Presentatie over de jaarwisselingsproblematiek gehouden op het landelijk congres Veiligheid begint bij Voorkomen, Den Haag, 22 juni 2009

1. Hoezo rustig?! … en het vervolg
Workshop Titel
presentatie
Overlast jaarwisseling
Otto Adang & Wim van Oorschot
Politieacademie
Lectoraat Openbare orde &
Gevaarbeheersing
Lectoraat Openbare orde & gevaarbeheersing
“Op enkele incidenten na is de
jaarwisseling rustig verlopen”
zoekt praktisch relevante antwoorden op de vraag hoe geweld
of gevaar in de interactie tussen burgers en politie “De jaarwisseling is in Nederland helemaal
vermeden of gereduceerd kan worden in de balans tussen niet rustig verlopen”, zegt korpschef Van
Zwam. (…) “Politiemensen zijn beschoten met
het maatschappelijk belang van ordehandhaving en
vuurpijlen en bekogeld met stenen en flessen
individuele grondrechten. bier. In Nijmegen kon de brandweer pas gaan
blussen nadat de politie de straat had
afgegrendeld.”
Doelstelling
jaarwisselingsonderzoek
Onderzoeksdoelstelling
Vergroting van inzicht in de veiligheidssituatie en het
veiligheidsbeleid rond jaarwisselingen in Nederland en
het in kaart brengen van goede werkwijzen die een
“Er gebeurt met Oud en Nieuw zoveel. Het is niet
veilig en ordelijk verloop van jaarwisselingen kunnen meer te behappen. Veel laat je gebeuren”
bevorderen.
1

2. Jaarwisseling 2007/8 Opvallend
Verhoging vernieling, overlast, brandstichting en openlijke  Anarchistische trekjes
geweldpleging t.o.v. een gemiddelde dag  Rol van de ouders
 Beslechten van oude vetes
30-12 31-12 1-1 2-1  Zwaar en illegaal vuurwerk en explosieven
3,9 5,1 2,3 1,0  Steeds vroegere start op oudejaarsdag..
Overlast  Geweld tegen de politie en andere hulpverleners
3,6 17,0 14,2 2,7  Autobranden
Brandstichting
1,3 3,1 4,8 3,4
Vernieling
1,0 1,0 2,8 1,0
Geweldpleging
Wie?
Meer incidenten in de “bible belt”
Analyse 253 profiellijsten 2007/8
 Mannen: 96%
 Vooral jongeren: 75% < 26 jaar
Op basis van media-analyse: op het platteland 4x zoveel
kans op incidenten in “bible-belt gemeenten” dan in
 Vooral autochtone Nederlanders: 79%
andere plattelandsgemeenten
 Vooral in woonomgeving
 Velen wonen bij hun ouders
Op basis politiecijfers (1 regio): duidelijke correlatie
 56% recidivisten, vaak geweld optreden van incidenten (brandstichting, vernieling,
overlast, geweld) en % stemmen uitgebracht op kleine
christelijke politieke partijen
Inspelen op de aard van het fenomeen
Een landelijk fenomeen met specifieke
lokale dynamiek Type 1: Traditie van vuur, lawaai en alcohol
– Lokale regulering
Een traditie waarbij de jaarwisseling gepaard gaat met vuur,
lawaai en gebruik van alcohol Type 2: Gelegenheidsstructuur:
– Gelegenheidsbeperkende maatregelen, inclusief dreiging
en repressie, gebaseerd op alledaagse contacten en
Jaarwisseling biedt gelegenheidsstructuur voor beslechten kennis
oude vetes tussen burgers onderling, van burgers richting
gezag en doelgerichte overlastgevende of criminele
activiteiten Type 3 Traditie van “alles moet kunnen”
– Meerjarige, relationele aanpak
Jaarwisseling staat voor sommige groepen ‘oude’ Nederlanders
in teken van een doorgeschoten traditie dat ‘alles moet
kunnen’
2

3. Wat blijkt te werken? Commissie overlast jaarwisseling
Beschouw de jaarwisseling als een grootschalig
 Symbolisch of normstellend leiderschap
evenement met ernstige risico’s voor de openbare
 Echte prioriteiten stellen orde. De burgemeester is de aangewezen partij voor
 Hanteer een meerjarenperspectief het formuleren van een integrale aanpak met alle
 Gelegenheidsbeperkende maatregelen
betrokken partners
Breng de hotspots en hot shots in kaart
 Reguliere, dagelijkse vooruitgang weegt zwaar
Haal de dader uit de anonimiteit
 Multidisciplinair zonder te forceren
Begin tijdig met de voorbereiding en werk cyclisch.
 Strafrechtelijke handhaving: meer aandacht, goede De aanpak is lokaal maatwerk, maar stem regionaal af
effecten
Geen geweld en agressie tegen hulpverleners
 Functionele decentralisatie en afgewogen centralisatie Registreer de informatie eenduidig ten behoeve van
analyse en evaluatie
Zet in op cultuurverandering tijdens jaarwisseling
Vergroot de handhavinginspanningen op
vuurwerkoverlast
3