийшээ яараад яах вэ? Дүүжлүүлэх ялтан нь би байна. Намайг очоогүй байхад тэнд юу ч
болохгүй. Хэрвээ чи буудлаас хэтийг минь авчраад өгвөл чамд дөрвөн зоос өгье гэжээ. Хүү ч
дөрвөн зоосны сургаар хөлийнхөө тавхайг гялалзуулан хурдалсаар хэтийг нь авчирч өгчээ.
Тэгтэл ч гяндангийн хаалга чахран дуугарч нээгдээд гав гинжтэй цэрэг эрийг дүүжлүүрийн зүг
авч явжээ. Дүүжлүүрийн тавцанг тойроод олон арван цэрэг зогсож, хотын иргэд тэр аяараа
цугласан байх юм гэнэ. Хаан, хатан, шадар түшмэдтэйгээ хүндэтгэлийн ширээнд заларсан байна
гэнэ. Цэрэг эрийг тавцан дээр гарч ирэхэд ард олон түүнийг таньж:
­ Сайн санаатан, өглөгч буянтан эрийг бүү дүүжил. Түүнийг суллах хэрэгтэй. Манай хаан харгис
харамч. Харин энэ цэрэг эр бол харамгүй сайхан сэтгэлтэй хэмээн хашгиралдаж гэнэ. Хаан
сандарч “Даруйхан түүнийг дүүжил” гэж тушааж гэнэ. Гэтэл цэрэг эр:
­ Үхэх хүний сүүлчийн хүслийг ёсоор болгодог эртний ёс байдаг билээ. Хаан таныг зөвшөөрвөл
эцсийн удаа ганц тамхи татаадахъя гэжээ. Хаан хэсэг тээнэгэлзсэнээ ард олны дургүйг хүргэхээс
эмээж толгой дохин зөвшөөрч гэнэ.

4. Цэрэг эр хэтээ гаргаж ирээд гурван удаа цахимагц дэргэд нь аягын чинээ, тээрмийн булны чинээ,
гэрийн тоононы чинээ нүдтэй аварга ноход нь гараад ирж гэнэ. Ард олон ч айх гайхах зэрэгцэн
шуугилдаж гэнэ. Цэрэг эр нохдодоо:
­ Амьд мэнд гарахад минь туслаач гэжээ. Ноход ч хаан хатан, шадар түшмэд, цэрэг эрс рүү
уулгалан дайрч тэдний хөл гар, хүзүү толгойноос нь зууж агаарт ёстой л сэнсэн дүүгүүр мэт
шидлэн хаяж шидийг үзүүлэв гэнэ. Хаан “Амийг минь өршөө” хэмээн хашгиран зугтааж байжээ.
Яаж ч тэмцээд нэмэргүйгээ мэдсэн хааны цэргүүд ухран зугтаж гэнэ. Ард олон харин:
­ Цэрэг чи бол жинхэнэ өгөөмөр сэтгэлтэн. Үзэсгэлэнт гүнжтэй чи гэрлэх ёстой хэмээн
хашгиралдаж түүнийг сүйх тэргэнд хүндлэн суулгаж гэнэ шүү. Цэрэг эр гурван нохойгоо
дагуулан явсаар гүнжийг хорьсон төмөр шилтгээний үүдэнд иржээ. Тэгээд хэрэм цайзыг нь
эвдлэн охиныг чөлөөлөөд “Надтай гэрлээч” хэмээн гуйж гэнэ.
Гүнж ч өнгөрсөн шөнийн явдлууд зүүд биш, үнэн болохыг мэдэж хувь заяандаа итгээд түүнтэй
гэрлэхийг зөвшөөрчээ.
Ийнхүү эр зориг, сайхан сэтгэлтэй эгэл нэгэн цэрэг үзэсгэлэнт гүнжтэй гэрлэж хот даяараа
баясан цэнгэж хосгүй тансаг хурим долоо хоног үргэлжилжээ. Үнэнч сайн ноход нь ч бас найрын
ширээний ард том нүдээ эргэлдүүлэн сууэ байв гэнэ. Хаан хатан хоёр цэрэг эрээс уучлал гуйж
хамаг улсынхаа хагасыг нь түүнд бэлэглэж гэнээ.
Шошго: Андерсен |