1. 1
Kasamans(Casamance) Çatışmasını Anlamak
Bağımsızlığının ilk on yılında , Batı Afrika
bir çok silahlı çatışmaya sahne oldu. Kanlı askeri
darbeler, isyancılar ya da aşırı ayrılıkçı projeler
vasıtasıyla politikalarına yapılan silahlı
müdahaleden, hiçbir Batı Afrika ülkesi kaçamadı. Batı Afrika’daki
ayrılıkçılar, iddialarını belirli bölgelerin ya da etnik grupların ile
bağımsızlığına dayandırarak silahlı mücadeleye başvurdular.*(1) Nijerya
ve Çad Cumhuriyeti 1960’larda bu eğilime verilebilecek en parlak
örnekleri temsil eder. Ancak 1980’lerde ve 1990’larda -Mali, Nijer ve
Senegal’de(Abdullah ve Rashid 2004:169)- yeni ayrılıkçı hareketler ortaya
çıkar. Senegal’deki, Movement des Forces Démocratiques de la Casamance
hareketi,1947 den beri bölgesel otonomi için çabalamış, 1982’de ise şiddet
kullanarak ayrılıkçılık yolunu seçmiştir. Diğer ayrılıkçı gruplar gibi
MFDC de mücadelesini bölgesel ayrılığının ve Kasamans eyaletinin tarihsel
otonomisinin çevresinde kurmuştur. Kasamans anlaşmazlığı, sömürge
sonrası Afrika’nın sayısız sivil savaşlarından bir tanesidir. Anlaşmazlığın
tarafları Senegal Devleti ve , Movement des Forces Démocratiques de la
Casamance (MDFC) dir. MDFC Kasamans Eyaleti’nin bağımsızlığı için
savaşmaktadır ancak bugüne kadar(2010) amacına ulaşamamıştır.*(2)

2. 2
Batı Afrika’da yaşanan diğer anlaşmazlıklar ve çatışmalarla
karşılaştırıldığında Kasamans Sorunu daha az tanınmaktadır. Bu
makalenin amacı, bu nedenle, yirmi sekiz yıldır devam eden Kasamans
sorununun daha iyi anlaşılması için hakkında bilgi vermektir. Birinci
bölüm sorunun arka planını, yani sorunun öncesi,tetikleyicileri ve aktörleri
hakkında detaylar verecektir. İkinci bölüm, çatışmanın dinamiklerini
günümüzden başlayarak tartışacaktır. Üçüncü bölüm ise çatışmanın
sonuçlarını tartışacaktır. Sonuç bölümü ise Kasamans çatışmasından
çıkarılacak dersleri ortaya koyacaktır.
Batı Afrika’daki diğer örneklerle karşılaştığında daha küçük olan
Kasamans iç savaşı - Kasamans yerlileri,komşu ülkeler Gine Bissau
Cumhuriyeti ve Gambiya halklarında- bir takım insani sonuçlar
doğurmuştur. Tahminen 3-5 bin insan isyanın başladığı 1982 yılından beri
hayatını kaybetmiştir. En az 652 kişi kara mayınları veya patlamamış
mühimmat nedeni ile ölmüş ya da yaralanmıştır. CNAM (National d’Action
Antimine)*(3) 2008 Aralık ayında istatistikleri güncellemiş ve kara mayını
kurbanlarının sayısını 748 olarak belirlemiştir. Çok daha fazlası
yerlerinden yurtlarından olmuştur. 1998 nüfus sayımına göre toplamda
62.638 kişi evsiz kalmış ve mülteci konumuna düşmüştür. Evini kaybetme
durumu çatışmanın coğrafyasına bağlı olarak meydana gelmiştir,
Ziguinchır bölgesinin %70 i durumdan etkilenmiştir. Ziguinchor kenti 14

3. 3
bin göç almış, binlercesi de diğer Kasamans kentlerine ve güvenli köylere
göç etmiştir. ((Evans,2004:4) Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek
Komiserliği(UNHCR) tahminlerine göre Gine Bissau ve Gambiyaya 10bin
ile 13 bin civarı göçmenin dağılmıştır. Pek çok göçmen(10bin-15bin), yakın
zamanda,USAID projeleri ile geri dönmüştür. Demba Keita tarafından
2007 yılında yapılan araştırmaya göre, geri dönen göçmenlerin sayısı 26
bindir. 227 farklı köyden göç gelmiştir(Keita,2007)*(4) Daha geniş insan
kitlesi de tarım,ticaret ve turizmin güvensiz ortamdan etkilenmesi sonucu
zarar görmüştür. Altyapıdaki eksiklik daha da kötüleşmiştir. Bölgenin
ulaşım problemleri , 2002 Eylül ayında Diola’dan gelen kötü haberle trajik
bir hal almıştır. Ziguinchor-Dakar feribotu, Gambiya sahilinde alabora
olmuş ve 1800 kişi yaşamını kaybetmiştir. Zaten sınırlı olan hükümet
servisleri, okullar ve diğer kamu binalarının durumu muallakta
kalmıştır.(Evans,2004:4-5).Kereste,maun,kenevir, çiftlik hayvanı,vahşi
hayvan eti etrafında şekillenmiş bir savaş ekonomisi gelişmiştir. Kereste,
Kasamans savaş ekonomisinin en açık mal kalemini oluşturur. İki tarafın
da savaşçıları tarafından ağır bir şekilde sömrülmüştür.(Evans,2003:9).
Kenevir, çatışma için bir diğer önemli gıdadır. Ancak kanuna aykırı doğası
nedeniyle, incelenmesi zorlaşmaktadır. Kasamans çatışması , Gine Bissau
ve Gambia’ya yayılması ve MFDC’nin kaçakçılık ve cephane edindiği
destekçileri ile uluslararası bir hale bürünmüştür.*(5) Tarihsel olarak

4. 4
direnişçilerin en büyük silah sağlayıcısı, MFDC’ye etnik ve kabile bağları
nedeni ile sempati duyan Bissau-Gine ordusu omuştur. Sierra Lion,
Liberya ve Gine ise silahlar için alternatif kaynaklar olmuştur. Liberya
sivil savaşı boyunca Charles Taylor’un National Patriotic Front of Liberia
ordusu, direnişçilere kenevir karşılığı silah sağlamıştır.*(6) (Evans 2004:9)
Sınırlardan ve sahillerden silah kaçakçılığı,devletin sınırlı kaynakları ile
yetersiz kalan polis gücü nedeniyle (Gine-Bissau ordusunun silahlı
güçlerine para ayırması) kolaylaşmıştır. 2000 yılında Başkan Wade , Libya,
Irak, Ukrayna, Rusya ve Çini direnişçilerin silah sağlayıcıları olarak ilan
etmiştir. Bu silahlar Moritanya ve Mali sınırından da geçebilecekti.
Sınırlardaki bu geçişgenlik de çatışmanın sonuçlarındandır.
Nüfuun güvenliği, kara mayınlarının kullanımı nedeni ile hareketliliği
engellemektedir. Aralık 2008 yılında CNAM 93 şüpheli alan ve 149 kontrol
edilmemiş alan belirlemiştir. Merkez ayrıca 231,ki bunların 171 i
ulaşılamayan bölgelerde, kontrol edilmemiş köy tespit etmiştir. Eğitim ve
sağlık, pek çok altyapının yıkılması ve iş gücü eksikliği nedeni ile
çatışmadan epey etkilenmiş alanlardır.(APRAN,2003) Yanı sıra pek çok
direnişçi de durumdan insani olarak etkilenmektedir. Çoğu yaralı,sakat ve
yaşlıdır.*(7) MDFC’nin parçalı bir hareket olması bir anlaşma sağlanması
olasılığını da düşürmektedir.

5. 5
Sonuç : Kasamans çatışmasından alınacak dersler
Kasamans çatışmasının analizinden çıkarılacak dersler, bu bölümde
tartışılacaktır. Öncelikle , Kasamans çatışması,sömürge sonrası Afrika
devletlerindeki meşruiyet ve otorite sorunlarını ortaya çıkarmıştır. Afrika
devletleri hala kendi kendini yönetmek isteyen (otonomi)devlet dışı aktörler
ile çatışma halindedir.*(8) Doğrusu, Kasamans’daki gibi bir tanınma
talebinde uzun süre devam edebebilecek ve sivil savaşı uzatabilecek bir
durumdur çünkü bir etnik unsurun self-determinasyon talebi ve devletin
egemenliği hatta topraklarının bütünlüğü çatışan taleplerdir. İkincisi,
Kasamans’taki gibi ayrılıkçı hareketlerin kökü tarihe dayanır. Koloni
zamanındaki keyfi sınırlar, insanların bölünmesi, koloni eliti yapısı ve etnik
kimlik, ekonomik sosyal ve politik kincilik gibi sonuçlar doğurmuştur. Bu
sonuçlar bugünkü ayrılıkçı hareketin tarihsel nedenlerini oluşturur.
Senegal devlet ve MFDC arasındaki başarısız barış girişimlerinin de önemli
parametrelerini oluşturur. Üçüncüsü, çatışmanın dinamikleri, MFDC’nin
gündemini kaydırdığı ve bağımsızlık talebinden,direniş içinde para
döngüsüne odaklandığını, hiziplere ayrıldığını, kenevir yetiştirmeye dayalı

6. 6
savaş ekonomisini geliştirdiğini gösteriyor.*(9) MFDC’nin hizipleri günden
güne daha çok savaş ekonomisine bağımlı hale gelmiştir. Örgüt içerisindeki
askeri ve politik ayrışmalar, ayrı kanatların oluşumu barış olasılığını hayli
düşürmüştür. Çünkü Senegal hükümetinin MFDC ‘den muhattap bulup,
barış görüşmelerini yürütmesi zorlaşmıştır.
Kasamas halkları, kara mayınlarından kaynaklanan ölümlerin,
yersiz yurtsuzlaşıp Gine Bissau ve Gambiya’ya göç etmenin temel
kurbanları olmuştur. Başlarda isyan hareketini kutsanmış olsalarda
bugün, Kasamans bölgesinin barışı, ekonomik ve sosyal gelişimine yönelen
istekler vardır.
Son olarak
çatışma o kadar uzun sürdü ki ‘no end in sight’.Çatışma yerel
seviyeden, komşu ülkeler Gambiya ve Gine Bissau’ya ,dolayış ile
uluslararası bir sorun halini aldı. Kasamans sorunu Ginea Bissau daki
sivil savaşa sıçradı ve oradaki bökgeleri, saldırılar yapmak için
kullandılar. Son zamanlarda Kasamans’daki şiddetin yeniden
canlanmasının nedenleri, savaş ekonomisi, uyuşturucu ticareti ve
sorunun çözümüne katkıda bulunacak bölgesel istikrarın olmayışı
olarak sayılabilir. Batı Afrika hala Liberya,Sierra Lion, Gine Bissau ve
Fildişi Salihllerindeki iç savaşların yaralarını hala sarmaya
çalışmasına rağmen son zamandaki saldırıların ve iç bölünmenin hala
destekçileri var. Verilen doğa ve dinamiklere sahip olan bölgesel
,yerel iç savaşlar ve Afrika devletlerinin içinden çıkılmaz bir
karışıklığa itmiştir. Bölgede çatışmaların başarılı bir şekilde
çözülmesi için tüm aktörlerin dahil olması grerekir. Bu çağrı, Senegal

7. 7
devletine ve Senegal’deki tüm sivil toplum aktörlerine, Gambiya, Gine
Bissau, Fransa ve ECOWAS Afrika Birliği gibi bölgesel
organizasyonların ve global ölçekte Birleşmiş milletlerin desteğine
yapılmıştır.
Dipnote:
1) In English, Movement of the Democratic Forces of Casamance
2) See map n°1 at page 5.
3) See reports of Amnesty International on the Casamance conflict:
Amnesty International (1998), AmnestyInternational (1999),
Amnesty International (2002) and Amnesty International
(2003).
4) Another paper explores the reasons why little is known about
the conflict: A.Fall, (2010), The Casamance CivilWar in Senegal: A
Forgotten Conflict, a forthcoming KAIPTC monograph
5) See note 4
6) More on these battles for the occupation of Senegal, and in
particular of the Casamance region, can be found in Roche, C.,
(1985), Histoire de la Casamance: Conquête et Résistance: 1850-
1920, Karthala: Paris. The title of the book in English is, History
of Casamance: Conquest and Resistance.
7) Dramé (1998) explains that the Casamance region was the last
part to be attached to the Senegalese territory, after
the Second World War. Taken from ‘Décentralisation, Pouvoirs
Sociaux et Réseaux Sociaux: l’Example du Conflit Casamançais,
Senegal’, 1998, Le Bulletin de l’APAD, n° 16. The region has been
managed as a colony on its own, due to the violent resistances
against the French colonial rule. In addition, the organization of
the society in the Casamance region (The Rivers of the South)
was egalitarian, as opposed to the highly hierarchical structure
of the rest of Senegal (the North). More on this topic can be found
in Roche, C., (1985).

8. 8
8) For further details about the resistances, battles and
assassinations, see Roche, C., (1985), Histoire de la Casamance:
Conquête et Résistance: 1850-1920
9) Walfadjri newspaper (December 16-17, 2000:2) and Sud
Quotidien newspaper (December 1, 2000, 4)
Kaynaklarca
 Charpy, J., (1993), Historical Testimony on Casamance,
Republic of Senegal.
 Ministry of Communication: DakarCharpy, J., (1994),
Historical Testimony on Casamance, Republic of Senegal,
Ministry ofCommunication: Dakar Diémé, M., 2003,
‘Situation d’Avant Conflit: Context Historique des Hostilités
Actuelles’
 (unpublished document collected during my field
research)De Jong, F., (1999), ‘Revelation and Secrecy:
cultural models of performance in the Casamance Revolt,
Senegal’, Disaster Sites, [online], n°4, pp.5-29, available
from:http://www.disasterstudies.wur.nl/NR/rdonlyres/E0
8690FD-1923-4358-B3B4
 FBA2F7734B91/25008/no4revelationandsecrecyrtf.pdf,
[Accessed 13 July 2008]
 Gellar, S., (2003), Language, Communication and Group
Identity in Senegal, Spring 2003 Mini-Conference,
Workshop in Political Theory, and Public Policy,
Bloomington, Indiana
 Global Security Report, (2008), Mouvement des Forces
Démocratiques de Casamance (MFDC), available at http:
//www.globalsecurity.org, Accessed May 2008
 Keita, D., (2008), Le MFDC et les Perspectives de Paix en
Casamance, Association pour la Promotion Rurale de
l’arrondissement de Nyassia –Solidarié –Développement –
Paix (APRAN-SDP), Ziguinchor
HAZİRLANAN:

9. 9
Taherou Mass Kah
Öğr Number:20135238020