PETROL VE DOĞALGAZ ARAMALARINDA SON GELİŞMELER

PETROL VE DOĞALGAZ ARAMALARINDA
SON GELİŞMELER
1
Ömer Alptekin Deprem Çalıştayı, 4 Eylül 2013, Gebze-Kocaeli
A.UĞUR GÖNÜLALAN ¹‫²׳‬
1-UG Enerji Ltd.Şti. Çetin Emeç Bulvarı No: 19/19 Dikmen-Çankaya/Ankara
2- Jeofizik Yüksek Mühendisi, DEK-TMK ve JFMO Üyesi
E-Posta: ugonulalan@ugenerji.com,tr ugonulalan52@gmail.com,

 ÖZ
 GİRİŞ
 ÜLKEMİZDE DOĞAL KAYNAKLARIN ARANMASI, KEŞFİ VE İŞLETİLMESİNDE
JEOFİZİK ETÜTLERİN TARİHÇESİ
 DÜNYADA SİSMİK ENDÜSTRİSİNİN KİLOMETRE TAŞLARI
 ÖNGÖRÜLEBİLİR GELECEKTE (2023 YILINA KADAR) ARAMACILIKTA
(JEOFİZİK/JEOLOJİ/MADENCİLİK/PETROLDE) OLABİLECEK MUHTEMEL
GELİŞMELER
 DOĞAL KAYNAKLARIN (MADEN- PETROL, JEOTERMAL) ARANMASI, KEŞFİ
VE ÜRETİMİ AÇISINDAN JEOFİZİK YATIRIM BOYUTU
 SONUÇ VE ÖNERİLER
 KAYNAKLAR
2Konuşmacı: A. Uğur GÖNÜLALAN
İÇİNDEKİLER

Öz
 Sismik aletler ilk olarak 19 yüzyılın ortalarında depremler esnasında zemin
hareketlerini kaydetmek ve ölçmek amacı ile geliştirildi. 1900 lerin başında
R. Fessenden su derinliği ölçmek ve buz dağlarını tespit etmek için ses
dalgasının yansımasını kullandı. I.Dünya Savaşı sırasında L. Mintrop
taşınabilir sismoğraf aletini Alman Ordusunu müttefik toplarının
ateşlediğindeki oluşan gürültüyü ölçmek için tasarladı.
 Profesyonelce jeofizik arama yöntemleri eski tarihlerde de uygulanmış
olmakla birlikte, İlk kez 1921’de bir petrol alanının jeofizik bulgulara
dayanarak keşfedilmesiyle, petrol aramacılığında yaygın bir biçimde
uygulanmaya başlanmıştır.
 1950’lere kadar ABD’de üretilen yıllık petrolün yarısı jeofizik yöntemlerle
bulunan yeni petrol alanlarından elde edilmiştir. Endüstrideki enerji
gereksinimi petrole olan ilgiyi artırmış, Petrolden büyük paralar kazanan
şirketlerin, yeni petrol alanları keşfedebilmek için jeofiziğe yatırım
yapmalarının, bilgisayarların yaygın kullanımının, uzay teknolojisindeki
gelişmelerin Jeofiziğin gelişiminde önemli payı olmuştur.
 Ülkemizde 10 milyar $ üzerinde potansiyele sahip 18 maden bulunmaktadır.
Bor’dan yapı taşına kadar 1,870 trilyon $’lık varlığın ortaya çıkarılmasında ve
toplam 128 milyar $’lık petrol ve 10 milyar $’lık doğal gazın bulunmasında
jeofizik mühendislerinin de bilgi ve emekleri vardır.

Giriş
• Jeofizik eğitimi Birinci Dünya Savaşından sonra, elektrik
mühendislerinin, matematikçi ve fizikçilerin başlattığı bir
meslek olarak sahneye çıkmıştır.
• Yeraltındaki gizli tuz domlarının bulunması için Refraksiyon
dalga yayınımına dayalı yöntemlerin kullanılması ile önemi
anlaşılmıştır. Elektronik bilgilerin İkinci Dünya Savaşında
yoğun olarak kullanılması ile Jeofizikteki gelişmelere yeni
boyutlar getirmiştir.
• Analog bilgisayarlardan sonra sayısal kayıt sistemleri ve
sayısal bilgisayarlara geçiş önemli sıçramalara neden olmuştur.
Sayısal işlemlerin jeofiziğe uygulanmasında 1950-1960 arasında
Massachusetts Institute of Technology (MIT)’de oluşturulan
Jeofizik Analiz Grubunun (Geophysical Analysis Group)
yankıları halen devam eden çalışmaları önemli bir yer
tutmuştur.
 Çeşitli ülkelerin ilgilerini belirli yönlere çekmek ve olabildiğince
ortak araştırma programları yürütebilmek amacıyla 1957 yılı
Uluslararası Jeofizik Yılı (IGY) ilan edildi. 1950-1970 yıllarında
jeofizik altın çağını yaşamıştır.

ÜLKEMİZDE DOĞAL KAYNAKLARIN ARANMASI, KEŞFİ VE İŞLETİLMESİNDE
JEOFİZİK ETÜTLERİN TARİHÇESİ
• Ülkemizdeki ilk etüt 1937 Van ilinde Kurzot mevkinde Fransız CGG firması
tarafından jeoelektrik ölçüsü alınarak yapılmıştır.
• Türkiye’de ekonomik amaçlı ilk jeofizik çalışmalar MTA’nın kurulmasından 3 yıl
sonra, yani 1938 yılında, manyetik ve elektrik yöntemlerin uygulanması ile
başlamıştır. İlk etüt aynı yıl Gümüşhane’de, E. POLDINI tarafından yapılmıştır.
• 1938 - 1940 yıllarında Ergani ve Espiye Lahanos’ta, 1939 yılında Diyarbakır-
Maden’de, S.P. (Self Potansiyel) etütleri, gerçekleştirilmiştir.
• Manyetik ve elektrik yöntemlerin yanı sıra 1947 yılında gravimetrik ve sismik
aletlerin alınmasıyla MTA petrol aramalarında, Jeofizik yöntemleri uygulamaya
başlamıştır. MTA’da ilk sismik çalışma 1947 yılında, Adana’da bir Amerikan
firmasına yaptırılmıştır. 1948 yılında satın alınan sismik ekipman (TİCCO) ile
Adana Mihmandar’da MTA elemanlarınca ilk etütler başlamıştır.
• Jeofizikte; gravite yöntemi 1947 yılında, havadan maden aramaları 1958 yılında
başlamıştır. İlk jeofizik kuyu ölçüleri (Well-Logging) etütlerine 1963 yılında
başlanmıştır.
• 1975 yılında HORA Gemisi MTA tarafından satın alınarak günün teknolojisine
uygun jeofizik ekipmanla donatılarak, MTA Sismik–1 adını almıştır. MTA Sismik-1
gemisi 1976 yılında deniz etütlerine başlamıştır.
5
Konuşmacı: A. Uğur GÖNÜLALAN

II.Cumhurbaşkanımız İsmet İnönü ve MTA Yönetimi
Arazideki Sismik Çalışmalarının Denetiminde-1947

ÜLKEMİZDE DOĞAL KAYNAKLARIN ARANMASI, KEŞFİ VE
İŞLETİLMESİNDE JEOFİZİK ETÜTLERİN TARİHÇESİ
• TPAO, 1954 yılında, 6327 sayılı kanunla, milli petrol şirketi olarak Türkiye'de kamu
adına hidrokarbon arama, sondaj, üretim, rafineri ve pazarlama faaliyetlerini
yürütmek amacıyla kurulmuştur.
• TPAO’da ilk Jeofizik çalışmalar 1955 yılında gravite ve manyetik veri toplama ve
değerlendirme olarak başlamıştır.
• Daha sonra sismik yöntemin gelişmesi sonucunda başlangıçta yabancı müteahhit
firmalardan sismik ekipler kiralamıştır. Bir müddet sonra sismik ekiplerin
maliyetlerini azaltmak ve ortaklığın teknik eleman gücünden faydalanmak amacı ile
TPAO'nun 1970 yılında aldığı ilk sismik kayıt aleti refraksiyon aletidir. Gerçek
anlamda ilk sismik ekibin kurulması 1972 yılında, TPAO adına iş yapan ABD kökenli
Geophysical Services Inc. (GSI) firmasının 24 kanallı DFS-II kayıt cihazının ve diğer
ekipman ve araçlarının TPAO tarafından devir alınmasıyla gerçekleştirilmiştir.
• TPAO sondaj öncesi hidrokarbon aramacılığının en temel yöntemlerinden olan
"Jeofizik Etüdler" i bünyesinde bulunan Sismik ve Gravite-Manyetik Ekibi ile
sürdürmekte, gerektiğinde müteahhitlik hizmeti olarak 2-B ve 3-B, kara ve deniz
ekipleri kiralayarak, ihtiyacı olan Jeofizik verileri toplamakta, işlemekte ve
yorumlamaktadır.
• Şubat 2013’ de TPAO tarafından Norveç’ten satın alınan ve orijinal adı Polarcus
Samur olan gemiye Barbaros Hayreddin Paşa adı verildi. 84 metre uzunluğunda
hidrokarbon aramaları için kullanılacak olan gemi, iki ve üç boyutlu sismik veri
toplayabiliyor.
7

ÜLKEMİZDE DOĞAL KAYNAKLARIN ARANMASI, KEŞFİ VE
İŞLETİLMESİNDE JEOFİZİK ETÜTLERİN TARİHÇESİ
• Kamunun küçültülmesi, yatırımların kısıtlanması özellikle
1980 sonrasında özel sektörün gelişim göstermesine
neden olmuştur. Böylece özel firmalarda jeofizik verileri
ekonomiye katacak şekilde kullanma durumuna gelmiştir.
• Jeofizik, jeolojiye göre çok daha genç bir bilim olmasına
karşın çok hızlı bir gelişme süreci geçirmektedir.
• Jeofizik araştırma ve uygulama çabaları tükenebilir yeraltı
kaynaklarını arama peşindedir. Bu kaynaklar azaldıkça,
kolay bulunabilir kaynaklar tükendikçe daha zor
bulunabilecek kaynakları aramak kaçınılmazdır. Bu da
jeofiziğe olan gereksinmenin yeniden artacağı, daha ileri
düzeyde arama yöntemlerinin gelişeceği sonucunu
doğurmaktadır (Canıtez, 1993).
8

DÜNYADA SİSMİK ENDÜSTRİSİNİN KİLOMETRE TAŞLARI
1917 Yansıma Sismografı
üzerine Teorik Yayınlar
1926: İlk
Jeofon
Kullanan
Pilot sismik
ekip,
1963: İlk Sayısal
Kayıt Sistemi ve İlk
Sayısal Sismik Veri
İşleme,
1972: Parlak
Nokta Analizi,
1980’ler: 3
Boyutlu
Çağ
2000 li Yıllar: Ticari
Olarak; Tüm Dalga
Ve Çok Kanala
bağlı İz yoğunluklu
Kayıtlar Çağı
Tablo-1 Dünyada Sismik Endüstrisinin Gelişim Yılları

 Seismic instruments were first developed during the mid-19th century to record and measure
movements of the ground during earthquakes
 In the early 1900’s, R. Fessenden used sound wave reflections to measure water depths and to
detect icebergs
 By World War I, L. Mintrop invented a portable seismograph for the German army to calculate
the location of Allied artillery based on the acoustic noise generated when the guns were fired
 In 1925, Dabney Petty, Associate State Geologist for the Texas Bureau of Economic Geology,
wrote about the application of Mintrop’s method by his new company, Seismos, on the Texas coast.
In the mid-1920’s, the discovery of an oil field beneath the Nash salt dome in Brazoria County,
Texas, was the first to be based on single-fold seismic data

1930
1980
2000
2012
2D Era
-regional
structure
3D Era
-reservoir
structure
-reservoir
stratigraphy
Full Wave Era
-fractures
-litology
-fluid type
-complex structures
 In 1930; Geophysical Services Inc. (GSI) founded. Following World War II, GSI established Texas Instruments (TI)
 The next revolution came in the 1950’s and 1960’s; recording of seismic signals onto a magnetic tape, and a total
change in the way seismic data was collected and processed
 By the early 1960’s, computers had arrived. In a joint effort with TI and several oil companies in 1961, GSI
introduced the first digital acquisition system start to use of computer to process the raw data
 By 1963, the first digital recording had been made, making digital computers a commercial reality
 By the early 1970`s multi-ch. data processing started the primary imaging method still used was 2-D
Moving up the “S-Curve”…

1930
1980
2000
2013
2D Era
-regional
structure
3D Era
-reservoir
structure
-reservoir
stratigraphy
Full Wave Era
-fractures
-litology
-fluid type
-complex structurs
In 1967 the first 3-D seismic survey was shot by Exxon in Houston –TX
In 1972, GSI enlisted the support of major oil companies for research projects to evaluate 3-D
By the mid of 1980`s the commercial development of 3D seismic was one of the most important technological
breakthroughs in an industry in which profitability is closely tied to innovation and technology
Early 1990`s more 3D surveys with high recording channel capacity and wide range of using vibroseis
Late 1990`s demand for 3D and 4D seismic data became so strong

1930
1980
2000
2013
2D Era
-regional
structure
3D Era
-reservoir
structure
-reservoir
stratigraphy
Full Wave Era
-fractures
-litology
-fluid type
-complex structurs
 Oil & Gas demand is increasing. Forward commodity prices have effectively tripled over the last five years, with 5-year WTI crude
oil futures currently approximating $100/bbl
 New hydrocarbon provinces appear on the brink of reopening with the application of new technology
 Evidence is building that oil companies are now accepting the need for custom designed surveys that target specific reservoir
challenges
 Many of the remaining reservoir challenges require improved resolution and greater information content to be overcome, data
typically not available with current analog 3D technology.
 Full wave and high trace density data recording is required

1960 1970 1980 1990 2000 2010
Year
1,000
5,000
10,000
30,000
channel number
SN348
SN368
SN388
SN408/428
Increament in recording channel capacity
Sercel - France
SN338

Land Crew Channel Count
1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020?
1000 000
100 000
10 000
1000
100
10
year
Channelspercrew
Moore’s law of doubling applied to channel count (FB Feb 2008)
30 000 applicable
50 000 experimantal
(single geo component)

1954 1970 1980 1990 2000 2010
Year
15,000
32,000
48,000
62,000
Peak Forces of the Vibrators
90,000
PF (lbs)

Parameters Old Survey ( 1980’s) New Survey (2000’s)
Number of channel 96-120 480 - 1200
Receiver interval 50 m 25 m
Shot interval 100 m 25 m
fold 48-60 240 - 480
Maximum offset 3000 m 5000-7500 m
Sweep frequency 10 - 60 hz 6 – 80 hz
Number of sweep / VP 6 - 12 1,2,4
Sweep length 10 – 18 sec 8-12 sec
Old 2D Survey versus New 2D Survey

Next Wave in Seismic Exploration & Conclusions
 Seismic industry and exploration is demand driven
 Seismic industry will continue to maintain its contribution for the oil
industry as a whole..
• Recording channel will increase (over 100,000 ch)
• Point source/receiver technology
• High shot density, large offset and WAZ 3D surveys
• Cable free, light recording equipment
 Worldwide oil demand will continue to increase; aprox. 120 million
barrels per day by 2020
 In the short term, world average oil price will stay at the level of above
$100 per barrel
 High oil demand - high oil price; More seismic exploration
 The longer- term view shows exploration challenges to overcome for
which technical innovation must continue
 Seismic industry needs more geophysicists

19
ÖNGÖRÜLEBİLİR GELECEKTE (2023 YILINA KADAR) ARAMACILIKTA
(JEOFİZİK/JEOLOJİ/MADENCİLİK/PETROLDE) OLABİLECEK MUHTEMEL GELİŞMELER
Kayıt Ekipmanları: İrtibat kabloları tamamiyle ortadan kalkacak, alıcılar veya sensörlerin ebatları
küçülürken dinamik aralıkları artacak (hassasiyet) veri biriktirme kapasiteleri çok artacak, veri örnekleme
yetenekleri son derece küçülecektir.
Veri Transferi: Toplanan veriler anında ve doğrudan veri işlem ünitelerine aktarılacaktır.
Veri İşlem: 3D Pre-Stack-Anisotropik Depth Migration gibi yeraltının gerçek görüntüsünü veren
prosesler hergün kullanılır hale gelecektir. Yorumlama amacıyla verilerin görüntülenmesinde kağıt ortamı
ve bilgisayar ekranları tarihe karışacak, bunların yerine “virtual reality” görüntü odaları standard hale
gelecektir. Değişik seismic attribute’lerin sergilendiği çok sayıda sismik görüntü aynı anda izlenebilecek
ve yorum kabiliyeti son derece artacaktır.
Uzaktan Algılama: Uzaktan Algılama yöntemleri jeofizik veri toplamanın temel taşlarından birisini
oluşturacaktır. Bugüne değin keşfedilmemiş birçok potansiyel doğal kaynak alanları kısa zamanda ve
kolayca aydınlığa kavuşturulacaktır.
Jeofizik Cihazlar: Jeofizik ölçüm cihazları teknolojik olarak gelişirken, gerek ebat, gerek ağırlık,
gereksede fiyat açısından küçüleceklerdir. Küçük Jeofizik/Jeoloji firmaları az bir yatırımla birçok cihaza
sahip olacaklardır.
Jeofizik Yazılımlar: Gerek veri toplama, gerekse jeofizik veri işlem, uzman olmayan kişilerin bile
üstesinden gelebileceği kullanım kolaylığına kavuşacaktır.
Deprembilim: Depremlerin önceden belirlenmesi tekniklerinde ve depreme dayanıklı zemin ve
bina tasarım ve yapımında büyük hamleler gerçekleşecek ve Deprem riski son derece azalacaktır.
Mesleklerin Durumu: Yer küre ile doğrudan ve dolaylı ilgilenen tüm mesleklerin birbiri ile
entegrasyonu sağlanacak öncelik mesleklerden çok iş tanımına yönelecek.
Arama ve üretim teknolojilerindeki gelişmelerle (3-D, 4-D sismik, Radar ile araştırmalar, Kuyu Loglarının
geliştirilmesi (FMI(formatıon mıcro imager),FMS (formatıon mıcro scanner ) v.b.) ve yatay sondaj)
sahaların geliştirilmesi ve şeyl gaz ve şeyl petrolün devreye sokulması

PETROL VE DOĞALGAZ ARANMASI, KEŞFİ VE ÜRETİMİ AÇISINDAN
JEOFİZİK YATIRIM BOYUTU
KARA SİSMİK
PROFİLİ
DENİZ SİSMİK
PROFİLİ
GRAVİTE
MANYETİK
NOKTA
REZİSTİVİTE
NOKTA
Aktiviteler 2B 176,107 km
3B 12,423 km2
2B 168,282km
3B 18,105 km2
830,371 Kara
1,648,815 Deniz
27,156 nokta
Toplam
Yatırım
Maliyeti
1,004,765,000 $ 349,330,000 $ 57,506,700 $ 27,156,000 $
Genel
Yatırım
Toplamı
1,438,757,700 $
20
Tablo-2 1955-2011 yılları arasında petrol ve doğalgaz için yapılan jeofizik
aktiviteler ve yatırımlar

21
Türkiye’deki Arama Basenleri ve Sismik Hatları Gösterir Lokasyon Haritası

Kara ve Denizlerde Yapılan Sismik Faaliyetler
• 1955 – 2011 yılları arasında
• Kara Alanlarında Toplam: 176,107 Km 2 Boyutlu , 12,423 Km2 3 Boyutlu Sismik Veri
toplanmıştır.
• Denizlerde Toplam 168,282 Km 2 Boyutlu, 18,105 Km2 3 Boyutlu Sismik Veri
toplanmıştır.
• Ülkemizde 344,389 Km 2 Boyutlu, 30,528 Km2 3 Boyutlu Sismik Veri
toplanmıştır.
(KAYNAK:PİGM)
KARA ALANLARI DENİZ ALANLARI
168,282 Km 2B
18,105 Km2 3B
22
176,107 Km 2 B
12,423 Km2 3B

23
Maden ve Endüstriyel Hammaddeler İçin 1955-2011 Yılları
Arasında Yapılan Jeofizik Aktiviteler ve Yatırımlar
Jeofizik yatırım tutarlarının ne kadar az olduğu Tablo-1’de verilmiştir.
Yatırımcılar; jeofizik teknolojisinden yeterince faydalan(a)mamışlardır.
Teknolojik gelişme ile özdeş bir bilim dalı ve uygulaması olan jeofizik ve
mühendisliğine madencilik sektöründe hala gerekenden az başvurulmaktadır.
Tablo-1 1955-2011 yılları arasında maden ve endüstriyel hammaddeler için yapılan jeofizik aktiviteler ve yatırımlar [2], [6]
• Aktiviteler JEOELEKTRİK
ETÜT
Nokta
254,663
MANYETİK
ETÜT
Nokta
192.290
GRAVİMETRİK
ETÜT
Nokta
232.219
REZİSTİVİTE
NOKTA
54,609
CSAMT
NOKTA
3.679
SİSMİK SERİM
16,432
SP
NOKTA
62.563
KUYU
ÖLÇÜSÜ
METRE
1.117.178
Yatırımlar ($) 254.663.000 5.768.700 6.966.570 54.609.000 36.790.000 81.760.000 31.281.500 33.515.340
Toplam Yatırım ($) 505.754.110

DOĞAL KAYNAKLARIN (MADEN- PETROL, JEOTERMAL) ARANMASI,
KEŞFİ VE ÜRETİMİ AÇISINDAN TOPLAM JEOFİZİK YATIRIM BOYUTU
PETROL-DOGALGAZ MADEN-JEOTERMAL
YATIRIM
MALİYETİ
1,438,757,700 $ 505.754.110 $
GENEL
YATIRIM
TOPLAMI
1,944,511,810 $
24
Tablo-4 1955-2011 yılları arasında yapılan toplam jeofizik yatırımlar

PETROL VE DOĞAL GAZ ARAMA-ÜRETİM YATIRIMLARI
KARŞILAŞTIRMASI
Grafik. 6 [1]
Grafik. 7 [1]

KEŞİFLER
Bu yatırımlar sonucunda 2012 sonu itibariyle 4103 kuyu açılmış olup bunun 1757 arama
kuyusudur, sonuçta 174 hidrokarbon (120 petrol, 54 gaz sahası) keşfi gerçekleştirilmiştir Keşif
isabet oranı % 10 dur [1].
Grafik.11 Grafik.12 Grafik.13
REZERVLER
KAMU VE DYY (YERLİ-YABANCI ÖZEL) SERMAYE’NİN FAALİYETLER SONUCU SAHİP
OLDUĞU VARLIKLARI (REZERVLERİ)
Ülkemizde 2012 yılı sonu itibariyle 183,4 milyon ton üretilebilir ham petrol rezervi
bulunmaktadır. Bunun 140,1 milyon ton miktarı üretilmiştir. Kalan miktar 43.3
milyon tondur.
Varil
Bbls
M.Ton
M.Tons
Varil
Bbls
M.Ton
M.Tons
Varil
Bbls
M.Ton
M.Tons
Varil
Bbls
M.Ton
M.Tons
Toplam -Total 7 044 008 801 1 030 481 831 1 282 637 462 183 365 287 972 195 007 137 935 236 310 442 455 45 430 051
2011 Yılı Sonu İtibariyle Türkiye HamPetrol Rezervleri
:Crude Oil Reserves Of Türkiye ByThe End Of 2011
2011 YILI REZERVLERİ
HAM PETROL
Kalan Üretilebilir Petrol
Rmn. Recoverable OilŞirket
Company
Rezervuardaki Petrol (*)
Original Oil In Place
Üretilebilir Petrol
Recoverable Oil
Kümülatif Üretim
Cumulative Production
Tablo.1 [1]

2012 yılsonu itibariyle 20,3 milyar m3 üretilebilir doğalgaz rezervi tespit edilmiş, bunun 13,4 milyar
m3’ü üretilmiş olup, kalan üretilebilir rezerv ise 6,9 milyar m3’tür [1,2].
Şirket
Company
Rezervuardaki Gaz
Original Gas In Place(*)
Üretilebilir Gaz
Recoverable Gas
Kümülatif Üretim
Cumulative Production
Kalan Üretilebilir Gaz
Remaining Recoverable Gas
Toplam -Total 25 484 826 034 19 991 706 625 12 823 292 662 7 168 413 963
2011 Yılı Sonu İtibariyle Türkiye Doğal Gaz Rezervleri (M3)
Natural Gas Reserves Of Türkiye ByThe End Of 2011 (M3
)
Tablo.2 [1]
İPETGAZ-2013 15-17 Mayıs 2013 ANKARA
1.7.3.SAHA, JEOLOJİ, SİSMİK, KUYU VE ÜRETİM FAALİYETLERİ
Tablo.3. [1]
Grafik.14. [1]
2011 SONU İTİBARİYLE AKTİVİTELER TPAO DYY(YERLİ-YABANCI ÖZEL)TOPLAM % TPAO % DYY
2 boyutlu sismik (kara) Km-2D Onshore seismic Km * 1000 101,07 74,45 175,51 58% 42%
(*) 3 boyutlu sismik (kara) Km² - 3D Onshore seismic Km² *1000 9,85 2,57 12,42 79% 21%
(**) 2 boyutlu Deniz etüdü Km. - Offshore surveys Km. *1000 127,09 41,19 168,28 76% 24%
(***) 3 boyutlu deniz sismiği Km² - 3D Offshrore seismic Km²*1000 160,55 20,50 181,06 89% 11%
Kuyu Sayısı 2011 sonu (Toplam 4103) *10 252,40 157,90 410,30 62% 38%
Jeoloji Faaliyeti (Ekip/Ay) 2011 sonu*10 270,05 119,44 389,49 69% 31%
ÜRETİLEN PETROL-Milyon Ton 95,95 41,94 137,89 70% 30%
ÜRETİLEN Gaz-Milyar SM3 7,84 4,98 12,82 61% 39%
2011 YILI ÜRETİLEN PETROL-Milyon Ton 1,47 0,66 2,13 69% 31%
2011 YILI ÜRETİLEN GAZ-Milyon SM3 214,60 403,10 617,70 35% 65%
67% 33%

SONUÇLAR (1)
28
• 1,870 trilyon dolarlık doğal kaynaklar varlığının ortaya
çıkarılmasında, yaklaşık 1,94 milyar $ (1,43 milyar $ sadece petrol-
doğalgaz için), ki varlığın büyüklüğüne göre küçük olan, jeofizik
(verinin toplanma, işlenme ve yorumlanma) yatırımlarının katkısı
büyük olmuştur.
• Yaklaşık 1,944 milyar dolarlık yatırım sonucunda elde edilen veriler
yeterince kullanıl(a)mamış, kullanıl(a)mamaya da devam
edilmektedir (örneğin kömür ve jeotermal aramalarında).
• Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze ülkemizin kıt kaynaklarına
rağmen 138 milyar $’lık potansiyel petrol doğalgaz için 17,613
milyar $ yatırım (harcama) yapılmıştır. Jeofizik yatırım bu yatırım
tutarının ancak % 8 civarındadır. Kaldı ki bu yatırımların
sonuçlarından yeterince yararlanıl(a)mamıştır.
• Türkiye’de doğal kaynak rezerv potansiyelinin daha çok olabileceği
hakkındaki görüşlere rağmen, potansiyelin belirlenmesi amacıyla
jeofizik yöntemler ve bu yöntemlerdeki teknolojik gelişmeler
yeterince kullanıl(a)mamıştır. Verilerin yeniden işlenmesi ve
yorumlanmasını yapabilecek ülkemizde insan kaynağı mevcuttur.
• Özellikle petrol sektöründe üretimde; rezervuar
yönetiminde/geliştirmede 2-B, 3-B ve crosswell sismik ile 4-B hala
klasik veri toplama, işleme, yorumlama ve izleme uygulamasına
konmamıştır.

SONUÇLAR (2)
29
• Ülkedeki jeofizik eğitiminin kalitesi ve yeterliliği dünya ölçeğinde
olduğu için küresel ölçekte Türkiye’de eğitim gören jeofizik
mühendisleri her yerde iş bulabilmekte ve tepe yöneticisi olarak
çalışmaktadır.
• Petrol-jeotermal aramacılığı yapan özel sektörün eski jeofizik-
sismik verilere erişim zorluğu ve kısıtlamalar jeofizik
uygulamasının yaygınlaştırılmamasının önünde bir engeldir.
• Petrol ve doğal gaz aramalarında 4-B (3-B sismik verinin zamana
bağlı değişiminin incelenmesi) ve 4-C ( deniz araştırmalarında 1
basınç değişimi ölçümü, 3-yönlü alıcının (x,y,z) deniz tabanına
yerleştirmesi ile alınan ölçümler) uygulan(a)mamaktadır.
• Jeolog Parke A. Dickey diyor ki; “Genellikle, yeni sahalarda eski
yöntemlerle petrol bulunabilir. Bazen, eski sahalarda yeni
yöntemlerle petrol bulunabilir, fakat eski sahalarda eski
yöntemlerle ender petrol bulunabilir.”
• Yukarıdaki ifade; eski sahalardaki bilgiler ve eski tecrübeler
değerlendirilmeden, eski sahalardaki bilgiler ve eski tecrübeler
göz ardı edilmeden, sadece petrol ve doğal gaz için değil, diğer
doğal kaynaklar için de geçerlidir.
• Halen ülkemizdeki deprem araştırmalarında ulusal sismik ağın
durumu ve işbirliğinin önemi ortada iken BÜ-TÜBİTAK-MIT-TPAO-
MTA-AFAD işbirliği sağlanamamıştır.

• Klasik yöntemlerle klasik veri toplanabilir, yeni yöntemlerle
klasik yöntemlerle elde edilemeyecek bilgilere ulaşabilirsiniz.
• Ülkemizde bilinen 1,795 trilyon $’lık doğal kaynak varlığımızın;
bor’dan (madenlerden), ham maddeden, yapıtaşına,
1.282.637.462 varil üretilebilir petrolden, yaklaşık 128 milyar $,
20,3 milyar m3 üretilebilir gaz yaklaşık 10 milyar $, (petrol-dogal
gaz toplamı 138 milyar dolar) olmak üzere toplam 1,92 trilyon
dolarlık yeraltı kaynakları varlığı tespit edilmiştir.
• Buna karşılık, % 0.1 (binde 1) oranında olan, 1,944 milyar dolarlık
jeofizik çalışmanın katkısı ortada iken, yatırımların arttırılması
ile, yer altı kaynaklarının keşfedilmesinde jeofizik yöntemler ve
teknolojisi daha çok katkı sağlayacaktır.
• Bu çerçevede; ne kadar küçük yatırımla ne kadar önemli bir katkı
sağladığı bilinen Jeofiziğin kazanımının önemli olduğu açıktır.
• Jeofizik yatırımlarla toplanacak veriler ve yorumlamaların
sonucunda; doğal kaynaklarımız olan servetlerimiz, başarı ile
bulunacak, üretilecek ve değerlendirilecektir.
ÖNERİLER

YATIRIM İÇİN POTANSİYEL ALANLAR VE REZERVLERİ
Ülkemizde hidrokarbon potansiyeli açısından arama alanları GD Anadolu, Trakya, Karadeniz ve
Adana-İskenderun havzalarıdır. Tuz Gölü, Ege Grabenleri, Bolu ve Erzurum havzaları kısmen
araştırılmıştır. Diğer havzalar ise hidrokarbon açısından henüz araştırma yapıl(a)mamış
sahalardır.
Türkiye'nin kara, karasuları ve deniz alanlarında potansiyel olabilecek havza sayısı yaklaşık 42
(sadece Kıta içi Havzalarının sayısı yaklaşık 24) ve kapladığı alan 500.000 km2 dir.
Şekil.1. Türkiye’deki Arama Basenleri ve Sismik Hatları Gösterir Lokasyon Haritası
Bu alanların bir kısmı petrol, diğerleri ise gaz rezervlerine sahiptirler. Bu havzaların
yapılan genel anlamdaki rezerv hesaplarında yaklaşık 2.5-3 milyar varil petrol, 250-
300 milyar m3 gaz rezervine sahip olabileceği görüşü hakimdir [13].

RUHSATLANDIRMALARA GÖRE YATIRIM MİKTARI
1 Ruhsattaki 2-B sismik veri miktarı minimum 800 km, 7 kuyu, toplam yatırım 43.000.000.$
1 Ruhsatda Yapılacak Arama Faaliyeti Birim Toplam Toplam Yatırım
2 boyutlu sismik 800 km 10000 800 8000000
7 Arama Kuyusu 5.000.000 7 35000000
1 Ruhsatdaki Arama Yatırım Tutarı 43.000.000
500 Ruhsatdaki Yatırım 500 21.500.000.000
500 Ruhsatda Sismik Faaliyet Miktarı (Km) 400.000 4.000.000.000
500 Ruhsatda Toplam Kuyu Miktarı 3.500 17.500.000.000
TOPLAM ARAMA YATIRIMI 21.500.000.000
Yılda 1 Sismik Ekip 1000 Km Yapabilirse 1.000
20 Ekip 20.000 25.000.000 Hektar
Sismik Veri Toplama Süresi (Yıl) 20 250.000 Km2
Hektar 50000
Yılda 8 Kuyu Kazılsa 1 Sondaj Ekibi Kuyu 7
25 Sondaj Ekibi 200 Kuyu kazabilecektir. 500 Kilometrekare
Kuyu Kazılma Süresi (Yıl) 17.5 7.142.9
71 Kilometrekare
a-Kamu Yatırımı Her Yıl 1 Milyar Dolar Olsa Toplam Süre (Yıl) 22 22
b-Özel Sektör Yatırımı Her Yıl 300 Milyon Dolar Olsa Toplam Süre (Yıl) 72 72
(a+b) Kamu ve Özel Sektör Yatırımı Her Yıl 1,3 Milyar Dolar Olsa Toplam Süre (Yıl) 17 17
(a+b+c) Kamu, Özel Sektör Yatırımı ile Petrol-Gaz Yatırım Kredisi
Her Yıl 2 Milyar Dolar Olsa Toplam Süre (Yıl) 11 11
Kalan üretilebilir petrol varil-2012 sonu 310.442.455
Petrol Varili 100 $ İse Toplam Tutar 31.044.245.500
Kalan üretilebilir Gaz metreküp- 2012 sonu 7.188.413.963
Gaz 1000 metreküp- 500 $ 3.594.206.982
Petrol-Gaz Toplam Tutar 34.638.452.482

33
Insight: Future onshore global hotspots
Thursday, May 23, 2013
This article is from Finding Petroleum Magazine
Author: Ivan Sandrea and David Bamford
http://www.findingpetroleum.com/n/Insight_Future_ons
hore_global_hotspots/f680e947.aspx#.UeGn56g5VEk.fa
cebook
Karada yapılan petrol ve doğal gaz aramaları için,
gelecekteki popüler noktalar:
Karadaki petrol ve doğal gaz aramalarının, dünya
çapında yeniden canlanacağına olan inancı destekleyen
çeşitli nedenlerin varlığı ve buna ilişkin olarak da; özel
senaryolar. Basenler ve ülkelerin cazip olduğunun
kanıtlarının belirlenebileceği açıklanıyor.

34
In addition, we should humbly remind ourselves that exploration for oil & gas onshore has been
going on for around 150 years and that if we are going to make an argument in favour of
something new, something previously unrecognised and untested, then we had better be able
to talk about one or more of the following:
“New Geography” = a country is opening up after being closed to western IOCs for a long while;
current examples would be Mexico, Myanmar, Lebanon, Libya.
“New Technology” = we can see or do things we couldn’t do before; current examples would be
‘fracking’, gravity gradiometry, wireless seismic, microseismic. Note* that new seismic
technologies may be required to locate shale oil/gas “sweet spots”.
“Analogues” = ‘why shouldn’t that idea work here?’; current examples would be rift systems,
intra-cratonic Palaeozoic basins, sub-salt.
Middle East
Kurdistan

Türkiye'de Yenilenebilir Enerji (Dünya Bankası, 30 Mayıs 2013)
Dünya Bankası'na göre Türkiye'nin Enerji Sektöründe Üçlü Kazanım: Rüzgar, Su ve
Buhar
● Türkiye, 2023 yılında; toplam enerjisinin yüzde 30'unu yenilenebilir enerji
kaynaklarından sağlamaya kitlendi.
● Dünya Bankası Grubu, Türkiye'deki yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projeleri için
1 milyar Dolar sağlamış durumda.

37Konuşmacı: A. Uğur GÖNÜLALANKonuşmacı: A. Uğur GÖNÜLALAN
TEŞEKKÜR,
Öncelikle JFMO İstanbul Şubesinin başta Prof.
Dr. Ali Osman ÖNCEL ve tüm yönetim
kurulundaki değerli meslektaşlarıma, etkinliği
düzenleyen TÜBİTAK MAM Jeofizik Bölümü
arkadaşlarıma, katkıları, destekleri ve
bilgilerini paylaşan, verilerini kullandığım tüm
meslektaşlarımıza, şahsım adıma teşekkürü bir
borç bilirim.
İyiki varsınız sevgili Ömer hocam ve değerli
meslektaşlarım.

KAYNAKLAR
1. Sakallıoğlu, Y., 2008, Sismik Veri Toplamada Son Gelişmeler: Çoruh
Sempozyumu İ.T.Ü.
2. Özçep, F. Orbay, N., 1998, Yerküre ile Fiziksel İletişim: Cumhuriyet'in 75. Yılında
Ülkemizde Jeofizik, Yerbilimleri Dergisi, İ.Ü. Müh. Fak. Yerbilimleri Dergisi, Cilt
12.
3. Akkargan, Ş., Özçep, F., 1998, Jeofizik Kültürü ve Tarihi üzerine: Sismik
Arama Teknolojisinin Gelişimi, Jeofizik Bülteni, Yıl:10, Sayı:34, Ankara
4. Canıtez, N., 1993 Jeofizik Mühendeisliğine Giriş Yayınlanmamış Ders Notları
5. 6326 Sayılı Kanun: R.G. : 16.3.1954, 6327 Sayılı Kanun: 7.3.1954, 6558 Sayılı
Kanun: R.G. : 21.5.1955, 6987 Sayılı Kanun: R.G. : 6.6.1957, 334 Sayılı Kanun:
1961 Anayasası, R.G.: 20.7.1961, 1702 Sayılı Kanun: R.G. : 18.4.1973, 2709
Sayılı Kanun: 1982 Anayasası, R.G. : 9.11.1982, 2808 Sayılı Kanun: R.G. :
30.3.1983.
6. Petrol İşleri Genel Müdürlüğü Dergisi No:50
7. TMMOB V.Enerji Sempozyumu Yayını
8. TMMOB VI.Enerji Sempozyumu Yayını
Web Kaynakları
[9] http://www.jeofizik.org.tr
[10] http://www.tpao.gov.tr
[11] http://www.mta.gov.tr
[12] http://www.pigm.gov.tr
13. GÖNÜLALAN, A.Uğur., Türkiye 18.Uluslararası Petrol ve Doğalgaz Kongre ve
Sergisi, 11-13 Mayıs 2011, Ankara, “Yatırım Alanı Olarak Ülkemizdeki Petrol
Arama-Üretım Sektörünün Genel Görünümü ve Ekonomiye Katkısı”

PETROL VE DOĞALGAZ ARAMALARINDA SON GELİŞMELER

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to PETROL VE DOĞALGAZ ARAMALARINDA SON GELİŞMELER

Similar to PETROL VE DOĞALGAZ ARAMALARINDA SON GELİŞMELER (12)

More from Ali Osman Öncel

More from Ali Osman Öncel (20)

PETROL VE DOĞALGAZ ARAMALARINDA SON GELİŞMELER