TẬP BÀI GIẢNG BỆNH LÝ HỌC PTH350_10300512052019

1. BỘGIÁODỤC–ĐÀOTẠO
TRƯỜNGĐẠIHỌCDUYTÂN-KHOAY
BÀIGIẢNGBỆNHLÝHỌC-ĐÀOTẠODƯỢCSĨĐẠIHỌC-GIẢNGVIÊN:THẠCSĨ.BSNGUYỄNPHÚCHỌC-KHOAY/ĐẠIHỌCDUYTÂN.

2. 2
1.BỆNHLÝ&THUỐCDỊỨNG-MIỄNDỊCH4.BỆNHLÝ&THUỐCTIÊUHÓA7.BỆNHLÝ&THUỐCVỀMÁU,TẠOMÁU
1.1Đ.cươngB.lýDịứng–Miễndịch034.1Đạicươngbệnhl{tiêuhoá4677.1Đaicươngvềmáuvàcơquantạomáu969
1.2Cácbệnhdịứng514.2.Loétdạdày-tátràng5027.2Thiếumáu998
1.3Lupusbanđỏhệthống784.3Xơgan5427.3Xuấthuyết1034
1.4Xơcứngbìhệthống1004.4Apxegandoamip5667.4Cácbệnhbạchcầu1061
1.5Viêmkhớpdạngthấp1174.5Sỏimật5868.BỆNHLÝ&THUỐCTRỊNHIỄMTRÙNG
2.BỆNHLÝ&THUỐCHÔHẤP4.6Tiêuchảyvàtáobón6168.1Bệnhsinhcácbệnhnhiễmtrùng1079
2.1Đạicươngbệnhlýhệhôhấp1454.7Bệnhnhiễmkhuẩnđgtiêuhóa6438.2Bệnhlao1117
2.2Cácbệnhtaimũihọng1685.BỆNHLÝ&THUỐCTIẾTNIỆU8.3HIV.AIDS1154
2.3Viêmphếquảncấp1925.1Đạicươngbệnhl{tiếtniệu6898.4Cácbệnhlâyquađườngtìnhdục1191
2.4Viêmphếquảnmạn2025.2Viêmcầuthậncấp7138.5viêmgandovirus1276
2.5Viêmphổi2165.3Hộichứngthậnhư7318.6SốtxuấthuyếtDengue1303
2.6Henphếquản2385.4Suythậncấp7489.BỆNHLÝ&THUỐCTHẦNKINH
2.7Bệnhphổitắcnghẽnmạntính2905.5Suythậnmạn7709.1Đạicươngbệnhlýhệthầnkinh1341
3.BỆNHLÝ&THUỐCTIMMẠCH5.6Sỏitiếtniệu8019.2Độngkinh1388
3.1Đạicươngbệnhlývềtimmạch3345.7Nhiễmkhuẩntiếtniệu8269.3BệnhParkinson1423
3.2Suytim3626.BỆNHLÝ&THUỐCNỘITIẾT9.4Taibiếnmạchnão1441
3.3Tănghuyếtáp4036.1Đáitháođường85010.BỆNHLÝ&THUỐCTRỊUNGTHƯ,YHCT
3.4Thấptim4426.2Bệnhlýtuyếngiáp89310.1Ungthưvàthuốcđiềutrị1491
6.3Bệnhl{vỏthượngthận94210.2YHCTvàthuốccổtruyềnViệtNam1538
10.3Ngộđộc&quáliềuthuốc1579
MỤCLỤC

3. ĐẠICƯƠNGBỆNHLÝTIÊUHÓA
BỘGIÁODỤC–ĐÀOTẠO
TRƯỜNGĐẠIHỌCDUYTÂN-KHOAY
3
Mụctiêuhọctập:Saukhihọcxongbàinày,
sinhviêncókhảnăng:
1.Nêuđượccácđặcđiểmgiảiphẫu-chức
năngmộtsốphầncủahệtiêuhóa.
2.Nêuđượckháiniệmcáctriệuchứng
thườnggặpcủabệnhlýtiêuhóa.
3.Nêuđượcvaitròcủacácxétnghiệmcận
lâmsàngtrongchẩnđoánbệnhlýhệtiêuhóa.
Nộidung
1.Giảiphẫusinhlýhệtiêuhóa
2.Mộtsốtriệuchứngthườnggặpcủabệnh
lýtiêuhóa
2.1Nônvàbuồnnôn
2.2Chảymáutiêuhóa
2.3Đaubụng
2.4Tiêuchảyvàtáobón
2.5Vàngda
3.Mộtsốxétnghiệmcậnlâmsàng

4. 1.Nhữngđiểmcơbảnvềgiảiphẫu–sinhlýhệtiêuhóa.
4
Hệtiêuhóabaogồmốngtiêuhóa
vàcáccơquanphụthuộc.
-Ốngtiêuhóađượcchialàm2
phầntrênvàdưới.
+Ốngtiêuhóatrênbaogồm:
Miệng,thựcquản,dạdày
+Ốngtiêuhóadướibaogồm:tá
tràng,hỗngtràng,hồitràng,đại
tràng,trựctràngvàhậumôn.
-Cáccơquanphụthuộcgồm:
răng,lưỡi,tuyếnnướcbọt,gan,
túimậtvàtụy.

5. 5
1.1Vàinétvềgiảiphẫuvàchứcnăngcủamộtsốđoạntrongốngtiêuhóa
1.1.1Dạdày
Dạdàylàmộttúichứathứcănnốithựcquảnvớitátràng.
Cấutạocủadạdàygồm4lớp:lớpniêmmạc,lớpdướiniêmmạc,lớpcơvà
lớpthanhmạc.
Niêmmạcdạdàygồmlớpliênbàotrụbaophủtoànbộniêmmạcvàcác
tuyếndạdày.
Tuyếndạdàycócáctếbàotiết:
-Tếbàobia:bàitiếtacidchlohydric.Acid
chlohydriccónhiệmvụhoạthóamen
tiêuhóa,kíchthíchbàitiếtdichtụy,điều
chỉnhđóngmởtâmvị.
-Tếbàochính:bàitiếtpepsinogen,sẽ
đượcchuyểnthànhpepsincóhoạttính,
thamgiavàoquátrìnhtiêuhóaprotein.
-Tếbàobàitiếtnhày:chấtnhàycó
nhiệmvụbảovệniêmmạckhỏisựtấn
côngcủadịchvị.

6. 6
1.1.2Ruộtnon
Ruộtnonlàphầnốngtiêuhóa
nốitiếpdạdàyđếnđạitràng.
Cũnggồm4lớpgiốngnhưcác
ốngtiêuhóakhác
Lớpniêmmạccủaruộtnoncó
nhiềunếpgấpvànhungmao
hìnhngóntay,trênbềmặtcủa
nócónhiềuvinhungmaorất
nhỏnhôra.Sựsắpxếpnày
tạoramộtdiệntíchbềmặt
rấtlớnchosựhấpthuthứcăn
vàbàitiếtenzymtiêuhóa.
Mỗinhungmaođềuchứacác
mạchbạchhuyết,mạnglưới
cáctiểuđộngmạchvàtiểu
tĩnhmạch.

7. 7
Ruộtnoncónhữngchứcnăngsau:
-Tiêuhóavàhấpthu
+Hấpthunướcvàcácchấtđiệngiải
+Tiêuhóavàhấpthucácchất:glucid,lipid,protein,
+Hấpthuvitamin:vitamintantrongdầuđượchấpthuởphầnđầucủa
ruộtnon,vitaminB12đượchấpthuởphầncuốihồitràng,acidfolic
đượchấpthuởđoạnhỗngtràng.
-Bàitiết:bàitiếtdịchruộtvà
mộtsốnộitiếttố(gastrin,
recretin).
-Miễndịch:docáctếbào
plasma,đạithựcbào,tếbào
mast,hạchlympovàmảng
Payerđảmnhiệm,bàitiếtra
cácglobulinmiễndịch.
-Vạnđộng:nhuđộngruộtđể
vậnchuyểnthứcănxuống
phầnthấphơncủaốngtiêu
hóa.

8. 8
1.1.3Đạitràng
Lớpniêmmạccủađạitrànggồm2loạitếbào:tếbàocột-chủyếuhấpthu
nướcvàđiệngiải;vàtếbàocóchân–đểbàitiếtchấtnhầy.Cócảnhững
hạchlymphocôlậpđểhìnhthànhnhữngphầncủahệthốngmiễndịch.
Đạitràngcónhữngchứcnăngsau:
-Hoàntấtviệctiêuhóanhữngthứcăncòndư.Đạitràngkhôngbàitiết
enzymnhưngchứavikhuẩnlênmenhydratcarbon,chuyểnhóaacidamin
thànhidolvàskatol(làmchophâncómùiđặcbiệt–thối)vàbilirubinthành
stercobilinogen.VikhuẩntrongđạitràngsảnxuấtramộtsốvitaminBvàK.
-Bàitiếtchấtnhàyđể
bôitrơnphânvàbảovệ
niêmmạc
-Hấpthunướctrong
phân.
-Hấpthuđiệngiảivà
cácloạivtamin
-Tíchtrữphânđếnkhi
thíchhợpđểbàitiết.

9. 9
Xengiữacácbètếbào
ganlànhữngốngvi
quảnmậtvàlướimao
mạchnanhoa.
Khoảngcửalàkhoảng
liênkếtgiữatiểuthùy
gan,trongđócónhững
nhánhcủađộngmạch
gan,tĩnhmạchcửavà
nhữngốngmậtnhỏ.
1.2Ganvàđườngdẫnmật
1.2.1Gan
Ganlàmộttạnglớnnhấtcủacơthể,nằmphíatrênbânphảicủaổbụng,
sátngaydướicơhoành.
Ganđượcchialàmhaithùyphảivàtrái,vàchianhỏthành8phânthùy
(nằmởtrong2thùyphảitrái).
Gancócấutrúcphứctạp,đơnvịcấutrúc&chứcnăngcủaganlànhững
tiểuthùycóhìnhđagiác.Tĩnhmạchtrungtâmtiểuthùynằmởgiữamỗi
tiểuthùy.

10. 10
1.2.2Đườngdẫnmật
Đườngdẫnmậtbaogồm:
-Đườngdẫnmậtchính:ốngganvàốngmậtchủ.
-Đưỡngdẫnmậtphụ:túimậtvàốngtúimật.

11. 11
1.2.3Chứcnăngsinhlýcủagan:
-Đồnghóavàtổnghợp:
glucosethànhglycogenvàmỡ,
sảnxuấtprotein,lipoprotein,
fibrinogen,nănglượng…
-Dựtrữ:Chấtkhoáng(Fe,Cu),
chấtđộckhôngchuyểnhóa
(ĐT)…
-Dịhóa:giánghóahocmon,
chuyểnnitrogenthừathành
ure,glycogenthànhglucosse…
-Khửđộc:Bilirubin(liênhợp
acidglucoronic),thuốc,rượu,
khángnguyên.

12. 2.Mộtsốtriệuchứngthườnggặpcủabệnhlýtiêuhóa
12
2.1Nônvàbuồnnôn
Nônlàhiệntượng
tốngchấtchứatrong
dạdàymộtcáchmạnh
mẽrangoàiqua
đườngtiêuhóa.
Buồnnônlàcảmgiác
chủquanmuốnnôn
nhưngkhôngnôn
được.
Nônvàbuồnnôncó
thểxảyraliêntiếpcái
nọnốitiếpcáikia,liên
quanchặtchẽnhưng
cóthểtáchrời,độc
lậpvớinhau.

13. 13
2.1.1Biểuhiệnlâmsàng
Nônlàsựkếthợpnhiềuđộngtác
củacáccơquanvàbộphận:
-Dạdàyđóngvaitròthụđộng,cơ
thànhbụngđóngvaitròquan
trọngtrongtốngchấtdịchtừdạ
dàyrangoài.
-Cơhoànhvàcơthànhbụngcùng
cobóp,gâytăngáplựctrongổ
bụngđộtngôt,đồngthờicơtròn
dạdàythựcquảnmởra,mônvị
đónglại,nhuđộngthựcquảnđi
ngượctừudướilên.Dođócácchất
chứatrongdạdàybịtốngrangoài.
Kèmnớinônvàbuồnnônthường
cócáctriệuchứngxảyrađồng
thời:daxanhtái,mạchchậm,có
thểsặcvàhonếuchấtdịchđivào
đườnghôhấp.
Nônnhiều,kéodàisẽdẫnđếnmất
nướcvàđiệngiảitừnhẹtớinặng.
2.1.2Cơchếnônvàbuồnnôn
Độngtácnônđượckiểm
soátbởitrungtâmnônnằm
ởhànhtủyphốihợpvớicác
trungtâmhohấp,vậnmạch,
vàphânphốithầnkinhcủa
dạdày–ruột.

14. 14
Trungtâmnôncóthểbịkíchthíchbởi4nguồnkhácnhau:
-Cácsợithầnkinhphếvịđivào(cónhiềuthụthểserotonin5HT)và
cácsợithầnkinhtạngtừcácnộitạngdạdày–ruột:cácsợithầnkinh
nàybịkíchthíchkhicósựcănggiãncủađườngruột,nhiễmkhuẩn
hoặckíchứngtạiniêmmạcdạdày–ruộthoặcmàngbụng
-Kíchthíchtừhệtiềnđình
-Kíchthíchtừcáctrungtâmởvỏnão
-Vùngnhậncảmhóahọctrongkhuvựcrễsaucủahànhtủy.vùngnày
cócácthụthểhóahọccóthểbịkíchthíchbằngcácthuốc.độctố.
giảmoxymô,tănguremáu,nhiễmtoan,hóatrịliệuvàchiếuxạ.

15. 15
2.1.3Nguyênnhânnônvàbuồnnôn
a.Nguyênnhântạibộmáytiêuhóa
-Hẹpốngtiêuhóa:
+Hẹpmônvịdoloét,ungthư
+Tắcruộtnondodínhruột,khốiu,
lồngruột,thoátvị…
-Nhiễmkhuẩn,nhiễmđộc:Viêmdạ
dày-ruộtdovikhuẩn,virusnhiễm
độc…
-Bệnhgan,tụy:sỏiốngmậtchủ,
viêmtụycấp.
b.Nguyênnhânngoàiđườngtiêu
hóa,tạiổbụng:
-Viêmphúcmạccấpdothủngdạ
dày,nhiễmkhuẩnphúcmạc
-Thainghén,chửangoàitửcungvỡ,
unangbuồngtrứngxoắn
-Chấnthươngổbụng
-Nhồimáumạctreo.

16. 16
c.Bệnhl{cáccơquankhác
-Timmạch:nhồimáucơtim,cơnhạhuyếtáp,cơncaohuyếtáp
-Bệnhl{thầnkinhtrungương:unão,viêmnão,chảymáunão…
-Bệnhtâmthần:tâmthànphânliệt,loạnthầnkinhchứcnăng…
-Bệnhnộitiết:
suythương
thậncấp,cơn
cườnggiáp…
-Bệnhtaimũi
họng:hộichứng
tiềnđình,say
tàuxe…
-Nhiễmđộc
ngoạisinh
(thuốc,hóa
chật)&nội
sinh(suygan,
suythậnnặng)

17. 17
2.2Chảymáutiêuhóa
Haycòngọilàxuấthuyếttiêuhóa–làhiệntượngmáuthoátrakhỏithành
mạch,chảyvàotronglòngốngtiêuhóa.
Bìnhthườnglòngốngtiêuhóakhôngcómáu.XHTHkhôngphảilàmộtbệnh
màlàbiểuhiệntriệuchứngcủanhiềunguyênnhân,triệuchứngnàycóthể
gâyđedọatínhmạngngườibệnh.
A)Hìnhảnhnộisoidạdàybìnhthường.B)Hìnhảnhnộisoixuấthuyếtdạdày

18. 18
2.2.1Biểuhiệnlâmsàng
Cóthểbiểuhiệncảnônramáu,đingoàiramáuhoặcbiểuhiệnriêngtừngtriệu
chứngtùytheonguyênnhânkhácnhau.
a.Nônramáu
Khimáutrongđườngtiêuhóađượctốngrangoàitheođườngmiệnggọilànônra
máu.
Nônramáutươikhimáu
đượctốngrangaysakhi
chảymáu.
Nônramáuđenlàdo
saukhimáuchảyrakhỏi
thànhmạch,đượcđọng
lạimộtthờigiantrong
ốngtiêuhóa,nênđãtiếp
xúcvớidịchtiêuhóavà
vikhuẩntạothànhmáu
đen.

19. 19
b.Đingoàiramáu
Khimáutrongđườngtiêuhóađượctốngrangoàitheođườngtiêuhóadưới.Có
thểđingoàiramáuđenhoặcmáutươitùythờigianlưulạitrongđườngtiêuhóa.
Haitriệuchứngtrên
cóthểkèmtheotriệu
chứngcủamấtmáu:
mệtmỏi,ngất,choáng
váng,hạhuyếtáp…
Tùytheokhốilượng,
tốcđộmáuchảymà
cóbiểuhiệncủamất
máunhẹ,vừahoặc
nặng.
Nếuchảymáuítmà
kéodàidẽdẫnđến
thiếumáumạntính.

20. 20
2.2.2Nguyênnhân
a.Chảymáutiêuhóacao
Biểuhiệnbằngnônramáu,đingoài
phânđenhoặccảhai,do
-Bệnhlýtiêuhóa:
+Viêmthựcquản,létdạdày…
+Tăngáplựctĩnhmạchcửa…
+Chảymáuđườngmật,sỏimật..
-Bệnhlýcơquankhác:
+Bệnhmáu:leukemiacấphoặc
mạn,suytủy…
+Suygan:doxơganhoặcviêmgan
+dodùngthuốc:thuốcchôngđông
máu,cocticoid,NSAIDs

21. 21
b.Chảymáutiêuhóathấp
Biểuhiệnbằngđingoàiramáutươihoặcphânđen
-Bệnhl{tiêuhóa:
+Uruộtnon(ítgặp)polip,lồngruột
+Uđạitràng,poliphayviêmloétđạitràng…
+Trĩhậumôn,táobón,lỵ
-Bệnhl{cáccơquankhác:
+GiốngnhưchảymáuDTHcao,ngoàiracònmộtsốnguyênnhânhiếmgặp
nhưdịứngtiêuhóa(hộichứngSchonlein)…

22. 22
2.3.1Biểuhiệnlâmsàng
Dođaubụnglàbiểuhiện
củanhiềunguyênnhânkhác
nhau,đứngtrướcmộtbệnh
nhânđaubụngcầnkhaithác
cácđặcđiểmsau:
-Vịtríđau
-Hướnglan
-Thờiđiểmđau
-Thờigiankéodàicơnđau
-Mứcđộđau
-Cảmgiácđau
-Yếutốkhởiphát
-Triệuchứngđikèmvớiđau
2.3Đaubụng
Làtriệuchứnghaygặptrongcácbênhtiêuhóa,nhưngcũngcóthểlàtriệu
chứngcủabệnhkhácngoàiđườngtiêuhóa.

23. 23
Kèmtheovớicácđặcđiểmcủađau,cầncósựthămkhámbụng,khámtoàn
thân,mộtsốthủthuậtthămdòvàcácxétnghiệmcậnlâmsàngđểphânloại
vàtìmnguyênnhân.
Cóthểđịnhhướngnguyênnhândựatrênvịtríđau,tuynhiênnhữngđịnh
hướngnàychỉlàtươngđối:

24. 24
-Đautoànổbụngkhôngcóvịtrínhấtđịnh:
+Màngbụngbịviêm(lao,nhiễmtrungvikhuẩnsinhmủ,thủngruột
thừa,viêmtụycấp…)
+Ruộtnonbịtổnthươngdoviêmruột,lồngruột,khốiuruộtnon
+Bệnhcủamạctreo:nhồimáumạctreo,khốiu,hạchmạctreo
+Bệnhmạchmáu:hẹptắcđộngmạchmạctreo,phìnhtắcđộngmạch
chủbụng.
-Đauvùngthượngvị:bệnhdạdày(viêm,loét,ungthư);tụy(viêm,u,sỏi);
viêmđạitràngngang…
-Đauvùnghạsườnphải:bệnhgan(xơgan,viêm,apxe);mật(sỏi,viêmtắc…)
-Đauvùnghạsườntrái:bệnhcủalách(khốiu,tắctĩnhmạchlách)…
-Đauvùngquanhrốn:bệnhcủaruộtnon(haygặpnhấtlàdogiun)
-Đauvùngmạnsườnphảihoặctrái:bệnhcủađạitrànglênhoặcđạitràng
xuống,bệnhcủahệtiếtniệu(sỏiniệuquản…)
-Đauvùngdướirốn(vùnghạvị):bẹnhbàngquang,niệuquản,tửcung…
-Đauvùnghốchậuphải:viêmruộtthừa,khốiuhồimanhtràng,bệnhcủa
buồngtrứng,vòitrứng….
-Đauvùnghốchậutrái:bệnhcủađạitràngsigma,ruộtnon,buồngtrứng-vòi
trứngtrái.

25. BỘGIÁODỤC–ĐÀOTẠO
TRƯỜNGĐẠIHỌCDUYTÂN-KHOAY
25
2.3.2Cơchếđaubụng
-Màngbụngbịkíchthích-sẽgâyđaubụng.Cácchấttrongốngtiêuhóa
hoặccáctạngcủaổbụngkhitrànvàokhoangmàngbụngsẽgâykíchthích
màngbụng.Mứcđộđauphụthuộcvàobảnchấtcủachấtkíchthích(dịch
tụyhoặcdịchdạdàysẽgâyđaunhiềuhơnmáu,nướctiểu)vàlưulượng
chấtdịchtrongổbụng.Đausẽtănglênkhiáplựctrongổbụngtăng(khiho,
khisờnắn,khicửđộng).Đaudomàngbụngbịkíchthíchcũnggâyraco
cứngthànhbụng.
-Tắccáctạngrỗng:cáctạngrỗngbịtắcsẽgâyđauvớiđặcđiểmđauquặn
từngcơn.
-Đaudorốiloạnvậnmạchtrongổbụng:gâyđaudữdội.
2.3.3Phânloại
-Đaubụngcấpcầncanthiệpngaybằngngoạikhoa:Đaubụngxảyrađột
ngột,dữdộihoặckhông.Diễnbiếnnhanhchóngbắtbuộcphảicanthiệp
ngoạikhoa:thủngdạdày,viêmruộtthừacấp,chửangoàitửcungvỡ…
-Đaubụngcấptínhcầnxửtríngaybằngnộikhoa:Đaubụngđộtngột,dữ
dộivàthườngkéodài,khôngbắtbuộcphảicanthiệpngoạikhoamớikhỏi.
Vídụ:chảymáutiêuhóanhưngkhôngcósốc,sỏimật,sỏithận…
-Đaubụngmạntính:đaubụngkéodài,haytáiphát.Cóthểđiềutrịbằng
canthiệpnộikhoahayngoạikhoa,nhưngkhôngcầncấpcứu.

26. 26
2.3.4Nguyênnhân
•Cácbệnhlýtạiổbụng:
viêmloétốngtiêuhóa,
viêmmàngbụng,tắc
tạngrỗng,tắcmạch
trongổbụng…
•Tổnthươngthànhbụng:
chấnthươnghoặc
nhiễmkhuẩncơthành
bụng…
•Bênhlýngoàiổbụng:
cảmgiácđaulanvàoổ
bụng(viêmphổi,xoắn
tinhhoàn…)
•Rốiloạnchuyểnhóa:
tănguremáu,nhiễm
độcchì…
•Tổnthươngthầnkinh:
giangmaithầnkinh,
viêmrễthầnkinh…

27. 27
2.4Tiêuchảyvàtáobón(xembàitiêuchảyvàtáobón)

28. 28
2.5Vàngda
Vàngdalàhộichứngbiểuhiệndavàniêmmạccómàuvàngdobilirubin
trongmáutănglên.Vàngdalàtriệuchứngchỉđiểmchobệnhlýởhệthống
ganmật.Chẩnđoánnguyênnhânvàngdalàquantrọng,giúpchothầy
thuốcquyếtđịnhđiềutrị.
2.5.1Nhắclạiquátrìnhchuyểnhóasắctốmật

29. 29
2.5.2Triệuchứng
-Davàniêmmạc,củngmạcmắtcómàuvàng,mứcđộvàngkhácnhaytùy
bệnhnhân.
-Nướctiểucómàuvàngnhưnghệhoặcvàngnâu.
-Bilirubintrongmáutăng.

30. 30
2.5.3Nguyênnhân
-Vàngdatrướcgan:dotăngphá
huyehồngcầugâytăngbilirubintự
dotrongmáu(dosốtrét,nhiễm
độc,nhiễmkhuẩn,…).
-Vàngdatạigan:dotổnthươngtế
bàogangâyrốiloạnchứcnăngliên
hợpgiữabilirubintựdovàacid
glucuronic,đồngthờimậttừcácvi
mậtquảnsẽdễthấmvàohuyết
quảntronggan.Nguyênnhân
thườngdobệnhlýgan,mậtnhư
viêmganvirus,viêmgandonhiễm
độc(thuốc,hóachất),nhiễm
khuẩnhuyết,xơgan…
-Vàngdasaugan:dotắcmậtcơ
hoạcgâycảntrởbàitiếtbilirubin
vàmuốimậtvàoruột,mậtứlạo
tronghệthốngđườngdẫnmật,
trongganvàthấmvàomáu.
Nguyênnhânthườnggặpnhấtlà
sỏimật,giunchuiốngmật…

31. 3.Mộtsốxétnghiệmcậnlâmsàng
31
Đểchẩnđoánbệnhlýtiêuhóa,ngoàiviệcthămkhámlâmsàngcẩnthận,tỉ
mỷđểpháthiệntriệuchứnglâmsàng,cácthămdòcậnlâmsànglàrấtcần
thiếtđốivớihầuhếtcácbệnhlýtiêuhóa.
Bàinàychỉmôtăchung,chitiếtcótrongtừngbàiriêng.
3.1Xquang
Xquangổbụngthườngítcógiá
trịchẩnđoántronghầuhếtcác
bênhtiêuhóa.
Xquangthườngđượcdùng
trongchẩnđoánsựxuấthiện
củakhí,dịchtrongđườngống
tiêuhóahoặctrongổbụng,sự
cothắthoặcgiãnracủaruột.
Xquangcóthểthấykíchthước
củagan,lách,khítrongđường
mật,sỏimậtcảnquang…

32. 32
3.2Chụpcắtlớpvitính(CTScan)
CTscanlàmộtkỹthuậtxquang
quamáytínhcungcấpnhững
hìnhảnhcủalátcắtmôrấtmỏng,
quađónhìnrõhơntừngchitiết.
ChụpCTcóthểvẽđượckích
thướccủagan,tụyvàpháthiện
đượccáctổnthươngbêntrong.
Thấyđượcdòngchảycủamáu
độngmạch,tĩnhmạchcửa,huyết
khốitĩnhmạchcửa.
3.3Nộisoi
Nộisoichophépnhìncáccơ
quanvàcáutrúctrongcơthể
mộtcáchtrựctiếp,Nộisoidạ
dàychophépnhìnthấythực
quản,dạdày,tátrang,trongkhi
nộisoiđạitràngcungcấphình
ảnhcủatrựctràng,toànbộđại
tràngvàphầncuốihồitràng.Có
loạiốngsoicứngvàốngsoimềm
vớicácchỉđịnhdùngđểchẩn
đoánvàđiềutrịchuyênbiệt.

33. 33
3.4Siêuâm
Kỹthuậtnàysửdụngkhảnăng
phântíchcủamáyvitínhqua
sựphảnhồicủasóngsiêuâm
từcáccơquanbêntrongcơ
thể.Làkỹthuậthoàntoàn
khôngxâmnhậtvàkhônggây
đau.Đượcsửdụngđểxác
địnhhìnhdạngcủagan,tổn
thươngtronggan(u,thoáihóa
mỡ…)bấtthườngđườngmật,
sỏivàcáccấutrúckháctrong
ổbụng…
3.5Xétnghiệmchứcnănggan
‒Điệndiprotein,địnhlượng
albumin,globulin,tỷlệA/G
‒Tỷlệprothrombin
‒Transaminase(ALT,AST)
‒Phosphatasekiềm(ALP)
‒Bilirubintoànphần,trựctiếp,
giántiếp
‒Cholesterolester
3.6Xétnghiệmkhác
‒Xétnghiệmphânnhằmtìm
kiếm:
+Máutrongphântrongxuất
huyếttiêuhóa
+Mỡthừa(phânmỡ),phân
sốngtronghộichứngkém
hấpthu.
+Tácnhângâybênh:kísinh
trùnggiun,sán,amip
‒Cácxétngiệmkhác:tùytừng
bệnh

34. 34
Tàiliệuthamkhảochính
1.ĐạihọcDuyTân,(2016)TậpbàigiảngBệnhlýhọc.
2.LêThịLuyến,LêĐìnhVấn,(2010)Bệnhhọc,NhàxuấtbảnY
học.
3.HoàngThịKimHuyền(2014),Dượclâmsàngnhữngnguyên
lýcơbảnvàsửdụngthuốctrongđiềutrị.Tập2,Nhàxuất
bảnYhọc.
4.GiáotrìnhBệnhlý&ThuốcPTH350
(http://www.nguyenphuchoc199.com/pth-350).
5.CácgiáotrìnhvềBệnhhọc,Dượcl{,Dượclâmsàng,…

35. 35
CÂUHỎILƯỢNGGIÁ
4.1.1.Chọncâuđúngnhất~Nêuđúngnhữngđiểmcơbảnvềgiảiphẫu&chứcnăngsinhl{
củahệtiêuhóa:
A)Hệtiêuhóabaogồmốngtiêuhóavàgan
B)Ốngtiêuhóatrênbaogồmdạdày,tátràng,hỗngtràng,hồitràng,
C)Ốngtiêuhóadướibaogồmđạitràng,trựctràngvàhậumôn.
D)Hệtiêuhóabaogồmốngtiêuhóavàcáccơquanphụthuộc
4.1.2.Chọncâuđúngnhất~(Nêuđúngnhữngđiểmcơbảnvềgiảiphẫu&chứcnăngsinhl{
củahệtiêuhóa)–giảiphẫu&chứcnăngsinhl{gan:
A)Ganlàmộttạnglớnnhấtcủacơthể,nằmphíatrênbênphảicủacơhoành,sát
ngaydướiổbụng.
B)Ganđượcchialàmhaithùyphảivàtrái,vàchianhỏthành6phânthùy(nằmở2
thùyphảitrái).
C)Tĩnhmạchtrungtâmtiểuthùynằmởgiữakhoảngcửa
D)Gancócấutrúcphứctạp,đơnvịcấutrúc&chứcnăngcủaganlànhữngtiểu
thùycóhìnhđagiác.
4.1.3.Chọncâuđúngnhất~(nêuđúngnhữngđiểmcơbảnvềgiảiphẫu&chứcnăngsinhl{
củahệtiêuhóa),gancóchứcnăng:
A)Đồnghóa:glucosethànhglycogenvàmỡ,sảnxuấtprotein,lipoprotein,năng
lượng…
B)Dựtrữvàtổnghợp:Chấtkhoáng(Fe,Cu),chấtđộckhôngchuyểnhóa(ĐT)…
C)Dịhóa:giánghóahocmon,chuyểnnitrogenthừathànhure,glycogenthành
glucosse,fibrinogenthànhfibrin…
D)Khửđộc:Bilirubin(liênhợpacidglucoronic),thuốc,rượu,khángnguyên

36. 36
4.1.4.Chọncâusai~trongcáctriệuchứngthườnggặpcủabệnhl{tiêuhóa-nôn,buồnnôn
làdo:
A.-Buồnnônlàcảmgiácchủquanmuốnnônnhưngdokhôngcógìtrongdạdày
nênkhôngnônđược.
B.-Nônlàhiệntượngtốngchấtchứatrongdạdàymộtcáchmạnhmẽrangoàiqua
đườngtiêuhóa
C.-Độngtácnônđượckiểmsoátbởitrungtâmnônnằmởcầunão
D.-Nônlàsựmấtkếthợpđộngtáccủacáccơquanvàbộphận
4.1.5.Chọncâusai~Trungtâmnôncóthểbịkíchthíchbởicácnguồn:
A.-Cácsợithầnkinhphếvịđivào(cónhiềuthụthểserotonin5HT)vàcácsợithần
kinhtạngtừcácnộitạngdạdày–ruột
B.-Kíchthíchtừhệtiềnđình
C.-Kíchthíchtừcáctrungtâmởvỏnão
D.-Vùngnhậncảmvậnđộngtrongkhuvựcrễsaucủahànhtủy
4.1.6.Chọncâusai~trongcáctriệuchứngthườnggặpcủabệnhl{tiêuhóa,triệuchứngvàng
dalàdo:
A.-Biểuhiệndavàniêmmạccómàuvàngdobilirubintrongmáutănglên
B.-Cácbệnhl{ởhệthốngtiêuhóa.
C.-Bilirubintrongmáutănglên
D.-Bilirubinvàsắctốmậttrongmáutănglên
4.1.7.Chọnđúng/sai~Đườngdẫnmậtbaogồm:Đườngdẫnmậtchính:ốngganvàốngmật
chủ.Vàđườngdẫnmậtphụ:túimậtvàốngtúimật.
A.-Đúng
B.-Sai

37. 37
4.1.8.Chọnđúng/sai~Đaubụnglàtriệuchứnghaygặptrongcácbênhtiêuhóa,khôngthểlà
triệuchứngcủabệnhkhácngoàiđườngtiêuhóa
A.-Đúng
B.-Sai
4.1.9.Chọnđúngsai~đaubụngcấpcầncanthiệpngaybằngngoạikhoalàloạiđaubụng
xảyrađộtngột,dữdội(hoặckhông),thườngdiễnbiếnnhanhchóngbắtbuộcphảicanthiệp
ngoạikhoanhưthủngdạdày,viêmruộtthừacấp...
A.-Đúng
B.-Sai
4.1.10.Chọncâuđúngnhất~vaitròcủaXquangtiêuhóatrongchẩnđoánbệnhl{hệtiêu
hóa,là:
A.Xquangổbụngthườngítcógiátrịchẩnđoántronghầuhếtcácbênhtiêuhóa
B.Xquangổbụngthườngrấtcógiátrịchẩnđoántronghầuhếtcácbênhtiêuhóa
C.Xquangdùngtrongchẩnđoánsựcothắthoặcgiãnracủaruộtthườngkémchính
xác
D.Xquangkhócóthểthấykíchthướccủagan,lách,khítrongđườngmật,sỏimật
cảnquang…
4.1.11.Chọnđúng/sai~CTscanlàmộtkỹthuậtxquangquamáytínhcungcấpnhữnghình
ảnhcủalátcắtmôrấtmỏng,quađónhìnrõhơntừngchitiết.CTscancóthểvẽđượckích
thướccủagan,tụyvàpháthiệnđượccáctổnthươngbêntrong.CTscancóthểthấyđược
dòngchảycủamáuđộngmạch,tĩnhmạchcửa,huyếtkhốitĩnhmạchcửa.
A.-Đúng
B.-Sai

38. LOÉTDẠDÀY–TÁTRÀNG
BỘGIÁODỤC–ĐÀOTẠO
TRƯỜNGĐẠIHỌCDUYTÂN-KHOAY
38
Mụctiêuhọctập:Saukhihọcxongbàinày,sinhviêncókhảnăng:
1.Trìnhbàyđượccơchếbệnhsinhcủabệnhloétdạdày–tátràng.
2.Môtảđượccáctriệuchứnglâmsàngvàxétnghiệmcógiátrịchẩnđoán
bệnhloétdạdày–tátràng.
3.Môtảđượcbốnbiếnchứngchủyếucủabệnhvàchỉđịnhđiềutrịngoại
khoabệnhloétdạdày–tátràng.
4.Nêuđượcmụcđíchđiềutrị,têncácnhómthuốcchínhvàhướngđiều
trịloétdạdày–tátràng.
Nộidung
1.Địnhnghĩa,nguyênnhân,bệnhsinh
2.Triệuchứng
2.1.Loétdạdày
2.2Loéthànhtátràng
3.Biếnchứng
4.Điềutrị
4.1Mụcđíchđiềutrị
4.2Chếđộănuốngvàsinhhoạt
4.3Cácthuốcđiềutrịloétdạdày–
tátràng
4.4Chỉđịnhđiềutrịngoạikhoa

39. 1.Địnhnghĩa,nguyênnhânvàbệnhsinh
39
1.1Địnhnghĩa
Loétdạdàytátràng(Pepticulcer)làmộtbệnhmạntính,diễnbiếncótínhchu
kz.tổnthươnglànhữngổloétniêmmạcdạdày-tátràng,ổloétnàycóthể
xâmlấnsâuhơnqualớpdướiniêmmạc;vịtríổloétởdạdày(loétdạdày)
hoặcởhànhtátràng(loéthànhtátràng).
Cókhoảng10-15%dân
chúngtrênthếgiớibị
bệnhLDDTT.
ỞAnhvàởÚclà5,2-9,
9%,ởMỹlà5-10%.

40. 40
1.2Nguyênnhânvàbệnhsinh
Sinhbệnhhọccủaloétdạdàytátràng(loéttiêuhoá)làđayếutốvàlàhậuquả
củasựmấtcânbằnggiữacácyếutốgâyhạitronglòngốngtiêuhoá(acidvà
pepsin)vàchứcnăngbảovệ(làhàngràophòngthủchấtnhầyniêmmạcvà
bicarbonate.Mộtsốyếutốtừmôitrườngvàchủthểngườibệnhcũnggópphần
hìnhthànhloét...
Nhữngnguyênnhânphổ
biếnnhấtlànhiễmvikhuẩnH
pylori,dùngcácthuốckháng
viêmkhôngsteroid(NSAIDs),
aspirin.
Cácthuốckháccóliênquanđến
viêmdạdàybaogồmkalivà
viênsắt.Cồnethanolđãđược
chứngminhgâyviêmdạdàyở
ngườiuốngnhiềurượu.
Nhữngnguyênnhânítphổbiến
hơnbaogồmcácrốiloạntự
miễn,tiaxạ,chấtkíchthíchđộc
hại,tràongượcdịchmật,dịch
tụy,nhiễmvikhuẩn,virus,ký
sinhtrùngvànấm.

41. 41
1.2.1Vaitròcủaacidvàpepsindịchvị
-Pepsine:đượctiếtradướidạngtiềnchấtpepsinnogenedướitácđộngcủaacid
HCLbiếnthànhpepsinehoạtđộngkhipH<3,5làmtiêuhủychấtnhầyvà
collagen.
-SựphântánngượccủaionH+:tiếntrìnhloétđượckhởiphátdotăngtiếtHCL
dolượngtếbàothànhquánhiềuhoặcquáhoạtđộng
-Yếutốbảovệcủaniêmmạcdạdày
+Hàngràoniêmdịch:đểchốnglạisựtấncôngcủaionH+,yếutốchínhlà
lớpniêmdịchgiàubicarbonatetạobởiglycoprotéinecóchứacác
phospholipideskhôngphâncực,nằmtrênbềmặtcủalớpgelnàycótính
nhầyđànhồi.
+Lớpniêmmạcdạdày:tiếtraglycoproteines,lipidesvàbicarbonate,
chúngcókhảnăngloạibỏsựđivàobàotươngcủaionH+bằng2cách:
trunghòadobicarbonate,vàđẩyionH+vàokhoảngkẽnhờbơmproton
H+-K+-ATPase.
+Lớplaminapropria:phụtrách
chứcnăngđiềuhòa.Oxyvà
bicarbonateđượccungcấptrựctiếp
chohạniêmmạcgiúpngănchậnsự
acidhóatrongthànhdạdàygâyra
bởiionH+xuyênquahàngràoniêm
mạcnày.

42. 42
1.2.2VaitròcủaHélicobacterPylori(HP):
‒HPPyloriđượcpháthiệnlầnđầutiênnăm1982bởiMarshallvàWarren,họđã
viếtlạisáchgiáokhoavềnhữnggìgâyraviêmdạdàyvàloétdạdày.Ghinhận
nhữngpháthiệnđó,họđãđượctraogiảiNobelSinhlýhọcvàYhọcnăm2005.
‒Helicobacterpylori(H.pylori)làmộtxoắnkhuẩngramâm,kíchthướckhoảng3
micromet.H.pyloritạooxidase,catalasevàurease.
‒Gần90%ngườiloétdạdày–tátràngcósựhiệndiệncủaH.pylori.Mặtkhác,lên
đến85%sốngườinhiễmH.pylorihoàntoànkhôngcótriệuchứng.Ngườinhiễm
H.pyloricónguycơtrongđờitừ10-20%loétdạdàytátràngvà1-2%nguycơung
thưdạdày.
‒CónhiềuxétnghiệmđểchẩnđoánH.pylorivớicácưunhượcđiểmkhácnhauvà
khôngphảibệnhnhânnàocũngcầnthựchiệnxétnghiệmnày.Ngoàira,cầncân
nhắclựachọnphácđồchobệnnhângiữanhiềuphácđồđiềutrịkhácnhau,tình
trạngđềkhángkhángsinhlàmgiảmtỷlệthànhcôngcủaphácđồ,thờigianđiềutrị
dàihơn.
‒Hpylorixâmchiếmcáclớpsâucủaniêmmạc,
làmsuyyếuhệthốngphòngthủcủacơthểbằng
cáchgiảmđộdàycủalớpchấtnhầyvàgiảmthiểu
lưulượngmáuđếnniêmmạc.Nhiễmtrùnglà
nguyênnhânchínhgâyrathayđổimôhọcở
bệnhnhânviêmdạdàymạntínhhoạtđộng.
‒ThànhcôngtrongtiệttrừHpyloriđãdẫnđến
giảmtỷlệmắcbệnhloétdạdày.Tuynhiên,tỷlệ
thấtbạitrongđiềutrịtiệttrừcũngđangngày
càngtăng.

43. 43
ViKhuẩnH.Pgâytổnthương
niêmmạcdạdàytátràng
đồngthờisảnxuấtra
amoniaclàmmôitrườngtại
chổbịacidđểgâyraổloét.
HPsảnxuấtmenureaselàm
tổnthươngniêmmạcdạdày;
nócũngsảnxuấtraproteine
bềmặt,cóhoáứngđộng(+)
vớibạchcầuđanhântrung
tínhvàmonocyte.
Nócòntiếtrayếutốhoạthoá
tiểucầu,cácchấttiềnviêm,
cácchất
superoxyde,interleukin1và
TNFlànhữngchấtgâyviêm
vàhoạitửtếbào.
HPcònsảnxuấtracácmen
protease,phospholipaselàm
pháhuỷchấtnhầyniêmmạc
dạdày.

44. LOÉTDẠDÀY–TÁTRÀNG
44

45. 45
1.2.3Yếutốtinhthần:
haiyếutốcầnđượcđểýlànhâncáchvàsựthamgiacủastresstrongloét.Thể
tâmthầnảnhhưởnglênkếtquảđiềutrị,loétcũngthườngxảyraởngườìcó
nhiềusanchấntìnhcảm,hoặctronggiaiđoạncăngthẳngtinhthầnnghiêm
trọngnhưtrongchiếntranh.
1.2.4Vaitròcủahútthuốclá:
loétdạdàytátràngthườnggặpởngườihútthuốclá,thuốclácũnglàmxuất
hiệncácổloétmớivàlàmchậmsựlànhsẹohoăcgâyđềkhángvớiđiềutrị.Cơ
chếgâyloétcủathuốclávẫnhoàntoànchưabiếtrõcóthểdokíchthíchdâyX,
hủyniêmdịchdotràongượctátràngdạdàyhoặcdogiảmtiếtbicarbonate.
1.2.5Vaitròcủamộtsốthuốc
-Aspirin:gâyloétvàchảymáu,gặpởdạdàynhiềuhơntátràng,dotácdụngtại
chổvàtoànthân.TrongdạdàypHacide,làmchonókhôngphânlyvàhòatan
đượcvớimỡ,nênxuyênqualớpnhầyvàănmònniêmmạcgâyloét.Toànthân
doAspirinứcchếProstaglandin,làmcảntrởsựđổimớitếbàoniêmmạcvàức
chếsựsảnxuấtnhầyởdạdàyvàtátràng.
-Nhómkhángviêmnonsteroide:gâyloétvàchảymáutươngtựnhưAspirin
nhưngkhônggâyănmòntạichổ.
-Corticoide:khônggâyloéttrựctiếp,vìchỉlàmngănchậnsựtổnghợp
Prostaglandin,nênchỉlàmbộcphátlạicácổloétcũ,hoặcởngườicósẳntốtính
loét.

46. 46
1.2.6Yếutốditruyền:
Chorằngloéttátràngcótốtínhditruyền,tầnsuấtcaoởmộtsốgiađìnhvà
loétđồngthờixảyraở2anhemsinhđôiđồngnoãn,hơnlàdịnoãn.
1.2.7Yếutốănuống:
Đólàsựlàmvơidạdàyvàsựtràongượccủatátràngdạdày.Trongloéttá
tràngcósựlàmvơidạdàyquánhanhlàmtănglượngacidtớitátràng.
Ngượclạitrongloétdạdàysựlàmvơidạdàyquáchậm,gâyứtrệacideởdạ
dày.
Yếutốtiếtthực:khôngloạitrừloétphânbốtheođịadưlàcósựđónggóp
củathóiquenvềănuống.NhưởBắcẤnănnhiềulúamìloétíthơnởmiền
Namăntoàngạo.Thậtvậynướcbọtchứanhiềuyếutốtăngtrưởngthượng
bìlàmgiảmloét.Caféinevàcalciumlànhữngchấtgâytiếtacide;rượugây
tổnthươngniêmmạcdạdày.

47. 2.Triệuchứng
47
2.1.Loétdạdày
2.1.1.Triệuchứng:đaulàtriệuchứngchínhcónhiềutínhchất.
-Đautừngđợtmỗiđợtkéodài2-8tuầncáchnhauvàithángđếnvài
năm.
-Đaugiatăngtheomùanhấtlàvàomùađôngtạonêntínhchukzcủa
bệnhloét.Tuynhiêncácbiểuhiệnlâmsàngcủaviêmvùnghangvịxảyra
trướcloétcóthểlàmmấttínhchukznày.
-Đauliênhệđếnbữaăn,sauăn30phút-2giờ;thườngđaunhiềusau
bữaăntrưavàtốihơnlàbữaănsáng.
-Đaukiểuquặntức,đauđóihiếmhơnlàđaukiểurátbỏng.Đauđượclàm
dịubởithuốckhángtoanhoặcthứcăn,nhưngkhicóviêmkèmtheothì
khôngđỡhoặccóthểlàmđauthêm.
-Vịtríđauthườnglàvùngthượngvị.Nếuổloétnằmởmặtsauthìcóthể
đau
lanrasaulưng.Ngoàiracóthểđauởbấtkzchổnàotrênbụng.
Mộtsốtrườnghợploétkhôngcótriệuchứngvàđượcpháthiệnkhicó
biếnchứng.

48. 48
2.1.2.Xétnghiệm:
Cácxétnghiệmsinhhóaítcógiátrịtrongchẩnđoán:
-Lưulượngdịchvịcơbảnthấp(BAO)
-Lưulượngsaukíchthích(MAO)bìnhthườnghoặcgiảmtrongloétloại1.
Trongloétloại2và3sựtiếtdịchvịbìnhthườnghoặctăng.Trongloétdạdày
kèmvôtoancầnnghĩđếnungthư.
-Chụpphimdạdàybarytevànhấtlànộisoichothấycóhìnhảnhổloét
thườngnằmởhangvị,gócbờcongnhỏ,đôikhithấyởthândạdàyhaytiền
mônvị.Đồngthờicóthểsinhthiếtổloétđểxétnghiệmmôbệnhhọcvàtìm
HP.

49. 49
2.2.Loéttátràng:xảyraởngườilớnvớimọilứatuổi.Tuynhiên,nhìnchungnó
xảyratrước60tuổi.Nam=2nữvàthườngcóyếutốgiađình.
2.2.1.Triệuchứng:
Đaulàđặctrưngcủaloéttátràngthườngrõhơnloétdạdày,vìởđâykhôngcó
viêmphốihợp.Cácđợtbộcphátrấtrõràng.Chukzđau:đauxuấthiệntừngđợt,
mỗiđợttừvàituầntớivàitháng,đợtđauthườngxuấthiệnvàomùaréthoặckhi
thayđổithờitiết.Giữacáckìđau,thườngkhôngcótriệuchứngnàocả.
-Nhịpđiệuđau:Đautheogiờnhất
địnhtrongngày,thườngxuấthiện
2–4giờsauăn,hoặcđauvào
đêmkhua1–2giờsáng.
-Đauđóivàđaukiểuquặnthắt
nhiềuhơnlàđaukiểunóngran.
-Đauởthượngvịlanrasaulưngvề
phíabênphải(1/3trườnghợp).
-Cókhoăng10%trườnghợpkhông
đau,đượcpháthiệnloétdạdày
chỉquanộisoihoặcdobiến
chứng.
-Khoảng10%trườnghợploétđã
lànhsẹonhưngvẫncònthấyđau.

50. 50
2.2.2.Xétnghiệm:
-Trên90%loétnằmởmặttrướchoặcmặtsaucủahànhtátràngcáchmônvị
2cm.Đôikhi2ổloétđốídiệngọilà“Kissingulcers”.Nộisoichohìnhảnh
loéttròn,làhaygặpnhất,loétkhôngđều,loétdọcvàloéthìnhmặtcắtkhúc
dồiý“salami”ítgặphơn.

51. 51
‒Sựtiếtaciddạdàythườngcaobấtthường.
‒Nộisoivàphimbaryte,chothấyổđọngthuốcthườngnằmtheotrụccủa
mônvịởtrênhaimặthoặchìnhảnhhànhtátràngbịbiếndạng.Nộisoi
cóthểnhậnradễdàngổloétdođáymàuxámsẩmđượcphủmộtlớp
fibrin,đôikhiđượccheđậybởicácnếpniêmmạcbịsưngphù,cácloét
dọckhóphânbiệtvớimộtổloétđanglànhsẹo,trongtrườnghợpnày
bơmbleudeméthylenenósẽnhuộmfibrincómàuxanh.
‒Địnhlượngacidvàgastrinđượcchỉđịnhnếunghingờ1sựtiếtbất
thườngdougastrin,mộtsựphìđạivùnghangvị,cườngphógiáphoặc
suythận.

52. 52
XNtìmHP.
‒Xétnghiệmkhôngxâmlấn-Bệnhnhân<55tuổikhôngcócácdấuhiệuvà
triệuchứngbáođộngnênđượcxétnghiệmHpylorikhôngxâmlấnởkhoa
điềutrịngoạitrú:
Xétnghiệmkhángthể(IgG)tronghuyếtthanh,máu,hoặcnướctiểu.
ThửnghiệmUrêhơithở(UBT)
Xétnghiệmkiểmtrakhángnguyêntrongphân
‒Xétnghiệmxâmlấn:KhuyếncáokiểmtranộisoivàxétnghiệmHpyloricho
nhữngbệnhnhântừ55tuổitrởlên,nhữngbệnhnhânnghingờloétdạdày
tátràng(PUD)cócácdấuhiệutắcnghẽn,xuấthuyết,viêmphúcmạc,những
bệnhnhânđãthấtbạitrongđiềutrịtiệttrừ:
XétnghiệmureasenhanhxácđịnhnhiễmHpylorihoạtđộngtrongmẫu
sinhthiết:Testnhanhurease(RUT).
CấymẫumôsinhthiếtgiúpxácđịnhnhiễmHpylorivàtínhnhạycảm
củavikhuẩnđốivớikhángsinh
Nuôicấyvikhuẩn.
PCRđangđượcpháttriểnnhưmộtthửnghiệmrấtnhạyvàchuyênbiệt

53. 53

54. 3.Biếnchứng
54
Thườnggặplàchảymáu,thủng,xơteogâyhẹp,thủngbíthaytựdo,loét
sâukèmviêmquanhtạng,đặtbiệtloétdạdàylâungàycóthểungthưhóa.
3.1.Chảymáu:
Thườnggặpnhấtnhưngkhóđánhgiátầnsốchínhxác.Khoảng15-20%
bệnhnhânloétcómộthoặcnhiềulầnchảymáu;loéttátràngthườngchảy
máu(17%)sovớidạdày(12%),ngườigiàchảymáunhiềuhơnngườitrẻ.
Biếnchứngchảymáuthườngxảyratrongđợtloéttiếntriểnnhưngcũngcó
thểlàdấuhiệuđầutiên.

55. 55
3.2.Thủng:
Loétănsâuvàothànhdạdàyhaytátràngcóthểgâythủng.Đâylàbiến
chứngthứnhìsauchảymáu(6%),đànôngnhiềuhơnphụnữ.Loétmặt
trướchoặcbờcongnhỏthìthủngvàokhoangphúcmạclớn,loétmặtsau
thìthủngvàocơquankếcậnhoặchậucungmạcnối.
-Triệuchứng:thườngkhởiđầubằngcơnđaudữdộikiểudaođâmđólàdấu
viêmphúcmạcvànhiễmtrùngnhiễmđộc.Chụpphimbụngkhôngsửasoạn
hoặcsiêuâmcóliềmhơidướicơhoànhnhấtlàbênphải.

56. 56
3.3.Hẹpmônvị:
Thườnggặpnhấtkhiổloétnằmgầnmônvị.Gâyradoloétdạdàyhoặctá
trànghoăcphảnứngcothắtmônvịtrongloétdạdàynằmgầnmônvị,hẹp
cóthểdoviêmphùnềmônvị.
-Triệuchứng:Nặngbụngsauăn.Mữarathứcăncủ>24giờ.Dấuócáchdạ
dàylúcđóivàdấuBouveret.Gầyvàdấumấtnước.
-Chẩnđoánhẹpmônvịbằng:
+Thôngdạdàycódịch
ứ>100ml.
+Phimbarytedạdày
còntồnđọngbaryte
>6giờ.
+Phimnhấpnháy,chậm
làmvơidạdày>6giờ
khithứcăncóđánh
dấuđồngvịphóngxạ
Technium99.

57. 57
3.4.Loétungthưhóa:
Tỉlệloétungthưhóathấp5-10%,vàthờigianloétkéodài>10năm.Hiện
nayngườitathấyrằngviêmmạnhangvịnhấtlàthểteo,thườngđưađến
ungthưhóanhiềuhơn(30%),cònloéttátràngrấthiếmkhibịungthưhóa.

58. 58
3.5.Tỷlệtửvong/Bệnhtật/Giớitính&Tuổi:
‒Biếnchứngcủaviêmdạdàybaogồmloéttiêuhoávàhiếmgặphơn,là
xuấthuyếttiêuhoánặng.
‒Loéttiêuhoávẫnlànguyênnhânchủyếugâyxuấthuyếtởđườngtiêu
hóatrên.
‒Thủngổloétcóthểgâyviêmphúcmạcvànhiễmtrùnghuyết(hiếm).
‒Cácbiếnchứngkhácbaogồmhẹpmônvịvàcarcinomtuyến.
‒Tỷlệtửvongchungướctínhlà1/100.000.
Giớitính:
‒Trướckia,loétdạdày(PUD)làmộtbệnhchủyếuởnamgiới,nhưngngày
nay,tỷlệviêmdạdàyvàloéttiêuhoágiữanamvànữvàokhoảng1/1.
Tuổi
‒Tuổivàothờiđiểmchẩnđoánngàycàngtăng.
‒NhiễmHpylorităngtỷlệthuậnvớisựgiatăngtuổitác.
‒Loéttátràngthườngxảyraởnhữngngườitừ30-50tuổi
‒Loétdạdàyphổbiếnởđộtuổi50-70.

59. 4.Điềutrị
59
4.1Mụcđíchđiềutrị
-Giảmyếutốgâyloétdựatrênbệnhcăncủatừngbệnhnhân.
-Tăngcườngyếutốbảovềvàtáitạoniêmmạc
-DiệttrừH.pylorybằngkhángsinhvàthuốcdiệtkhuẩn.

60. 60
4.2Chếđộănuốngvàsinhhoạtlàmgiảmtiếtdịchvị
•Chếđộănuốngvànghỉngơi:
‒Nghỉngơicảthểxácvànhấtlàtinhthầntronggiaiđoạncóđợtđauloét.
‒Tronggiailoéttiếntriểncầnănchếđộănlỏngvàthứcănkiềmtínhnhư
cháosửa,tránhcácthứcănkíchthíchcaynóngnhưtiêuớt.Cửbiarượu
vànhấtlàthuốclávìlàmchậmlànhsẹovàdểgâyloéttáiphát.
‒Thựctếhiệnnayđãchứngminhthứcănítquantrọngchỉcầnănđều
tránhnhịnđóigâytăngtiếtacide.
‒Ănphụbanđêmhoặctrướclúcđingủgâytiếtacidebanđêm,nêncần
chốngchỉđịnh.
‒Thuốcláđãđượcchứngminhcóhạigâytăngtiếtacide,chậmlànhsẹovà
làmtăngtáiphát.
•Tâmlýliệupháp:cầngiảithíchđểbệnhnhânyêntâmvàhợptáctrongđiềutrị.
Nếubệnhnhânquálolắngcóthểchothêmanthần:Diazepam,Tétrazépam,
Chlodiazepate.

61. 61
4.3Cácthuốcđiềutrịloétdạdày–tátràng
A.Thuốckhángacid
Cácthuốckhángacidchứanhômvàmagiêhữuíchtrongviệc
giảmthiểucáctriệuchứngviêmdạdàybằngcáchtrunghòa
aciddạdày.Cácthuốcnàyrẻvàantoàn.
*Hydroxitnhômvàmagiê(Maalox,Mylanta)
‒Trunghòaaciddạdày,làmtăngpHtrongdạdàyvàhànhtá
tràng.Ionnhômứcchếsựcocơtrơn,dođóứcchếlàm
rỗngdạdày.Hỗnhợpkhángacidmagiêvànhômđượcsử
dụngđểtránhnhữngthayđổivềchứcnăngcủaruột.
‒Liềulượng
Ngườilớn:2-4muỗngcanh,uốngngày4lần,hoặc
khiđau
Nhi:0,5ml/kguốngngày4lần,hoặckhiđau
‒Tươngtác:Cảhailoạithuốctrênlàmgiảmhiệuquảcủa
fluoroquinolones,corticosteroid,benzodiazepines,vàcác
phenothiazin.Nhômvàmagiêtăngcườngtácdụngcủa
acidvalproic,sulfonylureas,quinidine,vàlevodopa
‒Chốngchỉđịnh:Mẫncảmvớithuốc
‒Thậntrọng:
Mangthai
Sửdụngthậntrọngthuốckhángacidchứanhômở
nhữngbệnhnhânxuấthuyếtồạtởđườngtiêuhóa
trêngầnđây

62. 62
B.ThuốcchốngbàitiếtHCl:
Làcácthuốclàmgiảmtiếtaciddịchvịquanhiềucơchếkhácnhaudo
khángcholine,khángthụthểH2,khángbơmprotoncủatếbàoviền
thànhdạdày&khánggastrine.
-Thuốckhángcholine:Pirenzépine&pirenzépinevàKhángH2biệt
dượclàGastrozepine,Leblon.
-ThuốckhángthụthểH2:
+Thếhệ1:Cimetidine
+Thếhệ2:Ranitidine(Raniplex,Azantac,Zantac,Histac,Lydin,Aciloc...).
+Thếhệ3:Famotidine(Pepcidine,Servipep,Pepcid,Quamatel,Pepdine).
+Thếhệthứ4:Nizacid(Nizatidine).
ThuốckhángthụthểH2
Ứcchếtácdụngcủahistamintrêntếbàothành,ứcchếsựtiếtacid.Tấtcả4loạithuốc
trongnhómnàyđềucóhiệuquảnhưnhauvàđượcbánkhôngcầntoavớihàmlượng
giảmmộtnửađểđiềutrịchứngợnóng.HiệuquảkhôngbằngPPI.
1.Cimetidine(Tagamet)
-ỨcchếhistamintạithụthểH2củatếbàothànhdạdày,đưađến
giảmtiếtaciddạdày,thểtíchdạdày,vàgiảmnồngđộcủaionH+.
-Liềulượng
+Ngườilớn:150mguốngngày4lần,khôngquá600mg/ngày
50mg/tiêmTM/TBmỗi6-8giờ;khôngquá400mg/ngày
+Nhi:Chưaxácđịnh
Đềnghịliều:20-40mg/kg/ngàyuống/tiêmTM/TBchiađềumỗi4h

63. 63
2.Famotidine(Pepcid)
-ĐốikhángcạnhtranhvớihistaminởthụthểH2củatếbàothành
dạdày,dẫnđếngiảmtiếtaciddạdày,thểtíchdạdày,giảmnồngđộ
ionH+.
-Liềulượng
+Ngườilớn:40mguốngbuổitối,trướckhiđingủ
20mg/liềutiêmTMmỗi12h;khôngvượtquá40mg/ngày
+Nhikhoa:Chưaxácđịnh
Đềnghịliều:1-2mg/kg/ngày,uống/tiêmTMchiađềumỗi6h;
khôngvượtquá40mg/liều
-Tươngtác:Cóthểlàmgiảmtácdụngcủaketoconazolevà
itraconazole
-Tươngtác:Cóthểlàmtăngnồngđộcủatheophylline,warfarin,thuốcchốngtrầm
cảmbavòng,triamteren,phenytoin,quinidine,procainamide,metronidazole,
propranolol,vàlidocainetrongmáu
-Chốngchỉđịnh:Tiềnsửmẫncảm
-Thậntrọng
+Mangthai
+NhómnguycơB–nguycơchothainhikhôngđượcxácnhậntrongcácnghiêncứuở
ngườinhưngđãthểhiệntrongmộtsốnghiêncứuởđộngvật
+Thuốccóthểgâytrạngtháilúlẫnởbệnhnhâncaotuổi,gâyrốiloạncươngvàvúto
ởnamgiớitrẻ,tăngnồngđộcủanhiềuloạithuốc.Cầnđiềuchỉnhliềuhoặcngưng
điềutrịnếucónhữngthayđổivềchứcnăngthận

64. 64
3.Nizatidine(Axid)
-ĐốikhángcạnhtranhvớihistaminởthụthểH2củatếbàothành
dạdày,dẫnđếngiảmtiếtaciddạdày,thểtíchdạdày,vàgiảmnồng
độionH+.
-Liềulượng
+Ngườilớn:300mguốngtrướckhingủhoặc150mguốngngày2
lần
-Tươngtác:Chưacóbáocáo
-Chốngchỉđịnh:Tiềnsửmẫncảm
-Thậntrọng
+Mangthai
-Chốngchỉđịnh:Tiềnsửmẫncảm
-Thậntrọng
+Mangthai
+NhómnguycơB–nguycơđốivớithainhikhôngđượcxácđịnhtrongcácnghiên
cứuởngườinhưngđãthểhiệntrongmộtsốnghiêncứuởđộngvật
+Nếusuygiảmchứcnăngthậntronglúcđiềutrị,cầnxemxétđiềuchỉnhliềuhoặc
ngưngthuốc
+NhómnguycơB–nguycơđốivớithainhikhôngđượcxácnhậntrongcácnghiên
cứuởngườinhưngđãđượcthểhiệntrongmộtsốnghiêncứuởđộngvật
+Thậntrọngtrongsuythậnhoặcsuygan,nếusuygiảmchứcnăngthậnxảyratrong
khidùngthuốc,cầnxemxétđiềuchỉnhliềuhoặcngưngđiềutrị

65. 65
4.Ranitidine(Zantac)
-ĐốikhángcạnhtranhvớihistaminởthụthểH2củatếbào
thànhdạdày,dẫnđếngiảmtiếtaciddạdày,thểtíchdạdày,
vàgiảmnồngđộionH+.
-Liềulượng
+Ngườilớn:150mguốngngày2lầnhoặc300mguống
trướckhiđingủ;khôngvượtquá300mg/ngày
50mg/liều,tiêmTM/TBmỗi6-8giờ
+Nhikhoa
<12tuổi:Chưaxácđịnh
>12tuổi:1,25-2,5mg/kg/liều,uốngmỗi12giờ;khôngquá
300mg/ngày
0,75-1,5mg/kg/liều,tiêmTM/TBmỗi6-8giờ,khôngvượt
quá400mg/ngày
-Tươngtác:Cóthểlàmgiảmtácdụngcủaketoconazole,itraconazole,làmthayđổi
nồngđộhuyếtthanhcủasulfatsắt,diazepam,thuốcdãncơkhôngphâncực,và
oxaprozin
-Chốngchỉđịnh:Tiềnsửmẫncảm
-Thậntrọng:
+Mangthai
+NhómnguycơB–nguycơđốivớithainhikhôngđượcxácđịnhtrongcácnghiên
cứuởngườinhưngđãthểhiệntrongmộtsốnghiêncứuởđộngvật
+Thậntrọngtrongsuythậnhoặcsuygan,nếusuygiảmchứcnăngthậnxảyratrong
khidùngthuốc,cầnxemxétđiềuchỉnhliềuhoặcngưngđiềutrị

66. 66
C.Thuốcứcchếbơmproton
Liênkếtvớibơmprotonởcáctếbàothànhcủadạdày,ứcchếsựtiếtionH+vàolòng
dạdày,thuốcứcchếbơmprotongiảmđauvàchữalànhcácvếtloétdạdàytátràng
nhanhhơnsovớithuốcđốikhángthụthểH2.
Cácthuốctrongnhómnàyđềucóhiệuquảngangnhau.LiềuPPItiêuchuẩnứcchế
hơn90%lượngacidtrong24giờ,sovới50-80%khidùngH2-blockers.Chúnglàmgiảm
nồngđộhuyếtthanhcủacácloạithuốccầnđếnnồngđộaciddạdàyđểhấpthụ,như
ketoconazolehoặcitraconazole.
NămloạithuốctrongnhómnàyhiệnđãđượcFDAchấpthuận,vàomeprazole,
lansoprazole,pantoprazoleđềuđãcóởdạnggeneric.Thuốchiệuquảnhấtkhidùng
30-60phúttrướcbữaănđầutiêntrongngày.
TỪVIẾTTẮT
MALT=môlympholiênquanniêmmạc.
PPI=thuốcứcchếbơmproton.
QD=1lần/ngày,BID=2lần/ngày,,TID=3lần/ngàyQID=4lần/ngày,
UBT=xétnghiệmhơithởurea.
LiềutươngđươngtrịliệucủacácPPIcácphácđồdưới:
Dexlanssoprazole=30-60mg=Ezomeprazole2=-40mg=Omeprazole20mg=
Lansoprazole30mg=Pantoprazole40mg=Rabeprazole20mg.

67. 67
1.Omeprazole(Losec,Prilosec,Mepraz)
-Giảmtiếtaciddạdàybằngcáchứcchế
bơmH+/K+ATPởcáctếbàothànhcủadạ
dày.
Đượcsửdụngtrong4tuầnđểđiềutrịvà
giảmtriệuchứngloéttátrànghoạtđộng.
Cóthểsửdụngđến8tuầnđểđiềutrịtất
cảcácmứcđộviêmthựcquảnbàomòn
(erosiveesophagitis).
-Liềulượng
+Ngườilớn:20mguốngmỗingàytrong
4-8tuần
+Nhi:Chưaxácđịnh
-Tươngtác:Cóthểgiảmtácdụngcủaitraconazolevàketoconazole,tăngđộctính
củawarfarin,digoxin,vàphenytoin
-Chốngchỉđịnh:Tiềnsửmẫncảmvớithuốc
-Thậntrọng
+Mangthai
+NhómnguycơC-chothấycónguycơthainhitrongcácnghiêncứuởđộngvật,
nhưngchưađượcnghiêncứuởngười,cóthểsửdụngnếulợiíchđemlạilớnhơn
nguycơđốivớithainhi
+Khảdụngsinhhọccủathuốccóthểtăngởbệnhnhâncaotuổi

68. 68
2.Esomeprazole(Nexium)
-ĐồngphânScủaomeprazole.
-Giảmtiếtaciddạdàybằngcáchứcchếbơm
H+/K+ATPởcáctếbàothànhcủadạdày.
-Đượcsửdụngtrong4tuầnđểđiềutrịvàgiảm
triệuchứngloéttátrànghoạtđộng.Cóthểsử
dụngđến8tuầnđểđiềutrịtấtcảcácmứcđộ
viêmthựcquảnbàomòn(erosiveesophagitis).
-Liềulượng
+Ngườilớn:20-40mguốngmỗingày
+Nhi:Chưaxácđịnh
-Tươngtác:Khidùngphốihợp,amoxicillinhoặcclarithromycincóthểlàmtăngmức
độhuyếttươngcủaesomeprazole.Thuốccóthểgiảmsựhấpthụcủadapsone,sắt,
ketoconazolevàitraconazole,tăngmứcđộhấpthucủadiazepamvàdigoxin
-Chốngchỉđịnh:Tiềnsửmẫncảm
-Thậntrọng
+Mangthai
+NhómnguycơC-chothấycónguycơthainhitrongcácnghiêncứuởđộngvật,
nhưngchưađượcnghiêncứuởngười,cóthểsửdụngnếulợiíchđemlạilớnhơn
nguycơđốivớithainhi
+Giảmđausaukhidùngthuốcứcchếbơmprotoncóthểchedấucáctriệuchứng
củaungthưdạdày

69. 69
-Chốngchỉđịnh:Tiềnsửmẫncảm
-Thậntrọng
+Mangthai
+NhómnguycơB-nguycơcho
thainhikhôngđượcxácnhậntrong
cácnghiêncứuởngườinhưngđã
đượcthểhiệntrongmộtsốnghiên
cứuởđộngvật
+Điềuchỉnhliềutrongsuygan
3.Lansoprazole(Lanchek,Prevacid)
-GiảmtiếtaciddạdàybằngcáchứcchếbơmH+/K+ATPcủacáctếbàothành.
-Đượcsửdụngtrong4tuầnđểđiềutrịvàgiảmtriệuchứngloéttátrànghoạtđộng.
Cóthểsửdụngđến8tuầnđểđiềutrịtấtcảcácmứcđộviêmthựcquảnbàomòn
(erosiveesophagitis).
-Liềulượng
+Ngườilớn:30mguốngmỗingàytrong4-8tuần
+Nhikhoa:Chưaxácđịnh
-Tươngtác:Giảmnồngđộhuyếttươngcủaketoconazolevàitraconazole,tăngđộ
thanhthảitheophylline

70. 70
4.Rabeprazole(Rabipril,Aciphex)
-Giảmtiếtaciddạdàybằngcáchứcchế
bơmH+/K+ATPcủacáctếbàothành.Dùng
điềutrịngắnhạn(4-8tuần)đểgiảmtriệu
chứngcủaviêmdạdày.
-Đượcsửdụngchođến4tuầnđểđiềutrịvà
giảmcáctriệuchứngcủaloéttátrànghoạt
động.Cóthểchỉđịnhđến8tuầnđểđiềutrị
tấtcảcácmứcđộviêmthựcquảnbàomòn.
-Liềulượng
+Ngườilớn:20mguốngmỗingàytrong4-8
tuần
+Nhikhoa:Chưaxácđịnh
-Tươngtác:Giảmtácdụngcủaitraconazole
vàketoconazole,tăngđộctínhcủawarfarin,
digoxin,vàphenytoin
-Chốngchỉđịnh:Tiềnsửmẫncảm
-Thậntrọng
+Mangthai
+NhómnguycơB-nguycơchothainhikhôngđượcxácđịnhtrongcácnghiêncứuở
ngườinhưngđãthểhiệntrongmộtsốnghiêncứuởđộngvật
+Giảmđauvớithuốcứcchếbơmprotoncóthểchedấucáctriệuchứngcủaungthư
dạdày

71. http://bit.ly/KhoTaiLieuAZ