2. Bina GiriĢi
AĢağıdaki ana hatlar özürlü çocuk ve
yetiĢkinlerin binalara giriĢini sağlamak
amacıyla tasarlanacak yeni binaların
özelliklerini, neler olması gerektiğini
açıklamaktadır.
Binalar özürlülere göre adapte edilirken giriĢ
özelliklerinin tümünün kısa dönemde hayata
geçirilmesi mümkün görülmemektedir.
Bununla birlikte binaların özel eğitim amaçlı
kullanılabilmesi için bu özelliklerin hepsinin bir
araya gelmesini beklemeye gerek yoktur. Fakat
fırsat doğdukça eklemeler yapılabilir.
3.
4. Açık Alanların Fiziki Açıdan Özellikleri
Park yerleri çocukların araçlarıyla girip çıkabilecekleri
derecede geniĢ alanlara sahip olmalıdır. Bu alanlar
araçların kapılarının da sonuna kadar açılmasına
imkan tanımalı, kötü hava Ģartlarından koruma
sağlamalı, yeterli ıĢığa sahip olmalı ve binaya giriĢi
mümkün kılan, toprak seviyesinde , kısa bir kaldırıma
yakın olmalıdır. Okul giriĢinde ise, okul dıĢında gerekli
fakat okul içinde kullanılmayacak araçların
konulmasına yarayan bir kısım bulunmalıdır.
Alandaki meyiller tekerlekli sandalye kullananların ve
yürüyebilen fakat muntazam adım atamayan çocuk ve
yetiĢkinlerin durumuna uygun olmalıdır. Yürüyebilecek
durumda olan kiĢilerin hepsi rampalarla baĢa
çıkamayacağından, bu alanlarda hem rampa hem de
basamak bulunmalıdır. Meyilli yerlerde gerektiğinde
tırabzan mevcut olmalıdır.
5.
6. YürüyüĢ yerleri kaygan olmayan bir yüzeye sahip olmalı,
köĢeler görülebilir ve hissedilebilir bir biçimde yapılmalıdır.
KarĢıdan karĢıya geçilecek noktalarda alçak kaldırım taĢları
bulunmalıdır. YürüyüĢ yerleri görsel olarak ve hissedilebilme
açısından araç yollarından ayırt edilebilmelidir. YürüyüĢ
yerlerinde bulunan su ızgaraları bastonların takılmayacağı
Ģekilde kapatılmıĢ olmalıdır.
Yol üzerinde görme engelli kiĢilere zarar verecek türden
herhangi bir engel bulunmamasına dikkat edilmelidir.
Bahçe alanlarında tekerlekli sandalye kullananların
çalıĢabileceği Ģekilde yükseltilmiĢ tarhlar olmalı ve bu
bahçelerde görme engeli olan çocuk ve yetiĢkinler için güzel
kokulu bitkilerin yetiĢtirilmesine dikkat edilmelidir.
DıĢarıdaki oyun alanlarının birinden diğerine ve bu
alanlardan okul binalarına geçiĢler kolaylaĢtırılmıĢ olmalıdır.
Oyun alanlarının bir kısmı kötü hava Ģartlarında koruyacak
Ģekilde, örneğin bitiĢik binaların saçakları uzun tutularak,
kapatılmıĢ olmalıdır.
7.
8. Binaların Fiziki Açıdan Özellikleri
Her binada yükü birkaç bina taĢır. Bu sebeple oda boyut
ve Ģekillerinin yürütülen faaliyetlerin çeĢitliliğine göre
değiĢiklik göstermesinde ve gerekli olduğu durumlarda
bir ölçüye kadar değiĢtirilmesinde bir problem yoktur.
Binaların iç ve dıĢ duvarlarının, kapıların kesiĢen
kenarları yuvarlak hatlı olmalıdır. Duvar yüzeyleri
pürüzsüz olmalı, geçitlerde sivri çıkıntılar
bulunmamalıdır.
EĢik ve paspaslar yer ile aynı seviyede olmalıdır.
GiriĢten itibaren bina içi ve okul bölümleri yeni
gelenlerin ve yollarını rahatlıkla bulabilecekleri Ģekilde
tabelalarla donatılmıĢ olmalıdır. Örneğin, ana rotalar
için renk kodlaması kullanılabilir. Eğer okul geniĢ ise
kolaylıkla anlaĢılabilecek bölümlere ayrılmalı ve bu
bölümler farklı çağrıĢımlara sebep olmayacak Ģekilde
isimlendirilmelidir.
9.
10. Okuma, yazma ve mevcut konuĢulan dili bilmeyenler de göz
önüne alınarak ülkenin kendi yazı dilinin yanında resimli
ve Ģekilli tabelalar, görme özürlüler için ise, Braille harfleri
kullanılmalıdır.
Eğer mümkünse bina tek katlı olmalıdır. Çok katlı olma
mecburiyeti varsa zemin kattan diğer katlara hem
merdiven hem de asansör ile çıkılabilme imkanı sağlanmalı
ve ara katsayısı mümkün olduğunca az tutulmalıdır. Ġhtiyaç
duyulduğunda kullanılmak üzere tekerlekli sandalye
kaldırma araçları hazır bulundurulmalıdır.
Her katta bir seviyeden diğerine geçiĢler rampa ve
merdiven ile kolaylaĢtırılmalıdır. Gerekli olduğu yerlere
tırabzan yerleĢtirilmelidir. Seviye farklılıkları, renk
değiĢiklikleri ve dokuma duyusuna hitap açısından fark
edilebilir olmalıdır. Aynı Ģekilde yön değiĢiklikleri de
duvarlar üzerinde renk ve dokunum açısından belirlenmiĢ
olmalıdır.
Uygun merdivenler koltuk değneği kullanan öğrenciler için
yeterli olmakla birlikte tekerlekli sandalye kullananlar için
büyük bir sorun teĢkil etmektedir. Bu nedenle merdivenler
ve rampalara ek olarak asansörde bulundurulmalıdır.
12. Kapılar ve koridorlar tekerlekli sandalyelerin rahatlıkla geçebileceği
geniĢlikte olmalıdır. Ġki yana açılan kapılar geniĢlikleri itibariyle bu
amaç için oldukça uygundur. Kapı kapama mekanizması da iyi
ayarlanmalıdır. Uygulama alanı bulunduğunda, bu tür kapılar yerine
raylar üzerine oturtulmuĢ, kayarak açılıp kapanan kapılar
kullanılmalıdır. Kapılarda darbeye dayanıklı ve diğer tarafı gösteren
türden kısımlar bulunmalıdır. Bu kısımlar, farklı boydaki kiĢilerce
kullanıma elveriĢli olmalıdır.
Kapı ve pencere kolları, elektrik düğmeleri, musluklar ve duvar
telefonları tekerlekli sandalyedekilerin kullanabilecekleri yükseklikte
olmalıdır. Yerler kaymayan bir yüzeye sahip olmalıdır.
Görsel ve iĢitsel Ģartlar duyumsal engeli bulunanlara uygun olmalıdır.
Doğal ıĢık, parlaması kontrol edilip gerekli olduğu durumlarda, suni
ıĢıkla desteklenirse yeterli olur. Farklı ıĢık yoğunluklarının avantaj
olduğu durumlar için ıĢık ayarlayıcılar kullanılmalıdır. Yüzeyler ses
yalıtımlı olmalıdır.
Isı ve havalandırma kolaylıkla ayarlanabilir olmalı ve binanın her
bölümünde bağımsız olabilmelidir. Havalandırma toz, duman ve
istenmeyen kokular gibi hava kirletici unsurları temizler; bu da astımı
olan kiĢilerde rahatsızlık yaratabilecek etkenleri ortadan kaldırır
13. Tekerlekli sandalye kullananlar için her katta biri bayanlar biri
erkekler için olmak üzere en az iki tuvalet bulunmalıdır. Öğretim
alanlarından bu tuvaletlere kolaylıkla ulaĢılabilmeli; lavabolar,
aynalar, tutunma barları, havlu ve sabunluklar kolayca
kullanılabilecek Ģekilde yerleĢtirilmiĢ olmalıdır. Adaptasyon iki
tuvaleti bir tuvalete dönüĢtürerek yapılabilir. Okulda, özürlü
çocuk veya yetiĢkinlerin ihtiyaç duyabileceği el yüz yıkama,
banyo yapma ve çamaĢır yıkama gibi imkanlar ile kullanılmıĢ
maddelerin atılabileceği çöp imkanları da saplanmıĢ olmalıdır.
Kapıların kolay açılabilmesi için hafif, koridor eksenine dik ve
dıĢa doğru açılmalıdır. Fiziksel özürlüler kapıyı tekerlerli sandalye
ve yürüteçlerle itmek mecburiyetin de olduklarından kapı
üzerinde çarpma yüksekliğinde koruyucu plaka olması
gerekmektedir.
Fiziksel özürlülerin bulunduğu mekanlarda eĢik yapılmaması
uygundur. Eğer yapılması zorunluysa eĢiklerin tekerlerlikli
sandalyenin de rahatlıkla geçebileceği ve yerden 15 mm’ den
yüksek olmamalıdır Ayrıca kapı kulplarının rahatça tutabilecek
biçimde tasarlanması, ve kapı önlerine konulacak paspasların
sert tipte hem zemin olması özürlü kiĢilerin baĢına gelebilecek
olan pek çok tatsızlığı ortadan kaldıracaktır.
14. Öğretim ve Öğrenim Alanlarının Fiziki Açıdan
Özellikleri
Yukarıda belirtilen hususların çoğu hem sınıflar hem
de okulun diğer alanları için geçerlidir. Bunlara ek
olarak aĢağıdaki özellikler de önemlidir.
Öğretim ve öğrenim için kullanılan sınıf ve diğer
alanların gerek konumu gerekse yapısı, örneğin yan
sınıflardan, oyun alanlarından ya da taĢıtlardan
kaynaklanan harici gürültülerden etkilenmeyecek
nitelikte olmalıdır.
Yazı tahtaları ve tablolar yükseklik açısından
ayarlanabilir olmalıdır. Yapılan çalıĢmalar duvar da
rahatlıkla sergilenebilmelidir. Sergi alanları, çalıĢma
masalarının üzeri veya araç-gereçlerin yüzeyi parlak
olmamalıdır.
15.
16.
17. Göz seviyesi de özürlüler, özellikle tekerlikli sandalye kullananlar
için önemli bir diğer ölçüm değeridir. Özellikle dersler esnasında
tahtanın göz seviyesine göre yerleĢtirilmiĢ olması gerekir. Bu,
öğrencinin dersi verimli bir Ģekilde takip edebilmesi için çok
önemlidir. Tekerlekli sandalyede oturan küçük bir kadının göz
seviyesi 126.5 mm’ dir. Tekerlekli sandalye kullananların
pencereden rahatlıkla görebilmeleri için pencereler yerden en fazla
800 mm yüksekte olmalıdır. Oturan insanın gözlerine gelecek
pencere bantlarından kaçınılmalıdır.
Tezgahlar, çalıĢma masaları ve lavabolar ile bunların altındaki
boĢluklar tekerlekli sandalye kullananlar dahil herkesin yardımsız
faydalanabileceği Ģekilde ayarlanmalıdır. Musluklar çevrilerek açılıp
kapanmaktan ziyade bir kolla açılıp kapanacak tarzda olmalıdır.
Masa ve sıralar hareket edebilir ve bazı mobilyaların yükseklikleri
ayarlanabilir olmalıdır. Tüm mobilyalar sivri köĢeli değil, yuvarlak
atlı olmalıdır. Sıra araları odanın bir yerinden diğerine rahatlıkla
geçiĢi
mümkün kılacak geniĢlikte olmalıdır. Kitap rafları, laboratuvar
malzemeleri ve diğer öğrenim materyalleri herkesin yardımsız
yetiĢebileceği seviyede olmalıdır.
18. Ġhtiyaç duyulan özel cihazların kullanılabilmesi için yeterli
sayıda priz bulunmalıdır. Telefon, televizyon ve bilgisayar
aracılığında bilgi alımı ya da aktarımı gerekli olduğu
durumlarda kablo bağlantıları mümkün olabilmelidir.
Sınıf ortamları tekerlekli sandalye kullananların
manevralarına imkan verecek Ģekilde düzenlemelidir.
Performans kısıdı öğrencilerin sınıfları mümkün olduğu
kadar giriĢ katında ve sınıf içindeki yerleri kapıya yakın
kolaylıkla girip çıkabileceği bir yerde olmalıdır.
Oturma yerleri sabit olan alanlarda tekerlekli sandalye
kullananlar için yeterince geniĢ boĢluklar bulunmalıdır. Aynı
Ģekilde amfilerde de giriĢ çıkıĢ seviyesindeki boĢluklar
yeterince geniĢ olmalıdır.
Büyük grupların eğitilebileceği ve toplanabileceği alanlara
ses arttırıcı cihazlar yerleĢtirilmelidir. Örneğin, iĢitme engelli
öğrencilerin çalıĢtıkları her mekanda ses yükseltme cihazı ve
radyo mikrofonu hazır bulundurulmalıdır.
