2. ҚОЛДАН ҰРЫҚТАНДЫРУДЫҢ УАҚЫТЫ МЕН РЕТІ
ҚОЛДАН ҰРЫҚТАНДЫРУ ЖҰМЫСТАРЫ
КЕЗІНДЕГІ ҚАУІПСІЗДІК ЕРЕЖЕЛЕРІ
ҚОЛДАН ҰРЫҚТАНДЫРУ КЕЗІНДЕГІ
САҚТАЛАТЫН САНИТАРЛЫҚ ЕРЕЖЕЛЕР
КүЙГЕ КЕЛГЕН САУЛЫҚТАРДЫ АНЫҚТАУ
3. Ауыл шаруашылық малдарын қолдан ұрықтандырудың
уақыты мен реті:
1. Қолдан ұрықтандыру пункттері ветеринарлық санитарлық
жағдайға сай келуі тиіс;
2. Қолдан ұрықтандыру пунктінің ауданы 25 м2 кем
болмауы керек, бөлменің температурасы 15-18 ºС деңгейінде
ұстап тұратын жылытқыш құрылғылары болуы керек;
3. Қолдан ұрықтандыру пункті мал тұратын қораның қасына
жақын орналасуы тиіс;
4. Пунктте манеж, зертхана және жуып-шаю жұмыстарын
жүргізетін бөлмелер болуы шарт.
4. Манеж: қолдан ұрықтандыру пункттерінің едені
қатты, жууға оңай (асфальт немесе бетоннан) болуы керек.
Сонымен қатар, манежде сұйық азотта қатырылған шәует
сақталған ыдысты сақтайтын орын болуықажет.
Пункттің зертханасы: ауданы 6-8 м2 болатын (18-23
ºС) жарық және жылы бөлмені дайындайды. Бұл бөлме
барлық санитарлық жағдайға сай келуі тиіс. Зертханада
шәуетті сақтайтын тоңазытқыш болуы қажет. Зертхананың
еденіНЕ линолиуммен төселуі тиіс.
Жуып-шаю бөлмесі: ауданы 6 м2 кем емес болмауы
қажет. Бұл бөлме стерилизация жасалатын құралдар мен
аспаптармен жабдықталуы тиіс.
5. Маман:
- қолдан ұрықтандыру пунктінің тазалығын сақтап, жүйелі
түрде дезинфекция жұмыстарын жүргізіп отыру қажет;
- шәует құрамындағы спермилердің белсенділігін
микроскоппен қарап арқылы белсенділігін анықтау керек;
- егер спермилердің белсенділігі мен сапасы төмен болса,
онда қолданысқа жібермей, станцияға хабарлауы қажет;
- қолдан ұрықтандыруға қажетті құралдарын дайындауы
тиіс;
- Аналық малдың ұрықтанған уақытын жазып жүру қажет.
6. - қолдан ұрықтандыру кезінде ветеринарлық-
санитарлық ережелерді қатаң сақтаған дұрыс;
- пункттің іші мен айналасын дезинфекциялық
заттармен үнемі өңдеп отыру қажет;
- манежге кірер жерде 1-2% натрмен өңделген
дезинфекциялық төсеніш болуы керек;
- күн сайын, жұмыс аяқталғанннан кейін станок пен
манежді өңдеу қажет;
- еденді аптасына 1 рет 2-3% натр ерітіндісімен жуып
сүрту қажет.
7. Күйлеген саулықтарды анықтау үшін 80-100 бас саулыққа
бір күйіктеуші қошқар бекітіледі. Оларды қолдан
ұрықтандыруға пайдалануға болмайды. Асыл тұқымды
шаруашылықтарда вазэктомия жасалған қошқарларды
пайдаланады.
Вазктомия жасалмаған қошқарларға күйек байлау керек.
Күйлеген саулықтарды іріктеп алғаннан кейін, күйіттеуші
қошқарларды қоршауы биік қораларда ұстайды. Қошқарлардың
жыныстық қызметін арттыру үшін аптасына бір рет жасанды
қынапқа немесе күйлеген қойға қосып шағылыстырады.
12. Шәуеттің түсі малдың түріне және спермилердің шоғырлануына
байланысты. Қошқардың шәуетінің түсі ақшыл-сарғылт; бұқаныкі көбінесе ақ түсті,
кей кезде сарғылт; айғырдыкі және қабандыкі ақ-сұрғылт (сұйық, сүт тәрізді).
Шәуеттің иісі қалыпты жағдайда білінбейді. Тек, қошқардың шәуетінде
ғана шайырдың иісі болады. Бұканың шәуетінің иісі жаңа сауылған сүттің иісіне
ұқсас. Шәуетте жағымсыз иістің болуы, аталық малдың жыныстық органдарындағы
қабыну процесін көрсетеді. Қызыл түс - жыныстық мүшелері зақымданғандағы
қанның араласуынан, қара қызғылт түс-несеп жыныс арнасындағы капиллярлардың
жарылуынан, қызыл-күрең түс - жыныстық мүшеде бұрын болған зақымданудың
салдарынан болады. Патологиялық қоспалары бар және шірік иісті шәуетпен
ұрықтандыруға болмайды.
Шәуеттің консистенциясы-ондағы спермийлердің шоғырлануына
байланысты. Қошқар шәуетінің қалыпты жағдайдағы консистенциясы кілегей
тәрізді, бұқаныкі қою сүтке ұқсайды, айғыр мен қабандыкі су тәрізді болады.
Айғырдың шәуетінде көпіршік бездерінің желім тәрізді қоспалары болады, ал қабан
шәуетінде купер бездерінің желім тәрізді дәнді шырышының қоспалары кездеседі.
13. Сурет 5 - Шәуеттегі спермилер белсенділігін микроскоппен қарап анықтау
