Lesson 1: Environment & Production

1. Κατάρτιση & Πιστοποίηση
στη Βιομηχανία Τροφίμων και την
Περιβαλλοντική Διαχείριση
Κεφάλαιο 1: Περιβάλλον &
Παραγωγή

2. Λέξεις Κλειδιά
 Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
 Κίνητρα για την Εφαρμογή ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης»
 Οφέλη ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης»
 Προβλήματα ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης»
 Βιώσιμη ή αειφόρος ανάπτυξη
Ενότητα 1.1 Περιβαλλοντική
Διαχείριση & Αειφόρος Ανάπτυξη

3. hhhh
Εισαγωγή
Ορισμός
Το «Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» είναι το σύνολο των διαδικασιών και των μεθόδων
για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής διαχείρισης και τη διατήρηση της στρατηγικής που υιοθετεί
μια/ένας επιχείρηση/οργανισμός.
Τι περιλαμβάνει
Ένα «Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» περιλαμβάνει:
Με στόχο την επαρκή αντιμετώπιση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων περιβαλλοντικών
επιπτώσεων, των προϊόντων, υπηρεσιών ή λειτουργίας της/του.
3
 Οργανωτική δομή  Τις κατάλληλες πρακτικές
 Τις δραστηριότητες  Τις διεργασίες
 Τις διαδικασίες  Τους πόρους
 Τους επιμέρους ρόλους και τις ειδικότερες
αρμοδιότητες του προσωπικού

4. hhhh
Εισαγωγή
4
Με την στρατηγική οι επιχειρήσεις/οργανισμοί
καθορίζουν τους βασικούς μακροπρόθεσμους
στόχους τους και υιοθετούν μια σειρά πράξεων
και δραστηριοτήτων για την υλοποίηση και
αξιολόγηση των στόχων αυτών.
1. Που βρισκόμαστε;
2. Που θέλουμε να πάμε;
 Κλάδοι δραστηριοποίησης
 Τοποθέτηση στην αγορά
 Ανάγκες του καταναλωτικού κοινού
3. Πως θα πάμε;
Περιβαλλοντική Πολιτική
Αρχική Περιβαλλοντική Ανασκόπηση
Δέσμευση
ΣΥΝΕΧΗΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗ
ΕΦΑΡΜΟΓΗ
&
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ
ΤΗΣ
ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
ΕΛΕΓΧΟΣ
&
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

5. hhhh
Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
5
1. Εταιρική Στρατηγική & Περιβάλλον
7. Επικοινωνιακή Περιβαλλοντική Πολιτική
2. Αρχική Επισκόπηση – Επιδόσεις &
Διαχειριστικές Πρακτικές
5. Παρακολούθηση Συστήματος
3. Σχεδίαση Περιβαλλοντικής Πολιτικής
4. Εφαρμογή Περιβαλλοντικής Πολιτικής
6. Έλεγχος & Αξιολόγηση

6. hhhh
Δομή του
Σύστηματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
6
«Ο καθορισμός των μακροπρόθεσμων σκοπών και στόχων μιας επιχείρησης, η υιοθέτηση συγκεκριμένων
δράσεων, καθώς και η κατανομή των απαραίτητων πόρων για την επίτευξη αυτών των σκοπών»
Alfred D. Chandler
Στρατηγική
«Η ανταγωνιστική στρατηγική σχετίζεται με τη διαφοροποίηση
δραστηριοτήτων. Πρόκειται για τη συνειδητή επιλογή μιας διαφορετικής
ομάδας δραστηριοτήτων, προκειμένου να προσφερθεί ένα μοναδικό μείγμα
αξίας»
Michael Porter
“Ένα “μοτίβο” (pattern) που αναδύεται
έπειτα από μια σειρά αποφάσεων»
Henry Mintzberg

7. hhhh
Δομή του
Σύστηματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Η Εταιρική Στρατηγική μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού, σχετικά με το περιβάλλον, θα πρέπει
να διασαφηνίζει:
7
1
2
Τη δέσμευση απόλυτης
συμμόρφωσης με την
ισχύουσα νομοθεσία
(περιβαλλοντική)
Τη δέσμευση εφαρμογής
συγκεκριμένων διαδικασιών
Σύστημα
Περιβαλλοντικής
Διαχείρησης
Πλήρες
Κατανοητό
Ανοιχτό
Η Εταιρική Στρατηγική αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία θα
διατυπωθεί η περιβαλλοντική πολιτική μιας επιχείρησης.

8. hhhh
Δομή του
Σύστηματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
8
Σημεία κλειδιά του Σχεδιασμού
Περιβαλλοντικής Πολιτικής
1. Καταγραφή υπάρχουσας κατάστασης
 Δυνατά σημεία
 Αδύνατα σημεία
2. Σχεδιασμός Εταιρικής Στρατηγικής
Σχεδίαση Περιβαλλοντικής Πολιτικής
Η σχεδίαση της περιβαλλοντικής πολιτικής μιας/ενός
επιχείρησης/οργανισμού περιλαμβάνει:
1. Αναγνώριση της αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον
2. Δυνητικές μελλοντικές επιπτώσεις:
 Που έχουν ήδη εμφανιστεί
 Που δεν έχουν εμφανιστεί ακόμη
3. Πλήρη αποδελτίωση του νομικού πλαισίου.

9. hhhh
Δομή του
Σύστηματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
9
Σχεδίαση Περιβαλλοντικής Πολιτικής
Τα προγράμματα διαχείρισης της υπό σχεδίαση
περιβαλλοντικής πολιτικής παρουσιάζουν με σαφή τρόπο
τα ακόλουθα;
 Τους στόχους
 Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης στόχων
 Τους απαιτούμενους ρόλους για την υλοποίηση
των στόχων
 Τα απαίτούμενα μέσα για την υλοποίηση των
στόχων
 Την επικινδυνότητα κατά την υλοποίηση.
 Τα εναλλακτικά σχέδια (contingencies)
Εφαρμογή Περιβαλλοντικής Πολιτικής
Η εφαρμογή του σχεδίου περιβαλλοντικής
πολιτικής είναϊ:
 Σημαντική
 Επίπονη, και
 Χρονοβόρα φάση του «Συστήματος
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης»
μιας/ενός επιχείρησης/οργανισμού

10. hhhh
Δομή του
Σύστηματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Η εφαρμογή περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία:
10
Παρακολούθηση του Συστήματος
Η μέθοδος παρακολούθησης του «Σύστηματος
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» βασίζεται στη συσχέτιση
των ποσοτικών μετρήσεων, που σχετίζονται με:
 Τις πραγματικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της/του
επιχείρησης/οργανισμού (environmental effects
register)
 Τα μεγέθη – στόχους που έχουν καθοριστεί σε
προηγούμενη φάση (environmental objectives register)
 Τα αντίστοιχα μεγέθη τα οποία καθορίζονται από το
εκάστοτε ισχύον νομοθετικό πλαίσιο (environmental
regulations register)
Σύστημα
Περιβαλλοντικής
Διαχείρησης
Αντιστοίχιση
Ρόλων
Εξακρίβωση
Κατανόησης
Τεκμηρίωση
Δυνατού
Ελέγχου
Κοινοποίηση
στους
ενδιαφερόμενο
υς

11. hhhh
Δομή του
Σύστηματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Ο έλεγχος και η αξιολόγηση αποσκοπούν:
1. Στην επαναθεώρηση
2. Στη βελτίωση
3. Στην προσαρμογή επιμέρους τμήματος του συστήματος
 Εφαρμογή αυστηρότερων ή χαλαρότερων στόχων
 Αλλαγή των επιμέρους λειτουργιών και δραστηριοτήτων
 Αλλαγή της υπάρχουσας τεχνολογίας
 Αναθεώρηση της υπάρχουσας νομοθεσίας
Όλα τα παραπάνω δύναται να προκύψουν από τις συστάσεις των ελεγκτών, έπειτα από
τα ευρήματα των εσωτερικών και εξωτερικών ελέγχων.
Ο εξωτερικός έλεγχος (audit):
1. Πραγματοποιείται από ειδικούς διαπιστευμένους επιστήμονες (accredited
verifiers)
2. Αποσκοπεί στη διαπίστωση του πλήρους σχεδιασμού και της σωστής
λειτουργίας του «Σύστηματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης».
Το «Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» για να είναι εφικτός ο εξωτερικός έλεγχος,
θα πρέπει να περιγράφει με λεπτομέρεια τις δράσεις που διευκολύνουν το έργο των
εξωτερικών ελεγκτών.
11
Έλεγχος
Εσωτερικός
(Internal)
Εξωτερικός
(External)

12. hhhh
Κίνητρα
Τα κίνητρα των επιχειρήσεων/οργανισμών για την εφαρμογή ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης» μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες, εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα.
Εσωτερικά Κίνητρα:
 Η βελτίωση της εσωτεριής λειτουργίας
 Η αύξηση της παραγωγικότητας
 Η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού
 Η καλύτερη διαχείριση των περιβαλλοντικών θεμάτων
 Η βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης
Όλα τα παραπάνω συνεισφέρουν και στη μείωση του κόστους, που είναι θεμελιώδες
εσωτεριό κίνητρο των επιχειρήσεων/οργανισμών.
Εξωτερικά Κίνητρα:
12
Κίνητρα
Εσωτερικά
(Internal)
Εξωτερικά
(External)
 Η βελτίωση της εικόνας της/του
επιχείρισης/οργανισμού
 Η έξοδος στις διεθνείς αγορές
 Οι πιέσεις της τοπικής κοινωνίας
 Η τυχούσα απαίτηση πιστοποίησης από
τους πελάτες
 Η συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσίας  Η κρατική υποστήριξη μέσω επιδοτήσεων
 Η απόκτηση ανταγωνιστικού αποτελέσματος

13. hhhh
Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα
Η εφαρμογή ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη, αλλά
και προβλήματα για την επιχείριση ή τον οργανισμό.
13
Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα

14. hhhh
Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα
Στις θετικές επιπτώσεις της εφαρμογής ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» είναι η
αύξηση του περιθώριου κέρδους και η αύξηση των πωλήσεων.
14
Σύστημα
Περιβαλλοντικής
Διαχείρησης
Καλύτερη
Διαχείριση
Πρώτων
Υλών
Καλύτερες
Παραγωγικές
Διαδικασίες
Οικονομία
στο Κόστος
μεταφοράς
&
αποθήκευση
Μικρότερο
Κόστος
Διάθεσης
Αποβλήτων
Μικρότερες
Δαπάνες
Ασφάλισης
Αύξηση
Πωλήσεων
Βελτιωμένη
Εικόνα
Επιχείρισης/
Οργανισμού
Διείσδυση
σε Νέες
Αγορές
Βελτίωση
Σχέσεων με
Πελάτες
Καινοτομία

15. hhhh
Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα
Επιπρόσθετες θετικές επιπτώσεις της εφαρμογής ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης»
είναι η ελάττωση του κεφαλαίου κίνησης και η ελάττωση επενδύσεων παγίων.
15
Ελάττωση Κεφαλαίου
Κίνησης
Λιγότερα
Υλικά σε στοκ
Ελαττωμένες
Επενδύσεις σε
Αντιρρύπανση
Ελάττωση
Επανδύσεων Παγίων
Ευκολότερη
Αδειοδότηση
Επεκτάσεων
Λιγότερες
Ανάγκες
Αποθηκευτικών
Χώρων

16. hhhh
Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα
Επίσης, στις θετικές επιπτώσεις της εφαρμογής ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης»
είναι η ελάττωση του φορολογικού συντελεστή και η ελάττωση του κόστους χρήματος.
16
Ελάττωση
Φορολογικού
Συντελεστή
Αξιοποίηση
Φορολογικών
Κινήτρων
Ελάττωση Κόστους
Χρήματος
Προσέλευση
Επενδυτών
Καλύτεροι
Όροι
Δανεισμού

17. hhhh
Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα
Στις αρνητικές επιπτώσεις της εφαρμογής ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» είναι η
ελάττωση του περιθωρίου κέρδους και η ελάττωση των πωλήσεων.
17
Ελάττωση
Περιθωρίου
Κέρδους
Υψηλότερο
Κόστος
Υλοποίησης
&
Λειτουργίας
Υψηλότερο
Κόστος
Παραγωγής
Ελάττωση
Πωλήσεων
Υψηλότερες
Τιμές για να
Αντισταθμίσει
το Κόστος
Προσαρμογής
στις
Νομοθετικές
Ρυθμίσεις

18. hhhh
Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα
Ένα ακόμη μειονέκτημα της εφαρμογής ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» είναι η
αύξηση των κεφαλαίων κίνησης και η αύξηση των επενδύσεων παγίων.
18
Αύξηση Κεφαλαίων
Κίνησης
Περισσότερο
Ακριβά Υλικά και
Ενέργεια (παρά τη
φιλικότητα τους
προς το
περιβάλλον)
Αύξηση
Επενδύσεων
Παγίων
Εγκατάσταση
Τεχνολογίας
Αντιρρύπανσης

19. hhhh
Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα
Μία επιπλέον αρνητική επίπτωση της εφαρμογής ενός «Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης»
είναι η αύξηση φορολογικού συντελεστή και η αύξηση κόστους χρήματος.
19
Αύξηση Φορολογικού Συντελεστή Αύξηση Κόστους
Χρήματος
Υψηλότερα
Επιτόκια
Δανεισμού

20. hhhh
Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα
Ορισμένα επιπρόσθετα προβλήματα και δυσκολίες, που παρεμποδίζουν την εφαρμογή ενός
«Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» είναι:
Η γραφειοκρατεία.
Η πολυπλοκότητα των διαφόρων προτύπων.
Η έλλειψη επαρκών κινήτρων.
Η έλλειψη ουσιαστικής συμετοχής των εμπλεκομένων.
20
Τα οφέλη και τα προβλήματα της
εφαρμογής ενός τέτοιου
συστήματος θα πρέπει να
εκτιμηθούν και να αξιολογηθούν
προκαταρκτικά από τις/τους
επιχειρήσεις/οργανισμούς και να
ληφθούν υπόψη στη συνέχεια από
τους αρμόδιους φορείς
πιστοποίησης.

21. hhhh
Αειφόρος Ανάπτυξη
Όταν αναφερόμαστε στην αειφορία, πρέπει καταρχάς να έχουμε υπόψη μας δύο βασικά σημεία:
Πρώτον, τα τρία γεγονότα-σταθμούς που διαμόρφωσαν το περιεχόμενο και τις αρχές της:
a) τη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ στη Στοκχόλμη για το Ανθρώπινο
Περιβάλλον το 1972,
b) την Έκθεση «Το Κοινό μας Μέλλον» της Παγκόσμιας Επιτροπής
για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη το 1987 και
c) τη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη στο
Ρίο ντε Τζανέιρο το 1992.
Δεύτερον, ότι η αειφορία αποτελεί έννοια οριζόντια που διαχέεται σε όλους του τομείς
πολιτικής, αφορά όλα τα έθνη ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξης του καθενός και θεωρεί τα
ανθρωπογενή συστήματα όχι έξω ή υπεράνω, αλλά ενταγμένα στο ευρύτερο φυσικό σύστημα
του πλανήτη μας και έντονα εξαρτώμενα από αυτό. 21

22. hhhh
Αειφόρος Ανάπτυξη
Στόχος της είναι η εναρμόνιση του ανθρώπου και των δραστηριοτήτων του με το περιβάλλον
μέσα στο οποίο ζει, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται τόσο η ποιότητα ζωής για τον ίδιο τον
άνθρωπο όσο και η διατηρησιμότητα της φύσης στο παρόν και στο μέλλον.
Tο πρότυπο της βιώσιμης ανάπτυξης προχωρά πολύ περισσότερο από το κλασικό Δίκαιο του
Περιβάλλοντος και καλεί τις κοινωνίες να επιλέξουν:
από την απλή διαχείριση των οικοσυστημάτων (π.χ. διαχείριση κρίσεων), την
προληπτική προστασία τους,
από την σπατάλη των φυσικών πόρων ή την απλή διαχείριση/ απόθεση των
αποβλήτων, την εξοικονόμησή των πόρων και την ελάττωση των αποβλήτων με
μεθόδους ανακύκλωσης και με μείωση της υπερκατανάλωσης,
από τον απλό έλεγχο της ρύπανσης, την πρόληψή της στην πηγή
υπολογίζοντας μακροπρόθεσμα και συνολικά τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην οικονομία,
στην κοινωνία και στον πλανήτη. Κάθε άλλη επιλογή αποτελεί ημίμετρο και πρέπει να θεωρείται
μη βιώσιμη.
22

23. hhhh
Αειφόρος Ανάπτυξη
Στις προτεραιότητες ενός βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης, όπως περιγράφονται και στην Agenda 21, ένα
κείμενο – οδηγό για τη βιώσιμη ανάπτυξη τον 21ο αιώνα, πρέπει να είναι:
23
Η διεθνής συνεργασία για την
επιτάχυνση της βιώσιμης
ανάπτυξης σε αναπτυσσόμενες
χώρες
Η καταπολέμηση της φτώχειας
Η αλλαγή των καταναλωτικών
προτύπων
Η αντιμετώπιση του
δημογραφικού προβλήματος
Η προστασία και προαγωγή της
υγείας των ανθρώπων
Η εξασφάλιση της ροής
πληροφοριών και δεδομένων
Η δημιουργία διεθνών νομικών
οργάνων και μηχανισμών
Η ενδυνάμωση των θεσμών για
τη βιώσιμη ανάπτυξη
Η ενίσχυση της ικανότητας των
κρατών για μια βιώσιμη
ανάπτυξη
Η προαγωγή της
περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
Η επιστήμη στην υπηρεσία της
βιώσιμης ανάπτυξης
Η διαθεσιμότητα σε όλους
φιλικών προς το περιβάλλον
τεχνολογιών
Η εξεύρεση οικονομικών πόρων
και η δημιουργία μηχανισμών
για την ενίσχυση των
αναπτυσσόμενων χωρών
Η κοινωνική συμμετοχή για τη
βιώσιμη ανάπτυξη
Η πλήρης και ίση συμμετοχή των
γυναικών στις αναπτυξιακές
διαδικασίες
Η διαχείριση των ραδιενεργών
αποβλήτων
Η εξεύρεση λύσεων στο
πρόβλημα των στερεών
αποβλήτων
Η διαχείριση των επικίνδυνων
αποβλήτων
Η ασφαλής χρήση των τοξικών
χημικών
Η προστασία και διαχείριση των
υδάτινων πόρων
Η διασφάλιση των πόρων των
ωκεανών
Η διαχείριση της βιοτεχνολογίας
με περιβαλλοντικά ορθό τρόπο
Η διατήρηση της
βιοποικιλότητας
Η ικανοποίηση των γεωργικών
αναγκών χωρίς να
καταστρέφεται η γη
Η προστασία των
οικοσυστημάτων των ορεινών
περιοχών
Η αντιμετώπιση της
ερημοποίησης
Η αντιμετώπιση της
αποδάσωσης
Η πολιτική χρήσεων γης
Η προστασία της ατμόσφαιρας
με αιχμή στις πολιτικές
ενέργειας, μεταφορών &
βιομηχανίας
Ο σχεδιασμός πολιτικών με
στόχο τη βιωσιμότητα
Η προώθηση βιώσιμων
ανθρώπινων οικισμών

24. Λέξεις Κλειδιά
 Κανονισμός EMAS
 Τα 10 βήματα για το ΕMAS
1.2.1. Αρχές EMAS
Ενότητα 1.2 Συστήματα Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης EMS Και Συστήματα
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης & Ελέγχου
EMAS

25. hhhh
Κανονισμός EMAS
Ο κανονισμός EMAS είναι ένα Κοινοτικό Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης το οποίο υιοθετήθηκε
από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 1993 (Κανονισμός 1836/1993), αναθεωρήθηκε το 2001
(Κανονισμός 761/2001), ενώ πλέον βρίσκεται στην τρίτη του έκδοση (Κανονισμός 1221/2009) και
έχει δεχτεί τροποποίηση των παραρτημάτων του με τον Κανονισμό 1505/2017.
Στην υλοποίηση των απαιτήσεων του Ευρωπαϊκού Κανονισμού EMAS και συνακόλουθα στην
πιστοποίηση (περιβαλλοντική επαλήθευση) οι επιχειρήσεις ή οργανισμοί συμμετέχουν
εθελοντικά.
Σκοπός του ΕΜAS, ως σημαντικού μέσου του σχεδίου δράσης για τη βιώσιμη κατανάλωση και
παραγωγή και τη βιώσιμη βιομηχανική πολιτική, είναι να προωθήσει τη συνεχή βελτίωση των
περιβαλλοντικών επιδόσεων των οργανισμών με την καθιέρωση και εφαρμογή συστημάτων
περιβαλλοντικής διαχείρισης από τους οργανισμούς, με τη συστηματική, αντικειμενική και
περιοδική αξιολόγηση των επιδόσεων των συστημάτων αυτών, με την ενημέρωση ως προς τις
περιβαλλοντικές επιδόσεις, με ανοικτό διάλογο με το κοινό και άλλους ενδιαφερόμενους,
καθώς και με την ενεργό συμμετοχή των εργαζομένων στους οργανισμούς και την κατάλληλη
εκπαίδευση. 25

26. hhhh
Κανονισμός EMAS
Η υλοποίηση ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης και η εν συνεχεία επαλήθευσή του κατά EMAS
έχει σημαντικά οφέλη για την επιχείρηση ή τον οργανισμό που θα το εφαρμόσει, τόσο ως προς την
εσωτερική του λειτουργία όσο και ως προς τις σχέσεις του με τρίτους. Σήμερα το EMAS απευθύνεται σε
όλους τους οργανισμούς με περιβαλλοντικές επιπτώσεις (π.χ. βιομηχανία, τουρισμό, δημόσια διοίκηση,
εκπαίδευση, καταστήματα). Η συμμετοχή στο EMAS είναι εθελοντική και επιβεβαιώνεται με τη χρήση του
λογότυπου του EMAS.
Η εφαρμογή των συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένου του EMAS δυνάμει του
κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 761/2001, απέδειξε την αποτελεσματικότητά τους ως προς την προώθηση
βελτιώσεων των περιβαλλοντικών επιδόσεων των οργανισμών.
Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 765/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Ιουλίου
2008, για τον καθορισμό των απαιτήσεων διαπίστευσης και εποπτείας της αγοράς όσον αφορά την
εμπορία των προϊόντων διέπει τη διαπίστευση σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και καθορίζει το συνολικό
πλαίσιο διαπίστευσης. Στο έργο των φορέων διαπίστευσης συμπεριλαμβάνεται και η διαπίστευση των
περιβαλλοντικών επαληθευτών, των φορέων δηλαδή που επαληθεύουν την εφαρμογή του EMAS στους
οργανισμούς.
26

27. hhhh
Σχέση του ISO 14000 με το EMAS
Το EMAS είναι το πιο αξιόπιστο και ισχυρό εργαλείο περιβαλλοντικής διαχείρισης στην αγορά της Ε.Ε και
υπερβαίνει τις απαιτήσεις του ISO 14001, του διεθνούς προτύπου για συστήματα περιβαλλοντικής
διαχείρισης. Το πρότυπο ISO 14001 αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του EMAS από το 2001 και με αυτόν τον
τρόπο επέτρεψε σε πολλούς οργανισμούς με πιστοποίηση ISO να προχωρήσουν στο EMAS μέσω μιας
απλής διαδικασίας. Μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν το EMAS από το ISO 14001 είναι:
 Ενισχύει την εξωτερική στρατηγική επικοινωνίας δημοσιεύοντας ετησίως μια περιβαλλοντική
έκθεση (που ονομάζεται «περιβαλλοντική δήλωση»).
 Βρίσκει καινοτόμους και δημιουργικούς τρόπους για να εμπλέξει τους υπαλλήλους του οργανισμού
 Δεσμεύεται για συνεχή βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων
 Επικυρώνει την εγγραφή σας σε δημόσια αρχή υποβάλλοντας αίτηση στον εθνικό αρμόδιο φορέα
για εγγραφή
Μετά τη βελτίωση του ISO 14001, το EMAS εξακολουθεί να περιλαμβάνει τα ακόλουθα μοναδικά
χαρακτηριστικά:
 αποδεδειγμένη νομική συμμόρφωση υπογεγραμμένη από αρμόδιους φορείς
 άμεση δέσμευση για συνεχή βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων
 διαφάνεια, χάρη στην υποχρεωτική επικοινωνία μέσω περιβαλλοντικών δηλώσεων
 συμμετοχή των εργαζομένων και δέσμευση για συνεχή βελτίωση
27

28. hhhh
Τα 10 βήματα για το ΕMAS
Τα βήματα της διαδικασίας που θα πρέπει να ακολουθήσει μια επιχείρηση για να αποκτήσει ένα
επαληθευμένο και καταχωρημένο Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης κατά EMAS δίνεται από την Ε.Ε. και
περιλαμβάνει έναν κύκλο PDCA (Plan-Do=Check- Act) ως εσωτερική διαδικασία της επιχείρησης και την
εξωτερική διαδικασία της επαλήθευσης και καταχώρησης.
 1ο Στάδιο Επαφή με Εθνική Αρμόδια Αρχή
 2ο Στάδιο Διεξαγωγή Περιβαλλοντικής Ανασκόπησης
 3ο Στάδιο Σχεδιασμός- Περιβαλλοντική Δήλωση και Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα
 4ο Στάδιο εφαρμογή Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης- είναι το Στάδιο της Υλοποίησης
 5ο Στάδιο Εσωτερική Περιβαλλοντική Επιθεώρηση- είναι το στάδιο του Ελέγχου
 6ο Στάδιο: Συνεχής βελτίωση περιβαλλοντικής επίδοσης – είναι το στάδιο των δράσεων
 7ο Στάδιο Συγγραφή Περιβαλλοντικής Αναφοράς
 8ο Στάδιο Επαλήθευση και επικύρωση από φορείς επαλήθευσης
 9ο Στάδιο Καταχώρηση στην αρμόδια αρχή
 10ο στάδιο Χρήση και προώθηση των περιβαλλοντικών επιτευγμάτων της επιχείρησης 28

29. Λέξεις Κλειδιά
 Περιβαλλοντικός Επαλήθευτής
 Επαλήθευση -Επικύρωση
 Περιβαλλοντική Δήλωση
1.2.2. Καθήκοντα Επαληθευτών και
υποχρεώσεις Οργανισμών
Ενότητα 1.2 Συστήματα Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης EMS Και Συστήματα
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης & Ελέγχου
EMAS

30. hhhh
Eπαληθευτές Περιβάλλοντος
Οι επαληθευτές περιβάλλοντος αξιολογούν κατά πόσον η περιβαλλοντική ανασκόπηση ενός
οργανισμού, η περιβαλλοντική του πολιτική, το σύστημά του περιβαλλοντικής διαχείρισης, οι
διαδικασίες περιβαλλοντικού ελέγχου και η εκτέλεσή τους, πληρούν τις απαιτήσεις του κανονισμού
1221/2009.
30
Οι
επαληθευτές
περιβάλλοντος
επαληθεύουν
τη συμμόρφωση του οργανισμού με όλες τις απαιτήσεις
του παρόντος κανονισμού όσον αφορά την αρχική
περιβαλλοντική επισκόπηση, το σύστημα περιβαλλοντικής
διαχείρισης, τον περιβαλλοντικό έλεγχο και τα
αποτελέσματά του, καθώς και την περιβαλλοντική δήλωση
ή την επικαιροποιημένη περιβαλλοντική δήλωση
τη συμμόρφωση του οργανισμού με τις εφαρμοστέες
κοινοτικές, εθνικές, περιφερειακές και τοπικές νομικές
απαιτήσεις σχετικά με το περιβάλλον
τη συνεχή βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων του
οργανισμού
την εγκυρότητα, την αξιοπιστία και την ορθότητα των
δεδομένων και των πληροφοριών των ακόλουθων
εγγράφων
της περιβαλλοντικής δήλωσης
της επικαιροποιημένης περιβαλλοντικής δήλωσης
τυχόν προς επικύρωση περιβαλλοντικών πληροφοριών
Ειδικότερα, οι επαληθευτές
περιβάλλοντος επαληθεύουν την
καταλληλότητα της αρχικής
περιβαλλοντικής επισκόπησης, του
περιβαλλοντικού ελέγχου ή άλλων
διαδικασιών που εφαρμόζονται
από τον οργανισμό, χωρίς περιττή
επανάληψη των διαδικασιών
αυτών.

31. hhhh
Απαιτήσεις για τους Επαληθευτές
Περιβάλλοντος
Για να διαπιστευθεί ή για να λάβει άδεια σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό, ο υποψήφιος
επαληθευτής περιβάλλοντος υποβάλλει σχετική αίτηση στον φορέα διαπίστευσης ή
αδειοδότησης.
Στην εν λόγω αίτηση προσδιορίζεται η έκταση της διαπίστευσης ή της άδειας που ζητείται με
βάση την ταξινόμηση των οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΚ)
αριθ. 1893/2006.
Απαιτήσεις στην Ελλάδα για τους επαληθευτές περιβάλλοντος
Η διαπίστευση περιβαλλοντικών επαληθευτών πραγματοποιείται σύμφωνα με τον Κανονισμό
1221:2009 (EMAS III) (όπως αυτός έχει τροποποιηθεί και ισχύει), τις εφαρμοζόμενες απαιτήσεις
του προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 17021-1 και τα λοιπά κριτήρια διαπίστευσης:
31
 Κανονισμός (ΕΕ) 2017/1505  Απόφαση της Επιτροπής 2013/131/ΕΕ (EMAS User’s Guide)
 Κανονισμός (ΕΕ) 2018/2026  Απόφαση (ΕΕ) 2017/2285
 ISO/IEC 17021-2:2016 (EMS)  Απόφαση (ΕΕ) 2015/801 1.
 Απόφαση της Επιτροπής
2011/832/ΕΕ
 Οδηγοί του Διεθνούς Φόρουμ για την Διαπίστευση Φορέων
(ΙΑF) IAF MD5:2019 2. IAF MD10:2013 3. IAF MD17:2019
 Έγγραφα του Φόρουμ των Φορέων Διαπίστευσης και Αδειοδότησης (FALB)

32. Λέξεις Κλειδιά
 Περιβαλλοντική Δήλωση
 Επαλήθευση -Επικύρωση
 Περιβαλλοντικές πτυχές
1.2.3. Περιβαλλοντική Δήλωση
Ενότητα 1.2 Συστήματα Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης EMS Και Συστήματα
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης & Ελέγχου
EMAS

33. hhhh
Περιβαλλοντική Δήλωση
Η περιβαλλοντική δήλωση περιλαμβάνει τουλάχιστον τα ακόλουθα στοιχεία και ανταποκρίνεται
στις ακόλουθες στοιχειώδεις απαιτήσεις:
33
Περιβαλλοντική
Δήλωση
κατανοητή και σαφής περιγραφή του οργανισμού που καταχωρίζεται στο ΕΜΑS και σύνοψη των δραστηριοτήτων, προϊόντων
και υπηρεσιών του καθώς και, κατά περίπτωση, των σχέσεων του με τυχόν μητρικό οργανισμό
περιβαλλοντική πολιτική και μια σύντομη περιγραφή του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης του οργανισμού
περιγραφή όλων των σημαντικών άμεσων και έμμεσων περιβαλλοντικών πτυχών του οργανισμού οι οποίες έχουν σημαντικές
περιβαλλοντικές επιπτώσεις και επεξήγηση του χαρακτήρα των επιπτώσεων που συνδέονται με τις πτυχές αυτές
περιγραφή των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων σε συνάρτηση με τις σημαντικές περιβαλλοντικές πτυχές και επιπτώσεις
σύνοψη των διαθέσιμων δεδομένων σχετικά με τις επιδόσεις του οργανισμού σε σύγκριση με τους περιβαλλοντικούς σκοπούς
και στόχους του που συνδέονται με τις σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του. Για την αναφορά των δεδομένων,
χρησιμοποιούνται οι βασικοί δείκτες και άλλοι κατάλληλοι υφιστάμενοι δείκτες περιβαλλοντικών επιδόσεων
όνομα και αριθμός διαπίστευσης ή αδείας του επαληθευτή περιβάλλοντος και ημερομηνία επικύρωσης
παραπομπή στις εφαρμοστέες νομικές απαιτήσεις για το περιβάλλον
άλλοι παράγοντες που αφορούν τις περιβαλλοντικές επιδόσεις, συμπεριλαμβανομένων των επιδόσεων σε σχέση με τις
νομοθετικές διατάξεις που αφορούν τις σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις

34. hhhh
Βασικοί Δείκτες
Περιβαλλοντικών Επιδόσεων
Τόσο στην περιβαλλοντική δήλωση όσο και στην επικαιροποιημένη περιβαλλοντική δήλωση, οι
οργανισμοί αναφέρουν τους βασικούς δείκτες, εφόσον αυτοί σχετίζονται με τις άμεσες
περιβαλλοντικές πτυχές του οργανισμού, καθώς και άλλους κατάλληλους υφιστάμενους δείκτες
περιβαλλοντικών επιδόσεων.
34
ενεργειακή
απόδοση
αποδοτική
χρήση
υλικών
ύδατα
απόβλητα
βιοποικιλότ
ητα
εκπομπές
Οι βασικοί δείκτες ισχύουν για όλα τα
είδη οργανισμών και επικεντρώνονται στις
επιδόσεις στους ακόλουθους, καίριας
σημασίας, περιβαλλοντικούς τομείς:
Κάθε βασικός δείκτης αποτελείται από:
έναν αριθμό Α που
δηλώνει τις συνολικές
ετήσιες
εισροές/επιπτώσεις στον
συγκεκριμένο τομέα
έναν αριθμό Β που
δηλώνει τη συνολική
ετήσια παραγωγή του
οργανισμού
έναν αριθμό R που
δηλώνει τον λόγο A/B

35. hhhh
Βασικοί Δείκτες
Περιβαλλοντικών Επιδόσεων
Οι συνολικές ετήσιες εισροές/επιπτώσεις στον συγκεκριμένο τομέα, αριθμός A, αναφέρονται ως
εξής
35
Οι
συνολικές
ετήσιες
εισροές/επιπτώσεις
στον
συγκεκριμένο
τομέα,
αριθμός
A
ενεργειακή απόδοση
όσον αφορά τη «συνολική άμεση χρήση ενέργειας», αναφέρεται η συνολική ετήσια
κατανάλωση ενέργειας, εκφραζόμενη σε MWh ή GJ,
η «συνολική χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας», το ποσοστό της συνολικής ετήσιας
κατανάλωσης ενέργειας (ηλεκτρικής & θερμικής) το οποίο παράγει ο οργανισμός από
ανανεώσιμες πηγές
αποδοτική χρήση υλικών
η «ετήσια ροή μάζας των διαφόρων χρησιμοποιούμενων υλικών» (πλην των φορέων
ενέργειας και του νερού), εκφραζόμενη σε τόνους
ύδατα η «συνολική ετήσια κατανάλωση νερού», εκφραζόμενη σε m3
απόβλητα
η «συνολική ετήσια παραγωγή αποβλήτων», αναλυτικά κατά κατηγορία, εκφραζόμενη σε
τόνους
η «συνολική ετήσια παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων», εκφραζόμενη σε χιλιόγραμμα ή
τόνους
βιοποικιλότητα η «χρήση γης», εκφραζόμενη σε m2 οικοδομημένης περιοχής
εκπομπές
οι «συνολικές ετήσιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου», περιλαμβανομένων τουλάχιστον
των εκπομπών CO2, CH4, N2O, HFCs, PFCs και SF6 σε τόνους ισοδυνάμου CO2
η «συνολική ετήσια εκπομπή αέρα», περιλαμβανομένων τουλάχιστον των εκπομπών SO2,
NOX και σωματιδίων, εκφραζόμενη σε χιλιόγραμμα ή τόνους

36. hhhh
Βασικοί Δείκτες
Περιβαλλοντικών Επιδόσεων
Η αναφορά της συνολικής ετήσιας παραγωγής του οργανισμού — αριθμός B— είναι η ίδια για
όλους τους τομείς, προσαρμοσμένη όμως στα διάφορα είδη οργανισμών ανάλογα με το είδος
των δραστηριοτήτων τους και αναφέρεται ως εξής:
36
Η
συνολικής
ετήσιας
παραγωγής
του
οργανισμού
—
αριθμός
B
για οργανισμούς του
παραγωγικού τομέα
(βιομηχανία)
συνολική ετήσια ακαθάριστη προστιθέμενη αξία σε εκατ. EUR ή τη συνολική ετήσια υλική παραγωγή
εκφραζόμενη σε τόνους ή, στην περίπτωση των μικρών οργανισμών, τον συνολικό ετήσιο κύκλο
εργασιών ή τον συνολικό αριθμό εργαζομένων
για οργανισμούς των μη
παραγωγικών τομέων
(διοίκηση/υπηρεσίες)
το μέγεθος του οργανισμού, εκφραζόμενο σε αριθμό εργαζομένων

37. hhhh
Περιβαλλοντικές Πτυχές
Εντός του καθορισμένου πεδίου εφαρμογής του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης, ο
Οργανισμός πρέπει να προσδιορίζει τις περιβαλλοντικές πλευρές των δραστηριοτήτων,
προϊόντων και υπηρεσιών του που είναι σε θέση να ελέγχει και εκείνες που μπορεί να
επηρεάζει, και τις σχετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους, βάσει της προσέγγισης του κύκλου
ζωής.
Κατά τον προσδιορισμό των περιβαλλοντικών πλευρών, ο Οργανισμός πρέπει να λαμβάνει
υπόψη:
α) τις αλλαγές, συμπεριλαμβανομένων των προγραμματισμένων ή νέων εξελίξεων και
των νέων ή τροποποιημένων δραστηριοτήτων, προϊόντων και υπηρεσιών και
β) μη κανονικές συνθήκες και ευλόγως προβλέψιμες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Ο Οργανισμός πρέπει να διατηρεί ενήμερες τεκμηριωμένες πληροφορίες για:
— τις περιβαλλοντικές του πλευρές και τις σχετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις
— τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό των σημαντικών
περιβαλλοντικών του πλευρών και
— τις σημαντικές περιβαλλοντικές του πλευρές 37

38. hhhh
Περιβαλλοντικές Πτυχές
38
Ο Οργανισμός προσδιορίζει όλες τις
άμεσες και έμμεσες περιβαλλοντικές
πτυχές με θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις
στο περιβάλλον, με ποιοτική και ποσοτική
εκτίμηση, όπου ενδείκνυται, και συντάσσει
κατάλογο όλων των περιβαλλοντικών
πτυχών που κρίνονται σημαντικές.
Κατά τον προσδιορισμό των άμεσων και έμμεσων
περιβαλλοντικών πτυχών των δραστηριοτήτων,
των προϊόντων και των υπηρεσιών του, ο
Οργανισμός υιοθετεί μια προσέγγιση βάσει του
κύκλου ζωής, λαμβάνοντας υπόψη τα στάδια του
κύκλου ζωής που είναι σε θέση να ελέγξει ή να
επηρεάσει.
Στάδια
Κύκλου Ζωής
η κτήση των
πρώτων υλών
αγορές και
προμήθειες
ο σχεδιασμός η παραγωγή η μεταφορά η χρήση
η επεξεργασία
στο τέλος του
κύκλου ζωής
η τελική
διάθεση

39. hhhh
Άμεσες Περιβαλλοντικές Πτυχές
Οι άμεσες περιβαλλοντικές πτυχές συνδέονται με τις δραστηριότητες, τα προϊόντα και τις
υπηρεσίες του Οργανισμού που υπάγονται στον άμεσο διοικητικό του έλεγχο.
39
Άμεσες
Περιβαλλοντικές
Πτυχές εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων
απορρίψεις στα ύδατα (συμπεριλαμβανομένης της διείσδυσης στα υπόγεια ύδατα)
παραγωγή, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση, μεταφορά και διάθεση στερεών και άλλων αποβλήτων, ιδίως
επικίνδυνων
χρήσεις γης και μόλυνση του εδάφους
χρήση ενέργειας, φυσικών πόρων (συμπεριλαμβανομένων των υδάτων, της πανίδας και της χλωρίδας) και πρώτων
υλών
χρήση προσθέτων και βοηθητικών προϊόντων καθώς και ημικατεργασμένων προϊόντων
τοπικής εμβέλειας ζητήματα (θόρυβος, κραδασμοί, οσμές, σκόνη, οπτική εμφάνιση κ.λπ.)·

40. hhhh
Έμμεσες Περιβαλλοντικές Πτυχές
Έμμεσες περιβαλλοντικές πτυχές είναι δυνατόν να προκύψουν από την αλληλεπίδραση
Οργανισμού με τρίτα μέρη που μπορεί ως έναν εύλογο βαθμό να επηρεάσει ο Οργανισμός.
40
Έμμεσες
Περιβαλλοντικές
Πτυχές
θέματα που σχετίζονται με τον κύκλο ζωής των προϊόντων και των υπηρεσιών τα οποία μπορεί να επηρεάσει ο
Οργανισμός (κτήση πρώτων υλών, σχεδιασμός, αγορές και προμήθειες, παραγωγή, μεταφορά, χρήση, επεξεργασία
στο τέλος του κύκλου ζωής και τελική διάθεση)
επενδύσεις κεφαλαίου, χορήγηση δανείων και ασφαλιστικές υπηρεσίες
νέες αγορές
επιλογή και σύνθεση των υπηρεσιών (π.χ. μεταφορές ή τροφοδοσία)
διοικητικές αποφάσεις και αποφάσεις προγραμματισμού
σύνθεση της κλίμακας των προϊόντων
τοπικής εμβέλειας ζητήματα (θόρυβος, κραδασμοί, οσμές, σκόνη, οπτική οι περιβαλλοντικές επιδόσεις και
πρακτικές των αναδόχων, υπεργολάβων, προμηθευτών και υποπρομηθευτών κ.λπ.)

41. hhhh
Εκτίμηση της σημασίας
των Περιβαλλοντικών Πτυχών
Ο Οργανισμός καθορίζει τα κριτήρια για την αξιολόγηση της σημασίας των περιβαλλοντικών
πτυχών των δραστηριοτήτων, προϊόντων και υπηρεσιών του και τα εφαρμόζει προκειμένου να
εντοπίσει ποιες περιβαλλοντικές πτυχές έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις
υιοθετώντας μια προσέγγιση βάσει του κύκλου ζωής.
Τα κριτήρια που εκπονεί ο Οργανισμός συνεκτιμούν την ενωσιακή νομοθεσία και είναι πλήρη,
αναπαραγώγιμα, επιδέχονται ανεξάρτητο έλεγχο και δημοσιοποιούνται.
Κατά τον καθορισμό των κριτηρίων αυτών, ένας Οργανισμός πρέπει να συνεκτιμά τα εξής
στοιχεία:
41
Ο
Οργανισμός
συνεκτιμά
πιθανή βλάβη ή όφελος για το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της βιοποικιλότητας
την κατάσταση του περιβάλλοντος (όπως η ευπάθεια του τοπικού, περιφερειακού ή πλανητικού
περιβάλλοντος)
την κλίμακα, το πλήθος, τη συχνότητα και την αναστρεψιμότητα της πτυχής ή της επίπτωσης
τη σχετική νομοθεσία για το περιβάλλον, εάν υπάρχει, και τις απαιτήσεις της
τις απόψεις των ενδιαφερομένων, συμπεριλαμβανομένων των υπαλλήλων του Οργανισμού

42. The StayOn project is funded by Iceland,
Liechtenstein and Norway trough the EEA and
Norway Grants Fund for Youth Employment.