модны мэлхий
- 2. Ангийн нэр: Хоёр
нутагтан
Багийн нэр:Сүүлгүй
хоёр нутагтны баг
Овгийн нэр:Модны
мэлхийн овог
Амьтны нэр: Модны
мэлхий
Латин нэр:Hyla
japonica
- 3. Тодорхой шинж чанар
Тархалт
Тоо толгой
Экологийн онцлог
Ховордох болсон шалтгаан
Аврах зохистой үйл ажиллагаа
- 4. Áèå ãүéöñýí àìüòíû áèåèéí óðò 42,3 ìì-ýýñ èõãүé
æèæèã ìýëõèé. ªðãºí, õàâòãàé òîëãîéòîé, óðò íü èõ
áèåèéí óðòûí 1/3-òýé òýíöүүү. Ñîíñãîëûí õýíãýðýã òîä
èëýðñýí,õýìæýýãýýð íүäíýýñ áàãà. Çóóâàí äóãóé
õýëáýðèéí áүëòãýð íүäòýé. ªìíºò ìºчèä,òýäãýýðèéí
õóðóóíû õºãæèë ñàéí. Õàðèí ñýëýõ ñàðüñ ºìíºä õºëèéí
õóðóóíóóäûí çºâõºí óã îðчèìä ë үëäýãäýë òºäèé
àæèãëàãäàíà Õîéä õºë óðò, òүүíèéã áèåèéí òóóш
äàãóó óðàãø ñóíãàâàë òàâõàé íü õýíãýðãèéí ñàðüñ
þìóó çàðèì áîäãàëüä íүäíèé àðûí ºíöºг хүðíý. Ñýëýõ
ñàðüñ õºãæ뺺ð ñóë, òүүíèé óðò äºðºâäүãýýð õóðóóíû
ãóðàâ äàõü үåä õүðýõãүé. Õóðóóíû õàæóóãààð àðüñàí
ñýðòýíòýé. Áүõ õºëèéí õóðóóíóóäûí ºíäºã íü íààëäàìõàé
çýýðýíöýã õýëáýðòýé õºõëºãòýé.
- 5. Àðüñ íü ãºëãºð, ñîíñãîëûí õýíãýðãèéí äýýãүүðõ àðüñ
õóíèàñ үүñãýñýí. Õýâëèéí õýñýãæèæèã ìºõëºãòýé.
Íóðóóí òàë öàéâàð íîãîîíîîñ õàð íîãîîí çүñòýé. Õààÿà
õүðýí çүñòýé áîäãàëü òààðàëäàíà. Õýâëèé öàãààí
þìóó öàéâàð øàðãàë, õàðèí ãýäýñíèé õîéä õýñýã,
äóíä ÷ºìºãíèé äîòîð ãàäàðãóó ñààðàëäóó áàðààâòàð
ºíãºòýé. Ýð àìüòíû õîîëîé õàð ñààðàë. Òîëãîé,
öýýæíèé õî¸ð õàæóóãààð òîä õүðýí ºíãèéí íàðèéí
ñóäàë õàìðûí ñүâýýñ ýõëýí íүä, ÷èõíèé õýíãýðãèéã
äàéðàí ìºð õүðýõ áà öààø áèåèéí äîîä õàæóó,
õýâëèéí çààãààð үðãýëæèëíý. Áèåèéí õàæóóãèéí
áàðààí çóðâàñíû çàõ òýãø áóñ, äîëãèîíòñîí. ªìíºò
õºëèéí øóóíû äàãóó ìºí áàðààí ºíãèéí íàðèéí
ñóäàëòàй.
- 6. Модны мэлхий их төлөв гол мөрний сав
дагуу, уулс хоорондын хөндий, хотсын ус
намгархаг нутгуудаар идээшин амьдарна.
Орхон-Сэлэнгийн бэлчир, Шаамарын Их,
Бага Бүүрэг Толгой, Ерөө, Хараа гол, Булган
аймгийн Тулгатын даваа зэрэг газраас
тэмдэглэжээ. Шаамар орчимд далайн
түвшинээс дээш 600 метрт тохиолдоно. Энэ
зүйл Монгол оронд нийт 19,980 км2
талбайд тархсан хэмээн үнэлэв.
- 8. Ìîíãîë îðíû óìàðä õýñãèéí ãîë, ìºðäèéí ñàâ äàãóó, ºíäºð
ºâñò òàòìûí íóãà, íàìàã,ìîä, áóò áүõèé óñ íàìãàðõàã,
÷èéãëýã ãàçðûã øүòýí àìüäàðíà. Áóðãàñ, Óëèàñ,
øèíýñ,үõðèéí íүä çýðýã ìîä, áóòíû íàâ÷, ìº÷èð,
òàðèàëàíãèéí òàëáàéä òîõèîëäîíî. Áîðîîíû äàðàà õàä,
÷óëóóí äýýãүүð îëíîîð ÿâæ òààðíà. ªâºð бàéãàëüä
õèéñýí ñóäàëãààãààð ìîäíû ìýëõèé 9 ñàðûí ñүүëèéí
õàãàñò è÷ýýëýí, 4 ñàðûí ýöýñ, 5 ñàðûí ýõýýð è÷ýýíýýñ
ãàðäàã áàéíà. Ìýðýã÷äèéí íүõ, õàä ÷óëóó, ìîä, áóò,
õºâõíèé äîîðõè õîíãîë õºíäèé, àí çàâñàð çýðýã íü ìîäíû
ìýëõèéí è÷ýýëýõ àÿ òóõòàé îð÷èí áîëíî. Хортон ÷èéãèéí
óëààí õîðõîé, õóóðàé ãàçðûí äóíãóóä, ýëäýâ çүéëèéí
ààëç, õà÷èã, òºðºë áүðèéí øàâüæ (ñîíî, ýðâýýõýé, ýëäýâ
öîõ, øîðãîîëæ, ÿëàà)çýðýã ñýýð íóðóóãүéòíèé ÿíç áүðèéí
áүëãèéí àìüòäûí áàðüæ èäíý.
- 9. Áèå ãүéöñýí ìîäíû ìýëõèé èõ òºëºâ áүðýíõèé øºíèéí
èäýâõèòýé. Øààìàð îð÷èìä ìîäíû ìýëõèé áүðýíõèéãýýñ
үүð ãýãýýðòýë âààãëàíà. Ãýõäýý õàìãèéí èäýâõèòýé үå
íü 21-22 öàãèéí îð÷èìä òîõèîíî. Õàðèí ìîäíû
ìýëõèéíàâãàëäàé ºäðèéí èäýâõèòýé áºãººä òýä çºâõºí
óðñãàë óñàíä àìüäàð÷ óñíû ãàäàðãóó îð÷ìîîð
èäýýøëýíý.Óìàðä Ìîíãîëä ìîäíû ìýëõèé 5 ñàðûí äóíäààñ 6
ñàðûí ýõíèé õàãàñò òºðöºº øàõíà. Æèëä íýã óäàà òóñ
áүð 2 ìì õýìæýýòýé 760 õүðòýë òîîíû ºíäºã ãàðãàíà. 6
ñàðûí òºãñãºëººð øàíàãàíöàðóóä ¿çýãäýæ ýõýëíý. Äүðñ
õóâèðëûí ¿үéë ÿâö 7 ñàðûí òºãñãºëººñ 8 ñàðûí ýöýñ
õүðòýë үðãýëæëýõ áºãººä ýíý үåýýñ çàëóó áîäãàëèóä
õóóðàé ãàçðûí àìüäðàëä øèëæèíý. Äүðñ õóâèðëûí
äàðààõ çàëóó çóëçàãàí ìýëõèéí áèåèéí õýìæýý 20 ìì-ýýñ
õýòðýõãүé.
- 10. Äýëõèéí õýìæýýíä ýíý çүéë íýëýýä ýëáýã ÷ Ìîíãîë áîëîí ªâºð
бàéãàëèéí íóòàãò õîâîð õýìýýí үçäýã (Conservation
International, and NatureServe, 2006). Ìîíãîë óëñûí õýìæýýíä
õÿçãààðëàãäìàë òàðõàëòòàé ýíý çүéëèéí (Terbish íàð, 2006)
Ìîíãîë äàõü íèéò ïîïóëÿöèéí òîî òîëãîéí үíýëãýý áîëîí ÷èã
õàíäëàãûí òàëààðõ ìýäýý áàéäàãã¿é (Ë.Áîðêèí, Õ. Òýðáèø,
àìàí ìýäýý). Îðõîí ãîëûí ñàâ, Øààìàðûí Èõ Áүүðýã îð÷èìä 1965
îíä õèéñýí ñóäàëãààãààð 1,000õ3 ìåòð òàëáàéä 30 áîäãàëü,
1968 îíä ìºí äýýðõ íóòàãò, àäèë õýìæýýíèé òàëáàéä 23
áîäãàëü òóñ òóñ òîîëñîí áàéíà (̺íõáàÿð, 1976; Áîðêèí íàð,
1988). 1984 îíä õèéñýí ñóäàëãààãààð Øààìàð îð÷ìûí ÿíç
áүðèéí óñàí ñàíãèéí 1000ì2 òàëáàéä 6,8-60 áîäãàëü
òýìäýãëýæýý (Áîðêèí íàð,1988). Çàðèì ãàçàð 100-500
õүðòýë òîëãîéãîîð òîõèîëäîíî (Áîðêèí íàð, 1988он).
- 11. Модны мэлхийн тоо толгой цаг агаарын төлөв
байдлаас хамаарч ихээхэн хэлбэлзэнэ. Өвөл их
хүйтэрсэн юмуу хур бороо бага жил модны
мэлхийн тоо толгой эрс хорогддог. Мөн элдэв
махчид тэдний тоо толгойд мэдэгдэхүйц сөрөг
нөлөө үзүүлнэ. Хөдөө аж ахуй, хот суурин
газрын гаралтай бохир ус, элдэв хог хаягдлын
нөлөөгөөр усан орчин бохирдон, амьдрах
орчин нь доройтолд орж болзошгүй байна.
Сүүлийн жилүүдэд үлэмж эрчимжиж буй
байгалийн нөөцийн олборлолтын (алт
олборлол) улмаас амьдрах орчин эвдэрч,
хомсдолд орох магадлалтай.
- 13. Монгол улсын Улаан номны хоёр дахь
хэвлэлд ховор зэрэглэлээр орсон
(Мөнхбаяр, Тэрбиш, 1997) хамгаалтанд
оруулах санал тавьсан. Модны мэлхийн
тархац нутаг улсын тусгай хамгаалалтанд
ороогүй (Terbish нар, 2006; UNEP-WCMC,
2006).
- 14. Õ.̺íõáàÿð, Õ.Òýðáèø (1997) íàð ýíý çүéëèéã Ìîíãîë
îðíû õîâîð àìüòäûí æàãñààëòàíä îðóóëàõ ñàíàë
äýâøүүëñýí áàéíà. Ýíý çүéëèéí òàðõàö íü Øèâýð
ãүëìýðèéí òàðõàöòàé äàâõàöäàã ó÷ðààñ
ìîíèòîðèíãèéí ñóäàëãàà áîëîí õàìãààëëûí үéë
àæèëëàãààã õàìòàä íü õèéõ øààðäëàãàòàé. Ñýëýíãý
ìºðíèé ñàâûí íàì äîð áóñ íóòàãò ìîäíû ìýëõèéí òàðõàö,
àíãèëàë çүé, áèîëîãè, ýêîëîãè, àìüäðàëûí ýðãýëò,
õîâîðäëûí øàëòãààí,õàìãààëàõàä øààðäàãäàõ àðãà
õýìæýýã õàìàðñàí ñóäàëãàà ÿâóóëàõ. Òóñãàé
õàìãààëàëòàé ãàçàð íóòãèéã áàéãóóëæ ýêîëîãèéí
ñóäàëãàà ÿâóóëàõ. Îäîî ìºðäºæ áóé õàìãààëëûí ýðõ
çүéí áàðèìò áè÷ãèéí çààëòûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ,
òºãºëäºðæ¿үзүүëýõ.
- 15. Á.Àëòàíòóÿà, Ë.Áîðêèí, À.Áÿìáàñүðýí, E.Clark,
Ý.Õүðýëáààòàð. Æ.̺íõáàò, Á.̺íõ÷óëóóí, Á.Îþóíòóÿà,
Õ.Òýðáèø, Æ.Óðàíñàéõàí.
̺íõáàÿð Õ. (1976). Ìîíãîë îðíû õî¸ð íóòàãòàí, õýâëýýð
ÿâàã÷èä. Óëààíáààòàð, ÓÕ¯167õ.
̺íõáàÿð Õ., Òýðáèø Õ. (1997). Õî¸ð íóòàãòàí, ìºëõºã÷èä.
Ìîíãîë óëñûí óëààí íîì.III, IV á¿ëýã. Óëààíáààòàð. 133-150.
Ñåìåíîâ, Ä. Â., Ìóíõáàÿð, Õ. (1996). Êëàññû Çåìíîâîäûå è
ïðåñìûêàþùèåñÿ (Amphibiaet Reptilia). Ðåäêèå æèâîòíûå
Ìîíãîëèè (Ïîçâîíî÷íûå) Ãëàâà II, Ìîñêâà. 40-71.
http://siteresources.worldbank.org/
mn.wikipedia.org
