2. Konposatu
DEFINIZIOA
kristalinoak
dira, ioi
metaliko bat
gehienetan
zurrunak diren
molekula
organikoekin
koordinatuta
agertzen denean
sortua, egitura
kristalinoak
3. MOF
Metal organic frameworks,
konposatu kristalinoak dira,
metalen ioien bilketaz egitura
tridimentsionaleko froma
porodunak eratzen dituztenak.
Gas biltegi, gas purifikazio
eta gasen banaketarako erabili
daitezke.
4. Ioi EZAUGARRIAK
metalikoak normalean
trantsizio-metalen ioiak izaten
dira, eta hauetariko erabilienak
kobre(II) katioia eta zink katioia
dira.
Osagai organikoak era askotakoak
izan daitezke (oxalatoa,
glutaratoa..)
Molekula organiko zurrunetan
koordinatzen dira, bat, bi edo hiru
dimentsiokoak eta porotsuak
direnak.
5. ERABILERA
Kristaletako
poro hauek
hidrogenoa edota
karbono dioxidoa
gordetzeko
erabil daitezke,
baita gas
purifikazioa,
gasen banaketa
eta erreakzioen
katalisia
burutzeko ere.
6. HIDROGENO BILTEGIAK
Hidrogenoa erakargarria eta
baliogarria da energia asko
gordetzen baituelako bere baitan.
Produktu garbia sortzen duelako
eta erraz ezkuratu daitekeelako.
7. MOF-aren katalisia
MOF-ak aplikazio katalitiko asko
ditu. Katalisiak, munduan existitzen
diren produktu kimiko ia guztien
ekoizpenerako erabiltzen dira.
Azalera handia edukitzeak, poroen
presentzia eta ioi metalikoen
dibertsitateak katalisirako oso
egokia den tresna bihurtzen du MOF-
a.
9. ZER DA?
Kelazioa metal edo mineral astun bat
beste substantzia (orokorrean
aminoazidoak) batekin lotzen den
prozesuari deritzo.
Erradikalak harrapatzeko erabiltzen
diren substantziak ligandoak dira.
Kelazio hitza grekeratik dator eta
“tenaza” esan nahi du
Kelatoterapia tratamendiarekin maila
molekularrean metal astunak
harrapatzen dira jarraian hondakin
modura gernuaren bidez askatzeko.
10.
11. NOIZ AGERTU ZEN?
Laureate Alfred Werner 1893. urtean konplexu metalikoen
teoria asmatu zuen.
1920. urtean kelazio terminoa agertu zen (Frederick
Edgeworth Morgan).
Bigarren Mundu Gerraren ostean, industriako hainbat langile
intoxikatu ziren metal astunekin (berunarekin bereziki)
osasunean hainbat arazo sorraraziz.
12. NOIZ AGERTU ZEN?
Pertsona hauek EDTA
aminoazido sintetikoaren
(ligandoa) tratatuak
izan ziren. Honen
ondorioz, uste baino
gehiago hobetu ziren,
baita aterosklerosia
zutenak ere. Hori dela
eta, urte horretatik
aurrera konposatu horiek
asko izan ziren
ikertuak.
13. Gaixotasun ERABILERA
kardiobaskularrak ekiditeko eta
zelulen zahartzea saihesteko erabiltzen da.
Adibidez, aterosklerosia ez izateko arterietan
dagoen kaltzioa kanporatzeko balio du.
Horretarako zenbait produktu (ligando) desberdin
erabiltzen dira: EDTA, DMSA eta LA, besteak
beste.
Ligando horiekin soberako metal astunak harrapatu
eta kanporatu daitezke, esate baterako,
arterietako kaltzioa edota merkurio, aluminio eta
berunaren akumulazioa.
14. ERRADIKAL ASKEAK
Erradikal askeak molekula
ezegonkorrak dira elektroi falta
dutenak. Horren ondorioz, alboko
atomoei kentzen dizkiote elektroiak
galera hori konpentsatzeko.
Horrek erreakzio organismorako
txarra den erreakzio kate bat
sorrarazten du. Hori geldiarazteko
antioxidatzaileak daude, elektroi hori
berriz emateko.
Dena den, metal astunak ere
badaude antioxidatzaile hauen
eginkizuna inhibitzen dituztenak. Hori
saihesteko, kelazioa erabiltzen da.
15. PRODUKTU DESBERDINAK
Azido
etilendiaminotetraazetikoa:
Batez ere beruna, kadmio eta
nikela harrapatzen ditu.
Kupre, burdina eta kobaltu
loturak ez hain sendoak ere.
Azido lipoikoa: Batez ere
merkurioa kanporatzeko.
Azido dimerkaptosukzinikoa:
Batez ere merkurio,
artseniko eta berunaren
desintoxikaziorako.
17. DESKRIBAPENA
Zenbait kantzer mota tratatzeko,
platinoan oinarrituriko
medikamentua da.
Konplexu hauek, in vivo
erreakzionatzen dute, DNArekin
batuz eta zelulen apoptosia
eraginez.
18. FARMAKOLOGIA
Medikamenduaren administrazioaren
ostean, platinoa DNA molekulari
lotzen zaio.
Ondorioz, bi baseren
elkargurutzamendua gertatzen da. Cis-
platinoak base hauen loturen
konponketa eragozten du, mitosi
zelularra aldatuz.
DNA kaltetua, konponketa mekanismoak
piztu egiten ditu, zelula apoptosira
eramaten dutenak.
19. BIGARREN MAILAKO
EFEKTUAK
Nefrotoxizitatea
Neurotoxizitatea
Beherakoa
Alopezia
20. SINTESIA
Kimika organikoan klasikoa da
Cis-platinoaren sintesia.
Potasio tetrakloroplatinotik
abiatuz, NH3 eta kloro ioia
gehitzen zaizkio. Cis-PtCl2(NH3)2
lortuz.
