1. การค้า และความสัม พัน ธ์
ระหว่า งประเทศ
สมัย อยุธ ยา

2. การค้า สมัย อยุธ ยา
แบ่ง ออกเป็น 2 ระดับ
• การค้า ภายใน
• การค้า กับ ต่า งประเทศ

3. การค้า ภายใน
• ระบบไพร่  ก ารเกณฑ์แ รงงาน ” และ
มี
“ส่ว ย ”
• แต่ โครงสร้า งของระบบเศรษฐกิจ เป็น
เศรษฐกิจ แบบยัง ชีพ ”
• หมู่บ า น หรือ ชุม ชน – พึ่ง ตนเองได้ใ นระดับ
้
สูง
• การค้า ระหว่า งหมูบ า น มีป ริม าณไม่ม าก
่ ้
• เป็น การแลกเปลี่ย นสิง ของเครื่อ งใช้ท ี่
่
จำา เป็น
• ชาวจีน มัก เป็น พ่อ ค้า (เพราะไม่ต ิด อยู่ก ับ

4. การค้า กับ ต่า งประเทศ
แบ่ง ออกเป็น 3 ช่ว ง
• สมัย สมเด็จ พระรามาธิบ ดีท ี่ 1 (พระเจ้า
อูท อง) ถึง สมัย สมเด็จ พระบรมราชธิร าชที่
่
3 – เป็น การค้า แบบโบราณยัง ไม่ต ิด ต่อ กับ
ชาติต ะวัน ตก
• สมัย สมเด็จ พระรามาธิบ ดีท ี่ 2 ถึง สมัย
สมเด็จ พระนารายณ์ม หาราช – ชาติต ะวัน
ตกมีบ ทบาทในการค้า ค่อ นข้า งมาก
• สมัย สมเด็จ พระเพทราชา เป็น ต้น มา –
ชาติต ะวัน ตก ลดอิท ธิพ ลทางการค้า ขณะ

5. การค้า กับ ต่า งประเทศ (ต่อ )
• การค้า ต่า งประเทศของอยุธ ยา มีก ารค้า กับ
ดิน แดน 2 ส่ว น
• ส่ว นแรก พ่อ ค้า ทีม าจาก “มหาสมุท ร
่
อิน เดีย ” ได้แ ก่ พ่อ ค้า จากอิน เดีย เปอร์เ ซีย
และอาหรับ
ทำา การค้า แถบ เมือ งท่า ในพม่า มอญ ชายฝั่ง
ทะเลด้า นตะวัน ตกของคาบสมุท รมลายู
บริเ วณช่อ งแคบมะละกา และเมือ งท่า ตอน
เหนือ ของเกาะชวา (แคว้น บัน ตัม )
• ส่ว นทีส อง การค้า ที่ท ำา การค้า กับ จีน เป็น
่
หลัก – การค้า ที่เ มือ งท่า บางเมือ งทางตอน

6. การค้ากับต่างประเทศ (ต่อ)
• การค้า ทั้ง สองส่ว น ไม่ไ ด้ แยกจากกัน แต่
อยุธ ยา เป็น “ศูน ย์ก ลางแห่ง หนึง ในการ
่
ช่ว ยส่ง ต่อ สิน ค้า จากส่ว นหนึง ไปยัง อีก ส่ว น
่
หนึ่ง ”
• อยุธ ยา เน้น การส่ง สิน ค้า จากจีน ไปยัง
มหาสมุท รอิน เดีย
• โดย อยุธ ยา มีค วามสำา คัญ 2 ประการ
– ศูน ย์ก ลางของสิน ค้า ประเภทของป่า
– ศูน ย์ก ลางแห่ง หนึง ของการค้า ส่ง ผ่า นระหว่า ง
่
จีน กับ มหาสมุท รอิน เดีย รวมทัง ส่ง สิน ค้า ผ่า นไป
้
ยัง ดิน แดนตอนในของเอเชีย ตะวัน ออกเฉีย งใต้

7. การค้า กับ ต่า งประเทศ (ต่อ )
• สิน ค้า ออกที่ส ำา คัญ ได้แ ก่
ไม้ก ฤษณา ไม้จ ัน ทร์ ไม้ซ ุง ไม้ฝ าง ไม้ก ะลำา
พัก กำา ยาน แก่น คูณ ขี้ผ ง รง ครั่ง หวาย
ึ้
งาช้า ง หนัง กวาง นอแรด และรัง นก
นอกจากนี้ย ง มี ข้า ว พริก ไทย เครื่อ งเทศ
ั
หมาก มะพร้า ว ดีบ ก ทองคำา เงิน ตะกั่ว
ุ
เครื่อ งปัน ดิน เผา และพลอยต่า งๆ
้
• สิน ค้า ขาเข้า ได้แ ก่
ผ้า แพรต่า งๆ เช่น แพรม้ว น แพรดอก แพรโล่
ผ้า ไหม ผ้า ม้ว ย ผ้า ลายทอง เครื่อ งถ้ว ยชาม

8. ความสัมพันธ์กับต่างประเทศ (การติดต่อ
กับต่างประเทศ)
•
•
•
•
ความสัม พัน ธ์ก ับ อาณาจัก รใกล้เ คีย ง
ทิศ เหนือ - อาณาจัก รล้า นนา – ล้า นนา สลับ
กับ การตกเป็น “ประเทศราช ” ของอยุธ ยา
และพม่า (จนกระทั่ง สมัย พระเจ้า บุเ รงนอง )
ทิศ ตะวัน ออก - อาณาจัก รขอม (เขมร) – ทำา
สงครามกัน ตลอดเวลา ส่ว นใหญ่ อยุธ ยา
เป็น ฝ่า ยไปรุก ขอม (ซึ่ง เสีย เปรีย บอยุธ ยาทั้ง
ด้า นกำา ลัง คนและเศรษฐกิจ )
ทิศ ตะวัน ออกเฉีย งเหนือ – อาณาจัก รล้า น
ช้า ง – เป็น ไมตรีต ่อ กัน
ทิศ ใต้ – หัว เมือ งมลายู – เป็น “ประเทศราช ”
อยู่ไ กลจากราชธานีม าก และมัก “แข็ง
เมือ ง ” บ่อ ยๆ อยุธ ยาส่ง กองทัพ ไปปราบ
ปรามบ่อ ยครั้ง

9. ความสัม พัน ธ์ร ะหว่า งอยุธ ยากับ
ดิน แดนโพ้น ทะเล
• จีน – มีค วามสัม พัน ธ์ท ั้ง ทางการทูต และการ
ค้า
• ตลอดสมัย กรุง ศรีอ ยุธ ยา ส่ง ทูต คณะทูต ไป
จีน ถึง 89 ครั้ง ขณะที่ จีน ส่ง คณะทูต มา
อยุธ ยา 18 ครั้ง
• ความสัม พัน ธ์ท างการค้า ระหว่า งอยุธ ยากับ
จีน อยู่ภ ายใต้ “การค้า ในระบบบรรณาการ ”
ที่ต ้อ งผ่า นคณะทูต
• กษัต ริย ์อ ยุธ ยา พอใจในกำา ไรที่ไ ด้จ ากการ
ค้า กับ จีน ในระบบบรรณาการ เพราะสิน ค้า

10. ความสัม พัน ธ์ร ะหว่า งอยุธ ยากับ ดิน
แดนโพ้น ทะเล (ต่อ )
• จีน (ต่อ ) - จากรายการสิง ของที่เ ป็น
่
บรรณาการไปจีน มีถ ึง 44 ประเภท ส่ว น
ใหญ่เ ป็น ของป่า และสัต ว์ป า
่
• อยุธ ยา ให้ส ท ธิพ ิเ ศษทางการค้า แก่จ ีน เช่น
ิ
อัต ราภาษีข าเข้า ที่พ ่อ ค้า จีน จ่า ยเพีย ง 12
ชัก 2 (พ่อ ค้า ชาติอ น จ่า ย 9 ชัก 2)
ื่
• ญีป น – มีห ลัก ฐาน พ.ศ. 1941 มีเ รือ สิน ค้า
่ ุ่
จากอยุธ ยาเดิน ทางมาค้า ขายที่ห มูเ กาะ
่
ริว กิว (สิน ค้า – หนัง สัต ว์ สุร า ไม้จ ัน ทร์
นำ้า ตาล) ต่อ มา พ.ศ. 2135 มีเ รือ ญี่ป น มา
ุ่
ค้า ขายกับ อยุธ ยา ที่ นครศรีธ รรมราชและ

11. ความสัม พัน ธ์ร ะหว่า งอยุธ ยากับ ดิน
แดนโพ้น ทะเล (ต่อ )
• ญี่ป ุ่น (ต่อ )- อยุธ ยา (สมัย สมเด็จ พระเอกาทศ
รถ) ส่ง ราชทูต อัญ เชิญ พระราชสาส์น ไปยัง
ญีป ุ่น
่
• ชาวญี่ป ุ่น เข้า มาตั้ง หลัก แหล่ง ทำา การค้า ใน
อยุธ ยาตามเมือ งท่า สำา คัญ ๆ
• ชาวญีป ุ่น เข้า มาประกอบการค้า และเข้า รับ
่
ราชการสมัค รเป็น “กองทหารอาสาญี่ป ุ่น ”
เป็น ส่ว นหนึ่ง ของกองทัพ อยุธ ยา
ชาติต ะวัน ตก – โปรตุเ กส ฮอลัน ดา อัง กฤษ
สเปน ฝรั่ง เศส

12. ความสัม พัน ธ์ร ะหว่า งอยุธ ยากับ ดิน
แดนโพ้น ทะเล (ต่อ )
• ฮอลัน ดา – ภายใต้บ ริษ ัท ดัต ช์อ ิน เดีย ตะวัน
ออก เข้า มาครั้ง แรกสมัย สมเด็จ พระนเรศวร
มหาราช โดยมาตัง สถานีก ารค้า ที่ป ัต ตานี
้
(พ.ศ. 2146)
• สิท ธิพ ิเ ศษทางการค้า เช่น สามารถค้า ขาย
ในอยุธ ยาได้เ สรี และในเมือ ง
นครศรีธ รรมราชโดยไม่ต ้อ งเสีย ภาษีอ ากร
(เสีย แต่จ ัง กอบและฤชา) ทำา สนธิส ัญ ญา พ.ศ.
2160 ผูก ขาดการซื้อ หนัง กวางและหนัง สัต ว์
อื่น ๆ (ยกเลิก ในสมัย พระเจ้า ปราสาททอง
และในสมัย สมเด็จ พระนารายณ์ฮ อลัน ดายัง
คงได้ส ิท ธิผ ูก ขาดการค้า หนัง สัต ว์ต ่อ )
• อัง กฤษ – ภายใต้บ ริษ ัท อิน เดีย ตะวัน ออกของ

13. ความสัม พัน ธ์ร ะหว่า งอยุธ ยากับ ดิน
แดนโพ้น ทะเล (ต่อ )
• อัง กฤษ (ต่อ ) - เหตุก ารณ์ก ารรบที่เ มือ งมะริด
พ.ศ. 2230 ระหว่า งอยุธ ยากับ อัง กฤษ การ
ค้า ลดลง
• ฝรั่ง เศส – มีจ ุด ประสงค์ใ นการเผยแพร่
คริส ต์ศ าสนา
• สมัย สมเด็จ พระนารายณ์ - สัง ฆราชแห่ง เบ
ริต และคณะ ได้แ วะพัก ที่อ ยุธ ยา ระหว่า งเดิน
ทางไปญวนและจีน และถวายพระราชสาสน์
ของพระเจ้า หลุย ส์ท ี่ 14
• สมเด็จ พระนารายณ์ย อมให้ม ก ารเผยแพร่
ี