Tema 1 para o grupo de 3º da ESO do cpi de Castroverde curso 2016 - 2017

1. 1
Tema 1
A representación xeográfica da Terra.
Xeografía significa descrición da Terra.
O obxecto da xeografía é o estudo da Terra
no seu aspecto físico (xeografía física) ou
como lugar habitado pola humanidade
(xeografía humana). Así nun libro de
xeografía física atoparemos cousas como
mapas físicos (con montañas, ríos, etc),
descricións dos climas do mundo, dos
materiais da codia terrestre, formas de erosión do terreo, formación dos solos, etc. En cambio, nun libro de
xeografía humana atoparemos análises sobre a poboación, sobre as paisaxes agrarias, as cidades, as actividades
económicas, o impacto da actividade humana no medio ambiente, transportes, etc.
Unha das ferramentas máis empregadas en xeografía, tanto en xeografía física como en xeografía humana, son
as representacións da Terra.
Latitude e lonxitude
Sabemos que a Terra ten forma esférica, algo achatada polos polos. Tamén sabemos que xira sobre si mesma
(rotación) en torno a un eixe e lixeiramente inclinado que marca ónde están os polos. E por último a Terra xira ao
redor do sol.
O movemento de rotación da terra proporciona dous puntos naturais – os polos – sobre os que está baseada a
rede xeográfica, formada por unha rede de liñas imaxinarias que nos axudan a situar calquera punto da superficie
terrestre. Os meridianos son semicírculos cuxos extremos coinciden cos polos. Os paralelos son círculos completos,

2. 2
paralelos entre eles. Existen infinitos meridianos e infinitos paralelos (igual que un segmento ten infinitos puntos),
así que cada punto da terra é o cruce entre un meridiano e un paralelo. No mapa só se representan algúns, sempre
coa mesma distancia entre eles.
Algúns meridianos e paralelos teñen nomes específicos e serven de referencia.
Para expresar un punto sempre se comeza pola latitude (norte ou sur) e logo a lonxitude (leste ou oeste),
expresados en graos, minutos e segundos.
Por exemplo as coordenadas de Castroverde son 43°02′00″N, 07°19′00″W. Un grao ten 60 minutos e un minuto
60 segundos.

3. 3
A Cartografía:
O ser humano debe representar a superficie terrestre sobre a que vive para poder abarcala coa mirada. A
cartografía é a técnica para realizar representacións da terra a menor escala da real. Pero a cartografía debe
solucionar dous problemas:
- O tamaño da Terra (imposible representala ao seu tamaño real) o que se soluciona coa escala.
A escala exprésase como unha fracción, na que o numerador é sempre 1 e o denominador indica o número
de veces que a medida do mapa é maior que a realidade. Así por exemplo, se a escala é 1: 100.000 quere
dicir que un centímetro no mapa equivale a 100.000 centímetros na realidade.
Un mapa a gran escala presenta gran cantidade de información sobre un espazo pequeno de terreo. Un
mapa a pequena escala mostra pouca información de cada lugar.
Moitos alumnos e alumnas, cometen o erro de pensar que canto maior é o denominador maior é a escala.
Pero se teñen dúbida deben preguntarse: Que é maior, ½ ou ¼?.
- A curvatura da Terra (imposible representala en plano sen deformala
dalgunha maneira). Podemos representar a Terra nun globo terráqueo ou
representala nunha superficie plana facendo proxeccións. Pero debemos ser
Ilustración 1 mapa escala 1:35.000.000 Ilustración 2 mapa escala 1:25.000

4. 4
conscientes de que nas proxeccións a pequena escala non se mantén a escala, senón que se deforma a
realidade.
Tipos de representacións da Terra:
Os tipos de mapas son case infinitos, xa que un mapa pode presentar información sobre calquera fenómeno
que ocupe unha localización determinada nun momento determinado. Existen mapas marinos, de
navegación aérea, etc. Pero aquí interésannos só os terrestres.
Segundo a forma esférica ou plana na que se represente:
- Globos terráqueos: representación esférica.
- Mapas: Representación xeográfica de la Terra, ou de parte dela, sobre unha superficie plana de acordo
cunha escala.
Os mapas poden ser de moitos tipos:
 Pola súa escala:
 Pequena escala. Teñen unha escala menor de 1:10.000.000. Entre eles os
planisferios: representa en forma plana o planeta Terra enteiro.
 Gran escala. Para que un mapa sexa considerado “a gran escala” ten que ser de
maior escala que o 1:100.000. Os máis habituais son de 1:50.000 ou de 1:25.000.
Neste tipo de mapas inclúense os planos: mapas que teñen unha escala
suficientemente grande como para que a curvatura da terra non de problema.
 Polo que representan:
 Topográficos: son mapas (a gran escala) que representan, fundamentalmente, o
relevo, pero tamén outros aspectos físicos (hidrografía, tipos de vexetación..) e
humanos (poboacións, vías de comunicación, límites adminsitrativos...) dun
territorio determinado. Presentan curvas de nivel par representar a altura do
terreo.
 Temáticos. Son mapas que proporcionan información sobre un aspecto concreto
que poida representarse no espazo: poboación, climas, recursos enerxéticos, áreas
turísticas...
 Os mapas mudos son mapas nos que non están escritos os nomes dos accidentes
xeográficos nin das poboacións ou outros lugares. Poden presentar información do
relevo (físicos) ou das divisións administrativas, países etc. (políticos).
Actualmente, ademais dos mapas, temos a posibilidade de consular imaxes como as fotografías aéreas (feitas dende
un avión) e as imaxes satelitais (tomadas dende un satélite artificial). (Fotocopias do libro de texto).