Bioresource and Biotechnology for the future

1. January 17, 2015
เทคโนโลยีชีวภาพการใชประโยชนจากจุลินทรียและผลิตภัณฑจาก
จุลินทรียในภาคอุตสาหกรรมนั้นมีความสําคัญเพิ่มขึ้นมากในยุค
เศรษฐกิจฐานชีวภาพ (Bio-based economy) หลายๆ ประเทศทั่ว
โลกไดใหความสําคัญกับการกําหนดนโยบายและแผนที่มุงสู
เศรษฐกิจฐานชีวภาพ (Bioeconomy) เชน ประเทศจีนไดจัดให
เศรษฐกิจชีวภาพเปนวาระแหงชาติในแผนการพัฒนาเศรษฐกิจ
ระหวางป ค.ศ. 2011-2015 (พ.ศ. 2554-2558)
TBRC: ศูนยชีววัสดุประเทศไทย
(THAILAND BIORESOURCE RESEARCH CENTER)
Bioresource and Biotechnology for the future
สวนประเทศสหรัฐอเมริกามีการประกาศใช “พิมพเขียวเศรษฐกิจ
ชีวภาพแหงชาติ” (National Bioeconomy Blueprint) เมื่อป ค.ศ.
2012 (พ.ศ. 2555) ที่มีเปาหมายการใชเทคโนโลยีชีวภาพเปน
เครื่องมือในการยกระดับคุณภาพชีวิต สิ่งแวดลอม และสุขภาพ
และที่สําคัญคือลดการพึ่งพาพลังงานจากปโตรเลียม
โครงสรางพื้นฐานเพื่อเอื้อใน
การเขาถึงจุลินทรียและ
ชีววัสดุตางๆ ของประเทศ
ไทย
ดังนั้นจุลินทรีย ชีววัสดุ และเทคโนโลยีชีวภาพเพื่ออุตสาหกรรม จึง
ถือเปนสวนสําคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจฐานชีวภาพ
Copyright 2015 TBRC, BIOTEC _1
การพัฒนาโครงสรางพื้นฐานเพื่อเอื้อในการเขาถึงจุลินทรียและ
ชีววัสดุตางๆ ของประเทศไทย ยอมสนับสนุนการเพิ่มความสามารถ
ของประเทศในการแขงขันทางเศรษฐกิจและความกาวหนาทาง
วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

2. January 17, 2015
ศูนยพันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ (BIOTEC) ได
จัดตั้งหองปฏิบัติการเก็บรวบรวมสายพันธุจุลินทรีย (BIOTEC
Culture Collection, BCC) ขึ้นตั้งแตป พ.ศ. 2533 เพื่อสนับสนุน
การศึกษาวิจัย และการใหบริการตางๆ ที่เกี่ยวของกับจุลินทรียที่มี
คุณภาพสูงตามมาตรฐาน ISO โดยมีความพรอมทั้งในดาน
หองปฏิบัติการ และบุคลากรที่มีความเชี่ยวชาญในการเก็บรักษา
จุลินทรีย ปจจุบัน BCC มีจุลินทรียที่เก็บรักษาอยูมากกวา 70,000
สายพันธุ เพื่อสนับสนุนการนําจุลินทรียเหลานี้ไปใชในการวิจัยการ
ใชประโยชนในดานตางๆ เชน จุลินทรียที่ผลิตเอนไซมที่ใชในอาหาร
สัตว หรือจุลินทรียสําหรับควบคุมศัตรูพืช เปนตน
พัฒนาการเก็บรักษา
จุลินทรียจาก BIOTEC
Culture Collection สู
Thailand Bioresource
Research Center
อยางไรก็ตามการเก็บรักษาสายพันธุจุลินทรียและชีววัสดุของ
ประเทศยังมีขอจํากัด เนื่องจากความหลากหลายของจุลินทรียมีสูง
มากจึงไมมีศูนยจุลินทรียใดที่สามารถรองรับการจัดเก็บรักษา
จุลินทรียไดทุกชนิด นอกจากนี้ยังพบวาจุลินทรียและชีววัสดุที่มีการ
วิจัยในสถาบันการศึกษาหรือตีพิมพเผยแพรในวารสารวิชาการ
เปนจํานวนมากนั้น ไมไดมีการเก็บรักษาอยางถูกตองเหมาะสม
สงผลใหเกิดการสูญหายหรือสูญเสียคุณสมบัติที่สําคัญ อีกทั้งมีการ
นําจุลินทรียไปฝากเก็บสํารองที่ศูนยจุลินทรียมาตรฐานจํานวนนอย
มาก ทําใหการเขาถึงจุลินทรียและชีววัสดุในสถาบันการศึกษา
เปนไปไดยาก สงผลใหจุลินทรียและชีววัสดุที่มีประโยชนจํานวน
มากไมเคยถูกนํามาศึกษาวิจัยตอยอดหรือใชประโยชนใน
อุตสาหกรรมตางๆ ทําใหเกิดการสูญเสียโอกาสในการใชทรัพยากร
ที่มีคุณคาของประเทศ
Copyright 2015 TBRC, BIOTEC _2

3. January 17, 2015
www.tbrcnetwork.org
email: tbrc@biotec.or.th
CO-Creation and
Co-Innovation of BRC
Services from a Network
Perspective
TBRC: a Next Generation BRC
BIOTEC จึงไดเริ่มโครงการจัดตั้ง TBRC (Thailand Bioresource
Research Center) หรือศูนยชีววัสดุประเทศไทย เมื่อป พ.ศ. 2555
มีวัตถุประสงคเพื่อสรางกลไกในการพัฒนาฐานทรัพยากรจุลินทรีย
พรอมกับเทคโนโลยีชีวภาพที่สามารถนําไปใชในการพัฒนา
เศรษฐกิจชีวภาพของประเทศ โดยสนับสนุนการเพิ่มความสามารถ
การเขาถึงและการใชประโยชนจากจุลินทรียในภาคอุตสาหกรรมได
อยางมีประสิทธิภาพ
ปจจุบัน TBRC มีสมาชิกเครือขายจํานวน 131 ราย อีกทั้ง TBRC
ไดกอตั้งเครือขายการวิจัยการใชประโยชนจากจุลินทรียทั้งใน
ประเทศและภูมิภาคอาเซียนในการยกระดับการวิจัยและการ
ประยุกตใชเทคโนโลยีชีวภาพในภูมิภาคอาเซียนใหมีความกาวหนา
และสอดคลองตอแนวโนมการพัฒนาเศรษฐกิจและการรักษาความ
หลากหลายทางชีวภาพของภูมิภาคอีกดวย
Copyright 2015 TBRC, BIOTEC _3

4. January 17, 2015
Public deposit
Safe deposit
Patent deposit
Catalogue hosting
Distribution
Legal & Technical Services
การดําเนินงานของ TBRC ประกอบดวยการใหบริการจุลินทรียและ
ชีววัสดุที่มีการบริหารจัดการชีววัสดุ ขอมูล และกฎหมายชีวภาพที่
เชื่อมโยงกันอยางเปนระบบมีประสิทธิภาพไดมาตรฐาน เพื่อสราง
เสริมศักยภาพที่สําคัญของประเทศในการเปนผูนําอาเซียนในดาน
ทรัพยากรชีวภาพ
โดย TBRC ไดคัดเลือกจุลินทรียและชีววัสดุที่ทราบคุณสมบัติและมี
คุณภาพจากคลังจุลินทรียและชีววัสดุ BIOTEC และจากเครือขาย
สถาบันการศึกษา หนวยงานวิจัยทั้งในและตางประเทศเพื่อให
บริการแกภาครัฐและอุตสาหกรรม การใหบริการรับฝากเก็บชีววัสดุ
แบบไมเผยแพร (Safe deposit) และเพื่อการยื่นจดสิทธิบัตร
(Patent deposit) การบริการดานเทคนิคการเก็บรักษาและจัด
จําแนกจุลินทรีย รวมทั้งการบริการ Catalogue hosting บน
อินเทอรเน็ตเพื่อสงเสริมการเขาถึงจุลินทรียจากเครือขาย และการ
ใหคําปรึกษาดานกฎหมายชีวภาพ
Copyright 2015 TBRC, BIOTEC _4

5. January 17, 2015
Copyright 2015 TBRC, BIOTEC _5
การเขาถึงและแบงปน
ผลประโยชนจากการใชชีว
วัสดุอยางเปนธรรม (Access
and Benefit Sharing, ABS)
นอกจากนี้ TBRC ยังไดมีการดําเนินกิจกรรมตางๆ เพื่อเตรียมความ
พรอมและรองรับกฎระเบียบนานาชาติในเรื่องการเขาถึง
และแบงปนผลประโยชน เพื่อเปนแนวทางในการแบงปน
ผลประโยชนอยางเปนธรรม ซึ่งเปนภารกิจที่สําคัญในฐานะศูนย
ชีววัสดุของประเทศ โดยปจจุบันไดมีการจัดทํารางแนวทางการ
บริหารจัดการชีววัสดุ การจัดทํารูปแบบขอตกลงของการถายโอน
วัสดุทางชีวภาพ (Material Transfer Agreement) การบริหาร
จัดการเรื่องกฎหมายที่เกี่ยวของกับชีววัสดุโดยมุงเนนเรื่องแนว
ปฏิบัติของการเขาถึงและแบงปนผลประโยชนจากการใชชีววัสดุใน
เชิงพาณิชย
TBRC ดําเนินการโดยบุคลากรที่มีความเชี่ยวชาญ ตลอดจนมีความ
พรอมดานเครื่องมือ สถานที่ ระบบการจัดการในการเก็บรักษาและ
การใหบริการชีววัสดุที่ไดมาตรฐานตามขอกําหนดของ OECD
(Organisation for Economic Co-operation and Development)
ซึ่งเปนมาตรฐานที่ยอมรับทั่วโลก จึงมีความพรอมในการใหบริการ
ชีววัสดุรวมทั้งการสรางความสามารถในการยกระดับศูนยชีววัสดุ
ของไทยสูการเปนผูนําระดับภูมิภาคอาเซียน Asean Economic
Community (AEC) และเอเชีย