Сызықтық алгоритмді программалау

1. Сабақтың тақырыбы: Сызықтық алгоритмді программалау
Сабақтың мақсаты:
1. Паскаль тілінің қарапайым операторлары туралы түсінік бере отырып оқушыларды
программа құруға үйрету.
2. Паскаль программалау тілінде жұмыс жасай білу дағдыларын, ойлау қабілеттерін,
өз білімдерін сауатты түрде жеткізе білуді, пәнге деген қызығушылықты дамыту.
Ой қорытып, нақты шешім қабылдауға, ұқыптылыққа, бірін -бірі тыңдай білуге
үйрету.
3. Оқушыларды жинақылыққа, шапшаңдыққа, қауіпсіздік техника ережесін сақтай
білуге, өзара көмектесуге, өзін-өзі бағалауға тәрбиелеу.
Сабақтың типі: практикум элементі бар түсіндіру сабағы
Сабақтың әдісі: баяндау, көрнекілік, практикалық
Сабақтың көрнекілігі : ДК, интерактивті тақта, флипчарт, үлестірмелі материалдар,
бағалау табелі.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
А) Оқушылармен сәлемдесу.
Б) Оқушыларды түгендеу.
В) Сабақтың мақсатын хабарлау.
Бүгінгі сабақты «Адам ойлану керек, ал компьютер жұмыс істеу керек» деген IBM
компаниясының ұранынан бастағым келеді.
ІІ. Өткен тақырыпты пысықтау
1. Шығармашылық тапсырма (а. Эссе б. Суреттер сыр шертеді)
Әр топ өз топ аттарына сәйкес шығармашылық тапсырмаларын қорғайды
І топ- Алгоритм тілі
ІІ топ- Графикалық тіл
ІІІ топ – Программалау тілі
2. Сұрақ-жауап
a) Алгоритм дегеніміз не? Күнделікті өмірден өздеріңе белгілі бірнеше
алгоритмдерден мысал келтіріңдер.
b) Алгоритмнің негізгі қасиеттері қандай?
c) Алгоритмді атқарушы дегенді қалай түсінесіңдер? Атқарушы адам және атқарушы
машина арасында қандай өзгешеліктер бар?
d) Алгоритмді өрнектеу, жазу тәсілдері дегеніміз не?
e) Транслятор түрлерін ата және түсініктеме беріңдер?
f) Сызықтық, тармақталу және циклдік алгоритмдер дегеніміз не?
g) Қандай типтерді білесіңдер? Олар қандай түйінді сөздер арқылы жазылады?
h) succ(x), pred(x) функцияларының атқаратын қызметі. Мысал келтіріңдер.
i) trunc(x), round(x) функцияларының атқаратын қызметі. Мысал келтіріңдер.
j) ord(s) , chr(i) функцияларының атқаратын қызметі. Мысал келтіріңдер.
3. Практикалық тапсырма
а) Келесі өрнектерді Pascal тілінде жазу
1. 4
2
3
)5(
ах
ах
y

 2.
12
)1(
2
2



х
х
y 3.
ba
ba
y


 2
2
б) Pascal тілінде жазылған өрнектерге сәйкес арифметикалық өрнектерді
математикалық тілге аудару.
1. (sqrt(5*x)+a)/(2*x+sin(x)) (
xx
ax
sin2
5


)
2. (sin(2)+sqrt(35.8))/(2.6+sqr(1.3)) ( 2
3,16,2
8,352sin


)

2. 3. (sqrt(a*b)+2*a)/(cos(a)+b) (
ba
aab


cos
2
)
с) Өрнектің мәнін есептеңіз
1. 20div6= 1. 20 mod6= 1. Trunc(25.6)=
2. Round(6.8)= 2. Trunc(-5.6)= 2. Int(7.8)=
3. sqr(3)= 3. Sqrt(16)= 3. Frac(15.4)=
4. int(8.9)= 4. Frac(7.8)= 4. 10mod3=
5.power(2, 3)= 5. Power(4, 2)= 5. Power(9, 0.5)=
д) Өрнектерді салыстыр:
1. Round(2.6)  Trunc(2.6)
2. Int(7.68)  Sqrt(49)
3. Round(-2.6)  Succ(-3)
ІІІ. Жаңа сабақ
Паскаль программалау тілінде сызықтық программа жасамас бұрын келесі
түсініктемеге тоқталайық:
- Паскаль программалау тілінде операторлар қарапайым және құрама болып бөлінеді:
- Операторлар Begin және end операторлардың ішіне алынып жазылады:
- Тек меншіктеу операторларынан ғана тұрса, оны қарапайым оператор деп атайды.
Сызықтық программа қарапайым операторлардан тұрады. Сызықтық программа жазу
үшін келесі операторлар қолданылады: меншіктеу операторы, енгізу операторы, шығару
операторы
Меншіктеу операторы берілген өрнектердің мәнін есептеп, оны айнымалыға
меншіктеу үшін қолданылады.
Меншіктеу операторының жалпы жазылу түрі:
Y:=Z
Y- айнымалының аты;
: = меншіктеу таңбасы;
Z- өрнек;
Енгізу операторы
READ операторы айнымалылардың әрүрлі мәндерін пернетақтадан
компьютердің жадына енгізу үшін қолданылады.
READ – оқу деген мағынаны білдіретін ағылшын сөзі.
READ операторлардың жазылу түрі:
READ (X)- X-тің мәнін енгіз;
READ (А,В,С) - А,В,С айнымалыларының мәнін енгіз;
Енгізу үшін READLN (А,В,С) операторын қолдануға болады.
Бұл оператор бойынша берілгендер енгізіліп болғаннан соң келесі жаңа жолға көшу
жүзеге асырылады.
Шығару операторы.
WRITE операторы ақпаратты компьютердің жадынан экранға шығару үшін
қолданылады.
WRITE – ағылшынның алу деген мағынаны білдіретін сөзі.
Паскаль тілінде есептеудің нәтижесін алу үшін WRITELN операторын қолдануға болады.
WRITE операторының жазылу түрлері:

3. Нақты сандармен жұмыс жасау кезінде санның бүтін және бөлшек бөліктері үшін
позициялар алынады.
Сандардың форматының жалпы жазылу түрлері: WRITE(X:а,в);
мұндағы, а - жалпы шығатын санға берілетін орындар саны;
в -санның бөлшек бөлігіне орындар саны.
Мысалы: Екі бүтін санды қосып, қосындысын экранда шығару.
Алгоритмдік тілде:
алг есеп (нақ а, в, нақ с)
арг а, в
нәт с
басы
c := a + b
соңы
блок-схемасы:
Программалау тілінде:
program esep1; {программаның аты}
var a, b, c: integer; {сипаттау бөлімі}
begin {программаның басы}
read (a, b); {енгізу операторы }
c := a + b; {есептеу }
writeln ( c ); {нәтижені шығару }
end. {программаның соңы}
ІV. Бекіту кезеңі
Әр топ өз атына сәйкес практикалық тапсырмаларды орындайды. Жұмыстарын
интерактивті тақтада қорғайды.
А) №1 Практикалық жұмыс
І топ- Алгоритм тілі
ІІ топ- Графикалық тіл
ІІІ топ – Программалау тілі
№1
Тік бұрышты үшбұрыштың гипотенузасы мен катеті берілген. Екінші катетті табыңдар.
басы
а, в
c := a + b
с
соңы

4. Б) Топтар ауысады
І топ- Программалау тілі
ІІ топ- Алгоритм тілі
ІІІ топ – Графикалық тіл
№2
А және В бүтін сандары берілген. А санын В санына бөлу нәтижесінің бүтін бөлігін
анықтаңдар.
С) Топтар ауысады
І топ- Графикалық тіл
ІІ топ- Программалау тілі
ІІІ топ – Алгоритм тілі
№3
х және у сандарының мәндерін енгізе отырып, берілген өрнекті есептеуге арналған
программа құрыңдар:
22
22
sin5
yx
yx
k



Д) Әр топқа жеке тапсырмалар беріледі
№4
А) Y=25х
2
+sin4
0
функциясының мәнін анықтайтын программа келтірілген, бірақ
қызметші сөздері мен операторлардың орналасу тізбегі бұзылған. Сіздер программада
дұрыс жұмыс істеуі үшін оны қалпына келтірулеріңіз қажет.
Б) Төменде Z=|a-b|+tg2 функциясының мәнін анықтайтын программа келтірілген, бірақ
қызметші сөздері мен операторлардың орналасу тізбегі бұзылған. Сіздер программа дұрыс
жұмыс істеуі үшін оны қалпына келтірулеріңіз қажет.
С) Төменде Z=|a-b|+0,5х функциясының мәнін анықтайтын программа келтірілген, бірақ
қызметші сөздері мен операторлардың орналасу тізбегі бұзылған. Сіздер программа дұрыс
жұмыс істеуі үшін оны қалпына келтірулеріңіз қажет.
Топ басшылар сайысы
Берілген тапсырманы 3 топтың басшылары 35 секундта орындау керек.
V. Қорытындылау
«Ішіне-сыртына». Кестенің ішіне Паскаль программалау тілінде қолданылатын
операторларды жазады, ал сыртына программалау тіліне жатпайтын сөздерді жазады.
Internet, Paint, Writeln, Readln, WordPad, Integer, Real, Microsoft, Program, Var, Excel, Const,
Power Point, begin, end.
Ішіне Сыртына
Сауалнама жүргізу
Мен үшін бүгінгі сабақта мына тапсырмалар қиын болды (астын сызу):
идентификаторды анықтау, математикалық өрнектерді Паскаль тілінде жазу, Паскаль
тілінде жазылған өрнектерге сәйкес арифметикалық өрнектерді математикалық тілге
аудару, өрнектің нәтижесін есептеу, бағдарлама құру, қате табу, бағдарлама нәтижесін
компьютерсіз анықтау, айнымалы типтерін анықтау, стандартты функциялардың қызметі.
Үйге тапсырма
Бағалау
Сабаққа белсене қатысқан оқушылардың білімдерін бағалау. Бағалау табелі берілген.