Уусах чанар

1. УУСМАЛ
УУССАН БОДИС УУСГАГЧ

2. БОДИСЫН УУСАХ
ЧАНАР
Од цогцолбор сургуулийн химийн багш П. Даваахүү

3. БИД ДАРААХ АГУУЛГЫГ ЭЗЭМШВЭЛ
УУСАХ ЧАНАРЫН ТУХАЙ МЭДНЭ. ҮҮНД:
• БОДИСЫГ УСАНД УУСАХ ШИНЖ
ЧАНАРААР НЬ АНГИЛАХ
• БОДИСЫН УУСАХ ЧАНАРЫГ
ТОДОРХОЙЛОХ
• БОДИСЫН УУСАХ ЧАНАР
ТЕМПЕРАТУРААС ХЭРХЭН
ХАМААРДАГ ТУХАЙ
• УУСАХ ЧАНАРЫН МУРУЙН ТУХАЙ
МЭДЭХ

4. АЮУЛГҮЙ АЖИЛЛАГААНЫ ДҮРЭМ
• Туршилтыг зааврын дагуу эмх
цэгцтэй , нямбай хийх
• Шилэн сав, багажтай зөв
харьцах
Бодисын усанд уусах шинж,
уусах чанарыг тодорхойлох
туршилт хийхдээ дээрх
аюулгүй ажиллагааны дүрмийг
баримтлаарай.

5. БОДИСЫН УСАНД УУСАХ ШИНЖИЙГ
ТОДОРХОЙЛОХ.
Туршилт1: Ацетон, тос,
шохойноос бага хэмжээгээр (1-2
дусал) усанд уусгаж усанд
уусах шинж ямар байгаа талаар
дүгнэлт гаргаарай.

6. БОДИСЫН УСАНД УУСАХ ШИНЖ ЧАНАР
Үл уусдаг
Усанд уусдаг
Бага уусдаг
У
Б
Ү
Бодисын усанд уусах шинж хүснэгт Хими-1
сурах бичгийн 97-р хуудсанд байгаа.

7. БОДИСЫН УСАНД УУСАХ ЧАНАРЫГ
ТОДОРХОЙЛОХ
Туршилт 2: Тасалгааны температурт 200 С –д
100 г усанд 9,55 г хүнсний сод уусгаж уусалтыг
ажиглаж дүгнэлт гаргаарай.Үүссэн уусмалыг
уусмал1 гэж тэмдэглэе. Сод бүрэн ууссан уу?
Уусмал1 дээр нэмж 1г сод уусгаж уусалтыг
ажиглая. Үүссэн уусмалыг уусмал2 гэж
тэмдэглэе.
Уусмал1, уусмал2 –ыг харьцуулж аль
тохиолдолд ханасан уусмал үүссэн бэ?
Ханасан уусмал гэж юу вэ?Туршилтыг ажиглаж
бодисын уусах чанарыг юу гэж тодорхойлж
болох вэ?

8. ТУХАЙ ТЕМПЕРАТУРТ ӨГӨГДСӨН
УУСГАГЧИД БОДИС НЭМЭХЭД УУСАХГҮЙ
БОЛСОН УУСМАЛЫГ
…………… УУСМАЛ ГЭНЭ.
ТУХАЙН ТЕМПЕРАТУРТ 100 г УСАНД
УУСАЖ ХАНАСАН УУСМАЛ ҮҮСГЭЖ БУЙ
УУССАН БОДИСЫН ХЭМЖЭЭГ БОДИСЫН
............... ............... ГЭНЭ. Уусмал1 нь ханасан
уусмал бөгөөд 200 с-д хүнсний содын уусах
чанар 9,55 байна. Өөрөөр хэлбэл уусах чанар
гэдэг нь тухайн температурт 100 г усанд
бодисын хамгийн ихээр уусах хэмжээ юм.
Ханасан уусмалын массыг олбол:
mуус
= mу/б +mус =9,55+100=109,55 г болно.
УУСАХ ЧАНАР
ХАНАСАН

9. Бодисын уусах чанар температураас хэрхэн
хамаардагийг дараах туршлагыг ажиглаж
дүгнэлт гаргаарай.
•Уусмал2-г халаахад сод бүрэн уусаж байна.
Температур нэмэгдэхэд уусах чанар яаж
өөрчлөгдсөн бэ?
•Уусах чанар температураас хамаарах
хүснэгтийг ажиглаад температур нэмэгдэх
тутам уусах чанар яаж өөрчлөгдөж байгааг
дүгнэж ярилцаарай.

11. УУСАХ ЧАНАР ТЕМПЕРАТУРААС
ХАМААРАХ
Бодисын нэр
Температур
00 200 400 600 800 1000
Хоолны давс
(натрийн хлорид)
35.
7
35.8 36.3 37.1 38.0 39.3
Хүнсний сод
(натрийн
гидрокарбонат)
6.9
3
9.55 12.7 16.4 20.1 23.6
Кальцийн хлорид
59.
5
74.5 130 137 147 159

12. 0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
0 20 40 60 80 100
100гусандууссанбодисынхэмжээ,грамм
Температур, градус
Уусах чанар температураас хамаарах хүснэгтийг ашиглаж содын
уусах чанарыг шугаман графикаар илэрхийлээрэй.
График байгуулахдаа х тэнхлэгийн дагуу температур, у тэнхлэгийн
дагууд 100 г усанд уусах бодисын хэмжээг дараах байдлаар
тэмдэглэж зураарай.

13. 6.93
9.55
12.7
16.4
20
23.6
0
5
10
15
20
25
30
0 20 40 60 80 100
100гусандууссанбодисынхэмжээ,грамм
Температур, градус
Та нарын байгуулсан графиктай тохирч байгаа эсэхийг ажиглаарай.
Уусах чанар температураас хамаарахыг илэрхийлсэн муруйг (графикийг )
уусах чанарын муруй гэнэ.
Уусах чанарын муруйг ашиглаж бодисын уусах чанарыг тооцоолдог.

14. ГЭРИЙН ДААЛГАВАР
Хүснэгт ашиглаж хоолны давс, кальцийн
хлоридын уусах чанарын муруйг
байгуулаарай.