1. Երվանդաշատ, Երվանդունիների թագավորության
վերջին մայրաքաղաքը։ Հիմնադրել է Երվանդ Դ Վերջին թագավորը
մթա III դ վերջին, Այրարատ նահանգի Երասխաձոր գավառում։
Երվանդը արքունիքը փոխադրում է միակտուր ապառաժ բլուրի
վրա, որը շրջապատում է Երասխը, կառուցում նոր մայրաքաղաք։
Նա բլուրը պարսպապատում է, պատերի մեջ դնում է պղնձյա
դռներ, ներքևից մինչև դռները կառուցում երկաթե սանդուղքներ, և
դրանց մեջ՝ որոգայթներ դավադիրներին բռնելու նպատակով,
քաղաքին ջուր մատակարարելու համար մինչև գետի մակերևույթը,
պարիսպների տակ տեղ–տեղ փորել է տալիս։ Սակայն
մայրաքաղաքը տեղափոխվել է ոչ այնքան բնակլիմայական
պայմաների, որքան քաղաքական անցքերի
պատճառով. Արմավիրին տիրել է Արտաշեսը, ուստի Երվանդը
հարկադրված էր նոր մայրաքաղաք հիմնադրել։
2.
3. Երվանդաշատը մեծ քաղաք է եղել, որտեղ բացի
հայերից բնակվել է նաև Տիգրան Մեծի օրոք
նվաճված երկրներից գաղթեցված բնակչություն։
Երվանդաշատը 360–ական թթ կործանել են
պարսից զորքերը։ Պահպանվել են
Երվանդաշատի ավերակները։ Պահպանվել են
պարիսպների հետքերը, փողոցների ու շենքերի
փլատակները, ինչպես նաև խաչքարեր և
վիմագիր արձանագրություններ։
4.
5. Երվանդաշատը կոչվել է նաև Երևանդաշատ, Մարմետ
Երվանդունիների թագավորության վերջին
մայրաքաղաքն է. հաջորդել է Արմավիրին։ Հիմնադրել է
Երվանդ Դ Վերջին մ. թ. ա. 220–201 թթ. թագավորը
Երասխ գետի ձախ ափին՝ Ախուրյանի հետ
միախառնման տեղում։ Ավերակները հայտնաբերվել են
այժմյան Արմավիր մարզկենտրոնից հարավ-արևմուտք՝
Բագարան և Երվանդաշատ գյուղերի միջակայքում։
Երվանդաշատի վերաբերյալ արժեքավոր
տեղեկություններ է հաղորդում Մովսես Խորենացին։ Մ.
թ. ա. 189 թ-ին Արտաշես Ա-ն Մեծ Հայքում իրեն
թագավոր հռչակելուց հետո հիմնադրել է երկրի նոր՝
Արտաշատ մայրաքաղաքը։ Երվանդաշատը 360-ական
թվականներին կործանել են Պարսից Շապուհ II արքայի
զորքերը։